Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 51, 16 December 1875 — Page 3

Page PDF (1.07 MB)

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Dek., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

5 Hapaha mua ..... 3 24.8 PM
1 2 Mahina piha ..... 9 14.1 AM
19 Hapaha hope ..... 4 24.4 AM
2 7 Mahina hou ..... 8 32.9 AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la... 6 25. AM. ..... Napoo la...5 13. PM
8 Puka la... 6 30. AM ..... Napoo la...5 14. PM
15 Puka la... 6 33.3 AM ..... Napoo la...5 19.3 PM
22 Puka la...6 37. AM ..... Napoo la...5 5.21 PM
29 Puka la...6 4 0.2 AM ..... Napoo la...5 24.2 PM
31 Puka la...6 41.5 AM ..... Napoo la...5 25.5 PM

Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.

Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          I ka wanaao Sabati nei, i ku mai ai ka mokuahi Vasco de Gama mai Auseteralia, Nu Zilani a me Fiji mai.

          Ua minamina makou no ka hiki hope ana mai o ka "Mookuauhau lalau," ua piha e keia pepa.

          I keia Poakahi i haalele mai ai ke Kilauea no ke kaapuni ana ia Hawaii ; a maluna ona i kau aku ai ke 'Lii ka Moi, a me na Hoa Eepakeke e ae. A keia Poakolu ae no ke kaapuni ana ia Kauai.

          Ma ka po Poaono iho nei, i hoao ai kekahi wahine e pepehi i kana kane, o Keoni kona inoa ; me ke koi kona oki ana i ka a-i o ke kane, aole nae i ku i ka pilikia o ke ola; he lili ke kumu.

          E HOOKAA MAI!!—Eia ma ka Buke Aie o ka nupepa LAHUI HAWAII kekahi mau inoa i hookaa ole ia mai ka uku makahiki o ka pepa nei, no ia mea, e hele mai, a e hookaa koke mai. Ua hala ae la ka manawa.

          I ke komo ana mai o ke kiapa Buena Vista iloko o ko kakou awa nei i ka Poalima nei, ua hookuhi mai la kona ihu me ka iou o ke kiapa hao A glaia , a haki iho la.

          I keia kakahiaka nui ua hoolanaia ka moku kuna Ne ti Mele hou, e kapili ia nei e D. Foster & Co. (Poka Ma) makai o Ainahou. Aloha ka Nene Aukai o na la i au aku la, i ka lilo o ke kahua i ka puhi olali o ka moana.

          I kekahi mau la i hala iho nei, ua ili aku la ke kuna Owana ma Lanai, a pau loa iho la i ka nahaha. Ua loaa mai ia makou he wahi moolelo no keia ili ana, ua piha e nae ko kakou pepa o keia pule, ua hoomoe ia a keia pule aku.

          U haalele iho ka Moi ma ke Kilauea o ka Poakahi nei ia Honolulu nei no ka moku o Kahoolawe. E huli hoi mai ana no ma keia hoi ana mai a ia moku. Ua haawi ia na pu aloha e like me ka mau, i kona kaa ana aku ma ka oneki o ka halelana.

          Eia me makou ke waiho nei he lehulehu wale o na manao hoonanea o na ano a pau, a ke malama nei makou no keia makahiki ae. O ka makou mau mea i hoopuka aku ai ma ka pule i hala, ua hookaulua ia a hiki ia manawa. E hoouna mai e na makamaka, a e lawa no ko oukou makemake.

          Ua hookuu ia o Loui s Ashman e ke kiure, ka haole i hopuia ai no ka manao ia ana nana i kipu a make kekahi pake ma Makawao i kela mau mahina aku nei. Mahope o na la elua o ka hoole ana o ke kiure i ka hihia ma keia kau i Lahaina, ua hooholo lokahi iho la lakou, "aole i ku ka hewa iaia," a ua hookuu ia.

