Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 48, 25 November 1875 — Page 3
E puhi ana ka bana i ka hora 8 o keia ahiahi, ma ka hale o Mr. Louisson, ma ke poo o alanui Papu.
He mau la ku mai keia no ka manuwa Amerika ana hohonu moana Tuscarora mai Kapalakiko mai.
O ka moku pauahi Emerald, ua loaa mai ke kauoha mai kona mau ona mai oloko, a e kuai kudala ia'na i keia mau la aku.
Ke hoomaemae hou ia nei o Kilauea , he mau la a e kani hou ana ke mele,
"Nana e eku aku ka moana la,
Ale kuehu o Pailolo la.''
O ka nui o na kanaka i hoike ia ma Vitoria, V. I. he 5,000, a o ka nui hoi o na hale i kukulu ia maloko o kona kulanakauhale ponoi, ua oi aku no ia mamua o ka 1000.
Ua puiwa aku he lio a lele iloko o ke kai, make iho la he mau moa a he ilio i ka wa o ka nakulu hekili oolea i ka auina la Poalua iho nei. O ka ikaika ia, aole o kana mai ka eehia.
Ua hoike ae na nupepa haole o keia kulanakauhale, ua loaa mai ka lono mai Kapalakiko mai, e holo mai ana ia nei o Rothschild, kekahi o na haole kaulana i ka waiwai ma Enelani.
He nui na leta a na makamaka, ua mahalo makou, e ake ana e hoopuka aku ; aka, aole hoi e hihi o ke komo e o kahi waa. Nolaila, ke uwalo aku nei keia leo i ko oukou lokomaikai, "Alia e pulale mai, a nui pono ae kahi kino."
He mau la ku wale mai no keia no ka manuwa Beretania M yrmidon , Kapena Hare, mai Esquimault mai, e holo mai ana oia i panihakahaka no ka moku kaua Pe terel e ku nei ma ko kakou awa. Oiai oia e hoomakaukau nei no ka hoi ana i ka home, ma ke ala o Pitcairn's Island me Valparaiso.
No na la he lehulehu, ua hoike mai na ao hakumakuma o ka lewa luna i ko lakou mau ano, a ma ka Poalua iho nei, no kekahi manawa pokole, ua uhi mai la na ao poluhiluhi panopano i na kihi o ka aina, a haule makawalu mai la na paka ua o ka hooilo. Oiai no kekahi mau pule i hala, ua nele kakou ia haawina.
E au! e wiki! E na makamaka. E hoouna mai i ko oukou mau inoa no ka kakou pepa hou o keia makahiki hou e kolo mai nei, a e lawa no ko oukou makemake. Hele mai hookahi, hele mai pau loa! Kau leta mai hookahi, kau leta mai pau loa! Ano ka wa kupono, aole e pupuahulu a ano pihoihoi! ($1.75 wale no.)
I ka wa a ke kaola eehia e ukali mai ana i ke kino lepo o ka Moi Lunalilo i ka Poalua iho nei, ua ike ia'ku kekahi poe iloko o ka huakai me na lei, he kikihi ana a na wawae, oia no oe ua loaa i ke anu maeele o Nouwaiki, a e kani ana ka aka me ka piha hauoli. Kulou iho la ko makou poo a hala aku ia mau hana hoomanaonao, a ea ae la me ka minamina.
Ma ke ku ana aku nei o ke kiapa Clara Bell i Kapalakiko, ua hoike aku la o Kapena Sheppard, ma ka la 3 o Novemaba iho nei oiai lakou iloko o ka latitu 35 28 akau, a lonitu 133 03 hema, ua nalowale ano e iho la kekahi eepakeke o kona keena hope. Ua imi koke ia iho la ka mea i nalowale, aka, aole nae oia i loaa. Ua ike hope ia oia ma ka oneki i ka hora 1:45 A. M. O ke kumu nae o kona nalowale ana, aole i akaka.
