Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 50, 9 December 1875 — Page 1

Page PDF (1.13 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE I.}  HONOLULU, POAHA,  DEKEMABA 9, 1875.  {HELU 50

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.

          He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
          O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
          Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
          He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
          E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

          E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
          O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
          Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
          Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

Jesus is Coming again.
River of Life, p. 28.

1. Hookani nui, hookani ouou,
Ke hoi hou mai Iesu.
Hoolana oli a hooho hou,
Ke hoi hou mai Iesu.
Cho. Hoi hou mai,
Hoi hou mai,
Ke hoi hou mai Iesu,
2. Kala na mauna, e hai na papu,
Ke hoi hou mai Iesu,
Me kona nani ke Lii o ke ao,
Ke hoi hou mai Iesu,
Cho. Hoi hou mai, &c.
3. Hai ka moana, na ale hu ae,
Ke hoi hou mai Iesu
Pa ma ke one o kou kahakai,
Ke hoi hou mai Iesu.
Cho. Hoi hou mai, &c.
4. Hooho oli, na haipule e,
Ke hoi hou mai Iesu ;
Ku a haalulu, na aia oonei,
Ke hoi hou mai Iesu,
Cho. Hoi hou mai, &c.
5. Nei ae na aina, na wahi a pau,
Ke hoi hou mai Iesu ;
A mai ke ahi, a pau ae ke ao,
Ke hoi hou mai Iesu.
Cho. Hoi hou mai, &c.
6. Kokoke kakou e pii i ke ao,
Ke hoi hou mai Iesu ;
A ola ia ia la, hoolana manao,
Ke hoi hou mai Iesu.
Cho. Hoi hou mai, &c.
HAWAII.

HE MOOLELO KAAO
NO KE
KEIKI ALII NIEDA!
KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA
MAKUAKANE
KE ALII KA MOI LABODA!
A ME KE PIO ANA O KE
KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!
He Nanea no na Au i Hala
—Helu 23.

          Ua weliweli ka Moi, me ka piha no nae i ka enaena, a no kona ano hopohopo, ua ae mai la e hoolohe mai i ka ia nei. Hai aku la o Nieda i ka moolelo piha o kana huakai, a me na mea a pau, e pili ana i kona huli hoi ana mai, a o ka hopuna hope loa, ua pane aku la ia: "a oiai hoi au e auwana hele ana ma ka papalina o ka ilihonua, e imi ana a e hooikaika ana me ka hoomanawanui mamuli o kau mau kauoha e ka Moi, aia hoi, ua hui mai la ka uhane o ko'u makuahine aloha me a'u; a i ko'u hoomaopopo ana, he mea e ko'u aloha a me ke kaumaha; kai no paha ke hele nei au, a ke noho nei la hoi ia e like me ka'u haalele ana iho iaia, eia ka, ua hoopaa ia'ku la ia me ke kumu ole iloko ka hale paahao." I ka lohe ana o na koa i keia mea e pili ana i ka paa o kona makua iloko o ka halepaahao me ke kumu ole, ua hikilele ae la lakou a ano pioo. Ua nui ko lakou aloha no Nieda i kana kamailio ana no kana huakai, a ua hiki ole ke umi i ka waimaka ; aka i ko lakou lohe ana i keia mea, ua puiwa lakou, no ka mea, aole i hai ia ia mea imua o lakou, oiai ua hoopaa malu ia o Badusa me ko lakou ike ole.
          "Nolaila," wahi a Nieda, "e lawe mai ana wau imua ou i ka la apopo i ke poo o ke kupua Gogona, a e hoomakaukau hoi oe no ka hoakaka ana mai ia'u i na kumu i hoomainoino ia 'i kuu makuahine, no ka mea, ke wela nei oloko o'u no ke aloha iaia, a o kona lanakila ana ka'u manao nui, aole hoi o ka hoohaunaele wale ana i ka maluhia o kou aupuni."
          "Kokua! Kokua!" "E ola makou ma kuu inoa e ke kama 'Lii hiwahiwa!" "me oe pu makou, a he mau kauwa na kou makemake!" Pela iho la na koa ponoi o ka Moi i pane mai ai mamuli o ko lakou aloha.
          "Heaha keia! heaha keia!" wahi a ka Moi me ka inaina. He oiaio anei e puni ana oukou e na koa ponoi o ke aupuni mahope o keia kanaka. Ke olelo mai nei oia e lawe mai ana i ke poo o ke Gogona i ka la apopo; heaha la ke kumu i lawe ole mai ai i keia la? E hai one and a half lines under opaque tape (at BPBM)

