Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 48, 25 November 1875 — He moolelo no Paulo. [ARTICLE]

He moolelo no Paulo.

Hzx.u 12. I kp .l%jnua o ko Paulo ma hele ana laua o-#tl%%a hiki aku la laua i Amepipoll, aneane kanakolu mile ka loa o ia wahi mS ke komohana aku o Pilipi lla aneane no hoi e like pela ka loa o Apoloneia, ma ! ke komohana aku o Amepipoli a hookahi no hoi la hele a hiki i Tesalonike ma ke komohana aku o Apolonia. O Tesalonikp ke kulanak?tuhale nni o MakeAonia» ame ke kulanakauhale nui o na kanaka ma ia okana. Ua kapā ia kn inoa oia kulanakauhale mamuli o Tesalonike, kekahi kaikuahine o Alekanedero ka Nui. No kona ku ana mawaena o Aderia a me Helepona ma ke poo o ke kaikuono o Teremai, uolaila i holomua loa aioia nona kuai a meke kalepa ana, a i keia wa, oia no ka helu elua o na kulanakauhale ma Tureke i Europa. Ikeia wa' nae, o Salonike kona inoa, a he aneane ka nui o na kanaka malaila, he poe ludaio kekahi hapa nui 0 lakon, —aneane 30,000 lakou, me na hale halawai he 22. Ika wa o Paulo i hele aku ai i ua kulanakauhaie 1?, he hale halawai no kekahi o, ka poe ludaio malaila. Iloko o keia hale halawai i komo akn ai o Paulo, a ekolu Sabati ana i paipai aku ai ia lakou ma ka Palapala Ilemolele. Ma ka Paīapala Hemolele ludaio ke kahua o kona kukulu manao ana ; a ma keia mau Palapala Hemolele no hoi i ao aku ai oia ia lakou; —ka mua,'o ua mea la i hai mua ia mai ai maloko o na wanana, oia no ka Mesia i kaulia ai; (E nana Isaia 53) ka lua, mahope iho o kona make ana e ala hou mai no oia ; (ilal. 10 : 10 a me Oihana 2 :31) ao ke kolu, o lesu no o Nazareta ka Mosia oitio e hiki mai ana. Ua nui loa ka poe i liuii mai i keia ao ana a Paulo iloko o ka mauawa pokole; aka iloko nae o ka poe i huii mai, he poe kanaka e ka hapa nui loa mamua o na ludaio. Oiai he uuku wale iho no na ludaio 1 manaoio, aia hoi, he nui ioa na kanaka e i huli mai, a me na wahine he nui o ke kuiana kiekie. Oka iiapa nui ona ludaio, aole lakou i, haalele i ko lakou mau I manao kakali no ka Mesia e hiki mai ana, ka mea e 'lilo ana i Moi nui no ke ao nei a rne ka lanakila; a pela i hooWahawaha ai lakou i ka Mesia a Paulo laua o Sila i ao mai ai ia lakou ; no ka men, aole no keia ao kona aupuni, (10. 18 :36,) aole no hoi 0 ka hoowahawaha waie ana o ua poe ludaio manaoio ole nei i ka Haku ia Tesu ; aka kii akn no lakou a hoako ikoa mai la i na poe palaualelo,—ka poe kupono e hiki :vi ke hoohaunaele—a hoohaunaeie ae la i ke kuianakauhale a puni, a lele aku la i ka hale o lasona, i mea e hopu ia ai o Paulo laua me Sila; aka aole laua maloko o ka haie ia manawa, a nol.uia i pakele ai iaua 1 ka hana ino ia e ka poe hoohannaele. No ko lakou hoomaan ia mai tna Tesalonike, ua haalele iho ia iakou ia wahi no kekahi kulanakanhale e aku. e like n>e na kuhikuhi a ka llooia (Mat. 10: Hwuna aku la na hoai>anau ia lakou ma Reres # he wahi he 50 a 00 mha niile ma ke ko-mol-ana hema aku o Te»alonike. Ile poe liuiiio no kekahi maaiH'i a he haīe haiawai hoi ko lakou. Komo koke ae ia lakou nei iioko o ka hale halawai e iike me ko lakoa ano mau. Ona (hh* ludaio o ouei, he oi ae ko lakou ano iuaikai mamua o ka lud*io ma Tesalonike. l T a haalele ao lakou i lakou mau manao mua, a ninamnan |H>no mai ika mea oiaia Iloolohe mai no hoi lakoa i ka ka hmaolelo ao ana, a huli i ka Palapala HemoMe i Ma U keia la« e ike, ina ua kuUke kana ao ana ine ko ka PaUpaia Hemoieie, l »ia no ke alanui po> lolei; ao ka poe e huli ana i ka oiaio ma keia ano, e loaa io no ia lakou ua mea k Nni no ka poe i huli mai ma aole o ua ludaio wale nv\ aka, o na kana:kae no kekahi Aole i maofH>|H> ia kakoa ; ka loihi o kima noho ana ma lWrea; aka i aole iiae i loihi kona noho ana malaila e I like me kaua i inakemake ai; no ka »oa, | i ka lohe ana o na ludak> ma TWalomk*\ e ao ana o Pauk» i ka olelo a ke Akna ma aa hel* koke mai ltbm ilaiia, a hoohaunaele i im kanaka* nolaiUk m&aao sho ia ua e |uhkia aiui ke ola o Pauh\ hoouna aku lakv>u iaia i AtenaL t |Mir )

