Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 46, 11 November 1875 — Page 1

Page PDF (962.86 KB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA, NOVEMABA 11, 1875.  {HELU 46.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia he besdoma no na Ohana a me na Ekalesia Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          HOOKA HI DALA ka uku no ka pepa no ka makahiki hookahi. Hapa makahiki, Hapalua.
          E hoouna mai i na leta no KA LAHUI HAWAII ia H. H. Paleka, Honolulu, Oahu.

Lookin g Unto Jesus.
River of Life, p. 65.

1 Nana ia Ie su la
I kokua mai,
I m au kuu ikaika
I ka heihei ae.
Nana ia Ie su la
Ke maule ae,
Nana ia Ie su la
I poha la mai.
Cho—Nana ia Ie su la i na la a pau,
Oia no ke ola, ke ala i ke ao ;
Nana ia Ie su la i kupaa a mau,
Oia kuu Hoola, kuu mau mea a pau.
2 Nana ia Iesu la
Ke kaumaha e,
Nana e hoohauoli
A hee ae ka uwe.
Nana ia Ie su la,
Hoa pili mau,
Ke haalele wale
Na hoa e a pau.
Cho.—Nana ia Ie su la, &c.
3 Nana ia Iesu la,
Ke kokoke mai
Na la pilikia,
Me kuu hope e.
Nana ia Ie su la
Ke maule ae,
Nana ia Ie su la,
A poha ke ao.
Cho.—Nana ia Ie su la &c.
4 Nana ia Iesu la,
A hoea mai
Kona mau anela
E kai iluna'e—
Nana ia Ie su la,
A e ike au
Kona nani ihi
Ma ke ao a mau.
Cho.—Nana ia Ie su la, &c.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA
MAKUAKANE
KE ALII KA MOI LABODA!
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala.—Helu 19.