          "E hookuu mai ia'u a e k one word illegible aku no au ano." Huli ae la o Nieda a hele aku la, a mahope aku ona na koa o ka pa alii. I ka puka ana 'ku mawaho, ua holo mai la ka lehulehu e haiamu ana mao a maanei o ia nei, a e ninau mai ana i ka moolelo o na hana mawaena ona a me ka Moi.
          "Alia e na makamaka," "wahi ana, e kali oukou i hookahi hora, alaila, e ike ana oukou no oukou iho. E hele ana wau, a ke noi aku nei ia oukou a pau e noho malie."
          Hele aku la o Nieda, a noho iho la ka lehulehu me ka maopopo ole ia lakou ke kumu o ko Nieda hele ana ; a o ha koa hoi, hoi aku la no iloko o ka pa alii, a hai aku la i ka Moi, i ke ano pihoihoi a weliweli o ka helehelena o na kanaka mawaho. No keia mea, ua komo mai la ka lia maeele iloko o ua Moi nei,aka, he alii hookano a hookiekie keia, a no ia mea ua hoao iho la e hana i kona mau manao hopohopo.
          I ka hala ana o ka hora hookahi mahope iho o ka haalele ana mai o Nieda i ke kulanakauhale, ua loaa aku la kana aikane aloha e kali ana me ka malama maluhia no i ke poo o ke kupua, ma kahi a laua i kaawale mua ai. Mahope iho o ko laua hui aloha ana, ua hahai 'ku la o Nieda i ka moolelo piha o kona hui ana me ka Moi, a me na hana a na makaainana, a wahi ana,"Ua hooikaika au e pale ae i ka hoike ana i ko'u manao inaina a hiki i ka hopena, a ua manao kela Moi, e lanakila mau ana ia, aka, he la mahope, a e kau mai no na lani i ka hoopai maluna ona, ma o kana kauwa nei. E helelei ana ke kahua o kona noho alii, a e nakulukulu ana hoi na paia o kona hale alii, ke hiki mai ia manawa, a aole no i kawa loa."
          "Mai poina oe i kou wahi kahu nei e kuu alii, no ka mea, ua komo ke aloha iini iloko o'u nou, a he mea makehewa ia'u ke ola ana aole au me oe," wahi a Babela.
          Kulu iho la na omaka wai nunui ma ko Nieda mau papalina, kau aku la kona lima maluna o ka poohiwi o kana aikane aloha, a pane aku la me ka leo piha i ke aloha oiaio: "E Babela, o ka mea i hoolilo iaia iho i makua no'u ma ka'u auwana hele ana ma na aina mamao ke kamaaina hoi o na wahi pilikia a'u i alo aku nei, pehea la e hiki ai ia manao iloko ou. O ko'u haalele ana ia oe, o ko'u hana ino ana no ia ia'u iho. Auwe! E haalele anei au ia oe? Aole loa! He hoa pili oe no'u i keia la a no ka wa pau ole." Mamuli o keia mau olelo a Nieda, ua kulu pu iho la na waimaka o kana aikane, no ka hoomanao ana 'e i ke aloha mawaena o laua.
