Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 43, 21 October 1875 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Nov. 7.—Ka hana a ka Uhane.—Ioane 16 : 7—14.
7 He oiaio no nae ka'u e olelo aku nei ia oukou ; He pono no oukou e hele aku au : no ka mea, i ole au e hele aku, aole e hiki mai ke Kokua io oukou nei; aka, i hele aku au, na'u no ia e hoouna mai ia oukou.
8 Aia hiki mai ia, nana e hoakaka mai i ko ke ao nei i ka hewa, a i ka pono, a me ka hoahewa ana :
9 I ka hewa, no ka mea, aole lakou e manaoio mai ia'u:
10 I ka pono, no ka mea, e hele aku au i ko'u Makua, aole oukou e ike hou ia'u :
11 I ka hoahewa ana, no ka mea, ua hoahewaia ke alii o keia ao.
12 He nui ka'u mau mea i koe e olelo aku ia oukou, aka, aole e hiki ia oukou ke hoomaopopo i keia manawa.
13 Aia hiki mai kela, o ka Uhane oiaio, nana oukou e ao mai i ka oiaio a pau : no ka mea, aole nana kana olelo ana; aka, o na mea ana i lohe ai, oia kana e olelo ai, a e hoike no oia ia oukou i na mea e hiki mai ana.
14 E hoonani mai ia ia'u ; no ka mea, e lawe no ia i ka'u, a e hoike aku ia oukou.
———:o:———
P. 7. Ua hai e aku Iesu i na haumana, e hele aku ana i ka lani kahi o kona Makua. A kaumaha lakou. Hooluolu no nae oia ia lakou ma ka olelo ana, he pono no oukou e hele aku au ; hai mai i ke ano o keia pono. 1. He pono mahuahua. 2. He pono e loaa'i ke kokua. He hapa ka pono ke noho mai Iesu. Nui loa ka pono ke hele aku Iesu, a hoouna mai i kona hope, i kona pani. Ua kapaia ke kokua. Owai la hoi ia? Nana ma Ioane 7:39; 14: 16, 17, 26; 15:26. Mahea kekahi mau pauku no ka Uhane? Kinohi 1:2, 6:3; Zekaria 4:6; Mataio 4:1; Ioane 3:5, 8. Mahea ka oi o ka Uhane mamua o Iesu? Hiki anei ia Iesu ma kona ano kanaka ke noho me na haumana ma na wahi a pau ma ka manawa hookahi? A pehea ka Uhane? ma ke aha? Ekolu mea nui, ka Makua nana e hoouna, ke Keiki nana e noi, ka Uhane ka mea e hoouna ia mai ana. Ua like anei lakou ekolu? Aole oi, aole emi kekahi i kekahi? Aole anei i hiki mai ka Uhane i ke ao nei mamua? Ma ke ao nei oia mamua, a ua hana no, ua hoohuli mai, ua hoohanau hou mai i kekahi poe a nui no. Ua hookuli nae ka nui, a kipi, a kipaku aku iaia. Malaila no ka Uhane me Iesu, me na haumana, aole nae me kona mana nui a kupaianaha—e like me ia ma ka la Penetekota.
P. 8—11. Aia a hiki mai ke kokua, heaha kana e hana'i? Wehewehe mai i ke ano o keia mau mea ekolu.
1. Ka hewa . Na ka Uhane e hoike mai i ke ano o na hewa a pau e pili ana i ka manaoio ole ana ia Iesu, i ka hoole ana, i ke kumakaia ana, i ka hopu ana, a hookolokolo, a hoahewa ia me ka pepehi ana iaia ma ke kea, me na hewa e ae a pau loa. Na ka Uhane e hoike, e hookaumaha, e hooweliweli, e hoeha, e hoala i ka mihi no ka hanau.
2. Ka pono . Na ka Uhane e hoike i ke ano o ka pono, o kela o keia pono, e pili ana ia Iesu, a i na kanaka, ka pono io, ka pono io ole, ka pono o ko Iesu make ana, ala hou ana, hoi hou ana i ka lani, ka pono e make ai, ka pono e ola'i.
3. Ka hoahewa ana . Na ka Uhane e hoike mai i ke ano o ka hoahewa ana, ka hookolokolo ana, a hoahewa ia, a hoopai e like me ka nui o ka hewa, ke pili i ka diabolo, i ka poe i hana ino aku ia Iesu,
a i ka Uhane Hemolele, i kela a i keia mea e hana hewa ana ; e hoike ana ka Uhane i ke ano weliweli o ka make mau loa.
Pau loa paha na mea a pau iloko o keia mau mea ekolu e hoike mai ana ka Uhane Hemolele.
