Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 48, 25 November 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

Ile Kanea no na An 1 Hal«.^—Helu 31. XKA PAU atia o ka Babela kamailio ana 110 na uiea e pili ana i ka aihuo ia ana o ke poo kupua. Ku ae la o Nieda a p tne inui' ia, 41 E wiki, e awiwi k iim, oiui, iloko o ko'u moe bou ana iho nei, ua loaa iiou iho nei no na hiohiona o ko'U muku.ahiae ma ka hihio moeuhane, a me he la ma ka'u hoomaopopo iho, ua oi nku ka weliweli a me ka ehaeha o kona ano n me kona kulaua i ko ka'u ike mua ana iaia ma ka moeuhane. Nolaila, e wiki kaua. M Iluli ae la ko laua mau alo ma ke ala o huli hoi aku ai, a hoomaka aku la na wawHe ike auau. Ilula mai ia na kuia, pii aku ia a ilio ma na awaawa. a he mau.ia wale no ko iaua nei heie ana, lioea ana iioko o ka uiuiaau, kahi hoi a iaua nei i hui mua loa ai. Ileie poiolei aku la a noho iho la maialo o ka olu o un iau naiioie, ma ka aoao o ke kuaiiiwi a iaua nei i noho pu ai. " Aioha 00, aloha ko kaua bui hou ana c ke kahawai wai huihui oka malu waokeie nei Ua I

luKilele iho wau ia oe e i|awe malie aua, a ke hui hou nei kaua me ka man no o kou nawe ana* Ua.haawi aku au ia oe he ukana e lawe aku i kuu aloha i kuu makuahine, no ka'u huakai hele, a ke noi hou aku nei au ia oe e lawe hou aku i ke aloha imua ona no na mea e pili ana i ka ? u huakai huli hoi. E hai aku oe, eia mai au ke awiwi aku nei e like me ka hiki, a ina paha he mau eheu manu ko'u, ina ua hui mua me ia." Aole i pau pono ka ia nei mau huaolelo, pae pono ana i kona mau pepeiao mai ka wekiu weleiau loa o na laan ka mele lea o na manu. Paa ae la o Nieda i kona mau lima ma ka umanma, a kulu liilii iho la na waimaka ma kona mau papalina pua rose. " Ae! Ae I" wahi ana, " Ive lohe nei au i kooukou mau leo kahea, a e hōoko koke no au ano. J ' Ku ae la, a ku pu ae la hoi me Babela, a mamuli o ko B »bela lohe ana i kana mau huaolelo, ua hui pu aku la na koni ana o kona puuwai me kana aikane, a kulu pu iho la na waimaka. Pii aku la laua maluna o ka puu kiekie, a i ka hoea ana iluna, ike aku la i ka waiho mai o ke kulaiiakauhnle. Me ke ano puiwa o Nieda i ku iho, ai, a pane mai la, " Auwe 1 E kuu hoa'ioha, ano ke hoomaopopo nei au i ka nani o na mea a pau, a ke ike nei hoi au i na hiohiona o ke kulanakauhale a'u i haalele iho ai mahope nei, me kuu makuahine aloha i na la i au wale aku la, a ke mau nei ka nani o na mea a pau, koe nae ka nani o ko maua home. Ma kahi o ka nani a me ke kukilakila a'u i haalele iho ai, ke ike nei au, he ano uhi kanikau kona nanaina, a oiai au e hoomaopopo nei irt mea, ke hoomaopopo pu nei au i ke koni o ko'u puuwai, a ano powehiwehi ka ike 0 ko ? u mau maka. Ke hele mai nei a wela oloko, a ua ano pouli na mea a pau. Anwe! Ile oiaio, ua loohia ia ko'u makuahine aloha me kekahi pili kia, a ma ka mana o na lani, e paio ana : j au ia pilikia a hiki i kona lanakila ana, a he make ka hopena." Me ka leo haalulu ano pihoihoi inaina o Babela i pane aku ai, " E kuu alii, kuu haku opio, ma ke aloha o na lani otvau pu me oo a hiki 1 ka