Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 44, 28 October 1875 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Nov. 14.—Iesu e uwao ana.—Ioane 17 : 15—21.
15 Aole au e pule aku, i lawe aku ai oe ia lakou mai keia ao aku, aka, e hoopakele oe ia lakou i ka ino.
16 Aole no keia ao lakou, e like me au hoi, aole no keia ao.
17 E hoolaa oe ia lakou ma kau oiaio ; o kau olelo ka oiaio.
18 E like me oe i hoouna mai ai ia'u i ke ao nei, pela hoi au e hoouna aku ai ia lakou i ke ao nei.
19 A no lakou ka'u i hoolaa ai ia'u iho, i hoolaaia'i lakou ma ka oiaio.
20 Aole no lakou nei wale no ka'u e pule nei, aka, no ka poe hoi e manaoio mai ia'u ma ka olelo a lakou nei.
21 I lilo ai lakou a pau i hookahi ; e like me oe, e ka Makua, iloko o'u, owau hoi iloko ou, i hookahi hoi lakou iloko o kaua; i manaoio ai ko ke ao nei, o oe ka i hoouna mai ia'u.
———:o:———
No ka pule ana a Iesu keia Mokuna 17 a pau. E nana a noonoo i kekahi mau mea e pili ana i keia pule.
1 Mahea Iesu i ka wa i pule ai oia i keia pule? Ma Getesemane paha.
2 Ka hora hea e kokoke loa mai ana? Ka hora e make ai oia ma ke Kea. Ehia hora i koe.
3 Pule oia ia wai? i ka Makua. Aole anei oia ke Akua? Pehea la e hiki ai i ke Akua ke pule i ke Akua? Elua anei Akua, he Akua nui, he Akua uuku iho? Aole anei i olelo Iesu, Oia, ka Makua, ua like laua? Pule anei na mea like i na mea like? Pohihihi ea. Wehewehe mai ka mea akamai i ke ano. Elua ano o Iesu, he ano kanaka, he ano Akua. Ma kona ano Akua, ua like ia me ka Makua, ma kona ano kanaka, ua emi oia malalo ae o ka Makua. A ma ia pule ana ma kona ano kanaka, ua hoike mai oia i kona aloha i na kanaka, a ina haumana, a lilo hoi oia i kumu hoohalike na na haumana.
4 Nowai ka Iesu pule ana? No na kanaka a pau anei? Aole. Pauku 9. No na haumana wale no. Pehea ka poe hewa? Aole anei Iesu i pule no lakou? Ae, ua pule oia no ka hapa o ka poe hewa e lilo ana i poe haumana nana. A ua waihoia ke koena. No ke aha? He mea aha ke pule Iesu no ka poe ana i ike e ai e huli ole mai ana? He mea makehewa paha. Aole anei kakou i kauohaia e pule no na mea a pau? Ae, aka, aole kakou i like me Iesu. Aole kakou i ike i ka poe e huli mai ana, me ka poe e huli ole mai ana, ua ike nae Iesu.
Ma ke ano hea ona i ike ai oia? Ma kona ano Akua paha? Kupanaha ea. Pule o Iesu ma kona ano kanaka—a ike ma kona ano Akua, ma ia wa hookahi no i ka poe e huli mai ana. Nohea na haumana a Iesu nona kana pule? Noloko mai no o na Iudaio ma ia wa, a noloko mai o na Iudaio a me na lahuikanaka a pau mailaila mai a hiki i ka pau ana o ka honua i ke ahi. Ma ke aha e loaa ai keia poe haumana a lehulehu loa? Ma ka mana o keia pule kekahi, a ma ke aha kekahi? Ma ka noho wale anei o na haumana i loaa?
5 Heaha ka Iesu pule no na haumana? p. 2, 3, 11, 13, 15, 17, 21, 24. Eia no na haumana ma keia ao e hui pu ana, e launa pu ana, e hana pu ana, e ai pu ana me ka poe hewa, pehea lakou e pakele ai i ka pili ana mai o na hewa o keia ao ia lakou? He poe kaawale lakou ea, aole pono ke like me ko ke ao nei. E hele mai noloko mai—mai hoopa aku i na mea haumia, i na lealea lapuwale, i na hula, a pela aku.
Nui lua ole ka nani e ili mai ana i na haumana ma ka lani ke kupaa lakou. Ma ke aha e kupaa ai? Ke mau nei anei ka mana o ka Iesu pule? A hea pau ia mana? Uwao Iesu ma keia ao, ke mau la anei kona uwao ana ma ka lani? Owai ka hope uwao ma keia ao? Roma 8:26. Owai kekahi poe uwao? Na haumana. Owai ke uwao no ka poe hewa ma ka la hookolokolo? Aole, ea, make no.
