Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 46, 11 November 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

lle Xanea «*® »m \u i IlaU.—-11*1« W.

IA XIKDA o holo ana n haalelo iho la i kona makuahine aloha maliopo. ua pihu ia i ke alolia no kana keiki kanialei. Ua komo ka m.inao iloko ona o ka ike hope loa aiia ia i kana koiki, na maopopo iaia he alanui loa. a ua piha i na pilikia he nui kana huakai, aka, he wahine haipulo ia, a iua ia a pau. ua lux>liio ia ho hapa hora no ka pule ana i ko alōha o na laui o kiai a o malama maluhia m;u i kana keiki, a e haawi mai i ka lauakiia a hiki i ko laua hui hou aua.

Ua hala aku la o Nieda, ka mea i aloha nui ia e kona makuahine, ka ipuknkm i kona puuwai, a me ia i ai kona aloh'a. Ame no i loihi loa mahope iho o ka ana aku o Nieda ma kana huakai, i kekahi la, oiai hoi kona makuahine e knliuli ana mnloko o kona keena mehameha, e haawi aku ana i ka leo noi i na lani no kana keiki, aia hoi, ua lohe aku la ia i kekahi kikeke ma ka ipuka mawaho loa ; i ka pau ana o kana pule ana, ua awiwi aku la ia a hiki i ka puka, me ka manao e hookipa oluolu mai i ka malihini ; aka, i kona hiki ana aku i ka puka, ua puiwa ae la ia, a hikilele kona punwai, pioo kona mau hioliiona, a haalulu hoi kona kino. E ku ana he kanaka me kona aahu koa, me na lako kaua a pau maluna o kona kino, a me na lima oolea, me ka hulili o kona mau maka, i ano like me kekahi holoholona hihiu, i lalau mai ai i na lima nawaiiwnli o Bv dusa, a pane mai la : " Ma ka inoa o ka Moi, ka mana hookahi hoi maluna ae ona kanakaa pau o kona aupuni, ke lawe nei au a ke hoolilo nei ia oe e keia wahine komohewa i paahao, a malalo o na kauoha a ka Moi e noho pio oe a liiki i kou make ana. Ano e kuli kou leo ! A ano hoi, e hoolohe, a mai kamailio mai !" Oiai keia kanaka e kamailio ana, ua hoopaa iho la ia i na lima maemae o ka Moiwahine a ka Moi Laboda me na kupee hao, a ki iho la me ke ki hoopaa. Ku iho la o Badusa, hoomaloeloe ae la i kona kino, a-me.ka leokalakala i pane mai ai. " He mea makehewa paha ia'u ke kue aku i ka makemake o ka Moi, e ae mai paha ia'u e noi aku e hai ia mai ka hewa u ? u i hana ai. Ina ua hana au i kekahi hewa, alaila, ua hana ia me kuu ike ole ; no ka mea, malalo iho o ka la, ke ku nei au imua ou he paahao, mamuli o na kauoha a ka Moi, he paahao nae i ahewa ole ia." " Kuli kou waha, a e ukali mai mahope o-n! Ile mau minute pokōle wale no ka'u o haawi aku nei ia oe no kou aloha hope loa ana aku i kou home, e. hele koke mai me ka walaau ole, ina oe i makemake e hele mali® me ke kauo huluhulu ole ia, alaila ho moa pono ia oe e hele koke mai me ka hoolohe i ka'u mau kaiioha." Hele aku la ua kauaka nei, a ukali aku la no hoi o Badusa mahopo ona, Lawe ia aku la iama na pipa alanui inehamoha a hiki i ka hale paahao, a me ko kali ole ia, ua hoopaa koke ia aku la ia iloko o kekahi wahi rumi haiki pouli, i kupono ole po ko kanaka ke uoho. llo<>paa ia mai la he kauiahao kaumaha: ma kona puhaka a hoopaa ia ae ia maluna o kekahi lou o kau ana maluna ao j o ka papahole. O koua lauoho uani. ka hoi a LaKnla i makoe nui ai : ka mea hoi i kauiana mawaeua o ko iaua hhui, a kapa ia oia ke " Aliiwahine Lauoho Gulā, ' ua oki ia iho ia ; me ko j kahi upa kila nui i laku mai ai na Hma ]