Ua haawi ia mai ia makou he "Papa Inoa," o ka poe a pau i make ma ke kahua mai lepera ma Molokai, mai ka lima mai o ka Hon. S. G. Wilder, kekahi o na lala o ka Papa Ola. Ua lehulehu ka poe i hele aku imua o ka Papa Ola e ninau aku ana i ko lakou mau makamaka ma Molokai, a ua mahuahua no hoi na leta mai na mokupuni e ae ; a i kumu e ike mai ai lakou, a no ka pomaikai hoi o ko makou poe heluhelu, ke pai aku nei makou, a e pai mau aku ana no hoi i na inoa o ka poe make mai ka malama mai o Novemaba, M. H. 1873 a hiki mai i keia makahiki.
Ua lohe mai makou no kekahi mau keiki, (ka mua no a me ka muli) he mau Lahainaluna, aia ke noho nei mauka aku nei, he hoomanamana, wahahee, hoopunipuni, hilahila ole ka ka laua hana. E hoomakakiu aku ana makou, a ina e loaa ka oiaio, alaila, no ka pomaikai o ko makou poe makamaka, e pai aku no makou i ka moolelo o "hoomanamana, wahahee, hoopunipuni, hilahila ole" ma; o uka ae nei; a makou i lohe ai; a e minamina nei hoi; no laua ka leo uwalo; e haalele i ka lapuwale.
Ma kekahi o na kolamu o ka nupepa haole o nehinei, i ike iho ai makou i ka olelo kukala a ka Peresidena Kalani o Amerika, e hookaawale ana i la e hoomaikai aku ai i ke Akua, no Kona malama ana mai ia lakou me ka maluhia, a me na pomaikai i loaa ia lakou, ma Kona ahonui. Nolaila, ua hookaawale ia keia la, (Poaha) i la haipule.
—Ua lohe pu ia mai no hoi, e malama ia ana he anaina haipule ma ka halepule ma ke alanui Papu, i keia la, ma ka hora 11 kakahiaka.
Ua minamina makou i ka lohe ana mai no na hana lapuwale a kekahi mau luina o ka manuwa Beritania Petrel ma ke ahiahi Poaono iho nei. Ua hele aku lakou makai o ka makeke kuai ia ma ke ahiahi Poaono iho nei, a ua hoao e hana e like me ko lakou makemake ma ka hoohilahila ana i kekahi mau kaikamahine opio o ko kakou kulanakauhale nei. Ke hoahewa loa nei makou i keia hana, me ka minamina i ka hana lapuwale a keia poe. E ae ia auanei lakou e hele wale ma ke alanui e hoohilahila wale i ko kakou mau poe kaikamahine, a hoao e hoohaunaele i ka maluhia?
Malalo iho nei na inoa o ka poe i kakau no ka lulu dala ana i mea e hea aku ai i ko lakou manawalea no ka la hanau o ka Moi, a o lakou hoi ka poe i uku mai i na Komite o na Hana lealea o ka la, e like me ka lokomaikai a lakou i haawi aku ai. Aka, o ka poe i kakau inoa ma ia papa lulu manawalea, he nui aku mamua o keia, aole nae lakou i haawi mai. A ke paipai ia'ku nei e haawi ae i na Komite: Leleiohoku $100.00; Keelikolani, $100.00; Ka, $3.00; Kekoa, 1.00; Kaaloa, 1.00; Kailiuli, 2.00; Waha, 1.00; Amara, 7.00; J. Kaai, 2.00; Pinehasa, 5.00; Naluai, 1.00; Kakina, 5.00; Napoliona Nihi, 2.00.
Hilahila makou i ka lohe ana mai i na hana ku i ka lapuwale mawaena o kekahi wahine Hawaii nona ka inoa o Maria, a me kekahi Paniolo ma ke Sabati i hala iho nei. Ua ala ae he wahi kuee mawaena o laua, a ua hoomaka ka pii liilii ana o ka inaina, a hiki i ka wa i leo nui ai, a kuu pau na huaolelo ino pelapela imua o ke akea. O na huaolelo i hoopuka ia, ua ku i ka hewa, aka, ua lanakila loa ma ia wa. Ua lohe pololei mai no hoi makou, ke noho pu nei keia mau mea maloko o kekahi o na hale o Jno. Montgonrey, Esq., malalo aku o ka uwapo a Kamika, ma ke ano manuahi. Pehea la keia i pela'i? A pela anei keia i pehea'i? Kue i ke kanawai imua o ka lehulehu keia!
