Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 47, 18 November 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

llp Xaik<r no nn An 1 Il*la.—H*lu '40. T K 10 A L V nna o l>nd mai ka moe A ana. ua haalulu keuia kiuo holookoa no ka pi'noihoi, a pulu kona inau papalina i ka hou. Kau ao la kona mau liina i ka lae, a me ka leo i piha i ke aloha i pane ue ai. " Auwe ka miiuunina! Ho mau tausani ka ininaniina. Hoaha la ko u moa i ae ia m ū ai o hianioe a hoiko ia mai hoi keia mea weliweli. lle inoa nui. a ua ake mnu hoi au e ike i na lielehelena aloha o ka u keiki a ine kona makuaka* ne ; aole nae ine na mea h.ooweliweli o keia ano. Ke iiauoli nei au no ka lana* kila ana o ka'u keiki mnhma o kv>na onoiui a nu l ka huli hv>i inaalahi m u ; a ke ike nei hoi au i ka lumluu 0 ko u puuw.u no ka ike hou ana aku i na hiohiou \ o ka'u kane, a me ka heomaopopo ih > ua hoomau ia kon.i ola k;no : aka.

me ke kaumnliu Imiluu au e hoomanao ae nei i ka wai koko nlaula o kela palapala, a me nn moolelo luku o-ka hooweliweli. Ua hanu ino ia mai au, aka, ;tole ia lie mea e inaina ai, no ku mea, ma kahi o ke ino, e haawi aku i ka maikai, a ma kahi o ka enemi e haawi i ke alolia. Ke noi ae hei au me ko'u puuwai a pau imua o ka mana kiekie o na lani, e ae mai i ko'u lanakiia hou ana, ke hewa ole au imua o kor ke ao, a e hui hou me ka'u mau alolia, a e hoohala ae nae i na luku ana a me ka hookahe koko. E hoopan i ka inaina oko laua mau puuwai, a e hookoino aku i ke aloha."

I ka puka ana o na olelo liope loa mai ko Badnsa waha aku, hemo mai la ka ipuka, a komo hou mai la ke kiai no ka hoopiha hon ana i ka pika wai, a waiho iho la he mau papaa barena maluiia o kahi pakaukau uuku e ku koke mai ana ma ko Badusa aoao. E like no me ka mea mau, ku ae la ia a maloeloe, kau aku la kona mau maka mohaha maluna o ke kiai, a p-ane akn la, " E ola ka Moi."

j 11 e mnnawa loihi a kawa ka i hala 1 hope aku mai ko Nieda haalele ana iho i kona makuahine alolia, a hele auwana akii la • a pela i no hoi me kona makuahiue. E like me ka loilii o ka manawa o kana keiki i nalo aku ai mai kona mau maka aku, pela no ka loihi o kona noho anailoko o ka inea, he paahao na ka Moi puuwai eleele. Ua nalo aku la kona mau helehelena, nalo ka mohaha onaona o kona mau papalina palupalu, nalo ka nui maikai o ke kino, nalo kona leo hoaj lohaloha, a nalo pu me ka Moiwahine ! Badusa. Ma kahi o kona kino nui a ui ; o na la mamua. he mau iwi wale no koe, j a i paa wale ae no i ka ili. Ua ano e | kona kino holookoa, a ua hoomaka k"a ! paa ana o kona mau maka i ka punawej lewele. Auwe ! Aloha wale ia! E { oiaio ana anei ka olelo a kela paiapala { ma kona hoole ana nole ka e ko ka ma- [ kemake o keia Moi ? Ma ka nanaina a j ma ka hoomaopopo ana iho, ua aneane ! e hala ka manawa. Ua komo mai keia | mau manao kanalua iloko o Badnsa ; a j oiai e uwe ana iloko iho ona no kona | ike houole i kana keiki a me kana kane, | aia hoi, i kekahi la, ua hoopuiwa ia ae 1 la kona puuwai. a naka kona kino mai luna a lalo. Ūa komo mui la maloko o | ka manoanoa o na paia o kona nuui, ho \ leo uwa nui, me he la ua pnni ka lewa luna i na pohaku WHWato o ka hokili, a e nuka «na ka homia holookoa mai o a ; o. a uakulukuhi ma na paia o kona ena pouli. " 11 o oiaio anei o ko u hopena keia? ina pola, o hoomaikai ia m laniy r wahi a ka Mv>iwahino pnahao. Ua pono koia lohe anao Badusa i ia mau leo nui wawalo a ano o ; no ka moa, o na 100 hauoli ia o ka lohulohu holookoa, e uwa ana, ao, o hauoli ana I iloko o ka pihoihoi nui. No ka nvoA.ua komo mai la ko koiki alii Xioda mabko j o m kaiaulu o ko kulHuakauhalo, Ao. t t?ia o Nioda ko hole awiwi mai U, a i»a-! hopo mai o kona uiau kapuai wawiio i i

ukali mai ai ka lelmlehu, a hoio aku la ka lono, e lawe emoole ia ana e na eheu ahailon© o ka welelau kehau makani, a komo ana iloko o na hoomanao ana o kela a me keia puuwai pakahi ma na kihi a pau o ka aina. Ele manawa pokole, ua pilia, a hookeke na kanaka o ke kulanakauhale • ua ano e na hiohiona o n* mea a pau, a ua piha hoi i ke aloha no Nieda a me kona makuahine.

