Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 39, 23 September 1875 — Page 3

Page PDF (1.05 MB)

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Sept., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

7 Mahina hou ..... 11 6.7 AM
15 Hapaha mua ..... 2 10.6 AM
21 Mahina piha ..... 8 29.0 PM
2 9 Hapaha hope ..... 2 23.8 AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 48. AM. ..... Napoo la...6 12. PM
8 Puka la...5 4 9. AM ..... Napoo la...6 7. PM
15 Puka la...5 50.5 AM ..... Napoo la...5 59.5 PM
22 Puka la...5 52.8 AM ..... Napoo la...5 52.8 PM
30 Puka la...5 54.5 AM ..... Napoo la...5 45.5 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

OLELO .HOOLAHA.

          E hoomaka ana ka makahiki hou o ke Kula Kahunapule ma Kawaiahao, Honolulu, i ka Poakolu la 6 o Okatoba ae nei. Ua makemakeia na haumana a pau e akoakoa mai ma ka la i olelo ia, a pela no me ka poe i manao e komo hou, e akoakoa mai lakou a pau ma ka halekula i ka hora elua o ka auina la Poakolu i olelo ia maluna.
MA KE KAUOHA.

          He nui na manao i koe, no ka piha e no o kahi waa, ua hoomoeia a keia pule'e.

          Ua nalo aku ka ua, a ke mau nei no nae ka wela hanahana.

          Ma ka Aha mele i haawiia e Mrs. H. Robinson ma ka Hotele Hawaii i ka po Poalua iho nei, ua maikai na hana a he anaina nui kai hiki ae.

          Ma keia Sabati ae, Sepatemaba 26, e malama ia'i ka huina hapaha o na Kula Sabati o Kawaiahao, i ka hora umi me ka hapalua o ke awakea.

          Mai ka po Poakolu mai ka nalowale ana o ka malamamoku o ke kiapa Ionia , a hiki mai i keia la, aole loaa iki. Ua manao ia ua haule iloko o ke kai, oiai paha iloko o na poluluhi o ka ona.

          Holokiki ke au o ka manawa, ekolu mahina i koe, haalele kakou i ka heluna o keia makahiki me kana mau hana, a he hopena eehia kaumaha i ili iho maluna o kona au e hele nei—a ke haule nui nei mawaena o kona mau poai.

          Ua hana mai makou, ua ike ia e Mahelana a me kona poe hoa hooholo waapa mawaena o Lanai a me Lahaina he wai puilani iloko o kekahi la o ka pule i hala iho nei, he wai nui keia i ike ia e lakou, aohe nae mea i poino.

          O ka wahine menemene ole i hoolaha ia aku ai no ka haalele keiki i kela pule aku nei, ua paa hou ae i ka halewai ma ke ahiahi Poalua nei, no ia kumu hookahi. Ua haalele iho he keiki iluna ke alo, a hele aku la i ka ona me na manuwa, he uwe alala me ka menemene ka hana a ka pua o ka puhaka.

          Ma ka po Poalua iho nei i ku mai ai ka mokumahu Cyphrenes iloko o na la holo he 8½ mai Kapalakiko.
         
—Ma ka Poalima o ka pule i hala i ku mai ai ka mokumahu City of Melbourne mai Sidane mai, a holo aku no ia po iho no Kapalakiko.

          AIA MA KELA AOAO.—Ma ka po o ka la 18 o keia malama, make iho la o Mrs. Poopuu, o kona mai i make ai he lolo, ua loaa oia i keia mai i ke kakahiaka o ka la 11 o keia malama no, mai ia la mai a keia Poaono iho nei, ua hele aku la i ke ala hoi ole mai; ua haalele iho i ke kane, ka makua, na kaikaina a me na keiki ma keia aoao, me ke kaumaha a me ka minamina. O Puna i Hawaii kona one hanau ; a ua waiho ia'ku kona kino lepo ma ka hale o Kanui i make mua. Aloha ino!

          "E, heaha la ka mea i ae ai na makai e hoohilahila ka ona nona kela hale kiekie e ku nei ma ke alanui Maunakea, iaia iho, me ka uhi pukaaniani maemae o na ano waihooluu?" O! hupo kau inau. Aole anei oe e noonoo iho, ina e kuu ia kela mau paku pukaaniani, alaila, pau ke poniuniu o ke poo; o ka lapaau ana no hoi paha ia, aohe hoi paha laikini lapaau o na makai, nolaila, ua waihoia no ia mea hooponiuniu lolo malaila." "Ka! ilaila aku nei anei ka Papa Ola?" "Iole."