          I ka hala ana o ka hora a oi aku la he mau minute i ka pa alii, ua puka mai la ka Moi mawaho, a ku mai la mamua o ka lehulehu, a pane mai la ; "E na makaainana, ano ua hala ka manawa no ko kakou kali ana, a ke hoike mai nei na hana a keia kanaka i kona hoopunipuni. He mea maopopo, i mea e pakele ai, ua holo loa 'ku la kela, nolaila, mai puni hou aku oukou ma keia hope, a no keia mau kumu, ke kauoha aku nei au mamuli o ka mana alii, ina kekahi o oukou e ike iaia ma keia hope aku, e hopu koke, a lawe mai imua o'u, ma ko'u hale alii nei, a e hoopaa iaia i ka hao, i hoopai no kana mau hana lapuwale a kipi hoi i ko kakou aupuni. Nolaila, e hoi aku kela a me keia pakahi o oukou ma ko oukou mau home, a e noho maluhia me ka hoolohk i keia kauoha."
          Ua maalea ke kamailio a ka Moi, no ka mea, i ka pau ana o kana kamailio ana, ua ku ae la na kanaka me ka manao huhu ia Nieda, mamuli o na olelo a ka Moi. Hoi aku la ka Moi me ka puuwai mama, ua manao iho la ia e paa ana o Nieda. Hoi aku la kela a me keia o na kanaka i ko lakou mau home, aka, mamua nae o ko lakou hiki ana i ka hale, aia hoi, ua pahola hou aku la ka lono hauoli ma na pea o ka aina, "ua hoea lanakila mai la ke keiki alii Nieda imua o ka Moi, me kona hoa alo pilikia, ke kamaeu o na waoakua ulunahele o na kuahiwi, oia o Babela, a me laua i lawe pio pu ia mai ai ke poo weliweli kupaianaha o ke Gogona lauoho nahesa." No ka mea, i ka huli hoi ana aku o na kanaka e noho ana ma ka hikina, kahi hoi e kokoke ana i na puu mawaho aku o na kaiaulu o ke kulanakauhale, ua loaa aku half a line illegible ia lakou, a ua holo aku half a line illegible me ka manao e hooko i half line illegible Moi opu ino, aka, i ko lakou ike ana ana aku i ka oiaio a me ka paa o ka Nieda mau olelo, ma ka hoomaopopo ana aku i ke poo o ke Gogona ua haule iho la lakou i ka honua, a pane mai la me ka leo mihi imua o ke alii opio, i ka i ana mai.
          "Eia makou he poe hulilua; ua opu ino ia oe e ke koa lanakila, a ke haawi aku nei i ko makou mau kino, ko makou waiwai, a me na mea a pau, i pio nau a e haawi mai i ka hoopai kupono maluna o makou."
          I ka lohe ana o Nieda i keia mau hua olelo, ua kahea nui iho la ia, a pane koke aku la: "He ano e ka oukou mau kamailio imua o'u e na makamaka, a hiki ole hoi ia'u ke hoomaopopo. Ua hele mai nei oukou imua o'u a hai pololei mai nei no ko oukou manao ino ana ia'u a ke ninau nei oloko o'u i ka'u hewa i hana 'i i loaa la hoi ke kulana o ko oukou mau manao ino. Aka, oia manao ino, he mea ole ia, no ka mea, aole i hookoia, a ma ko oukou hai maoli ana mai hoi ia'u, ee hoike oiaio ia e hai mai ana i ko'u lunaikehala, aole he manao ino ko oukou, aka he manao maikai a he aloha, no ia mea, ke uwe nei au, aole no ke kaumaha, aka no ka hauoli. E ae mai nae ia'u e hai aku, o Nieda au, a o ko'u hoa keia e ku aku nei, oia o Babela, ka mea i kaulana ma na moolelo no ke kamaeu ma na waonahele