lawe ia ana aku o ke ola;" Iho aku laua nei me ka awiwi ma ka aoao o ua puu nei i kokoke i ke kulanakauhale, a i ka hiki aua i ka hooua,Hia hoouoho iaiho la oßabela uie ke pooo ke > G«»gona maloko o kekuhi ana, a hoi mua hookahi aku la o Nieda, a hiki i kona wa e kii ia mai ai, me ka hoohiki miia nō nae o Nieda, aole e hoohala i ka hoouna mai i kana aikane. Hele aku la o Nieda & komo ana iloko o ke kulanakauhale, a o ke kanaka mahiai i ike mai iaia nei, iia hoomaopopo j mua iho la uo ia, a holo mai la me ka | mauia a ku aua imua oia nei, a me ka j leo pihoihoi i pane mai ai, i kona wehe | ana ae i konapapale a kunou hoomaikui mai la, '* E oluolu mai * kau kauwa noi, j e ninau aku, oiai, aoho kuuaka e ae i li-. ke ke kulana a me na ano * pau o ke ; alii a mo ko ko» e like me Nieda ke aiii •

opio o ka aiim iuamao, aole «nei oe o Nieda ke keiki a ka Moi Laboda?" " Aole au e hoopnnipuni e ka maka* mhka,—ae, owau no o Nieda eku aku nei imna ou, a heaha la kou makemake ?" ■'E kipa maloko e kuu alii, e paina, e like me kn mea hiki i kau kauwa nei e haawi no au; a oiai ke ike nei au ua hoi nele mai nei, a aole hoi ke kauoha a ko makou Moi, alnila, o kou make ka hopeiiH, nolaila, na'u oe e huna, na'u e miilHma, a ke hoohiki nei au, o ke kanaka e ho6ha ana ia oe a hoopilikia—ae— o ka inea e kau ana i kona lima maluna ou e kuu alii—E make koke oia, a na na holoholona o ka honua me na manu o ka lewa e haehae i kona kino. Ano e komo 00, a e hooluolu, a e hai akn an i ka moolelo o kou makuahine aloha, mai kou haalele ana iho iaia mahope nei me ka puuwai kaumaha." '* He mau tausani lehulehu ke aloha nou e ka makamaka, aka e kala mai ia r u, oiai i na o oe ma ko'u wahi. a pela ka pilikia o kou makuahine, aole paha oe e kali ana no ka hooluolu, oiai oia e noho ana iloko o ka īuea. Aloha oe be nni e bui hou ana kaua mahope." Me ke kali ole mai o Nieda, ua hele loa akn la ia. Mainua o ko Nieda komo ana aku iloko o ka waena o ke kulanakauhale, ua hiki e aku la ka lono mai k8 kanaka mahiai aku, a puni ke kulanakauhale, a hoea aku la ma iia pea oka aina. Piha u ke kaona i na makaainana, a ua pouli ka lewa ika wawalo o tia leo. (Ke hoomanao ae na poe helnhelu ; o keia ka leo wawalo hnlulu a B idusa i lohe ai iloko o kona keena paahao, a kuhihewa ai o kona hopena.) "Eku I Eke alii opio, ekipa mai I" " E ola o Nieda l" " luiua, a o makon me oe t eke koa wiwo olel" O keia iho la na leo a he lehulehu wale aku a Nieda i lohe ai ma kela a me keia aoao o na alahele i kona komo ana aku iloko o ke kulauakauhale, aka, aole oia i pane leo aku. Me kona papaie e paa ana i kona lima, e kunou aloha ana kona poo m i o a maanei, ua bele pololei aku la ia a ku mawaho o ka ipiika pa o ka halo alii. Ua komo aku la ko anu maeele o ke alo' ha iloko o na puuwai o na kanaka, uie ka manao ua hoi nele mai o Nieda, o ka make kona hopena, & ua makaukau lakou e kokua iaia, no ka mea, ma ko Ni« eda tnau auo a mo ka hana aloha a kona makuahkne, ua aihue ia aku ia na iini o kv> lakou mau puuwai a pau mahope o laua. 1 ka hoea ana 6 NieeU i ka ipuka o ka pa alii, ua piha «ku U a hookeke n* ka* naka mahopo oua, rae ke ake noi « komo puaku iloko, aka, uiA huli mai Uo Niedaa paiio enai la me ka leo oluolu, " E na makamaki o'u a me ko'u aikoi* lune aloha, ko oni oei na io, i ki kooi nei iioi na aa-koko o ko'u kiuo hoiookoa mamuiU o ko oukou hoike Ualaha aua nmi i ko oukou aloha, a ke Uwe mai ne) au īa aloha i kapa hoopumehana eo ka