I nahea ka hoomaka ana o ka Uhane e hana nui i kana mau hana? Ma ka la Penetekota Oihana 2. Ua mau anei kona noho pu ana me na haumana, me kana hana ana a hiki i keia la? Eia anei oia ma Hawaii nei i keia wa? Ma ke aha i maopopo ai, eia ka Uhane me kakou? Heaha na hua na ka Uhane? Nohea ka mana e huli ai, e hoohanau hou ia'i kanaka? Ma ke aha e huli nui ai ka poe hoomanakii? Ma ke aha e loaa'i ka Uhane? A loaa ole pehea? Mai kinai oukou i ke aha? Owai ka poe kinai a hoino aku i ka Uhane Hemolele? Heaha hoi ko lakou hope? Eia anei maanei kekahi o ia ano?
P. 12—14. Hai like mai ia mau pauku, me na mea nui iloko. Ua haalele loa anei o Iesu i ke ao nei, a o ka Uhane Hemolele wale no ke noho mai? Mat. 28:20. Heaha ke ano?
"Mai Moekolohe oe."
O ka hiku keia o na kanawai o ke Akua i haawi ia mai ai ma ka lima o Mose, ma ka mauna o Sinai. Pukaana 20 : 14.
O ka moekolohe ; o ka noho manuahi no ia i hoolahaia ma ka helu 20 o KA LAHUI HAWAII.
He weliweli ka moolelo a na kanawai he umi o ke Akua. Ua hookohuia me na mea kupaianaha aole i kanamai. Me na ao polohiwa, me na hekili e nakulukulu ana, me ke ahi e a-a ana ma ka mauna. A malaila, ua akaka, ua ku i ka hoano loa na kanawai i haawiia mai ma ka lima o Mose ; a ua kapu loa, a he mea makau. Malaila no hoi ko ke Akua hoike mai iaia iho, ua huhu loa oia i ka hewa.
O ke kanawai e kau ae la maluna, "Mai moekolohe oe." Ua kauohaia mai ka pono kue i ka hewa i papa ia, oia keia : E mare pono ke kane me ka wahine. A o ka hewa kue i ka pono i kauohaia. O ka moe i mare ole ia, o ke kane me ka wahine. A o ia no ka moe manuahi, ka moe a ke kanawai i papa mai ai, "Mai moekolohe oe." A aia maloko o na olelo no ka noho manuahi ana he olelo a he ninau penei. "He oiaio, ke nee nei keia mea he manuahi imua, a pehea la e pau ai?
He pauku laau oolea loa keia, aole e pau iki ia e kalai ia nei, mai ka wa i hiki mai ai o Binamu ma a hiki i keia wa, aole nae he mea a pau ae. Na ka Papa-pai mua a na Misionari i kalai, a mai ko lakou mau kahua hana no ka Euanelio aku, a hiki i ka lawe ana o ke Aupuni Hawaii nei i kanawai no ka aina. Ua hana ke aupuni me kona mana, me na kupee laau, na kupee hao ma na hale paahao a puni ka aina, ua hoohanaia i na hana oolea e luhi ai, aohe mea a mohole mai o ua mea o ka paakiki launa ole o nei mea he noho manuahi ana. Ua mauna ke aupuni i kona mau pahu dala no keia mea hewa, a me na hewa e ae, aole he mea a emi mai, ke nee nei no imua.
Ke mahalo nei na kanaka i ka manuahi, ina e lohe ia ana, aia o mea ma ke noho manuahi la no, eia ka olelo a kanaka, ua hiki hoi paha, he hooulu lahui hoi paha ia, kai no hoi o ke au keia o Kalakaua, ke au hooulu lahui. Ua nani no ka olelo a ka Moi, aka, o ka manuahi ka hewa, a he nui wale na olelo eepa a kanaka no ka manuahi ana. Ke noho manuahi nei na haole, a me na pake, a me na pukiki, a me na kanaka Hawaii, a me na ano kanaka e ae a pau i hiki i Hawaii nei, a ua piha loa ka aina i keia hewa punahele, a me he mea la, he haku keia hewa he manuahi maluna o na hewa e ae a pau o Hawaii nei. Ke noho nei ke kane manu me ka wahine manu, ua hele pu, holo lio pu, holo kaa pu, paani pu, ai pu, na ohana o ka wahine i ka loaa a ke kane manuahi. Ua ulakolako a hanohano ka noho ana o ka poe manuahi, malaila, ua akaka loa ka noho haku ana o keia hewa he moekolohe a noho manuahi maluna o keia Paeaina o Hawaii nei, ke one oiwi.