o na kuahiwi o keia aina, a he palekaua oiaio a hoomanawanui hoi no na mea a pau i hui pu me ia maloko o na ululaau; o maua nei la, he hookahi no ia a oia hookahi, he hoa'loha a he kokua hoi no keia lahui kanaka. Nolaila, mai hele mai e mihi, a mai makau, e hana mai i ka maikai, a pela no e hoihoi ia'ku ai ia maikai. E ninau aku nae maua ia oukou, heaha la ke kumu i ala mai ai keia manao ino iloko o oukou.
          No keia mau huaolelo aloha a ke keiki alii Nieda, ua hiki ole i na kanaka ke hoomanawanui, a hoomaka ae la lakou e noi me na leo ano uwe i ka mana o na lani, e haawi mai ia Nieda me kona hoa i na kokua piha. Hahai mai la lakou i ka lono ia Nieda no na hana a me na olelo hoowalewale a ka Moi, me ka hooia mai, ua pau ko lakou aloha, a ua hoowahawaha hoi i ua Moi nei, no ka nui o kana mau hana ino a aloha ole. I ka lohe ana o Nieda i keia, ua awiwi aku la laua a ku ana i ka ipuka o ka pa alii, a he manawa pokole, ua komo aku la iloko, a ua piha ae la na helehelena o ka Moi me ke kahaha, a hoike mai ka weliweli a me ka makau nui ma kona mau hiohiona, a kulou iho la kona poo.
          He manawa pokole, ua piha loa mai la ke kulanakauhale i na kanaka a oi aku i ko ka manawa mua: a me ka pihoihoi a piha hauoli no Nieda i awiliia e ka inaina no ka Moi na leo nui o lakou i wawa ae ai ma na pea o ka lewa. Ua neo aku la na wahi a pau o ka aina, mai na wahi mamao a kokoke iki mai ko lakou ala like ana mai, a piha u a haiamu nui mai la ke kulanakauhale, me na huaolelo, "E ola o Nieda," ma ko lakou mau waha.
          "E ka Moi," wahi a ko kakou koa i ka hoea ana aku imua o ke alii; "Ke hoike mai nei kou kino holookoa i kou hooiaio ana i ka'u mau huaolelo. Ano, ke ike nei oe ia Babela, ke alii o na waoakua, a ke ike pu nei hoi oe i ke poo lauoho nahesa o ke kupua Gogona; ka mea hoi au i kauoha ai ia'u iloko o na makahiki loihi i kaa hope aku la, e kii aku a e lawe mai imua ou. Iloko o ka inea, ka pilikia a me ka weliweli a'u i hoomanawanui ai e hooko i kou leo. Ua haalele iho au i ka mea a'u i aloha ai he makua mahope nei, no ka manao nui i kou leo; ua alo ia e a'u ke anu o ka noe, ka ua, a me ka hau huihui o na kuahiwi; ua hoomanawanui ia e a'u ka wela ikiiki o ka la; ua pii ia e a'u na kuahiwi kiekie a iho i na kualono waoakua mehameha me ka hooikaika; ua paio aku au me na enemi i hooikaika mai e like me ko lakou mana e kau mai ai i ka make maluna o'u, a ua ike, a ua lohe i na mea weliweli a hoomaka'uka'u, aka, ua paa ko'u manao e hele imua; a ma ko'u lima ka pahikaua wiwo ole o ke kupaa, me ko'u puuwai maluna o ke kahua palekaua lanakila o ke aloha o na lani, ua pakele au, ua haule pio mai na ino a me na enemi mamua