Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 51, 16 December 1875 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII NIEDA! KA PUUWAI LIONA O KE AUPUNI O KONA MAKUAKANE KE ALII KA MOI LABODA! A ME KE PIO ANA O KE KUPUA GOGONA LAUOHO NAHESA!

H® 51*11« no *ia Au I HkU. —lleln «4. ĪKA }>aii ana o ka ka Moi mau olelo, ua pii ae la ka huhu o Nieda a me Babela Huki ao la o Babela i kana pahi a hou iho la i ka homia, a o Nieda hoi mvini m la r kana pahi makakila i ka uiakani, a pano mai ia : "Ua hooko ia kau kauoha, a o ka makana iho la anei kvia ? Ke hoohiki ae nei au inma ona lani, aole loa au e hole hou aku nva kehuakai o ia ano, ak?i, ke kauoha aku noi au imua ou e ka Moi opu ino, ka inoa hoi nana i lux>mainoino ko ola o ko'u makua ino ke kumu 010, e hookuu l:\tiakila nuii iaia i keia nianawa, ano, o hoopaa ia ix> a hiki i kou iuake ana uia • kona wahi*' Me ka inaina o Nieiia i pa-! no mai ai T#olo niai la o UaK la imua 1 t:io ka oi o kaua piihi i hoOjK>lolei ia i ka Moi. a jiane ae la» 44 O kona makua o I ko'u makua no ia Ua ike au ike ano o kau luau hana lunmiainoino maliina ona, I ho nioii hiki ole ia oe ko huua> a iua o*» e (

hoole maf i ke nbi a kana keiki, ke alii oiaio hoi knaiuna ae o kou kulana, ke hai aku nei an, mamua o ka puka ana inai o ka huaolelo hoole mai kou waha mai, e halawai ana ka oi a ka makakila o ka waoakua me kou i-o, a e pau kou noho ana ma keia ao." Ku iho( la ka Moi me ka naka o kona kino, a haalulu kana mau huaolelo. if Aole au i hana ino akn i ko olua makuuhine, aka, oia ka i hana ino mni ia'u. Ua hoao ia e hoohulihuli i ka manno o na kanaka mahope o.n-a, e kipi mai ai lakou ia'u a haulehia hoi ko'u noho Moi a me ka mnluhi* o ke aupuni," wahi aua Moi nei me k« maalea nui.

Huli koke ae la o Nieda i kekalii o na alii koa e ku koke mai ana, a pane aku la, u Ano. e lawe koke aku ia'u imua 0 kuu makuahine ; ano, e hoike mai ia'u i kona keena i Loopaa ia ai, no ka mea, ina ua hewa io kuu makua, alaila, e make au malalo o na kapuai o ka Moi." Kauoha aku la ia ia B«tbela e noho malie, a e kali hoi iaia, a huli hoi koke mai ia. Ua lohe aku la ke kou ;ka lo kauohn, aua hiki ole faia ka i. iho. Kaha aku la k< :i kapuai e hele, a ukali iku u*> hoi o Nieda maliope. Kaalo • ! uia mahope o ka ku iho la mainua o kekahi ipuka hao nui, me na auii laka eono. Unuhi ae la ua alii koa nei Ina ki eono, a wehe ae la. Ika hemo ana o ua ipuka nei, aia hoi, ua holo mai la na ea polopolona kupono ole i ke feanaka ke h ini aku mailoko mai o na keena j ku ilio la o Nieda me ke ano kahaha, "0 k i lua kupapau anei keia i kauu ola ia ai kuu mnkuahine ?" wahi una iloko iho ona. Hele pololei aku la ke koa a hahai aku la no keia a hiki i ka ipuka o ka rumi hope loa, oia hoi ke keena pouli loa oloko o lea hale paalmo.