He nui na kumu e holo lanakila nei ka noho manuahi ana maluna o ka aina holookoa. I oiaio ai kela olelo, ke nee nei keia mea he manuahi imua. A pehea la e pau ai? Pehea hoi e pau ai? Ke elieli nei kahuahale o ka noho manuahi ana maluna o na Kaiaulu o ka aina aloha. Auwe! Aloha ino! Ina e aloha mai ke Akua, o Sodoma a me Gomora ka hopena.
E nana i kekahi mau mea i nee mau ai keia hewa imua, ke ole ka mea kakau e kuhihewa, a ina aole ia, e kala mai.
1—O ke kanawai o ke aupuni i kau ia no ka ae ana i ka laikini hookamakama, o ka ae no ia i ka moekolohe manuahi. Ma ia mea, he hoike ana ia i ko ke aupuni oluolu i ka noho ana o ka lahui. O ka lawe ana o ke aupuni i na dala loaa no ka hookamakama, o ka makemake no ia e lawe ka uku no ka hewa, a ho-o iloko o na pahu hao, he mu ia nana e elepao na pono aupuni a pau, no ka mea, he waiwai i loaa mai noloko o ka hana haumia. Ua olelo mai ka palapala Hemolele, "O ka waiwai i loaa hewa mai, aole ia he mea e pomaikai ai.?" E hoomakaukau ana no ka uku o ka hewa, oia ka make. O ka make ka hoopai kupono no ka hewa e hana ia nei e ka lahuikanaka. Ua lili ke Akua no ko ke aupuni kokua i ka noho manuahi a me na hewa e ae, a he hopena weliweli ka iho ana o ka lahui i ka poino. "E auhulihia ilalo i ka po ka poe kina a pau i hoopoina i ke Akua."
2—O ko na poo aupuni hoonoho ana i na lunakanawai pono ole i mau kahu kanawai hooko pono ole, a me na makai pono ole a hui pu iloko o na hewa a ke kanawai i papa mai ai, oia kekahi mau mea i holo lanakila ai ka manuahi, a me na hewa e ae a pau, aole he makau i ke Akua iloko o ka naau, ua kapae i ka pono a pau.
3—O ka ae ole ia o na makai e komo iloko o na hale o na kanaka a pau ma keia aupuni, ma ke ano huli i keia hewa o ka manuahi, me ka palapala hopu ole, ina e ike ana ka makai, a mea e ae paha i ka manuahi, aole oia e hopu wale ana, aia a loaa ka palapala hopu, e loa ke kii ana i palapala hopu i ka lunakanawai, a o ka holo no ia o ka manuahi, puhalahiu kela, noho iho la ka makai i hamohamo. He nui wale ka manuahi, aole nae he hopu ia, no ka mea, ua kapu ka hale, aole ae ia ka makai e komo wale, no ka mea, ua elieli kulana o nei mea he noho manuahi ana, a ke nee nei no imua.
4—O na hoomana e ku nei ma ke aupuni o Hawaii nei, aole akaka ke kue ana i nei mea he hewa manuahi, o ka hoomana hoole pope, ua akaka kona ala ana a kinai iho i ka noho manuahi ana, mai mua mai no ia. Aole i hooki iki na leo elemakule o na koena o na Misionari a hiki i keia wa, i pakuiia e na leo o na keiki Hawaii ponoi maluna o na awai. E kukala ana, "E haalele ke kanaka hewa i kona mau aoao, a me ke kanaka lawehala i kona mau manao, ua oki ka hana hewa ana." Aka, i kekahi mau hoomana e ae, aole o lakou manao he hewa nui ka manuahi ana o ka lahuikanaka, a ae aku no e noho manuahi iloko o ka ekalesia, me he mea la, ua oluolu ia mai e ka mea nona ka papa ana mai "mai moekolohe oe." O ka hoomana e kokua ana i ka manuahi, aole ia no ke Akua, no ke diabolo, no Satana, he upena e make ai na uhane, o ka hoomana o ia ano. Ke paipai ia i na kanaka, aole hewa o ka manuahi, o ka nee no ia imua.
5—O ka hoomana Moremona, ka hoomana o na la mahope, he koo ikaika loa ia no keia hewa ka manuahi maluna o ko Hawaii Paeaina nei. o na luna kaahele o lakou, ke hele pu nei no me na wahine manuahi, a ke holoholo nei na kanaka a me na wahine manuahi iloko o ia hoomana, ka hale kupapau a Iosepa Kamika i kukulu ai, a ua piha o loko i ka pelapela a me na haumia a pau. O ka inoa kupono no ia hoomana, "ka hoomana manuahi." No ka mea, ua hoomahui lakou i ka hewa o Aberahama, a me Davida, a me Solomona, o ka wa kahiko, me ko lakou manao aole i hoahewa mai ke Akua ia poe kahiko no ko lakou hewa. Ua hoahewa mai no, ma ka hiki ana mai o na pilikia maluna o lakou, a me ko lakou mau pono, a me na ohana o lakou, ke aupuni, a me na pilikia he nui a ka hewa i lawe mai ai. A ke hooala nei nae na Moremona i ka manuahi ma ka inoa kaikunane, a kaikuahine, e hoonalonalo ai, meAberahama ia Sara, me Isaaka ia Rebeka. Ina e ninau pono ia ka lakou hana uso ole, aole o kae mai o ka hana hilahila ole, a ke hooikaika nui nei i lanakila ke aupuni manuahi. A he oiaio, ke nee nei no ka manuahi imua. A pehea la e pau ai ka noho manuahi ana?