"Aloha wale," wahi a Pinaau. "Heaha keia aloha ou?" wahi a makou i ninau aku ai. "E aloha ae ana au i kuu hoomanao ae i ka paki ia'na o ka maka o kekahi o ko'u mau makamaka i kekahi po i hala iho nei, me ka lepo i kawili ia me ka wai. Ua hele a piha ka maka, paa ka puka ihu, puua ka waha, a me he la i hapala ia kona papalina me ke pena eleele ; he mau minute ko'u haka pono ana'ku, akahi no au a hoomaopopo aku. Malama nae ke kolohe powa hilahila ole, ua ike no au i kela kanaka wiwi loihi me kona muli pokole, aole no he mau ili ulaula, a aole no hoi he mau ili eleele; hana hou aku i keia hana ino, he nui na makai, a e hui pu no lakou." O ka Pinaau pane keia me ka leo kalakala. Eia hoi ka makou, Mai hana hou e "wiwi loihi me kou muli pokole," ua lohe ae la no, a ke ao malu aku nei hoi makou. E haalele i na hana aloha ole, no ka mea, "o ke aloha ka mea i oi ae."
He make mau wale mamuli o ka manao kuhihewa o ke kanaka.
E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
E oluolu kou Lunahooponopono e ae mai ia'u e hookauwa aku ia oe ma ka lawe hele ana aku i ka'u wahi ukana, a hoike ae imua o ka lehulehu o na io Hawaii Ponoi e noho mai la i ka la puka ma Kumukahi a hiki i ka welona a ka la i ka ilikai o Lehua, i kela mau hua e kau ae la maluna.
Aia ma ke awawa o Pauoa, iloko o na pule elua i hala iho nei, ua loaa kekahi kanaka o Pakaukau kona inoa i ka mai fiva (fever). Iloko o na la mua elua o kona loaa ana i keia mai, aole i haawi ia kekahi laau kupono e pale aku ai i keia mai, aole no hoi i kii ia ke kauka haole, ka mea kupono nana e lapaau i keia ano mai he fiva. Mamuli o na kuhikuhi ana a Kalaikini (kahuna hoomanamana) i na mea e hana aku ai maluna o Pakaukau, a i hookoia hoi e na manao hupo o ka ohana o ka mea i loohia i ka mai, i loaa ai ka pilikia (make) ia Pakaukau, a penei kahi moolelo : Ma ka la mua i loaa ai o Pakaukau i ka mai, ua olelo aku o Kalaikini i kona hope kahuna a me ka ohana o ka mea mai. Ina e nui mai ka mai o ia nei, alaila, e wa-hi aku i kona kino a puni i ka lau ko-li, oia ka mea nana e kipaku aku i na ano mai a pau mai kona kino aku, eia kekahi, aole oukou e haawi i kekahi laau haole ia Pakaukau, aole hoi e kii aku i kahuna hou nona, aole no hoi oia e pilikia, no ka mea ua paa oia i ka mana o kuu mau aumakua ia Kanehekili a me Keawenuikauohilo. O keia mau olelo a pau ua hookoia. Ma ka Poakahi, oia ka la 8, o keia malama, ua heo aku la ua wahi kahuna epa nei maluna o Kilauea e holo ana i Hawaii, e kii ana ka i laau hoola lahui. He keu aku no a ka wahahee, pau ole no hoi ka apa a kahuna hoopunipuni ; malia paha ua ike iho la ua wahi eepa nei aole e ola keia mai iaia, nolaila, holo kela i Hawaii, o noho iho auanei ia nei, hopu ia a hoopaaia i Kawa. E holo wale no oe e kela wahi eepa aole e pakele i ka mana o ke kanawai o ka aina.