" 0 kon mnkua, eia oia maloko o keia keena. He tnau mnknluki loihi kon » noho ana''maloko o koia wahi. Ano ke haawi aku nei ou ia oe i ke ki, a ke noi aku nei hoi e kala mai ia'u mai ka ike ana aku i kona mau helehelena hoomanaonao, a me ko olua hui auA," pela ke alii koa i pane mai ai iaia nei me ka hawanawana. " Heaha kou k\imn e hawanawana mai nei, v wahi a Nieda. rt llo makau anei ? He oiaio anei o oe kekahi puuwai eleele nana i kokua na luanao ino o ka Moi ? Aole loa kuleana o kela kapn km maluiia oii, oiai, he hohe wale, a he kuemi hope hoi ka manuo. Aol% ! Aole ! e lalau aku kou lima, a e kouio pu aku kaua, a aoie hoi oe 6 haalele i keia keeua, ke ole au e ae aku.' * Wikiwiki ino aku la ke koa e wehe i ka ipuka me kona lima haaluiu, a i ka hemo ana mai, auwe l weliweli ka mea i halawai nio ka ike a ko Uua mau maka. Aia maluua o ka pohaku pap&hele e waiho anakekahi wahine, o ka iwi wale no kv>o. ua hihia kona lauoho, weluwo'u kona aaho. a me he ln, he puu opala. Paa ae iio Nieda i kona puhaka uie

koiia nmu lima a nihi imilie aku la. Ūa konK) mai Ih ke anu huihiii iloko ona, a pane ae la, u Ma ka nanaina o kona ano e waiho nei, me he Ih, ua nele ia i ka hana tfle, aka, ke ike nei no nae au i ka nawe malie o ke aho." Kau iho la kona papalina pumehana maluna o ka helelielena o kona makuahine, kulu makawhl» iho la na waimaka aloha, a pane iho laia: " E kuu mama ! E*kuu mama;hoi ! He oiaio anei ua nalo aku kou leo nahenahe ? He oiaio anei, e pau ana ko kaua hui hou ana ma keia ao? E mama, eia wau, eia o Nieda kau keiki i hiipoi ai iloko o na la o ka inea ; Auwe au—E mama ! Ua haalele mai anei oe ia'n ? E kuu makuahine, eia kau keiki, e lokoiuo mai ana anei oe ia'u ?" LalaU aku ia kona mau lima i ke kaulahao, a me ka inaina I huki mai ai. Hahaki ae la a lele liilii ke apo hao ma kona puhaka a mō kona mau wawae. Honi iho la ina papalina huihui o kona makua, a hookuu mai la na punawai o kona mau onohi i na kula wai! Innlmi o ke aloha. I i panh'a h.* ia kona makua iloko o^ * I:tbio j aka, ika pa ana iho .u o' k iua keiki aloha i kona, ua pu(-fc . ela ia. Haka pono mai la kona mau maka maluna b Nieela ; huli aku la a ike i ke koa, a pane mai la, '*Ua makaukau au i na o ko'u manawa keia, a i na i kii ia mai nei au no ke kau ana~ inai o ka make, alaila, e awiwi, a hala koke aku au ma kela aoao."