          Ma ke kakahiaka Poalua iho nei i ku mai ai na moku okohoia Napoliona a me A telanika , mai ke kahua o ia mai. He mau moku hoi laua i ka home, a o ke kumu o ka haalele koke ana i ke kahua o ia a kipa koke ia nei, oia no ko laua hookui ana ma ka moana, ma ka la 27 o ka mahina i hala, a no ka nui loa o ka poino i loaa ia laua a i elua ma keia ulia kuikawa, ua hooholo iho la na kapena e kia pololei no Honolulu nei, a ia nei e hana hou ai a paa. O ka Napolina he 300 barela aila spama, a he 250 ka kona koolua.

          Ua ike ia ma kekahi nupepa e hoolaha mau ana no ka poe palaualelo a e ao ana ia poe. Mahalo makou i kela, o makou ka oi o ka hoihoi ole i ka poe palaualelo, a he hilahila hoi i ka lakou mau hana hoomolowa. Piha mau kekahi keena oihana o keia kaona i na lopa lima lewalewa i kela a me keia la, e hilinai ana maluna o na noho, me na a-ikala kukalaihi, e olokaa ana i na opu pele. Heaha la ka lakou hana nui? "O, wahi a Ulele, mai hoopuka hupo hou oe i kela ninau ano ole. E hoouluulu oe i ka huina o na holoholona hele ao pepeiao loloa me ko na holoholona hele po huelo loloa, alaila loaa ka huina penei, o ka ohana Ekake ia e ohumu ana i kahi e hui ai ma ka po, a aahu iho i na aahu Popoki i hiki ai ke hele maalea me ka hookamani a ike ole ia mai. Ike oe?" "Ike no! aole nalo kela mau Poki, no ka mea, Ekake hoi! Ha! ha! ah! ah! oh! oh! O—h!"

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
          Ua ikeia ka makaala o ka Papa Ola ma ke kiai ana i ke ola o ka lehulehu i keia mau la ; aka, iloko no nae o ko lakou makaala, ua palaka no lakou i ka noonoo ana i kekahi kumu kue i ke ola o ka lehulehu. Aole loa e kala ka waiho popopulu ana, mai na kau i hala'e a hoea mai i keia. Ua kukulu ia ka halemai Moiwahine i wahi e lapaau ia'i na kanaka. Ke kokua mau nei ke aupuni i ka malama ana ia hale. Ke ohi mau nei ke kauka i hoonoho ia ma ia wahi e lapaau i na dala. Aka, auhea la ka pomaikai i manao ia e ulu mai ana. Ke mai nei no na kanaka, aole he hele aku ilaila, kahi hoi i hoomakaukau ia mailoko mai o ka waihona dala aupuni no lakou, a ke noke mau nei no ka make mawaho o ka halemai. No ke aha la ko lakou mea hele ole imua o ke kauka i hoonoho ia malaila, a hoike aku i ko lakou mai imua ona i hiki ai ke lapaau ia a ola? Ina ua ike ole ka Papa Ola, na'u no e hai aku. Ua like na kanaka me na holoholona imua o kela kauka. Nui a kalakala kona leo i piha i na huaolelo ino loa ke kamailio mai i na mai; e haawi ia mai ana ka laau iloko o ka nuku leo nui mai me na olelo ino loa ; a e kau hooponopono ole ia ana ka laau ma kahi o ka pilikia. No keia mea, ua makau na kanaka ; ua like ka haukapila me he lua ahi la, a o kela kauka hanaino ua like me he liona hihiu la. Ua kau ka weli ia lakou, a ina e hemo mai kekahi mailoko mai o ke keena lapaau, he pomaikai kona ae e hele hou imua o kela kauka nuku a olelo ino. O ka hopena, oia no kona noho ana mamuli o ka weliweli, a nele iho la i ka laau, a o ka poino no ka luahi.
          Ke manao nei au, ina e manao ana ka Papa Ola e hoomaemae i ke ola o ka lehulehu, me he la o ka haawina mua loa keia. Ua paa ko'u manao i na e pulumi ia keia hoopoino ola, e hoonoho ia i kanaka hou ma kona wahi, i kanaka hoohaahaa, i kanaka oluolu, maemae na olelo, a hoopono ma ka haawi a kau i na laau me ke akahele, a me ka hoakaka oluolu ana, ke hai nei au, e piha ana kela halemai a koe wale. E ike ia ana ka poe hele ole ilaila mamua, e noho ana maloko o kona mau keena, a e akakuu mai ana na poino no ka nele kauka a ilihune paha. He mea maopopo, e like me ka loihi o ka noho ana o keia kauka hanaino a hoomainoino i na kanaka, pela no e mau ai na mai a me na make mamuli o ka ilihune e noho mai nei mawaho o ka halemai Moiwahine, nolaila, i kauka hou ma kona wahi, a e pau oia i pono ai.
Me ka oiaio,
HALEMAI MOIWAHINE.
Honolulu, Sept. 24, 1875.