I ke kolu o ka la o ka waiho ana o Pakaukau i ka mai, ua wa-hiia kona kino a puni i ka lau ko-li, e like me ke kuhikuhi a ke kahuna, ma keia hana ana ua mahuahua loa kona mai, i ka ha o ka la ua hoohaumia i ka apu kowali, aole no he wahi pono i loaa mai mamuli o keia hana naaupo. Ma ia hope mai, ua waiho wale ia keia kanaka mai, me ka lapaau ole ia, e like me ke kauoha a ke kahuna. Aloha ino! Ma ka wanaao o ka Poalima iho nei, Nov. 12, haalele mai la oia i keia ola ana. Nolaila, ua make keia kanaka mamuli o kona kuhihewa a me ka naaupo o kona ohana i ka puni wale aku no mamuli o na hana hoopunipuni a kela kahuna, me ko lakou ike aku no he hana ia e make ai. O ka make paha keia e oleloia nei i ka puaa, kekahi o na holoholona wawae eha, "make i ka puaa e a mai ana ka imu," a eia no ka hoi kahi i ke kanaka, ka mea i loaa he lunaikehala maikai, aole hoi he olelo ana no ka puaa, aole ona lunaikehala. Nolaila, e o'u mau hoa Hawaii Ponoi, ina e loaa kekahi o kakou i ka mai fiva, e pono no e kii koke aku i ke kauka haole, aole pono e lilo mamuli o ka hoopunipuni a ke kahuna kanaka, mamuli auanei like pu me keia kanaka. W. L. BEKU.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE papa aku nei au aole e kii wale i na LA-i a me ka Wahie maluna o kuu aina, i kapaia o Lanikaumaomao e kokoke ana ia Waiakekua, Manoa. O ka mea e kue i keia e Hoopii ia no ia ma ke Kanawai. FRANK METCALF.
Honolulu, Nov. 24, 1875. 48tf
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA HE MAU BILA AIE I HOOKAA ole ia e waiho nei ma ko'u lima no ka Pa Ilina ma Kawaiahao, no na pani puka, na wahi nahaha o ka pa i hana hou ia, a pela aku; nolaila ua noi aku au ia D. PUNA e hele aku iwaena o ka poe mea makamaka moe lepo e waiho nei ma kela Ilina no na koena e kaa ai keia mau bila Aia a pau kana hana e hoike aku ana au ma ke akea no na mea i hana ia. H. H. PALEKA.
No v. 17, 1875. 47 3ts 49
OLELO HOOLAHA!
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa a ke hookapu aku nei au i na Lio, Bipi, Puaa, a me na holoholona e ae a pau, a me na kanaka a pau, o kela a me keia ano, aole e hele wale maluna o kela Aina o PALULU K. i make nona ka inoa o Pahihi, e waiho la ma Waihee, Mokupuni o Maui, nona ka Helu 2655 i waiho ia mai ia'u ma ke ano Luna Hooponopono, Agena. A ma keia e hoolohe na mea a pau, o Hoopi ia auanei ma ke Kanawai o ko Hawaii Pae Aina
E. H. NAOHO JR.,
Luna H. Waiwai a Agena o ka Waiwai o Palulu i make.
Honolulu, Nov. 5, 1875. (46 4ts)
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, o CHARLES LAKE DUNCAN, ua mahuka oia mai ko'u hale aku, a ma keia ke papa ia aku nei na mea a pau, aole e hoaie aku iaia, aole no hoi e hookipa aku iaia. O ka mea kue i keia, e hoopii ia oia ma ke Kanawai. (45 4ts) G. WEST.
AINA KUAI! AINA KUAI!!
MAMULI O KA OLELO HOOHOLO O KA Aha Kiekie o keia Aupuni i hoopuka ia ma ka la 30 o Okatoba, M. H. 1875. E kudala ana au i ka aina o Palekaluhi ma Palolo, Oahu, ma ka Poaono hope o ka mahina o Novemaba, oia ka la 27 o ia mahina ma Aliiolani Hale ma Honolulu, ma ka hora 12 o ke awakea. ua hoakaka ponoia na palena oia aina ma ka Palapala Sila Nui Helu 4498. E hele nui mai ka poe makemake aina. Na'u na J. P. GREEN.
Lunahooponopono Waiwai no Palekaluhi i make.
Honolulu, Novemaba 1, 1875. 45 4ts 48
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hoakolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 29 1y.
MAKEMAKEIA!
I Kanaka akamai i ka hana bipi hou, akamai i ka hoolakalaka i na bipi ohi hanau mua. Me ke akamai oluolu nae e hana ai.
Ina he kanaka noho pono, eleu, hoolohe, e ninau ia S. N. EMERSON.
Waialua, Oahu
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.