Hale Pau-ahi.
E KA LAHUI HAWAII: Aloha oe:—
E hookomo iho oe i keia wahi ukana mea hou ma kahi kaawale o kou kolamu.
Ma ke ahiahi Poalima, O ct. 1, pau elua hale pili i ke ahi, i ka manawa hookahi, hale uuku a hale nui, ka mua no kahi hale uuku mai pau pu ka hale nui. O ke kumu o keia pau ana, he wahi keiki uuku nona na makahiki he 4 a oi ae, loaa ke ahi-koe i keia wahi keiki, koe ae la ia a a , onou aku la i ka hako o ka lanai, a ia ae la ka lanai pau ai kahi hale uuku, lele koke no iluna o ka hale nui ; ko ka hale nui ukana pau pono i ka loaa i na lima o na kanaka.
Kekahi hale nona ke ahi, aole ukana lawe pau loa ia i ke ahi, hookahi a makou mea i kaumaha ai oia ka luahine nawaliwali, aole hele he mai pilikia, ua hoomanawanui no kana keiki maimai i ka hapai ana, a loaa mai i kahi lilo loa iwaho.
Ke paipai nei ka mea kakau i na hoahanau, e kokua i keia poe pilikia, hale ole, aahu ole, kokua i kahi aahu, i kahi pa ipukai, a pela aku. Me ke Aloha,
Z. K. P. NANI.
Kaunakakai, Molokai, Oct. 4, 1875.
No Pualaea maluna ae o ke awa kaulana.
He aina keia i makemake nui ia e na haole mahi ko a me kekahi mau mea e ae, mai mua mai a hiki i keia manawa. Ma na makahiki mua aku nei, ua hele mai o Mr. Lidgate (Likeke) e nana ; a ua koho oia he aina kupono loa keia no ka hooulu ana i ke ko, a he awa kupono no ka hooili ana aku a me ke kiola ana mai i na ukana, a he awa hohonu kupono no hoi no na moku e ku ai, a he maikai loa no hoi ke kahua o lalo kahi e kukulu ai i na hale wili-ko a me na hale puhi ko, na hale laina, na hale ohua, a me ia mea aku ia mea aku.
No ka mea, o ke kulana o ke awa kaulana nona ka inoa o "Ulekii i ka ale o ke kai o Umi." He awa maikai loa, aole e loaa kekahi awa maikai e ae o ka hapa hikina o ka mokupuni o Keawe, e like me keia, oia mau kona maikai i ka wa ino a me ka wa malie. A o ka nani hoi o ke kahua o lalo, he wahi kupono no ka hoohana ana i na mea paahana a pau, a ke kanaka noonoo i huipuia me ka nani o ka aina kahi e hooulu ko aku ai, nolaila, ua mau ka ume ia o kona puuwai no ka hooko ana aku i na lia haakokohi lua ole a ko ua haole la manao iloko o ka wa i hala ae nei, no ka mahi ana.
He mea kaumaha a ehaeha nui hoi no'u ka hai maopopo ana aku imua o oukou e na kini o kuu lahui, no ke kulana o ka hookahua ia'na o keia aina i aina mahi-ko. Mahope iho o ka pau ana o ka makaikai a Mr. Lidgate (Likeke), a hoi aku no Hilo, imi aku la o J. Cherebro (Keoni) kona hope i mea nana e mahi, a loaa o J. K. Kaunamano no Hamakua mai. A ma ka la Sabati, pii iho la ua haole nei (Keoni) i kahi e hana ia'i, e puhipuhi i ka mauu i ke ahi, elua la Sabati ana i hana ai pela mamua o ka mahiia ana (oia hoi ka palau ia'na.) A ma ka hebedoma mua, hoomaka ka hana ana, oia ka malama o Augate iho nei ; a mahope mai, ma ka la Sabati no pii hou no ua haole nei ilaila, e like me ia hana no ana mamua. A o ka ekolu iho la keia o kana hana ana pela.
Nolaila, e o'u mau kini, aole anei i loaa pono aku la ke kulana o ka hookahua ia'na o keia aina mahi ko? Aole kekahi aina mahi ko i hookahuaia malalo iho o ka la, e like me keia i ka la Sabati. He haole naaupo no keia, kumeka no i ka la Sabati a hana no i ka hana ma ia la, o ka hana a keia haole, he hooluu ili no keia wahi o Laupahoehoe nei.
