Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 41, 7 October 1875 — KA MOOLELO O DOREDA KAHOLO, ka wahine a Rev. J. W. Kanoa i make ma Butaritari, ma ka Pae Aina o Kilibati, Maikonisia, Mei 6,1875. [ARTICLE]

KA MOOLELO O DOREDA KAHOLO, ka wahine a Rev. J. W. Kanoa i make ma Butaritari, ma ka Pae Aina o Kilibati, Maikonisia, Mei 6,1875.

0 Dareda Kaliolo, he waliine i manao mii ia e kona mau hoa, a me na kini makamaka a pau. ]\la Keaau, Puna, liawaii, kona one hanau. Ua hauau paha oia i ka mak., o ka ILaku 1832. A o kekahi haumaua ia o ke kula hanai kaikamahine a Koana wahine i ka wa mamua, Punahoa, Ililo. A i ka inak. 1850 paha ka mare ia ana me Kanoa ; a ua noho laua me ka mahalo nui ia e ko Ililo poe a me na kumu, a he mau hoahanau laua no ka Ekalesia makua o liaili ma Punahoa, ililo. A i ka jnak. 1855, ua wae ia laua i mau Misionari e holo i na.Pae Aina o Maikonisia mai ka Ekalesia o Hilo ae. A na ka Ahahui Misionari ma Ilonolulu i lioouna ia laua no Maikonisia. Ma ka moku Hele Kapeua llandy ko lau.a holo ana me ka lauakeiki; a me ko laua mau hoa Misionari haole mai Amei'ikamai o Rev. Dr. Piesona me kana wahine. A hiki mua aku la lakou i ka Pāe Aiiia i olelo ia maluna a he mau maliina ka holoholo pili aina ana o ko lakou. moku ; a malaila aku i Jca Pae Aiiia o Makala, a malaila aku i ka Mokupuni o" Ualana kekahi ia o na aina o ka Pae Aitia o Kaiolina. Ma līalana ko lakou noho ana, a lawelawe ina liana e kokua ai i ke aupuni o ka Ilaku iwaena ona pepina, o Doreda Kaholo, ka wahine i hiauai ia e kona mau hoa wahine haole, no kana mau hana mikiala. 1 ka mak. 1857, hiki mai ka Hoku Ao mai Ameiika mai, me I>inainu opio me kana wahine, A i ka wa i holo ai ka Ilokn Kapena Moore no Maikonisia e !awe ana ia 13inamu ma; hiki ka moku Iloku Ao i līalana, malaiia ka Misiona, a wae ia o Binamu me kana wahine no i mau Misionari no ka Pae Aina o Kirihati, a o Kanoa a me Kaholo i mau lioahnnau no Binamu ma, ma ka hana Misionari. A lawe aku ka lloku ,I<> ia lakou, a noho ma Ahaian, Kinhali Pae Aina, Xov. 0, ls:>T. Malaila ka hana ana o lakou me ka hoomauawauui i na pilikia no ka Euaneiio no | lesu. { A i ka mak. 186-2, hoi mai o Kanoa me Kaholo me na keiki a laua ma llawaii nei, i no ke onawaliwali o ko laua kino, a i ka j mak. 1863, hoi hou no i Ahaiana no ka laua iiana Misionari. A ma ka mak, 1805 hui ka Misiona ma Ahai.uuu Koho ia o Kanoa a me Kalu>lo e hoīo no B;itariUr:, me Maka a me kana wahine ; o Kov. Mr. Ktnesona ka Elele mai ILuiolulu aku. Ma Butaritari lakou \ lvai aku ai i ka oKdo a ke Aku:i, a i ka mak. 1800 i ka nialama o lune, hiki aku ka moku mai Honolulu aku, e lawe ana i na waiwai no na MisiouHri, o l\tīla ka inoa oia moku. ku malaila lawe ia na ukaua e na kela no Ka noa ma, a i ka hiki ana ma ka ha!e o Kauoa ma, ono wai ua kela, o I>on d.\ Kalu> 10, kii aku la i wai e iuu a? lakou, ia mana wa ki pu aku k ke*iu i ua pov kela Hawaii nei; a inu aku ia i ka wai o ka nmko ia j P».h v kela. O 1V Kaiu»lo lundio :»ku la u\e ; ka leo mii ma ka wh ;o Hawa i; " Auwe !