Ua hala o P. Nahaolelua.

          Ua ili hou mai ka haawina kaumaha a luuluu no hoi maluna o ka makou makakila, ka pahola ana aku i ka lono welina imua o ko makou poe heluhelu i ka haalele ana mai i keia ola ana a make aku la ma Lahaina, Maui, i ka Poakolu, la 15 o keia mahina o Hon. P. Nahaolelua i ke 69 o kona mau makahiki. Ua hanau ia oia ma Kawaihae, Hawaii, i ka M. H. 1806. Ua kamaaina o Nahaolelua iwaena o na makaainana, ua ikeia kona kulana imua o ka lehulehu, a ua haalele iho i na hoomanao ana mahope nei no kana mau hana no kona aupuni a me kona lahui. Ua nalo mai ka Malu Ulu o Lele aku, he makamaka maikai, a ua nele ka lahui a me ke aupuni Hawaii a me kekahi o kona mau koo oiaio. Ua hoolewa ia kona kino lepo ma ka hora 4 o ke ahiahi o ia la hookahi. Ua olelo ia ua waiho iho ia ma ka hooilina i kona waiwai i kana moopuna, ke keiki a kana keiki hanai.

Nane Ekolu.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
         
I kekahi la koke iho nei no maloko o keia kulanakauhale, oiai kekahi kanaka kanu pua ma kahi mamao mai kona pa mea kanu aku, aia hoi, ua puiwa ae la kona hauli i ke ano e o na ouli panopano o ka lewa luna, me he la e i mai ana e wiki e au, aia he mau holoholona maloko o ko mahinaai e ulupa ana i na pua au i makamae ai. Me ka pihoihoi nui oia i holokiki aku ai a hoea i kahi o ka pa mea kanu, a i kona nana ana aku, aia hoi ua neo, ua nalo na pua nani elua e ku aua iwaena o ua mahinaai nei ana, a o na lau hoi o na laau ua mae. Ia wa, pii ae la ka inaina me ka mahanahana wela maluna o kona mau papalina, a kuku kona mau lihilihi, a kau ka lia maluna o kona helehelena holookoa, a i kona wa i hele aku ai e imi, ua hiki ke hoohalike ia me ke koa kaulana o Farani i kona wa e maki aku ana imua o na enemi—oia o Napoliona.
          Ua puni na kikee a me na kuono, e halo ana mao a e kiei ana maanei, aole nae loaa iki o kana mea e huli ana, a hiki i ke ahaaha ana o ka hanu, a kaheawai na kulu hou ma kona mau papalina, a oiai oia e huli hoi ana me ke kulou o kona poo no ke kaumaha. Aia hoi, ike lihi aku la ia i kekahi mea ano kupanaha maloko o kekahi ana o ka poe Daimonio, a hookokoke aku la me ka nihi, kiei aku la. Nakulu ae la oloko o ua ana nei, lohe aku la ia i na leo hawanawana pihoihoi ano hiena, a i komo aku ka hana, e noho mai ana he mau Ekake, e hoohialaai ana i ka hoonuu i ka nani o ua mau pua nei. Ia wa i helelei iho ai ka hulu o ua mau Ekake nei, a i keia la ua ike ia aku laua me na hulu ano paumaele. Owai la wau, e kuailo mai. Owau no, aole o Ekake Alua, aka o  PI-PI-HO-LO-KA-AO.

Menemene ole.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa, i kela mau huaolelo e kau ae la maluna. I ike mai ai na kini o kaua mai Hawaii a Niihau, i ka hana menemene ole a kekahi o na hale kuai bipi e ku nei ma ke taona o Lahaina.
          Ma ke ku ana mai nei o ke kuna N eti Mere , mai Molokai mai, ua lawe ia mai maluna ona elua mau bipi, i ka Poalua ke ku ana mai, a ma ka Poakolu, ua make kekahi o na bipi, a ua lole ia, a ike ia ua pilau oloko, aole nae i kiola ia ua kapi ia no ma kahi o George Hueu; Ma ka Poalima ae no hoi, ua ike ia ka ino o ka bipi, he nui ka pilau aole no hoi i kiola ia, no ka minamina paha. Ma ka Poaono, ua iho mai ka nui o na haumana o ke Kulanui o Lahainaluna, e kuai i wahi ia no lakou. Aka, lohe e lakou he bipi make kekahi malaila, (ma ka makete,) haalele lakou i ke kuai ana i ka io o ka bipi i ike ia kona ino, pela no hoi na kamaaina o Lahaina; he keu o ka paweo i ka ike i ka inoino o ka io bipi, ua hele a uliuli. I ninau ia kau ka hana, he bipi make paha keia? eia ka mea i pane ia mai, 'aohe, i mea aha auanei hoi ia mea ino e malama mai ai, ua pau no ia i ke kiola ia.' Aloha no paha, ao no la hoi i ke akamai ao no ka epa. Me ka olelo pu mai no o na mea e kuai ana ia makou, 'heaha mai nei la hoi keia o oukou, aole hoi pela mamua, o kahi no hoi keia a oukou e kuai ai, a i keia hana ana hoi, aole.'
          He kuai ole ia ka hoi ka malama i ka mea inoino, ina no hoi paha he mea maikai ina no hoi ua pau. Nolaila, e hoopau i ka malama ana i na io bipi inoino, a e malama i ka mea maikai, i makepono ka luhi ana. Me ke Aloha i ka L. Hooponopono a me na Keiki Ulele-hua Kepau.
SAM. KAMAE, OPIO.
Lahainaluna, M., Sept. 15, 1875.