          Ma ka la Sa bati, Nov. 28, i hoonoho ia ai o Rev. S. Kamakahiki i Kahu no ka Ekalesia ma Haiku, Maui. Ia Rev. C. B. Aneru ka haiolelo; Rev. W. P. Kahale ke kauoha i ke Kahu; Rev. W. P. Alekanedero ke kauoha i ka Ekalesia. He Ekalesia hou keia, a ma ka makou ike e holopono ana ka lakou hana.

          Ma ke kakahiaka Sabati nei, i loaa ai ke kino o Kahanupaoa o Pauoa iloko o kona hale, ua make. Ua kuhi ia na Kanaau o ia wahi no i pepehi. Mahope iho o ka nana pono ana a ke kauka i ke kino o ke kanaka make a me ka lohe pono ana o ke Kiure Koronero i na olelo a na hoike, ua hooholo iho la lakou "ua make o Kahanupaoa no kona mai, i hoohikiwaweia nae e na kui a me na peku mai a C. W. Kanaau mai." A keia la e hookolokolo ia'i oia. E kamailio hou aku ana makou ma keia mea. O ka haole nana i haawi aku ka waiona, ua haopaiia inehinei imua o ka Aha Hoomalu he $100.

          Ua lohe mai makou e malama ia ana he halawai makaainana i kekahi o keia mau la aku, no ka noonoo ana i na inoa kupono no ke koho ana i mau lunamakaainana no ka apana o Kona nei no ka M. H. 1876. Eia ka makou, "e wae, mai ae aku ia Omole-gini, a ia Noho-manuahi ; mai puni aku ia Hoopalaimaka a me Hupo. Aka, e hopu ia Hoolewaiona a me Noho-maluhia, e lalau ia Kupaa-oiaio a me Naauao.

          Maluna o ka mokuahi Vasco de Gama i holo malu ai ka haole holoi lole o Kapalama, oia o W. M. Wallace, me ka haalele ana mai i na aie mahope nei e like paha me $14,000. Ua lohe ia mai he inoa hoopunipuni keia o ua haole nei, o Waterbury ka kona inoa oiaio. Eia kekahi, elua ana wahine i mare ai ma Amerika, a i Hawaii nei mare me ke kolu. Pau ole no hoi ka apiki o kahi poe haole.

          Ua wehe ae nei o Mr. J. M. Degle, he hale kahi umiumi ma ke alanui Papu, Helu 55. He 23 makahiki o kona kaahele ana ma na aina e ma kana oihana, a akahi no a loaa ka ea oluolu o Hawai nei, kahi hoi ana e manao nei e hoolilo i home nona. Ua lawe oia he kanaka Hawaii, a hui pu me ia ma keia oihana, i mea e hoike aku ai i ka lehulehu, aole i nele o Hawaii i ke kanaka lima mama. E kipa ae, e ike iaia, he oiwi no ke one hanau.

          I ka Poalima iho nei o ka pule i hala, ua pakele ka hale Banako o Bihopa ma, mai pau i ke ahi. Ua a ia kekahi ipukuha laau o ke keena Kanikela Amerika e ke ahi o kekahi kika i hoolei ia iloko olaila ma ke ahiahi Poaha, a i kekahi kakahiaka ae, ua puka iho la ka ipukuha, a loaa ka papahele, a e hoomaka ana e hana i kana hana. I ka hele ia ana aku e wehe i na ipuka, ua ike ia, a kinai koke ia. E liuliu iki aku, ina he puu lehu ke koena. Pomaikai maoli.

          "Heaha mai nei keia?" wahi a Ulele. "O, he balota hoi paha! Aole ka oe i lohe e holo ana makou i lunamakaainana no keia Kau ae!" wahi a Ukali. "O oukou me wai ma?" wahi a ka ninau. "O makou no me makou a pau loa. Mai ka inu awa, rama, ke puhi opiuma, a me ke kahuna lapaau, kamau mai o mea ma," i pane aku ai. "Auwe! Ka—ha—ha—u! Ina pela, owai la ka mea nana e koho aku. Owau no hoi kekahi la, a o ka pau loa ana no ia i ka holo balota, wahi a Ulele. "E koho kela me keia nona iho," o ka kolohe Pinaau ia.