E puhi ana ka bana ika bora 8 o keia ahiahi, ma ka hale o Mr. LouisBon, tna ke poo o- alanui Papn. He mau la ku mai keia no ka manuwa Amei'ika ana hohonu moana Tuscarora mai Kapalakiko mai. O ka m oku pauahi JEmerald, ua loaa mai ke kauoha mai kona mau ona mai oloko, a e kuai kudala ia ? na i keia mau la aku. -■ . ■ ■ ■■ ■ Ke hoamnemae hou ia nei o Kilauea, he mau la a e kani hou ana ke mele, " Nana e eku aku ka moana la, Ale kuehu o Pailolo la." O ka niii. o na kanaka i hoike ia ma Vitoria, V. I. he 5,000, a ō ka nui hoi o na hale i kukulu ia maloleo o kona kulanakanhale ponoi, ua oi aku no ia mamua 0 ka 10U0. Ua puiwa aku he lio a lele iioko o ke kai, make iho la he mau moa a he ilio i ka wa o ka u.'ikulu hekili oolea i ka auina la Poalua iho nei. Oka ikaika ia, aole o kana mai ka eehia. Ua hoike ae na Mupepa haole o keia kulaiiHkauhale, ua loaa mai ka lono mai Kapalakiko mai, e holo mai ana ia nei o Rotlischild, kekahi o na haole kaulaua i ka waiwai ma Enelani. He uiii ūa leta a na makamaka, ua mahalo makou, e ake ana e hoopuka aku ; aka, aole hoi e hihi o ke komo e o kahi waa. Nolaila, ke uwalo aku nei keia leo i ko oukou lokomaikai, " Alia e pulale mai, a nui pono ae kahi kino." . He uiaii la ku wale mai no keia no ka manuwa l>fretauia Ivapena Hare, mai Esquimault mai, e holo mai ana oia i |>auih;ikahaka no ka moku kaua 1\ tcrct e ku nei ma ko kakou awa. Oiai oia e lioomakaukau nei no ka hoi ana 1 ka home, nia ke ala o Pitcairu's Island me Vaiparais<>. No na la he lehnlehu, ua hoike inai na ao hakumakuma o ka lewa luna' i ko lakoii mau ano, a ma ka Poalua iho nei, no kekahi manawa pokole, ua uhi inai la na ao poluluhi panopano i na kilii o ka aina, a haule makawalu mai la na paka ua oka hooiu». Oiai no kekahi mau pule i hala, ua uele k;tkou ia haawina. iE au ! e wiki! E na makamaka. E hoouna mai i ko oukou mau inoa no ka kakon pepa hou o keia makahiki hou ekolo mai i:ei, a e lawa 110 ko oukou makemake. Hele mai hookalii, hele mai pau loa ! Kau leta mai hookahi, kau leta mai pau loa! Ano ka wa kupono, aole e pupuahulu a ano pihoihoi ■ 1.7-*» wale 110.) £-£•'" Ikawa a ke kaola -eehia e ukali mai ana i ke kino lepo o ka Moi Lunalilo i ka Poalua iho nei, ua ike ia'ku kt kahi poe iioko o ka huakai me na lei, he kikihi ana ana wawae, oi:\ no oe ua loaa i ke anu maeeie o Noawaiki, a e kani aua ka akame ka pih i h'iuoli. Kulou iho la ko makou poo a hala aku ia mau hana hoomauaonao, a ea ae la me ka minauiiua. Ma ke ku aua aku n«i o ke kiapa CUtra in'll i Kapalakiko, ua hoike aku la o Kapona-Sheppard, ma ka la 3 o N owxnal>a iho nei oiai lakou iloko o ka latitu 3") akau, a iomlu 133 03 hema, ua nalowale ano e iho lā kekahi eopakeke o kona keena liope. l a imi koke ia iho la ka mea i ualowale, aka, aole nae oia i loaa. Ua ike hope ia e'ia ma ka oneki i ka hora 1:45 a. xi. O kv kiimu uae o koua naioWale ana, aoie i nk ika. Ua haawi ia mai ia mnkon he "Papi liukv," o ka a pau i make ijia ke kahua mni Irj>era ma Molokai, mai ka lima mai oka lion. G. Wilder, kekalii ona lala o ka Papa l l'a lehulehu ka jv>e i hole aku imua o ka Papa t)la e niuau aku ana i ko lakou īnau makainaka ma Mohw kai, a ua maliuahua no hoi ua letA mai na mokupuni e ae . a i kumn e ike irai ai lakou, a ru> kn j>oinaikai hoi o ko inakou hēiuhehu ko [ui aku nei makou, a e \v\i mau aku aua r,o lun ma invv\ o ka p^n 1 make mai ka mninma mai o Novrmabā, M. 11. a h;ki īwu 'i keia makahiku