o'u; a ano, ke hooiaio aku nei au, iloko o keia mau popilikia a pau, ke ku hou aku nei o Nieda imua ou me ke poo o ke Gogona i lawe pio ia e kona lima, ma o ke kokua o na lani. Ano, ua hai aku la au a ua hooia aku hoi i ke ano o ka'u huakai no na makahiki loihi i hala ae nei. Aole nae e hiki ia'u ke ana iho i ka hai ana aku; mai poino io no au, mai nele i kau kauoha, ina aole i ae mai na lani i ka hui pu ana ma ka aoao o kekahi kahawai, iloko o kekahi ululaau waoakua, me ko'u hoa'loha nei, oia o Babela. Ma na kokua aloha, kana mau kuhikuhi oiaio, a ma kona ike i na mea a pau e hui pu mai ana me a'u; ua hoopalahalaha ia ke ala imua o'u. Ua hoolanakila ia wau e kona ike a mana kuhikuhi, a o ka hele wale aku no ka'u me ka hoolohe i kana mau kuhikuhi, a lawe pio i ke Gogona. Nolaila, ua pio ia'u, make ko'u hoa'loha Babela 'la."
          "He oiaio anei keia e Babela?" i pane mai ai ka Moi me ka manao e hoomaka'uka'u mai iaia; aka, o Babela, ua piha ia i na iini no ko Nieda ano, a ua komo ke koa o kona manao mamuli o ia mea, a pane aku la me ka leo ano kalakala:
          "He malihini au imua ou, aka, ke hoomaopopo koke aku nei no nae au i kou ano. E hopo ana anei oe i na olelo a ke keiki alii Nieda? E manao ana anei oe ua haule kona kulana alii oiaio e hoopunipuni ai? Ke hai aku nei au imua ou, aole e hopo ke kanaka no kekahi mea, ke ole ia i maa ma ia hana! Pehea la ia i lanakila ai maluna o keia kupua ina aole ia i hoomanawanui a hooikaika hoi. Ua nui a lehulehu na poe a'u i haawi ai i ke kuhikuhi e like me ka'u haawi ana ia Nieda, aka, ua hele aku lakou a aole i hoi hou mai, no ka mea ua nele i ka manao koa; ua nele i ke kulana like me ko Nieda, a ua lilo aku la he pia; aka o Nieda, ua komo aku oia iloko o ka pilikia me ka manao paa a koa no hoi, a ua huli hoi hou mai ia me ke kaei o ka lanakila ma kona puhaka. A mamuli o kona ano a me kana mau hana, ua aihue ia mai la ko'u puuwai, a lawe ae la au i ka hoohiki paa, e ukali mahope o kona mau kapuai a hiki i ka make ana mamuli ona; a oia keia, ka akahi hoi o ko'u hiki ana mai imua ou.
          couple of words illegible aku nei au i ka olua mau kaka olelo hooio, aka, he mea makehewa wale no ia mau mea,no ka mea, ua hala ka manawa a'u i makemake ai i ke poo o keia kupua; a he pono ia olua e lawe aku i ka olua makana, a e hoi aku i ko olua wahi o ke kuahiwi, a hiki i ko'u wa e kauoha aku ai, no ka mea, ua makemake au i ka hua a ka manu kupua o ke kuahiwi oioi, aina e loaa ia olua ia mea, alaila, no olua ko'u noho alii a me ke aupuni, a ina hoi e loaa ole, alaila, e lilo olua i mau pio na'u, a e noho kauwa na'u a hiki i ko olua make ana," wahi a ka Moi.
(Aole i pau.)