          IA NIEDA e hele ana a haalele iho la i kona makuahine aloha mahope, ua piha ia i ke aloha no kana keiki kamalei. Ua komo ka manao iloko ona o ka ike hope loa ana ia i kana keiki, ua maopopo iaia he alanui loa, a ua piha i na pilikia he nui kana huakai, aka, he wahine haipule ia, a ina la a pau, ua hoolilo ia he hapa hora no ka pule ana i ke aloha o na lani e kiai a e malama maluhia mai i kana keiki, a e haawi mai i ka lanakila a hiki i ko laua hui hou ana.
          Ua hala aku la o Nieda, ka mea i aloha nui ia e kona makuahine, ka ipukukui hoomalamalama i kona puuwai, a me ia i hele pu aku ai kona aloha.
          Aole no i loihi loa mahope iho o ka hala ana aku o Nieda ma kana huakai, i kekahi la, oiai hoi kona makuahine e kukuli ana maloko o kona keena mehameha, e haawi aku ana i ka leo noi i na lani no kana keiki, aia hoi, ua lohe aku la ia i kekahi kikeke ma ka ipuka mawaho loa ; i ka pau ana o kana pule ana, ua awiwi aku la ia a hiki i ka puka, me ka manao e hookipa oluolu mai i ka malihini ; aka, i kona hiki ana aku i ka puka, ua puiwa ae la ia, a hikilele kona puuwai, pioo kona mau hiohiona, a haalulu hoi kona kino. E ku ana he kanaka me kona aahu koa, me na lako kaua a pau maluna o kona kino, a me na lima oolea, me ka hulili o kona mau maka, i ano like me kekahi holoholona hihiu, i lalau mai ai i na lima nawaliwali o Badusa, a pane mai la :
          "Ma ka inoa o ka Moi, ka mana hookahi hoi maluna ae o na kanaka a pau o kona aupuni, ke lawe nei au a ke hoolilo nei ia oe e keia wahine komohewa i paahao, a malalo o na kauoha a ka Moi e noho pio oe a hiki i kou make ana. Ano e kuli kou leo! A ano hoi, e hoolohe, a mai kamailio mai!"
          Oiai keia kanaka e kamailio ana, ua hoopaa iho la ia i na lima maemae o ka Moiwahine a ka Moi Laboda me na kupee hao, a ki iho la me ke ki hoopaa. Ku iho la o Badusa, hoomaloeloe ae la i kona kino, a me ka leo kalakala i pane mai ai.
          "He mea makehewa paha ia'u ke kue aku i ka makemake o ka Moi, e ae mai paha ia'u e noi aku e hai ia mai ka hewa a'u i hana ai. Ina ua hana au i kekahi hewa, alaila, ua hana ia me kuu ike ole ; no ka mea, malalo iho o ka la, ke ku nei au imua ou he paahao, mamuli o na kauoha a ka Moi, he paahao nae i ahewa ole ia."
          "Kuli kou waha, a e ukali mai mahope o'u! He mau minute pokole wale no ka'u e haawi aku nei ia oe no kou aloha hope loa ana aku i kou home, e hele koke mai me ka walaau ole, ina oe i makemake e hele malie me ke kauo huluhulu ole ia, alaila he mea pono ia oe e hele koke mai me ka hoolohe i ka'u mau kauoha."
          Hele aku la ua kanaka nei, a ukali aku la no hoi o Badusa mahope ona. Lawe ia aku la ia ma na pipa alanui mehameha a hiki i ka hale paahao, a me ke kali ole ia, ua hoopaa koke ia aku la ia iloko o kekahi wahi rumi haiki pouli, i kupono ole no ke kanaka ke noho. Hoopaa ia mai la he kaulahao kaumaha ma kona puhaka a hoopaa ia ae la maluna o kekahi lou e kau ana maluna ae o ka papahele. O kona lauoho nani, ka mea hoi a Laboda i makee nui ai ; ka mea hoi i kaulana mawaena o ko laua lahui, a kapa ia oia ke "Aliiwahine Lauoho Gula," ua oki ia iho la ; me kekahi upa kila nui i lalau mai ai na lima oolea o ke kiai wiliki a oki ia ae la a pokole. Hookahi pika pohaku i piha i ka wai inu hauliuli ano lepo, a he papaa barena e waiho ana maluna o ke pakaukau. Hemo aku la ke kiai a pani mai la i ka puka, hele aku la ia, a noho iho la o Badusa he paahao maloko o ke keena pouli, hookahi wale no wahi maamaama, oia kahi puka makani uuku ma ke kihi akau.
          Iloko o na la ehaeha he nui ana i noho hoomanawanui ai maloko o na pa hoomainoino o kona rumi paahao pouli, aole loa oia i hoopoina i kana keiki, a aole no hoi i hoohala i ke noi ana i na lani nona a me kana kane. I kela a me keia ekolu la e hele mai ai ke kiai a wehe mai la i na pani hao nunui, a komo mai la me ka pane leo ole mai iaia nei, hoopiha hou i ka pika wai, a waiho hou mai la he mau papaa barena, a hemo hou aku la. O Badusa, o kana hana mau ke komo mai ua kiai la ; oia no ka hoopololei ana i kona kino, kau pono aku la kona mau maka maluna o kona mau papalina, a me ke ano oolea o ka uwila e nana aku ai. A i ka hemo ana aku o ke kiai e pane aku ana ia, "E ola ka Moi!"