          AHA MELE!! AHA MELE!!—E haawi ana ka Papa Himeni o Kaumakapili i Aha Mele Nui, i ka po o ka Poaha, la 23 o Dekemaba nei. O Mrs. Dillingham laua Miss H. Judd na mea e hooponopono ana. E wehe ia na puka i ka hora 7 ; a e hoomaka i ka hana hora 7½. O ka uku komo, $1.00 no na kanaka makua; 50 keneta no na keiki. E loaa na Palapala Komo, ma ka hale o Wini, a me Taramu. O na loaa, he mea ia e hookaa ai i na aie o ka Ekalesia i keia makahiki.  NA KE KOMITE.

          Ke haule ke kanaka iloko o ka hewa, a i manao kekahi e kokua aku iaia ma ka hapai ana ae, aole ma ka hoopuka ana aku i na huaolelo o ka inaina a me ka enemi e ala hou mai ai. Mai hookuke aku, mai haawi aku i ka opu ino, no ka mea, o ka hipa auwana, e huli hoi mai no oia i ka la mahope. O ka mea e haawi ana i ke ino ma kahi o ka maikai, a o ka enemi hoi ma kahi o ke aloha; o kona hoike maoli ana mai no ia i kona ano ma kana mau hana. E hoike aku i ke aloha ma kou mau helehelena, e haawi aku i ka nahenahe iini o ka leo oluolu, a e puili aku hoi i kona mau lima huihui a pahola aku i ka punee hana o kou lima aloha maloko o kona, a hoike aku ma na olelo a me ke ano i ke aloha oiaio. E oni auanei kona io, a he manawa, e hoomaopopo iho ana ia i kou aloha, a e pomaikai ana ia mamuli o kau mau hana maikai a aloha.

          "Heaha ke kumu e hoala hou nei kela hale inu waiona ma ke alanui Nuuanu? No ka lawa ole anei o na mai pake, a me na pepehi kanaka a make hikiwawe hoi?" "Aole. E hai aku au ea." "O ia." "No ka hookahi tausani dala o ka makahiki e mamina nui ia nei mamua o ke ola o Hawaii." "Pololei. Nee aku oe mamua o ka Papa." "Heaha ke ano e mawaena ok e tausani dala a me ke ola o ke kanaka?" "He wai inu ke tausani dala no ka uhauha, a he uhauha ke ola o ke kanaka na ka waiona!" "Aole." "He mea pomaikai ka dala, a o ke kanaka he mea poho." "Pololei. Nee aku oe ilalo o ka Papa." "Na hu ka mano o i-u ? "Na waiona me opiuma!" "Aole." "Na papa me mama." "Pololei. Ku iho iwaena o ka Papa. O oe ka lunamakaainana o Kaula, ke hoea mai kou manawa." [He wahi kula keia na kekahi mau wahi hua kepau o ko Holoholopinaau keena.]

Lapuwale.

          Mr. Lunahooponopono:—Ua ike au a ua heluhelu hoi i na kukulu manao o S. W. B. Kaulainamoku ma na kolamu o kou hoa kalai manao Kuokoa, o na Helu 41 a me 46 o keia makahiki, a ua minamina wau no ka ae ia ana e puka imua o ka lehulehu. Ua manao paha ka makamaka nona keia inoa, e hoike i kona ano akamai a noeau ma ke kamailio ana ma na ninau hohonu o keia ano; aka, ma ko'u manao hookamani ole, ua hohonu loa ka ninau, a ua papa'u kana mau huaolelo; a lilo iho la i mea hoohilahila i ka nupepa a me kona inoa, a lapuwale hoi imua o ka lehulehu. Heaha la ke kumu i ae ia ai keia mau kamailio ano ole, a piha opala hoi e komo ma na kolamu oia pepa, ua maopopo ia'u aole no ka nele manao, no ka mea, ua piha a lehulehu na kumu maikai e ulu mai ai ka manao maikai mawaena o ko kakou lahui nei ; a nolaila ko'u kumu haohao. Hookahi o'u leo i koe. "O ke kanaka lapuwale o ka manao, e lapuwale kana mau olelo a me kana mau hana.
AKEIKE.
          [Ua ike makou i keia, a ua waiho na ka lehulehu e kamailio mai, oiai, ua kamailio mua makou, aohe nae e maliu ia mai ia mau kamailio.  L. H.]