[Hakuia no "Ka Lahui Hawaii.]
KE KAU WELI O KA POWA
NA ILIKINI O AMERIKA
—KA LAKOU MAU
HANA HOOMAINOINO
—KA HOOKAHE
KOKO A ME KA LUKU
—HE
MAU NANEA OIAIO.
HELU 1.

          Iloko o na la makamua o ke kau haule lau o ka 17 —, iloko hoi o ka wa o ka powa a na Ilikini ili ulaula i ke kiekiena ; a ua kau ka weli i kela a me keia o na kamaaina kakaikahi no ko lakou ola kino ; aia hoi, ua hoea mai la i kekahi o na kahua kauhale kuaaina o ka mokuaina o Ohio, he kanaka opio nona ka inoa o Konetona, i ukaliia e kana wahine me ka laua kaikamahine. O Kenetona, i kamaaina hoi i ka inoa o ka poe hele waonahele o ia mau la ma ka inoa o Lupe Paioa, oia kekahi o na oi ma ke pa hele holoholona hihiu, a me ka paio Ilikina iloko o ia mau la. He eono kapuai a oi kona loa, a maluna o kona mau helehelena na hiohiona o ke koa, e hoike mai ana, he kokoolua kupono a hooikaika oia no ka wahine, a he kokua hoomanawanui hoi no na kanaka. Aole i kaalo pono ae ka mahina hookahi mai kona hoea ana mai ma kona home hou, ua pahola ia mai la ka lono ia lakou, ua ala hou mai la na ili ulaula ma ka lakou hana powa a hoomainoino hoi malalo o ke alakai ana a ke alii kaulana o Pua Ula (Red Arrow,) e luku ana i na kanaka i noho iho maluna o ka aina, aihue ana i na holoholona, puhi i na kauhale, a e hana hoi i na hana ino a pau e komo mai ana iloko o ko lakou noonoo. I ka loheia ana o keia, ua huli koke aku la na mea a pau maluna o ka Kenetona alakai. Hoomaka koke iho la ia e hoonohonoho i na kanaka, i makaukau ai no ka huipu ana me ka enemi, a papa aku la ia lakou aole make hele aku mawaho o ke kahua. Aole no i loihi ko lakou kali ana. I ke kakahiaka molehulehu o kekahi la, ua ike ia aku la kekahi kanaka maluna o ka lio e holo mai ana me ka mama loa, e kahe awai ana ke koko a puni kona kino ; a mahope mai ona e ukali mai ana me na leo weliweli hiena he poe ili ulaula i alakai kino ia e ka Pua Ula. Ua weheia ae la ka ipuka o ka hale papu o ka poe mahiai, a komo aku la ke kanaka i alualu ia mai, a papani hou ia mai la, aka, mamua o ka paa ana, ua hookuu mai la na ili ulaula i ke kaula o ka lakou mau pana, a paapaaina ae la na pua i hamoia me ka laau make ma o a maanei o ka hale. Ku mai la kekahi poe ; aka, ua loaa koke no ke kokua, aole i poino. Ua haawi aku la na haole i ka ukana kepau maloko o ka lakou mau pu iwaena o na Ilikini, a he manawa pokole, ua nalo aku la lakou mahope o na ulu laau, a waiho iho la i na kino make o ka poe i ku aku i ka poka. Hai mai la ke kanaka i haia ia mai i ka pau ana o ko lakou mau kauhale i ke puhi ia i ke ahi, a koe hookahi mai la ia mailoko mai o ko lakou lehulehu, me ka loaa no nae i na poino, no ka mea, ua ku ia i na pana a ka enemi ekolu pua, a nolaila ke koko. Hanu pono ae la ka poe oloko o ka hale papu, me ka manao, ua huli hoi aku la na enemi, aka, ua maa loa o Kenetona i ke ano o ka ili ulaula, a ua haawi aku la i kana kauoha e noho malie lakou, no ka mea he maalea ka poe Ilikini. I ke ano molehulehu ana iho o ia la, a mamua ae hoi o ka maalo ana aku o ka malamalama o na kukuna la mahope o na puu, ua ike hou ia aku la ka poe ili ulaula e hooponopono ana, a e hoonohonoho ana i ko lakou mau kulana, malalo o ke alakai ana a ka Pua Ula, aka, aole no i liuliu, ua nalo a quarter line hole loa aku la no lakou, e like me ka a quarter line hole hoea ana mai. Ua hiki ole i na kanaka o ka hale papu ke hoomaopopo i keia mau hana a ka enemi, aka, ua maopopo koke aku la no ia Kenetona, a hoomakaukau iho la ia.