oolea o ke kiai wiiiki a oki ia ae la a po" kole. Hookahi pika pohaku i piha i ka wai inu hauliuli ano lepo, a he papaa barena e waiho anu mkluna o ke pakaukau. Hemo aku la k$ kiai a pani mai la i ka puka, hele aku la ia, a noho iho la o Badusa he paahao maloko o ke keena pouli, hookahi wale no wahi maamaama, oia kahi puka makani uuku ma ke kihi akau. Iloko o na ia ehaeha he nui ana i noho hoomanawanui ai maloko o na pa hoōmainoino o kona rumi paahao pouli, aole loa oia i hoopoina i kana keiki, a aole no hoi i hoohala i ke uoi ana i na iani nona a me kana kane. I kela a me ke.ia ekoln la e hele mai ai ke kiai a wehe īpai la i na pani hao nunui. a komo mai la me ka pane leo ole mai iaia nei, hoopihalhou i ka pika wai, a waiho hou mai la he mau papaa barena, a hemo hou aku la. 0 Badusa, o kana hana mau ke komo mai ua kiai la ; oia no ka hoop'ololei ana i kona kino, kau pono aku la kona mau maka maluna o kona mau papalina, a me ke ano oolea o ka uwila e nana aku ai. A i ka hemo ana aku o ke kiai e pane aku ana ia, " E ola ka Moi !" Ua noho o Badusa maloko o keia rumr pouli he mau la, me ka maopopo ole iaia ke kumu, ka hewa hoi ana i hana ai no keia hoopai kaumaha a ka Moi. I kekalii la nae, ua hoike ia mai imua ona ma ka haawi ana mai o nalanii napomaikai, ma ka hooko ana i na noi haahaa a ka paahao wahine ; no ka mea, ua hoike ia mai la imua o Badusa, ma ka moeuhane, ke kumu o kona paa ana i ka hao, a ua hai pn ia mai no hoi e lanakila ana ka pono maluna o ka hewa. Ua hoike ia mai ka lanakila ana o kana keiki maluna o ke Kupua Gogona, a ua pakui ia mai ia lono olioli ma ka hooia ia ana mai, eia aku ia ma kana huakai huli hoi, a nanano e hoopakele iaia 'mai--1 loko ae o na inea kuhohonu o ka luaku--1 papau hoomainoino ; a me ka noho laI nakila ana o kana keiki maluna o ka ! poe hana ino. Ma ka Badusa moeuhane, ua ike aku la ia he palapala i kakau ia me ke koko ula o ke kanaka, e waiho ana maluna o kokahi pakaukau, a ua hele aku la a weho ae la. Holuhelu iho la i na olelo o loko mo ka awiwi, me ka haalulu a weliweli i ka ike ana iho i ko koko, a i I kona hoomaopopo ana iho ua pīli iaia na huaololo, ua heluhelu malie iho la ia a pau pono. Mai hopohopo," wahi a ua paiapala noi, *' E ka makuahino aloha i kana koiki ; no ka mea, e hooko ia kā pouo, a e huulehia hoi ka hewa. Ua pa uiai noi ku lono a Uoea ioa aku la i na |>epeiao o ka Moi puuwni eleole nana i hoop&ahao waie ia oo ; eia ao ke au mai nei ma ka moaaa, a ke alo mai nei i ka loa ma ka aiiia, ke pulumi mai nei i kaaiua me ko* ' tia inaina, e hoopuēhu ana ina pau e ku aku ana mamua ona. Ae! i flJa. puiwa a hikiloie t a ua ponia ko kino I hvilookoa o ua Moī noi, a bo)o ae la ka I

lena a puni kona mau papalina, i ka lohe ana eia ae ka liona o na palena aina ma ke komohana, oia hoi ke Alii ka Moi hopo ole Lfibod?i, ka mea e hoomanao mau ? la ia oe ike alii wahine Badosa. a me ka pua o ko olua puhaka, oia hoi o Nieda, ke keiki alii i ike ole i keia mea he hopo. Ae! Eia ae o Laboda! wahi a ka lono i pua mai, a me ia e ukali mai nei he mau miliona o na kanaka koa a wiwo ole oko olua lahui. Ua wela kona puuwai a piha i ka inaina, a ua lawe ae la ia i ka hoohiki, i pakui ia hoi ©ua leo wawalo o ka lahui, aole e pau ka lakou luku ana a neoneo na aina ; mamuli o ka lawe aihue wale ia ana o ko lakoa Moiwahine i aloha nui ia ; a me ke Kama Alii opio a lakou i hiipoi ai. Mamnli o keia lohe i loaa mai, ua manao i iho la keia Moi e huna aku ia oe, a e kau akn maluna ou na hoomaino a pau ; no ka mea, ke hopmaka nei na puuwai o kona lahui ponoi e hoi ma koa aoao. Ua ike lakou i na hana hoomainōino i kau kumu ole ia maluna ou a me kau keiki, a ua komo ke aloha i!ofeo o lakou nou. Ua lohe ka Moi ina nune mawaena o lakou no ia mea, a ua maopopo iaia, ina oe e eoho lanakila a hiki i ka hoea ana mai o Laboda, alaila, aole e loaa ana iaia na koa e paio aku ai, no ka mea, e pau ana kona mau kanaka mahope ou. Nolaila, ua huna ia oe, a ua hai ia ka lohe imua o na makaainana, ua inu oe i ka laau make mamuli o ke kaumaha no kau keiki, a *ia make oe a kanu ia maluna o ka pua kiekie ma ka hikina ; i kumu e haohao ole ia ai. Mai makau nae! Mamua oke ko aha oka manao ino o keia Moi, mamua hoi o ka hoea ana mai o kau kane, e hoea mai ana o Nieda me ke poo o ke Gogoua, e piha ana ka aina i ka hauoli pihoihoi i ike ole ia mamua, a ana na kane, wahine, keiki mahope otta.. E wehe hamama ia ana na ipuka o ka hale paahao, a e hoohelelei ia ana hoi ka noho'na Moi o ke aiii hoomainoioo» E ike aua oe i keia mau mea a pau, a e manao io mai. E lana ka manao, a mai hopo* ?? Pela iho !a na olele ano e a ua palapala nei i kakau ia me ke koko, a Badusa i heluhelu ai ma ka moeuhaue. (A<sē i pa tu)