E Mr. Likeke e, ua ae no anei oe e hookahuaia ka hana ia'na o ko aina mahi ko e keia haole hana naaupo hoi? Ina aole e hele mai oe e ao pono iaia, no ka mea, he mea poho a poino nui nou ka puka pono ole ana o kou mau iini paahana no ka hookahua ia'na ma ka la Sabati. Oiai he Akua lili o Iehova Sabaota, a he hiki no Iaia ke hoolilo mai i ka luhi a kou poo a me ka hou a kou lae i imi ai i mea ole, i ka mea hookahi a me ka lehulehu e kue ana i ke kapu o kona la Sabati. A o ke kaulana ana o ko aina mahi ko i ka hookahuaia ana i ka la Sabati, aole ia e pau a huli keia honua. E wiki oe e ka elele mama no keia nu eehia.
PALIKAPUOUMI.
Hilo, Sept. 21, 1875.
Na Apana o Wahikapuniu.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
He wahi ukana ka'u e hookomo aku ma kekahi o kou mau keena, a nau ia e ahai mama aku imua o na olohe naauao e haka mai la na maka, mai ka la puka i Haehae a ka welona i Lehua. Eia mai na Apana o Wahikapuniu:
Apana 1.—Mai ka Pukuniahi Helu 1 mai o ka Bateri o Puowaina, ua ki ia kekahi poka (cannon-ball;) a hala na sekona he 13, haule aku la i ka nuku o Puuloa ; a o ka momenetu i ili ai ka poka i ka honua, 1,250lbs ; Eia ka ninau—Heaha ke ana-waena o ka poka? A ehia paona kona kaumaha, ina he cast-iron?
Apana 2.—O ka baluna i hooleleia'i maloko o ka Pa Hoikeike Nui o Kapalakiko, (Woodwards, Garden,) ua hookele ia aku no ia mamuli o ke akamai o ke Kapena (haole Farani;) lele aku la ua baluna la a lana iloko o ke ea, me ka hoomau ia o kona motio i ka hikina; eia nae, alawa ae la ua Kapena nei a ike i ka barometa, e iho ana ka wai dala (quicksilver,) ilalo he 16.9 iniha; ao ke ana-wela (Temperature) ia manawa, he 15° Fahrenheit, eia ka ninau: Heaha ke kiekie o ua baluna la mai ka honua ae?
Apana 3.—Ana iho la kekahi pake i ka loa o kona mau maiao lima, (nail,) a loaa he 2 iniha pakahi, eia ka ninau,—A hala na la he 19 ma ia hope aku, alaila, ehia la milimeta ka loihi o ka maiao o ua pake la?
Apana 4.—O ke ana-waena o ka flvwheel o ka enegini hana-palua (double-acting engine) o Amauulu i Hilo, he 30 kapuai, a o kona velocity he 28 kap. i ka minute; a o ka ikaika o ua enegini la, ua like me na ikaika-lio he 80; a makemake iho la ka ona o ua enegini la e hooemi iho i ka velocity o ka fly-wheel i 25 kap. i ka minute, eia ka ninau,—Ehia la tona hao e hoohui ia aku ai me ka fly-wheel, a emi kona velocity i 25 kap. i ka minute.
Apana 5.—I ka la 15 o Feb. M. H. 1849, hiki aku la ka Emepera Uilama ma ka aoao komohana o ka muliwai Rhine, a makemake iho la ua Emepera la e ike i ka laula o ua muliwai la, nolaila, kukulu iho la ia he pahu hae Helu 1 ma keia kae o ka muliwai, i laina pololei ai ia me ke kumu paina e ku mai ana ma kela kapa o ka muliwai; a pii aku la ua Emepera la ma ka akau ponoi, ma ka laina pololei loa mai ka pahu hae aku, he 25 kaulahao, kukulu hou iho la ia he pahu hae Helu 2; a pii hou aku la no ia e hoomau ana i ka akau ponoi, he 16 kaulahao, a kukulu iho la i ka pahu hae Helu 3; a mailaila aku hele i ke komohana ponoi, he 10 kaulahao, ku ua Emepera nei a nana mai la i ka pololei, mai kahi ana e ku ana a hiki i ka pahu hae Helu 2, a hiki loa hoi i ke kumu-laau paina e ku ana ma kela aoao o ka muliwai, ike iho la ia ua pololei, ua hele a kohu bee-line, eia ka ninau:—O ka po-ahia la ia? A ehia la kaulahao ka laula o ka muliwai o Rhine?
O keia ka Mahele Mua o na Apana o Wahikapuniu.—Me ka lana o ka manao e okaoka liilii mai ana no.
Me ka Mahalo,
ALPHA KEKULAIHAOLE.
Kaueleau, Puna, H., Oct. 15, 1875.