          Ua noho o Badusa maloko o keia rumi pouli he mau la, me ka maopopo ole iaia ke kumu, ka hewa hoi ana i hana ai no keia hoopai kaumaha a ka Moi. I kekahi la nae, ua hoike ia mai imua ona ma ka haawi ana mai o na lanii na pomaikai, ma ka hooko ana i na noi haahaa a ka paahao wahine ; no ka mea, ua hoike ia mai la imua o Badusa, ma ka moeuhane, ke kumu o kona paa ana i ka hao, a ua hai pu ia mai no hoi e lanakila ana ka pono maluna o ka hewa. Ua hoike ia mai ka lanakila ana o kana keiki maluna o ke Kupua Gogona, a ua pakui ia mai ia lono olioli ma ka hooia ia ana mai, eia aku ia ma kana huakai huli hoi, a nana no e hoopakele iaia mailoko ae o na inea kuhohonu o ka luakupapau hoomainoino ; a me ka noho lanakila ana o kana keiki maluna o ka poe hana ino.
          Ma ka Badusa moeuhane, ua ike aku la ia he palapala i kakau ia me ke koko ula o ke kanaka, e waiho ana maluna o kekahi pakaukau, a ua hele aku la a wehe ae la. Heluhelu iho la i na olelo o loko me ka awiwi, me ka haalulu a weliweli i ka ike ana iho i ke koko, a i kona hoomaopopo ana iho ua pili iaia na huaolelo, ua heluhelu malie iho la ia a pau pono.
          "Mai hopohopo," wahi a ua palapala nei, "E ka makuahine aloha i kana keiki ; no ka mea, e hooko ia ka pono, a e haulehia hoi ka hewa. Ua pa mai nei ka lono a hoea loa aku la i na pepeiao o ka Moi puuwai eleele nana i hoopaahao wale ia oe ; eia ae ke au mai nei ma ka moana, a ke alo mai nei i ka loa ma ka aina, ke pulumi mai nei i ka aina me kona inaina, e hoopuehu ana i na mea a pau e ku aku ana mamua ona. Ae! Ua puiwa a hikilele, a ua punia ke kino holookoa o ua Moi nei, a holo ae la ka lena a puni kona mau papalina, i ka lohe ana eia ae ka liona o na palena aina ma ke komohana, oia hoi ke Alii ka Moi hopo ole Laboda, ka mea e hoomanao mau 'la ia oe i ke alii wahine Badusa, a me ka pua o ko olua puhaka, oia hoi o Nieda, ke keiki alii i ike ole i keia mea he hopo. Ae! Eia ae o Laboda! wahi a ka lono i pua mai, a me ia e ukali mai nei he mau miliona o na kanaka koa a wiwo ole o ko olua lahui. Ua wela kona puuwai a piha i ka inaina, a ua lawe ae la ia i ka hoohiki, i pakui ia hoi e na leo wawalo o ka lahui, aole e pau ka lakou luku ana a neoneo na aina ; mamuli o ka lawe aihue wale ia ana o ko lakou Moiwahine i aloha nui ia ; a me ke Kama Alii opio a lakou i hiipoi ai. Mamuli o keia lohe i loaa mai, ua manao iho la keia Moi e huna aku ia oe, a e kau aku maluna ou na hoomaino a pau; no ka mea, ke hoomaka nei na puuwai o kona lahui ponoi e hoi ma kou aoao. Ua ike lakou i na hana hoomainoino i kau kumu ole ia maluna ou a me kau keiki, a ua komo ke aloha iloko o lakou nou. Ua lohe ka Moi i na nune mawaena o lakou no ia mea, a ua maopopo iaia, ina oe e noho lanakila a hiki i ka hoea ana mai o Laboda, alaila aole e loaa ana iaia na koa e paio aku ai, no ka mea, e pau ana kona mau kanaka mahope ou. Nolaila, ua huna ia oe, a ua hai ia ka lohe imua o na makaainana, ua inu oe i ka laau make mamuli o ke kaumaha no kau keiki, a ua make oe a kanu ia maluna o ka puu kiekie ma ka hikina ; i kumu e haohao ole ia ai. Mai makau nae! Mamua o ke ko ana o ka manao ino o keia Moi, mamua hoi o ka hoea ana mai o kau kane, e hoea mai ana o Nieda me ke poo o ke Gogona, e piha ana ka aina i ka hauoli pihoihoi i ike ole ia mamua, a e huliamahi ana na kane, wahine, keiki mahope ona. E wehe hamama ia ana na ipuka o ka hale paahao, a e hoohelelei ia ana hoi ka noho'na Moi o ke alii hoomainoino. E ike ana oe i keia mau mea a pau, a e manao io mai. E lana ka manao, a mai hopo." Pela iho la na olele ano e a ua palapala nei i kakau ia me ke koko, a Badusa i heluhelu ai ma ka moeuhane.
(Aole i pau.)

Ka Le ta a na Makamaka.

          O kau Olelo Hooholo e J. W. Maele, o Kukuiopae, Kona Hema, H., e puka aku ana.
          —E Mo ses Palau, o Puako, Lahaina, ua hala ka manawa, ua piha e kahi waa, a e hookaulua ia ana kau no ia kumu.
          —He loihi no kau wahi mea hou e J. W. Kuakamauna, o Kailua, Kona Akau, H., aka, ina he mea hiki e puka aku no i keia pule ae.
          —I keia pule ae e puka aku ai kau mau haina o na Ninau Wahikapuniu, a Alpha Kekulaihaole e T. H. R. Kingston, o Makawao, M., a makou e hoomaopopo nei.
          —O ko pane ia S. W. Kauaakaokawai e J. W. Hart, i keia pule aku e puka aku ai.
          —Eia kau e C. W. P. Kalaiaehu, o Kona Hema, H., ua mahalo makou i kou hoike i kou manao, e puka aku ana.
          —Ke noi nei makou i na makamaka, mai poina i ka hoouna mai i ko lakou inoa ponoi, ina he inoa kapakapa; a mai pai ae no ia oe iho malalo o ka inoa kapakapa, a kakau hoano e paha.