Haina o na Ninau Helu a Hanakaulani Home.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua ike au ma kou Helu 37 o ka Buke I, i ka haina hoopili a H. Home i ka haina i hai mua ia mai e J. E. Hart ma ka Helu 33. Eia iho na haina.
          Haina o ka Ninau 1—8292 ka huina paona o na bipi me na hipa a pau loa ke hui ia.
          Haina o ka Ninau 2—7½ ka ¼ o ka 20 ma kena ano ninau.
          Eia ma ka Hila Kamaa—O ke anapuni o ka metala puupuu-lima o kekahi kanaka, he 15 iniha; heaha ka helu o ke kamaa e ku iaia?  E. HAUMANA.
Wailuku, Maui, Sept. 15, 1875.

Nuhou o na Aina e.

          Ma ke kakahiaka Sabati nei, la 19, i ku mai ai ke kiapa Beritania Jalawar , mai Kapalakiko mai, e holo ana i ka aina lepo manu. Maluna ona i loaa mai na mau lono hou i hiki aku i ka la 2 o Sepatemaba.
          —Ma ka la 26 o Au g., ua hoopanee ia ka uku ana o ka Baneko o Kaleponi i na Bila Kikoo. I ka hora 2 o ka auina la, ua pani paa ia na ipuka, a ua ahai ia aku ka lono mao a maanei ua poho ka Baneko. Iloko o ka manawa pokole ua piha mai la na alanui i na kanaka, a ua ane pioo ka helehelena o ke kulanakauhale. O keia ka makamua o na oihana o ka mokuaina o Kaleponia ma ka hoowaiwai a hoopulapula ana i na hana pomaikai, a ua komo laulaha na kanaka malalo o kona papa inoa ma ka hoahu ana i na puu dala malaila. Ua paa ka manao o kahi poe no ka mau a me ka ikaika o keia Baneko, a o ka poho ana, he mea hoohikilele a hoopihoihoi ia i ka manao o ka poe i hoahu dala malaila. Ua hai ae ka Peresidena o ua Baneko nei i kona manao no ka lanakila o ka Baneko, he $1,400,000 a oi aku ka huina i uku ia. Ma ka la 31, ua hai ia mai ka lono o ka huina waihona o ka Baneko he $20,000,000, a mawaena o 6,000,000 a me 7,000,000 ka oi mamua o kona mau aie a pau. He poe waiwai loa na ona o keia Baneko, i hiki aku ka huina i ka $50,000,000 a oi, a nolaila, ua hoomaopopo ka lehulehu no ka hoomau hou ana.—Oiai ai keia mau pioo mawaena o na kanaka i ka la 27, aia hoi, ua hoopuiwa hou ia mai la na kanaka i ka lono he ana ua poholo i ke kai a make iho la maloko o ke awa o Kapalakiko o Mr. C. Ralston, ka Peresidena o ua Baneko nei. Ua manao ia he kaawe maoli kona make, aka, i ka noho ana o ke Kiure Koronero, ua hooholo ia he make poino kuikawa ma ka poholo ana iloko o ke kai. Ua paa kona inoa ma ka Hui Uku Poho no $300,000. Ua hoolewa ia kona kino kupapau ma ka la 30, a ua kau ia na kanikau a puni ke kulanakauhale no ka hoomanao ana i ka make o ke alakai a me ke kokua hana oia kulanakauhale.
          —I ka hiki ana mai o ka lono ua manao ae kahi poe ua ano eha iki ka Hui Baneko o Bihopa ma, ma keia poino, aka, ua pau ko lakou kuhihewa i ka puka ana mai o ka hoolaha e olelo ana, aohe wahi i poino o keia Baneko, a oia mau no na hana a me na hooponopono ana.
          —Ua hoolaha ia ae ka mokuahi Vadco de Gama , Kapena Race, e haalele aku ana ia Kaleponi no na Panalaau o ka Hema, me ke kipa mai maanei i ka la 9 o Okatoba. E ku ana ia nei i ka la 17 oia mahina.