Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 44, 28 October 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

Xlr Nanpa no na Au I Hala.—llrlu 17.

IKO IX NKI haulole ana mai i ua \v,v hi wawpa noi. naim aku la ia iuma. u hov>in;u>popo ilu> la i ke aia ana i helo mai ai i na la mahope a kau mua ai iluna o kona oneki. " O ko ala koia a'u i hele mua mai ai." wahi āna, " A o hoomau aku no au maKiila/' Holo poU>loi aku ia keia imua. a nolo no i HuUu,ikc powohiwein aku lav ka wailie» hamuma mai o ka ipnka nui o ko ni\a kupii:* o n.i luahiiie, a iioomama lo;\ ivku 1» ko i;* nei man wawao i ku liole mo ka hauoli o konn punwai. I kon.A kokoko an;\ aku i ksihi a kv>nn iuauho o iini aurt, loho aku Li koia i nu

leo nui hauoli, e himeni ana, me ke kani j o na lira, ku iho la keia me, ka hoolohe ana, a pae pono mai Ta na olelo o ke mele, e lawe hele ia ana ma na eheu o ka makani : 11 E ala e na miliona pio, E ala a haaoli hoomaikai, Eia Nieda mamo a Laboda, Ka Moi, ke Eoa Lanakila." Oiai keia e ku ana me ka hoolohe, ike aku la keia i ka henio ana mai o kekahi kanaka, holo mai la imua oia nei, a i ke kokoke ana mai hanle iho la kona mau kuli ilalo o ka honua a pane rnai la : " E ko alii o makou ! e ka hoopakele o keia mau miliona kanaka, e oluolu oe na\i e paa kau ukana." " Aole au i kaumaha e kuu hoahanan, a he kanaka no hoi au e like me kou ano, aole hoi he alii," wahi a Nieda. " Ma ka inoa o na lani, ke noi aku nei au e oluoiu oe e haawi mai ia'u kau puolo. A ma ka maUao paa o na lehulehu i hoopakele ia e kou manao koa a kupaa, he Alii oe, he Moi, a he hoopakele no makou, a nou ko makou mau hauoli nui ana, a hiki i ka hopena," wahi a ke kanaka. " E ku iluna a e hele pu aku kaua. 0 ko hauoli ab i hai mai nei, ke hai aku nei au, o kakou pu no ke hauoli. E hauoli ana au no ka pakele ana o ko oukou mau ola, a ine ko'u lanakila ana maluna 0 keia mau kupua ino ; aka, he liauoli ko'u i kaupale ole ia ke ike hou au i ka mea a'u i iiui mau ai, oia hoi na hiohiona.o ko ? u makua aloha. Ano, e ku oe, a e hele pu aku kaua." Ku ae la ke kanaka me ka waimaka e kulu ana ma kona mau papalina, a hahai mai la mahope o ia nei. I ko laua nei hiki ana aku i ka ipuka o ke ana, ike aku la keia i ke kanaka koa ili ulaula i hoao ai e hoopoino iaia nei i kona komo mua ana mai. E mau ana no kona mau aahu e like me kana ike mua ana, a uia : kona lima e paa ana he ihe nui i hooj nani ia me ka wai gula, a maka maka.o i ua ihe noi.he kila oi ke paa ana. O kona | aahu oia mau no ka nani, a mawaho iho | o ua aahu nei he koloka hulu holoholona. E a ana ke ahi o kona mau maka me he la ua piha i ka inaiaa, a e pii ino ana ka hanu o kona nmauma. E kau I ana ka papalo palekila ma kona poo ; a j i ka naua aku i koua kii. ua hiki ko hoo* maopopo iho he kanaka koa oia. I ko j Kieda kokoke ana aku mnlalo o na kau- ' poku o ka ipuka, ku iho la ia me ka ua- ; lu ana iho iloko ona i ka nani a me ke i koa o ke kulana o keia kanaka : ; 41 l T a lanakila au maluna ou i ko kaua j hui mua ana, a pehea la i keia hui alua ana. Mo he la ma kou kuUna a'u o ikd | noi, aolo no ho wahi haim mama ka pai io ana aku ia oe, aka, aok no i pau loa j ka laiva o ko'u manao, a ke man nei no - hoi ka oi o kahi maknkUa a kua hoa'lohsi Uahela i nmkaa» mai ai," w«ht u N ī--1 eda iloko ona. Aok> i pAU pouo n» na!n ain» a Nieoia ' iloko iho onM.pano koke m»i !n ko ka- • nnka ili ulaula nio kou» 100 moakaki», i