6—O na pa mahiko ma keia aupuni, he mau puuhonua lakou no ka manuahi. Ina e huli pono ia ana ka noho ana o na kumakahiki, mai Hawaii a hiki i Kauai, he lehulehu wale o na kanaka e noho manuahi ana iloko o na pa hana, me ka ike ole o na Ona mahiko, a me na luna hana, a eia ka ua oo ka manuahi e noho ana, ua hele a lena ka auwae, o ka ua mea o ka nalo, a o ia kahi mea e holo nei ka manuahi imua.
7—O na pa hula Hawaii, a me na hula haole e hoowalea ia ana iwaena o ka lahui i keia wa, he punana ia o ka noho manuahi ana. O ka hula Hawaii, he mea kahiko o ke au pegana i hala, a o kona kulana a me kona ano, he pailata no ka manuahi. O ka hula haole, he mea ano hou ia ma ke aupuni Hawaii nei, na na haole i ao mai ia mea, a ua ike na kanaka Hawaii, a ua hana e like me ke alakai ana a na haole, hookahi no ilina o ka manuahi.
8—O na mele e haku ia nei me he himeni la, he mau himeni hooipoipo, hooala i na kuko, ke kanu ia nei iloko o na hanauna hou opio o Hawaii nei. He mau mele manuahi ia, he mea paahana na Satana, a he himeni no ke aupuni o ke diabolo. O ia no kahi mea e holo nei ka noho manuahi ana imua.
9—O ke kulanakauhale o Honolulu, ko Hawaii nei kapitala, kahi o na poo aupuni i noho ai, kahi e kau kanawai ai ke aupuni, kahi a ke kapena nona ka moku aupuni e noho nei, ka Moi, ka hotele o na aina e, kahi hoi e kipa nei na laina mokuahi a me na moku kalepa, na moku manuwa nui o na aupuni naauao, malaila no i hana ia ai ka manuahi, aole pau i ka ike ia. Kahi hoi e hamama la ka laikini manuahi i palapala ia i na hua palapala, "ka laikini hookamakama," o ke aupuni Hawaii ka mea nana i hapala iho na kanawai kristiano a lilo i mea henehene ia e keia ao. Aole pau oia kikohukohu iloko o na moolelo o ka lahui, a auhulihia ke ao. Nolalia, ke nee la no ka manuahi imua. A pehea la e pau ai?
Aole i loaa iki i ka mea kakau ka haina o ka ninau. Aka, ina e hana mai ana ka mana lani i kana hana iwaena o kanaka, o ka hoololi i na iini o kanaka mai ka hewa a i ka pono, mai ka mana o Satana a i ke Akua, a launa nui mai ka Uhane Hemolele me ko Hawaii nei. He manaolana ko'u, e emi aku ana no ka manuahi. E pule nui i ke Akua, i lanakila ka pono, a i pio ka hewa. Me ka mahalo.
HOOLEPOPE.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluolu oe a me kou lunahooponopono e hookomo iho i keia wahi puolo ma kahi kaawale o kou kino holookoa, oia hoi keia. Ma ke awakea o ka Poaono iho nei, ia'u e hoi ana mai ka hana aku, a hiki ma kai o ka pa o ka Hale Aupuni hou, ma ke kihi ma Waikiki, makai iho o ka pa o A. Maikai, ia'u nae e nanea ana i ka hele, puiwa ae la au i ka nunulu, e kuhi ana au he nalo-paka, eia ka he kahuna e pule ana, ua wehe ka mai i kona lole a pau, koe kahi malo, e ku ana ua kahuna nei iluna, a e paa aku ana ka lima i ka lae, e noke ana i ka pule i na aumakua, aole i liuliu, halulu mai ana iloko o ke kapuwai.
Ahu no hoi ka apiki ia kakou Hawaii, ka huli hou a nana i hope, ua awakea ka la nou e Hawaii, aole ou kuono, apoopoo pohaku e nalo ai kau mau hana hupo, he oiaio nae aohe i piha o Kawa. Me ka mahalo kau kauwa. S. K. KAAAHU.
Halekuai Papa o S. G. W. ma.