huihui o ko'u puuwai i ka huoiaanao ao i na inea o ko'n makua, aka, me keia mHU mea a pau, he mea hiki ole ia'o ke uhai i ka mea a ko'u mau makua i ao m»i ia'u, nolaila, ke noi aku nei au ia oukou, e oluolu mai,a maanei no ku iho. Owaii ka mea manno e hai aku imua o ko kakou Moi, a pau ka'u, alaila, e hoi hou no kakou. He mea makehewa ia oukou ka hoao ana mai e knpae i ka'ei noi, no ka mea, e like me ka oiaia o ko'a ho«»puka ana aku nei ia mau huaolelo, pela no ka oiaio o ko'u manao, a aohe mea hookahi a lehulehu aku nana © hookuemi hope a wawahi paha i ka pan o ko'u ms»nao." laia e kamailio ana, ua meha keana* ina holookoa, a aohe poo papale ma ko iakou hoike ana mai i ke aloiia. Ika pau ana o ke kamailio ana a ko kakou alii opio puuwai kupaa a hoomanawanui no hoi, ua noho like iho na mea a pau, a me he la ua hoea i na hora liula wale oke aumoe kauameaoke mehe. Huki mai la o Kieda i ke kaula o ka bele kahea koa kiai, a lohe ia aku la ka leo kalakala o ke koa kiai maloko i ka ninau ana mai, " He enemi a he hoa'loha, owai oe, e hai mai ano."* " He hoa'loha i hoolilo ia he enemi, o Nieda !" wahi a ke alii opio me kona leo ano mau o ka wiwo ole. I kalohe ana oke kiai i keia leo a me na haina o kana ninau, ua haawi emoole ia aku la ka lono imua o ka Moi. " E hookuu mai iaia," ke kauoha 1 loaa mai mai ka Moi. Wehe ia ae la ka ipuka, a komo hookahi aku ia o Nieda me ka oni oie a pane leo ole mai o kekahi mea mawaho. Me ke kiuo pololei o Nieda i komo aku ai, a pani ia i mai la ka puka mahope ona, wehe ae la ia i kona papale, a hele pololei aku la imua o ka Moi e uoho mai ana me ka makaukau e kamailio pu me ia nei. I koua hoea ana aku imua ona, kuuou aku la ia me kona ano mau he hoohaa* haa, me ka mau no nae o ke kau no maluua o koua kino holookoa na ano a me na hiohiooa alii kiekie, a me ke knlana o ke kanaka koa a *wi wo ole no kekahi mea malaio iho o ka 1«. Ik* ike ana mai oka Moi a tne kooa mau hoa alo aiii i ko ia nei hele neie ana *ku aole hoi ke poo o ke Gogona, ka mea i kauoha ia, ua piha ae la ko kkou mau puuwai i ka haooli, a puka mai ia na miuo aka hooheueheue ma ko lakou mau papaliua. Akao Nieda, kau aku la kona mau maka uwila i hele a wena ne ka iuaioa maluua o iakou a pan % me ke k« poioioi a uaioeioe o koua kiuo nani iua oie. wHe oiaio anei,* t wahi a ka Moi me na auo heneheue o ka manao iuo a pau maiuna o kona heiehelena, M O kahi kanaka no keia a*u i hoouna akn ai ma ka huakai imi i ke poo iauoho uaheea o ke kupua Gogoua i na makahiki i h«U ae nei ? * Mamua oka ioaa pooo ana ina kanaka o ka aio aiii ka manawa uo ka paaaaua ae, ua puka aku la ka ieo kaia ano koa o ke Mki aiii i ka paneanaaku. (Mt i