ka i ana mai, " Nau keia kauwa, me ko 7 u alolia e ke alii o'u a me o'u ohana i 110ho iloko o ka inea no na makahiki lehulehu wale. Ua hui mua kaua iloko o na ouli o ke ino, ua hoao aku au e paio ma ke ano aihue a hoowalewale i kou ola e kuu alii opio, aka, oia hapa ana a'u, ma ke ano ia, he kauwa na ke knpua nona ke poo weliweli au e paa lanakila mai nei. Ano, oka lua keia oko kaua hui ana, a ke hui nei kaua ma ke ano he alii ahe kauwa. Ua haalele aku oe ika poli aloha o kou makua, a ua hele auwana' mai, ua wela kou puuwai no kou kauoha ia ana e haalele aku iaia, aua manao oe e huakai lapuwale ana keia au, aka, ke hai aku nei au ia oe, o ka huakai waiwai makamae keia au i hele ai ma kou ola ana. Ma keia huakai, ua lanakila oe malunao ke kupua ino nana i hoopaahao ia makou be mau miliona iloko o na inea a 'me ka weliweli a ehaeha nō hoi o keia ana lua kupapau, a ma kou lanakila ana maluna ona, i hiki ai ia'u, a ia makou 110 hoi a pau, ke noi aku i kou lokomaikai e hoopakele ae i ko makou mau ola. Ke noi nei au no makou a pau, a ke lana nei ka nianao e hooko mai ana oe i ka makou noi," a kukuli iho la ia me na kanaka ui he umi e.kū mai ana ma kona aoao. "■E o'u mau makamaka," wahi a Nieda, 4 ' E ku iluna a e hoolohe mai." " E kamailio mai e ka haku o makou, a e hoolohe pono uo makou, me ke kukuli ana akn, oiai, he mau kauwa nau," i puana like mai ai ko lakou raau leo. No ko Nieda ike ana, ua paa ko lakou manao e kukuli mai, pane hou aku ia. " Ke kukuli mai nei oukou mamuli o ; ko oukou makemake iho, a he mea hoi s na u i makemake ole, oiai, i ko'u manao, | aohe kuleana o ke kanaka e kukuli iho j-ai iuiua o kona hoa kanaka, aia wale no | imua o na lani, nolaila, aole au e paue ke \ ole oukou e ku ae/ r wahi aua me ka leo ] kalakala. [ Ku like ae la ua poe kanakanei akunou hoomaikai mai la imua oia nei. u E lohe oukou e 011 mau makauiaka, Ike hai akn nei au me ka oiaio» a o na lani ko u hoike no iamea,aole a ? u noi iinua o oukou, hookahi wale no r e hele kela a me keia me ka lanakila, a e noho me ka maluhia lokahi. A ina he oiaio, aia ia'u ka hoolanakila ana aku ia oukou jmai na ineao keia lua miuiilo o ka ma- | ke t alaila, me ika puowai hauoli, ke haa--Iwi holookoa aku nei au, me ke kauoha ; paa aku, e haawi nku kelaa me keia pa- : kahi i na hoomaikai ana imua o na lani, ka mea nana i haawi mai na pomaikai a kakou e hauoli nei. Auo ena makama* ka,o hai mai i ka oukou mea i makema,ke ai ia % u e hann, a © hana koke no au lano, me ka wahi a Nieda. " Ena lani» © ka lokomaikai piha o '1 kei* ao, c kUi i ko makou h»ko «lii * of»io, eoU ! KoU k* h«ku Moi o na»- | fe>Ov" vrahi a na leo kupmni o u» poe k«* 1 uev. -1 « pAno koko m«i 1* ke k»n»k» ili oUul», i 1 k* i ana luai.

" Eia ia ? u ke ki e hemo ai ka puka o ke ana malalo iho nei o keia honua a kakou e ku .Deiy.UA kali iho nei au me ka lei ana iaia ma kuu puhaka a hiki i koa huli hoi ana mai, a oiai ua lanakila holookoa oe e ke alii, a ua haawi makana mai nei hoi oe i ka makou noi, e hele koke aku no au ano a hai aku i ka lono hauoli imua o na miliona e noho la ma ia lua hohonu, a haawi aku i ka lanakila hou ana ia lakou, ma o ka inoa o ke keiki alii hnvahiwa Nieda, ke koa wiwo hopo ole a ka Moi Laboda, ka lei momi makamae hoi a kona makuahine alii* Aka, e ke alii, mamua o ko'u hele ana aku, he mea pono paha ia'u ke hai akn ia oe, ma kou hoolanakila ana ae ia u, ua hoolanakila oe ia Bonito, a i mea e hooia aku ai ia oe, e hoike aku no au ano."

Wehe ae la ua kanaka nei i kona papnje, a wehe pu ae la i kona koloka hulumanu, aia hoi, ike aku la keia lie hoku daimana i kinohinohi ia me na hua momi, e kau ana maluna o kekahi kaei silika weleveta ulaula, a e kaei ana ma kona umHuma, a maluna o ua hoku nei na huaolelo, " Ka Liona o ke Aupuni ma ka Welau Hikina, ka Lanakila maluna o ka o ka Moi aloha hoi o Makou." - " Ano, e ike oe, ke ku aku nei o Bonito imua ou, ka mea hoi i ike ole i keia mea he pio mai ka lima o na enemi kanaka, a i lawe malu ia hoi e na luahioe ma ka hoowalewale. 0 Bonito nei ka mea na* na i hookahulihia ka noho'na t> ua Moi opu ino a hoomainoino kanaka iloko o na au i hala ae, a ke lawe nei au i ka hoohiki paa malalo iho o ka malamalama o ka la, e noho au i kauwa malalo ou, a o neia mau iwi, keia banu, noua mau loa, a o ka mea e hoeha ana i kekahi lauoho o kou poo, a i kekahi wahi lihi o kou kino, a o kou ohana paha, e puehu liilii oia imua o Bouito, a he make koua lanakila." Lalau aku 1a ia Jie kiah%, uwi ae lai ka a-i o ke poo naheaa, a Tka piha aoa o ke kiaha i ke koko uliuli o ke kupua, paue Uou mai la ia v " Ano, i hoike oe e na lani, a e make au ke hooko ole i keia hoohiki." Kau ae la ia i ke kiaha i kona waha, a iuu aku ia, (Aokipau.)