[ Ivo noi ia aku nei ka olu«lu a me ka lokomaikai ona makammka, e hookaulua iki iho maanei, a q hoi liou kakou ia Nieda, oiai, ua paa kona makuahine maloko o ka ī'uioi paahao, a ua maopopo hoi ia kakou ke ano o kona noho ana malaila, a me na inea o ka hoomanawanui ana iloko o na la ehaeha loihi wale o kana keiki i nalo aku ai.]

I ka pau ana o na olelo aloha mawaena o Nieda a me kona hoa alo anu kehau hui o na kuahiwi e kii mamao mai ana a me.na ululaau waoakua o ka aina malihini ; ua komo koke mai la no ka manao iloko o Nieda e huli hoi koke aku, a pane aku la ia Babela, " Ano, e hoi akū au, a me a'u ke makemake nei

au ia oo e hoi pu." "Ua olelo au, aole loa e lioole i kou makemake, aole i kekahi mea hookahi au e noi m u ana iinua o'u e kuu hoa'lolia oinio, aka, o kou noi ana mai ia'u e hele pu aku me oe, ke iioi aku nei au i ka oluolu o kuu haku opio, e kala mai iVu, a e ae mai e noho iho. oka ululaau, ma na puu a me na kualono o ka aina nei, ko'u home a me kuu kaikuahine aloha no na makahiki he iwakalua a oi, a ua komo ke aloha iloko o maua no ko maua home kuahiwi nei.''

" Alia ! Alia ! Malalo iho o ka la, aole oe e noho, aolo h«i me ka« kaikuahine, aka. o hele p« ak« kukon, a o hoi pu mai 110. Ano, e kii aku oe iko kaikuahine, a e hele pu kakoa a e lawe mai i kuu makuahine." " 0 ka niea i holo ia oe, «a holo ia'u, aka, e pono paha e noho no ko kaua kaikuahine, no ka mea, e hele mai auanei ka poe auwana a nalowale iloko o ka no9 oke kuahiwi, a aolo lioi ia e haawi ai i ke kokwa, a ho minamina no hoi au i ka hoike wale ana aku no i kona nani maloko o ke kuluivakaulmKv"

I Ku ao la o Xted>i a nana wku ia i Ichlu 0 ke poo Go£ona e waiho ana, a iuō na maka kaumaha i pane mui ai i kona hoa, " E Hahola, oa Imia, ua hala ko poo, a ua hnia pu mo ko'u mau iuhi a me na hoomanawanui an«. M A i ka ninau ana mai o Bnbela, ua hai uku la ia i ka mooielo piha. " Mai pio ka manaoian:v \vahi a Ba» i>ela. " Ua imi aku ia ko\unnu no\teio ana a ua loaa. Ko iko nei au, oiai oo o puuhia ioa ia ana ck> e ka .hiamoe, aia hoi, ua !u>ea mai la kekahi o na kino kaika> mnhineoua Oo&ona nei, a lawe aku la 1 ko poo. Ano, aole no 1 kaawak ioa akiu v riiH ao |a na o PhhoU.a kuhi poioloi |a kona lima maiuna o ko ku*hiwi k^iiuii* ku mai ana, " aia ia," wahi aa*,

'\ke pii ae ala, e noho oe e hoonaaha i kou man maluhiluhi, a e kii aku au," a me keia mau huaoielo i nalo emoole aku ai o B ibela malalo o na laau, a noho iho no o, Nieda mahope nei me ka manao kahaha.

I ka aneano ana o ka la e huli makai, a oiai hoi o Nieda ua haule hou iho iioko o ka hili.io hiamoe alua ana, o ko Babela iiuli hoi ana mai ia me ke poo o ke Gogoua. Ua hahai hele aku la ia mahope o kā meheu, a ua loaa iluna o ka puu. Ua haa wi mai la ka wahine ui opio i na huaolelo hoowalewale a ka maalea, aka, me ka niaalea no o Babela 1 pale aku ai. 44 E hele oe i kou wahi i hoea mai ai e ke ino hoowalewaie wahi a B »bela i pane aku ai i ua kaikamabine nei, Aolo keia o kon hohua, no makoa keia, a aia kou me ko na uhane o ka po ma kela aoao o keia ola ana. No ke aba Ta oe i hele mai ai e lioolauwili wale T"' ko m**kou noho ann." " Ua komo ke aloha iloko o'u no olua eke kanaka ui, aole au i makemake e e hnumia ko olua mau lima malea hookaumaha wale ia e keia poo o ke Gogona lupuwale, a noluila, ua manao iho nei aa e lawe»aku a hoolei iloko oka ]na inimilo ma kela aoao oka muliwa?. Nolaila, ke noi aku nei au i kou lokomaikai, e ae mai ia u e lawe aku a uoolei loa i ; keia mea lapuwale." ke makemake ia kou mau kokua e ika wahine maalea," wahi a Babela, j Alaila, e kahea aku 110, aka, ano, aole | oe i makemake ia, nolaila r e hele ako oe j mai o u aku nei, a na ka mana o na lani e hoapono ia'u, a e hoopai aku hoi ia oe." Jjalau aku la o Babela i ke poo, a nalo | aku la ua waliine nei, Huli mai la ia a loaa kona hoa, a nai aku la i kahi moolelo pokole o kn wahine kino uhaoe i lawe aihue aku ai i ke poo o ke Gogoni. Ika loe anao Nieda i keia, hooia | iho la ia i na linaolelo a ke kaikamahine j auu i haalele aku ai maluna o kahi mo- | kupuui, no ka mea, ua hai mai kek, he nui na' kino o ke kupua» a e hoao mai ■ana no e lawe aihue aku i ke poo o ke Gogona, % peuL)