Hunahuna Mea Hou o ke Ahe Makani Apaapaa o Kohala.

E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
          He mau wahi mea hou ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau hoi ia e ahai aku i ka poe i hookipa ia oe.
          Ma ke kakahiaka o ka la 8 o Novemaba i hala, ua mahuka kekaha wahine o Kamahana ka inoa, elua la a elua po o ka pee ana, a ma ka lua o ka po, mawaena o ka hora 7 a me ka 8, loaa aku i ke kane iloko o ke ko ma kahi kokoke i ke ao Pouli nui ana ; me ke akamai ka loaa ana, i hokiokio ia kuhihewa paha kela o ka Niuhi ana hokio mai ai.
          Ua haalele iho keia wahine i kana kane me na keiki elua, 7 makahiki o ke keikikane, a 5 o ke kaikamahine, oia ka makou i aloha loa ai. Ma ka lua o ka po lilo ke kane i ka imi i ka wahine, noho kokoolua na keiki i ka hale, me ka manaonao loa i ka hana lapuwale a keia wahine.
          Ua hoopii ua mahuka 'la imua o na Luna Aupuni o keia Apana, ua hoole lakou aole e lawelawe, a e hoopii ana e oki. Kupanaha! Oia ka o ka mea i mahuka ke hoopii, hu ae la ka aka a Haae ma. O ka mea hilu loa, o ka olelo a ua mahuka nei, ua kauoha ka na Luna Aupuni iaia e hookaawale ia laua. Owau ka i ninau pono i kekahi o lakou, olelo mai kela ia'u, "Aohe o makou kuleana ma ia mea." Eia ka na ka loio wale iho no.
          Ma ka noenoe ahiahi o ka la 27 o Nov. o keia M. H., lohe aku la makou i ka leo honehone o ka Papa Himeni a ka Ahahui Opiopio o Honomakau, malalo o ke alakai ana a K. Kapaona, ku no i ka iini a loko. O ke kolu (3) keia o na Hui Himeni o Kohala nei, aka, o ka oi no keia.
          I ka hiki pono ana ae i ka hora 6 P. M., kowelo ae la ka hae o ka Papa Loio a me na Papa Himeni ekolu mamua o ke alo o ka hale kuai o ka Ahahui, no ka hoolohe i ka haiolelo a J. W. Moanauli no na mea e pili ana i ka La Kuokoa, a me ka haiolelo a G. B. Mahoe no ka Aie Miliona, a pau ia, hoi aku la ma kahi i hoomakaukau ia no ka lawelawe ana i na mea ai. A olu pono iho la, kuu pau mai la na Papa Himeni ekolu i ko lakou mau leo puukani, "Kau aheahe lua i Kaawalii."
          Ma ka la 7 o Dek. nei, ua haki ka wawae o kekahi wahine o Peke, ia lakou e hana ana ma kahi Mahiko, ua loaa iho la kela i kahi ano mai lolo, a aole nae he nui loa, a hoomaha lakou a liuliu, i eu ae e ku iluna o ka haki ae la no ia, a i manele ia i hiki ai i ka home.
          Elua mea kaulana ma keia Apana, no ka holo balota o S. Aiwohi a me G. B. Mahoe, aka, he kanalua ka hapa nui o na kanaka ia G. B. Mahoe, no keia mau kumu.
          Akahi.—No ka papa ana i ka ai i ka poe kalewa pai ai, aole e lawe ma Kohala waho e waiho no ma Makapala, ina e ae ole mai i ka ia 'la, kuai aku la kela a lilo mai la ia 'la, waiho iho la no kela aole e kalewa aku a na ka mea dala no e kii i Makapala.
          Alua.—O kela wahine mahuka a'u i hai mua ae nei, oia ka loio e kokua nei ma ua hewa la, e paipai ana e hoopii e oki, ua makemake kela e kokua i ka mea hewa.
          A pela no paha auanei e hoohaiki ai i ka pono o Kohala, a e kokua aku ai i kela aoao, a kumakaia i ka Apana nana i kokua aku, aohe nana iho a hoomaopopo i ka noonoo akamai a ka Ilamuku o keia Apana, i ka wa i lawe ia aku ai ka hoopii imua o ia 'la, nana mai la kela a olelo mai, "Aole au lawelawe i keia hihia, ina wau kokua mahope o ka mea mahuka, pau loa na wahine o Kohala i ka holo e pee iloko o ke ko." Oia iho la na mea hou o ke Ahe Apaapaa o Kohala.  Me ke Aloha,
U. M.
Kohala Akau. H. Dek, 9, 1875.