Auwe ! Pau na kanaka Hawaiii ka make ] e !' r A holo aku la o Kaholo me na keiki j i pakele i ka make, a pau lakou i ka holo. A malana oka moku Pai7a lakou i holo ai no Ehon, a malaila aku, hiki i Ualana ka aina a lana i noho mua ai; nona ka olelo ana, " liolo ka hana ma Ualana." Ma ka ka mak. 18G7, hiki mai ka Hohu Ao elua, o Binamu ke kapena ma ka holo ana i Maikonisia, a holo no na aina o ke komohana, a ia manawa, hoihoi hou ia mai 0 Kanoa me Kaholo a me na keiki mai Ualana mai, a me Maka nia mai Ebon. mai. A hana no lakou i ka lakou hana hai Euanelio maka Mokupuni o Butaritari A i ka mak. 1572, hoi hou mai o Kanoa me Kaholo a me na keiki no ka mai no Hawaii nei, a oluolu, i ka 1873 hoi hou no laua a noho pu me Binarau ma, ma Abaiana, e kokua ana i ke aupuni o lesu malaila. a i ka 1874 iho nei, hoi Jiou no laua i ko laua home Misionari ma Butaritari, a inalaila mai la kahi i hooikaika ai no ka Haku, a make aku la kuu ka luhi.,, O Kaholo ma kona kulana, he wahine hoopono a noho pono, malama kane i kona hoa, a mulama i ko laua ohana na hua o ko lana mau puhaka, me he ano wahine haole la, me ka hoolohe pono ia e kana mau keiki, a ua hoomalu pono i na keiki ma kona alo, he wahine akāhai, a haahaa, a hoolohe i ka leo o kona hoa, me ke akahele, he hamau, he noho malie, a makaala ma kana mau hana ponoi. A nui wale na wahine pegana i hoohuli ia e Doreda Kaholo no lesu Karisto, ma Ualana, ma Abaiana, a ma Butaritari, a hoi aku la i ka home mau; a hala aku la ka uhane i ka home lani no ka lanakila maii loa, u Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Ilaku.*' Ke waiho la kana mau hana mahope ona, he hoike o kona aloha i kona Hakii lesu. A ke hui pu aku nei maua me Rev. J. W. Kanoa a me na keiki i hoonele ia i ka mama ole, ma ke aloha i walohia, a me na ho.a haua Misionari no Kristo. Aloha nni: E Kanoa e, Me he hanehane la i hiki mai ke aloha. Na ka laina mokuahi i ahai mai ka lono. Aloha ia aina a kakou e luana ai. Iloolaukanaka aku i na keiki. I walea no 1 ka huikau o na pegana. Xa aina nona na kapakai olinolino. Kahi a kakou e kaapnni ai. E Kanoa e, Na hoa a-e ale o ka inoana. He mea weliwelii ke au miki me ke au lawe, Nana aku na maka iluna. Mailaila mai ke kokua. Iloomaha aku i ka olu o na nin. Aloha nui no Boroda Kaholo. Omaua no. J. H.. Maiioe L. Oi.ivi.v, Koloa, Kauai, Sept. 13. IB7ā. Na P&lapala a na M&k&maka. — Ua loaa mai ko olua welina kaumaha me na lalani kanaenae o ke kanikau no ko olna kupuna i hala aku i ka make e Miss. Maraea, H. I>. Kapnkui, a me John M. K. Kaiii, a no ka piha loa o ko kakon wahi elele, ke noi aku nei iuakou e kala mai ma ka hookaulua iki ana a hiki i ka wa kupono. —- Eia kau e J. E. llart no ka ninau helu a Koloa, ma ka hoo}K>iH)pouo ana i ka hewa o kau haina 1,278 ka huina pau loa o na bipi ? e like uie kau i loaa mai ia makou. Ua loaa pu mai no ka hooia no ka 11. liome haina no e pili ana i ka lunau anupuni o ka opu o ka hipi; e lioi»!e ana i ka haina a CiHHu % vle-l.ion Coinpanv he paona, a o ka ka poiolei e like ino ka H, Houie. — l*a loaa mai kou lokomaikai e J. \W Keōloewa, Makapala, Hawaii, a ke mahalo nei makou, E nana malalo o kon&|><w l a tnahalo;makvni i kou knknlu ma* nao e Elona a me na me& e pili aua: o nana mai a hwa aku. — Nou e ka makamaka Kev, I*.' Kaiwi ka mahalo no kau wahi puolo, e loaa no v» kona — Eia k*u e Ji I*. K. Kapuni, o ka o Maui e nana m&i ma ka e'M o keia pnle aku. Kia ke waiho nei ma ko makou k«va he lehu.ehu o ua oielo jvaue, na ninau

ano ole, a me na pane ninau, a no ka hoolohe ole ia o ka makou noi e pili ana i na oielo pilikino a ano hookiekie, ua kapae ia. Ma ka maemae, a me ke akamai o na olelo e kelakela ai ka manao, a ma ka lapuwale a ano ole e haahaa ai. Me ka mahalo akn no i na makamaka.