          Napoo aku la ka la, a uhi mai la ka po i kona mau eheu maluna o ka aina, a kali aku la lakou me na puuwai pihoihoi no ka hiki mai o ka manawa. Oiai lakou e noho ana me ka meha, aia hoi, ua loheia aku mawaho koke iho o ka paia o ka hale ka leo o ka pueo i ka pii ana ae maluna o ke kehau po, i panai ia mai e na leo like o ia ano ma na kihi eha o ka hale. Ua maopopo koke iho la no ia Kenetona ke ano o keia leo, oia no ka houluulu ana o ka enemi a puni ka hale e hoao hou mai e hoouka kaua. Aole i pau pono ka Kenetona mau olelo paipai, aia hoi ua pae mai i ko lakou mau pepeiao ka leo kahea o ka hoouka kaua a na ili ulaula, a iloko o ia manawa i hoomaka ai ka hoouka kaua hahana mawaena o na ili ulaula a me na ili keokeo. Lele makawalu mai la na pua a na Ilikini, a kani paapaaina aku la no hoi ka pu a na ili keokeo. Ua pau mai la kekahi mau hale i ke ahi, aka, ua hiki ole i kekahi o na ukali o Kenetona ke hele aku e kinai, no ka mea, ua puni mai la lakou i na Ilikini.
          I keia manawa i haupu ae ai o Kenetona no kana kaikamahine, a hele aku la e imi aku, ua kaumaha kona puuwai i ka maopopo ana ua nalowale ia, ua puni na wahi a pau o ka hale i ka imi ia, aohe nae he loaa, a hoi hou aku la ia e paio i kona poe enemi me ka luuluu. Ua hoomaka mai la kona ano pihoihoi, no ka mea ua haule iho la a make he elua hapa kolu o kona mau kanaka, a ua aneane nawaliwali kahi koena i koe iho. Aka, ua hoomau aku la no nae ia i ka hoohoihoi ana ia lakou, oiai ua ahona ka make mamua o ka haawi pio ana a hoomainoino ia.
          Hoea mai la na kukuna malamalama o kekahi la ae, a e mau ana no ke kaua. Ua ku mai la o Kenetona i kekahi mau pua, a ua ane haalele mai ka ikaika o kona mau ami, e hele ana ke koko me he wai la. Ke hele mai la na iliulaula a kokoke, a o kekahi poe o lakou, ke hoomaka mai la i ka wawahi ana i kekahi kihi o ka hale. Akahi no a hoomaka mai o Kenetona e manao no ka make. Noi ae la ia i ke akua e malama i kana kaikamahine i nalowale ina ke ola nei ia, a e lawe aku i na uhane o ka poe e poino ana i na iliulaula. Ua naha mai la ka hale a e hoomakaukau ana lakou e komo mai, aka, mamua o ke komo ana o ke poo o ka Pua Ula me kona manao hauoli no kona lanakila ana, aia hoi, ua puiwa ae la ia a me na mea a pau, no ka mea, ua lohe ia'ku la ka leo ahailono o ka o-le, a iloko o ka manawa pokole, ua auhee aku la na Ilikini ma o a maanei, e luku ia ana me ka hikiwawe nui e kekahi puali kaualio o ke aupuni Amerika. O ka Kenetona mea hope loa i ike aku, oia no ka hoomaopopo ana aku i ke auhee o ka enemi, a haule aku la ia me ka maule iloko o na lima o kana kaikamahine.
          I ka po mamua iho, ua hoomaopopo iho la kana kaikamahine i ka aneane pilikia, no ia mea, ua nihi malu aku la ia me ka maalea a akamai nui, hemo aku la iwaho me ka ike ole ia mai, a he manawa pokole, ua kau aku la iluna o ka waa e lana mai ana i ka muliwai. Ua hoe ikaika aku la a kau ma kela kapa, a holo aku la me ka mama loa no na mile he 40, a hiki i kekahi papu aupuni, hai aku la i kana moolelo i ke kapena o ka papu ; a i kona lohe ana, ua holo koke mai la ia me kekahi mau mahele kaua lio a haawi i ke kokua. Ma ia hope iho, ua noho o Kenetona me kona ohana me ka maluhia, a mare iho la kana kaikamahine me ke kapena nana i hoopakele ko lakou ola mai ka make weliweli.
Æ NONE.