MA RE.

De k. 2—Ma Kahana, Koolauloa, Oahu, ua hoohui ia e Rev. D. Kekiokalani o Davida k. me Rebeka w., no Waiahole, Koolaupoko laua.
NA MA RE O KOHALA, KAUAI, O KA M. H. 1875.
Oka t. 16—Mare ia o Kuihonua k. me Kukana w. N J. H. Mahoe laua i hoohui.
No v 28—Mare ia o Keahimoku k. me Kaumaka w. Na J. H. Mahoe laua i hoohui.
Dek. 2 —Ma re ia o Kahanopule k. me Mele Haole w. Na J. H. Mahoe laua i hoohui.
NA MARE O HONUAULA, MAUI, O KA M. H. 1875.
I HOOHUI IA E KA REV. L. KAIWI.
Oka t. 23, o Kaahai k. me Tamala w.
No v. 23 o Hoopii k. me Mereana w.
" 30. o Kaliokala k me Kaapuni w.
Dek. —o Kukalake k. me Maolioli w.
" 5, o John Saphu k. me Piipii w.

HANAU.

Sept. 7 —Koloa, Kauai, hanau Hairama Opio k. na Elia W. Hairama me Kahikina w.
Oka t. 20—Koloa, K. hanau he kaikamahine na Asiona (Pake) me Kahanamoku w.
No v. 1—Wahiawa, Kauai, hanau he kaikamahine na Kinoole w.
NA HANAU MA WAIKAPU, MAUI O KA M. H. 1875.
Au g 9—Hanau o Likapeka w. Kaaa me Kela.
" 16 " Oioi k. na Keo me Mahiki.
" 23 " Camila w. na Kimo me Kaawa.
O ct. 9 " Kale k na Uilama me Emele w.
" 27 " Konohiki w. Ke loha me Kaai.
No v. 29 " Helewale w. na Kona me Helewale.
Dek. 1 " Mahiai w. na Keoki me Opunui 2.
No v 9, 1874, Mele w. S. Makaiwa me Kekui.

MAKE.

Oka t.—Ma Kamooloa, Kauai, make o Auwana k. make emoole.
No v. 16. Koloa, K. make o Kauki, he kaikamahine na Manoi k, me Kealoha w.
NA MAKE O WAIKAPU, MAUI, O KA M. H. 1874, A ME KA M. H. 1875.
Feb. 15, 1874 —Ma Punia, make o Kaoi w.
Au g. 19, " Ma Kaopala, " Pahia k.
" 21, " Ma Kaaikao, " Kalaaiole k.
Sept. 8, " Ma Aaikao, " Kumalaea w.
" 12, " Ma Kaimuilio, " Keo Kiliva k.
Oct. 4, " Ma Nohoana, " Kaoo w.
" — " Ma Paleiliha, " Mele w.
Dek. 9, " Ma Auiolimu " Emele w.
Iulai 10, 1875—Ma Aikao, make o Kimu k.
Aug. 18 " Ma Kamainui, make o Ehupili.
" 22 " Ma Kaluakini, make Niniuhu k.
" 25 " Ma Pao, make o Kaailau k.
" 25 " Ma Pohakoii, make o Keahilele.
" 28 " Wahineomaili, make o Kapewa k.
Sept. 2 " Pilipili, make o Kalanilauloa k.
" 21 " " make o Kekeleiaiku k.