" Aole oe i kii ia mai nei e ka make ; »ka, ua kii mai la o Nieda kan keiki ia oe, ano e laiiakila, a ano e hauoli." Puoho ae la ia, ku ino ae la iluna, a haka pono mai la iaia nei. " He oiaio nnei keia ? a he moeuhane anei ? Ke ike nei au i na hiohiona, a ke lohe oei hoi i ka leo aloha o ka ? u keiki ; aka, ua iiie hiki ole ia'u ke hooia iho iloko o ? u 110 koua pakele aua, E hai mai, o oe anei kuu keiki, o Nieda no anei 06, ka mea a ? u i hoomanao nui ai," 44 Oia no !" wahi a Xieda, a apo aka la ia i ke kiuo nawaliwali o kona maku* ahine, a uwe iho la laua ma ke auo aiohn kupouli p ka makua me ke keiki. Kau aku la na maka nawaliwali o EaduM maluna o b\na keiki, me ke kulu maka* walu o ka waimaka a pane aku la t 44 Iloko o kau huakai. iloko paha o ka ino a me ku ineie a kuu keiki i alo aku nei, ke ike nei au i ka mau o ka mohaha o kou mau papaUua, a me ka nani o kou mau Imlehelenā. Ua hele aku oe a ua h*a~ lele iho ia u mahopo nei me ka ukana luuluu a kaumaha no hoi he aloha, aka> ua hooeuauawauui au, a ua uoi mau aku me ka uaau haahaa i ke aioha o ua lani a naoa aloha mai i ka'u keiki. Ua uoho au he mau ia wale ao mahope iho o ko kaua hui hop* loa aua, a haaleie omu oe īhu e noho hookahi, a oiai hoi a« iloko o ka «ta me ke kaumaha no«, aia hoi, ua kii ia mai la wau e na iioi* meoeiuea* o!t o ka manao iuo» a hoopaa ia ibo ma keeua oi* ke kaula hao a«i i lioo

paa ia ma ko'n puhaka a me ko'u mau wawae. Ua nobo au me ka hoomanawanui iloko ona makahiki loihi ; aa kan ia mai maluna o f u na h«na ino a pau a ke kanaka e manao ae ai t na noho au iloko o ka inea a' me ka ehaeha ; a ua pau ka manaolana t ua aneaue e haulehia, a e kali ana no ka lawe ia ako o ke ola. E kuu keiki, kuu mea aloha hoi, eia aii, ao e ike m»i la, ua aneane e nnlo na helehelena kanaka, aka, aole i poina ke aloha nou, aole hoi i hoopalaka ke Tjoi ana aku i ke aloha o na lani." " E kuu makua," wahi a Nieda i paoe aku ai me ka leo aloha, uHe oiaio, ke ike nei au ma na mea imua o ko'u maka, oka make keia iloko oke ola. Ua wela au i ke aloha nou, a na wela Loi i ka inaina no ka mea nana keia man hana ino i kau mai maluna o kou kino. Ua piha au i na manao e hai aku ana ia oe t aka, he manawa okoa aku ka wa kupono no ia mea. Hookahi hae a'u mea hai aku ia oe, na lanakila ktiu keiki ma kana huafcai, ua pio ke kupua lauoho nahesa, ua manele ia mai ia poo a waiho imna o ka Moi ; a ua makaukau au e lawe pio i ka Moi a kau akn i ka hoopai kupono malnna ona ; ak», na hai mai-kela, da hoopaa ia oe mamuli o ka hewa hoao e hoala i ke kipi maluna o kona aopuni. E hai pololei mai e kuu makua aloha ; he oiaio anei ua haiia oe pela ?" "I- lohe na lani, a e make hoi au, e kou keiki, ua hoopaa ia wau i ka hao me ke kumu ole. Aole loa 1 komo mai ia manao iloko o kou makuahine nei ; o ka lahuikanaka holookoa ko'u hoike, a na ke ao hoi e hooia mai." " E haki ana ke kaola hao o ka mana o keia Moi, a e oakulukulu ana hoi koua uoho alij." Me ka inaina nui o Nieda i ku ae ai a hoopuka i keia mau huaolelo, kauoha aku la i ke koa e kii aku i ke kaa, oiai, ua nawaliwali loa kona makuahiue. Hala aku la ke koa, a hahai aku la o Nieda i ke aiK) o ka manao o ka lahui, a me kaua mau hana i mnnao ai. Ua hai pu aku uo hoi ia uo Eahela. Ika lohe aua o kona makua no na mea e piii aua i ko Nieda manao, ua hoao aku la ia e hoopau ia manao, aka, he kaoaka mauao pa&»o Nieda, a ua hiki ole ke hoopao ia. . (.4olr i pax*)