23P 30 Ua lohe mai makou no kekahi raau keiki, (ka raua no a me ka muli) he mau Lahainaluna, aia ke noho nei mauka aku nei, he hoomanamana, wahahee, hoopunipuni, hilahila ole ka ka laua hana. E' hōomakakiu aku ana makou, a ina e loaa ka oiaio, alaila, no ka pomaikai o ko makou poe makamaka, e pai aku no makou i ka moolelo o " hoomanamana, wahahee, hoopunipunii hilahila ole " ma; o uka ae nei; a makou i lohe ai; a e minamina nei hoi; no laua ka leo uwalo; e haalele i ka lapuwale. HHP 0 ' Ma kekahi o na kolamu o ka nupepa haole o nehinei, i ike iho ai makou i ka olelo kukala a ka Peresidena Kalani o Amei ika, e hookaawale ana i la e hoomaikai aku ai i ke Akua, ,no Kona malama ana mai ia lakou me ka maluhia, a me na pomaikai i loaa ia ma Kona ahonui. Nolaila, ua hookaawale ia keia la, (Poaha) i la haipule. —Ua lohe pu ia 'mai no hoi, e malama ia ana he anaina haipule ma ka haiepule ina ke alanui Papu, i keia la, ma ka hora 11 kakahiaka. Ua minamina makou i ka lohe ana mai no na hana lapuwale a kekahi mau luina o ka manuwa Beritania Petrel ma ke ahiahi Poaono iho nei. Ua hele aku lakou makai o ka makeke kuai ia ma ke ahiahi Poaono iho nei, a ua hoao e hana e like me ko iakou makemake ma ka hoohilahila ana i kekahi mau kaikamahine opio o ko kakou kulanakauhale nei. Ke hoahewa loanei makou i keia hana, me ka minamina i ka hana lnpuwale a keia poe. Eae ia auanei lakou e he'e wale ma ke alanui e hoohilahila wale i ko kakou mau poe kaikamahine, a hoao e hoohauuaele i ka maluhia ? Malalo iho nei na inoa o ka poe i kakau no ka lulu dala ana i' mea e hea aku ai i ko lakou manawalea no ka la hanau o ka Moi, a o lakou hoi ka poe i uku mai i na Komite o na Hana lealea o ka la, e like me ka lokomaikai a lakou i haawi aku ai. Aka, o ka poe i kakau inoa ma ia papa lulu manawalea, h'e nui aku mamua o keia, aole nae lakou i haawi mai. Ake paipai ia'ku nei e haawi ae i na Komite : Leleiohoku §100.00; Keelikolani, $100.00; Ka, $3.00 ; Kekoa, 1.00; Kaaloa, I.OU ; Kailiuli, 2.00 ; Waha, 1.00; Amara, 7.00; J. Kaai, '2.00; Pinehasa, 5.00; Naluai, 1.00; Kakina, 5.00; Napoliona Nihi, 2.00. I-IP* liilahila makou i ka iohe ana mai i na hana ku i ka lapuwale mawaena o kekahi wahine Hawaii nona ka inoa o Maria, a me kekahi Paniolo ma ke Sabati i hala iho nei. Ua ala ae he wahi kuee mawaena j o laua, a ua lioomaka ka pii liilii ana tj ka inaina. a hiki i&a wa i leo nui ai, a kuu pau na huaolelo ino pelapela imua o ke akea. Ona huaolelo i hoopuka ia, ua ku i ka liewa, aka, ua lanakilā loa ma ia wa. Ua lohe pololei mai no hoi makou, ke noho pu nei keia mau mea maloko o kekahi o na hnle o Jno. Montg->nrey, Ksq., malalo aku 0 ka uwajH) a Kamika, ma ke ano manuahi. Pehea la keia i j>ela'i ? A pela anei keia i pehea'i ? Kue i ke kanawai imua o ka lehulehu keia! "Aloha wale," wahi & IMnaau. " lleaha keia aloha ou wahi a makou i ninau aku ai. " E aloha ae ana an i kuu hoomauao ae i ka paki ia*na o ka maka p kekahi o ko'u mau makamaka i kekahi jh> 1 hala iho nei, me ka 1ojh) i kawili ia meka wa\, Ua hele a piha ka maka, paa ka puka ihu, puua ka waha, a me he la i ia kona papalina me ke j>etva eleele; he mau minute ko'u hnka jh>uo ana'ku, akahiuoau a hoomaopopo aku, Malania nae ke kolohe |x>wa liilahiia oio, ua ike no au i kela kannka wiwi loihi me kona muli pokol<v «ole uo he mau ili ulaula, a aole no hoi he mau iii eieeie ; hana hou aku i koia haua iuo, he nui loa ua makai, a e hūi pu no lakou." O ka Pinaau jv*ne keia me ka l«» kalakala, Kia hoi. ka makou, Mai hma hou e u wiwi lv>ihi me kou muli jH>k*.>l6, ua lohe ae la t>o, ake ao malu »k« nei hoi tnak<>u. K haalele i na hana aloha do ka me*» " o ko aloh.i ka mea i oi ae."