No ka noho'na Ohana.

E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
          E ae mai oe i keia mau mea malalo iho, e hookomo ma kekahi kolamu o ka N. Lahui Hawaii ; oia iho keia malalo :

NO KA MALAMA ANA I KA WAIU.

          Ua maopopo no ia kakou a pau e ka lehulehu heluhelu, he mea awaawa koke ka waiu; aka, ina e hoohanaia, a hoano okoa ia paha e ko ke kanaka noonoo, alaila, ua hiki no ke malama loihi ia aku.
          (1) Ina e hoowelaia ka waiu a hiki i ka 212
° (degere) alaila, e mau no kona ano no kekahi mau la kakaikahi mahope iho; a ina e hoowelaia a hiki 220° (degere) alaila, e mau no kona ano maikai no kekahi mau hepedoma; aka, ina e hoowelaia a hiki i ka 250° (degere), alaila, e mau no kona maikai no kekahi mau heluna makahiki.
          (2) I mea e mau ai ka ono o ka waiu hou; e hoomau i kona ano alakalai (alcali) ma ka hui ana mai i mau huna kakaikahi o ke Carbonate of Soda, i ke paina waiu hookahi i kela la keia la.
          (3) E uwi i ka waiu mai ka bipi mai iloko o na omole e like me ka lehulehu kupono, a i ka piha ana, e umoki a paa nakii maluna iho o ka umoki i kaula kuaina, a i ole, i uwea liilii, e like me ka hoopaaia ana o na umoki o na omole wai momona o Honolulu. E halii mua o lalo o ka ipu hao baila i ka ano mauu, i ole e hina a naha paha. E ninini iho i ka wai a hiki i ka piha kupono o ka ipu hao baila, alaila e ho-a i ke ahi. I ka wa e baila ai ka wai, e huki i ke ahi iwaho, a e ku malie ka ipu hao pela me na omole iloko a hiki i ka huihui ana; alaila, e lawe ae i na omole a hookomo iloko o kekahi holowaa i makaukau mua me ke oka laau, (saw dust) papani a paa i ka holowaa, alaila, waiho ma kahi puanuanu o ka hele, a o ka moku paha. Ua hiki no ke malamaia ka waiu ma keia ano a hala na mahihe he 17, ua like no hoi ka ono me ka waiu hou akahi a uwiia.

WAI HOLOI LAUOHO.

          Aole paha he mea hewa ke hoikeike 'ku i kekahi mau mea e ae e pau ai ka lepo o ka lauoho, he mea hoi i maa mau ole i ka hanaia iwaena o na hoa opiopio. —E hoao nae i pau kuhihewa.
          1. Paakai hoomaikai hao (Borax) hookahi auneki. Paakai hoopau mu lole (Camphor) hookahi auneki. Wai wela hookahi kuata.
          E kui mua i na ano paakai a wali, alaila, hookomo iloko o ka omole me ka wai wela, lulu a hehee, alaila, holoi i ka lauoho ke huihui iho.
          2. E hui i ka ammonia me akahi paina wai, e akahele nae o ikaika loa;
—A mahope holoi aku me ka wai mehana.
          3. E koakoai i ke kauo o ka huamoa iloko o 1 paina wai a hiki i ka lilo ana o ka huamoa i mea hehee loa, alaila, hoomehana aku; a pau ka holoi ana i ka lauoho, e holoi mai me ka wai mehana okoa; kupono keia no ka lauoho loloa.
          He mea pono no paha ia oukou e na makamaka Hawaii opio ke hoao e like me na kuhikuhi; he ma-u aku la no ia mau wahi mea hoonaauao, he pomaikai no ka lehulehu akea ke hiki me ke kupono. Ua oi aku ia mamua o na hoopuka ninau helu me ka hemahema. Aloha oukou.
HENRY KAILI.
Kula, Maui, Nov. 21, 1875.