Haina o na ninau Buleta a J. E. Hart.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Ma kou helu 34 i ike iho ai au i na Buleta a J. E. Hart ia Hanakalani, ua kali loihi au aohe hai ia mai, nolaila, ke hai aku nei au o manao mai auanei kuu mau makamaka lawe i ka Lahui Hawaii , he mau ninau paakiki io keia no ka hai koke ole ia mai o ka haina.
Bule ta 1. Ua hemahema keia ninau, e nana oe ma ka buke i kapa ia Greenleaf's Geometry and Trigonometry, aoao 301, manaohai 3; ma ka Loomis' Geometry, ma ka aoao 18, manaohai 8; Robinsons' Geometry, aoao 25, manaohai 18. Malaila oe e ike ai i ka hemahema, ua emi ka huina o 10 a me 12 malalo o 25, e oi ka pono oia huina mamua o 25.
Bule ta 2. Haina, he 7,912 mile ke kiekie mai ka ili o ka honua a hiki i kahi a Hanakalani i ike iho ai i ka ⅓ o ka ili o ka honua. (E nana pono i ka buke i kapa ia Loomis' Grigonometry aoao 184, ninau 22,) malaila e ike ia'i ka haina like me ka'u. Ua manao au e hoouna aku i ka opiuma hoomalule i na aa-lolo o J. E. Hart ma ka Lahui Hawaii , aka, no ke kue i ke kanawai o ka aina ke ano haawi laau make (poison), nolaila, aole au e hoouna aku.
Me ka mahalo,
S. W. KANAKAOKAWAI.
Hilo, Hawaii, Oka. 19, 1875.
MA RE.
Sept. 11. —Ma Halawa, Molokai, ua mare ia e Rev. Kekoa o Ulu k. me Akela Liilii w.
HANAU.
NA HANAU O HALAWA, MOLOKAI.—Iulai 8, hanau o Haikulani w. na Akela. Aug. 6, hanau o Kaili k. na Kukaohao me Naliikapu. Aug. 13, hanau o Lilia w. na Mokauhale me Kaahanui. Sept. 13, hanau o Kalahale k. na Kawaa me Kealoha.
O ct. 10.—Ma Kapalama, Oahu, ua hanau o Paehala, he keikikane na Kaaiawa k. me Keaka w.
O ct. 10—Maluna mai o ka Uwapo a Kamika, H. O. hanu he kaikamahine, na Iosia (pake) me Sarai w.
MAKE.
NA MAKE O KAINALIU, KONA AKAU, HAWAII—Sepatemaba 16, make o Mrs. H. Hooper.
" 17, " Kakanilua k.
" 30, " Evarito Naaiolohua k.
Sept. 15. —Ma Halawa, Molokai, make o Alaala w. Sept. 21, ma ia wahi no make o Ikeole k.
O ct. 8—Ma Kapalama, H. O. make o Ohule w.
O ct. 10—Ma Palaau, Molokai, make o Kalalaniakekua w.
O ct. 23—Ma keia Kaona, make o Davida Kahulumanu, kekahi o na Makai ku-mau. ua make hikiwawe oia ma ka wanaao o keia la, ma kana huina.
Laau Ola, Laau Ola.
AIA MA KAHI O
DILLINGHAM & CO.
KA LAAU KAULANA A
BISHOP SOULE!
HE LAAU HAMO MAIKAI KEIA!
a ua kaulana iwaena o ka poe nana i hoao; he mea e ola'i
Ka Hui, Lumakeke, Kikala-hanee, Mau-i, O a me na mai o ia mau ano.
UA HOAO IA KEIA LAAU A UA MAHALO nui ia. "He umikumamalua makahiki o ka oopa ana o kekahi mea, a i keia laau ua ola koke." Wahi hoi a kekahi, "He laau waiwai loa keia no ka hikiwawe o kona hoola ana." wahi hoi a kekahi, "Ua pau ko'u hoomaloka, ua hoao au i na laau e ae a pau, aole i ola kuu LUMAKEKE, he nui na makahiki o kuu kaa ana i ka eha, a i nei laau ua ola au, ola loa." Eia hou ka kekahi, "He nui na makahiki o ka waiho ana o kuu wahine ma kahi moe me ka mai, ua lapaau ia aole ola, a i ko maua lohe ana i keia laau kaulana, ua hoao ia, a ua ola koke ia iloko o na pule eono." E hoao ka poe mai i keia laau kaulana. Aia ma ka Halekuai o DILLINGHAM & Co., oia hoi ka hale o Kaimana.
Laau Kaulana
A KAUKA SUCH!
He laau e ola'i ke KUNU, ka eha o ka PUU, me ka HANO me na eha a pau e pili ana i ke AKEMAMA. Aia ma kahi o Dillingham & Co., ma ka Halekuai o Kaimana.
7-1y