Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 52, 23 December 1875 — Page 2

Page PDF (1023.34 KB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, DEKEMABA 23, 1875.

Mere Karisimaka.
E na Makamaka!!
"He la Kamahao—he la Hoonaauao ;
Maluhia ko ke ao—Lamaku no kakou.
E Hauoli—e Hoosana—
E Haipule—e Kanaka;
He Makana makamae—
Kalahala Maemae ;
Makua o ke Ola
Moi o na Moi!"

Aloha e na Makamaka.

          O KEIA pule ka piha ana o ka huina o na pepa o keia M. H. 1875, he 52, a o ka lawa ana no hoi ia o ka huina pau o na pepa no ka makahiki hookahi. O keia pule ae, ua lawe makou i pule hoomaka no ka kakou pepa hou, oia hoi ka LAHUI HAWAII i hoonui ia. Ma keia wahi, he mea pono paha ia makou ke pahola aku i ke aloha a me na hoomaikai piha i na makamaka i oluolu e haawi mai i ko lakou lima kokua iloko o ka makahiki i hala. Ua maopopo no paha ia kakou a pau, ua hoomanawanui keia pepa iloko o na hooikaika mai kona mau la opiopio mai, a ke hopo ole nei makou i ka puana ae, ua makaukau no o Hawaii i keia la, e kokua a e hapai hoi i ka nupepa mua loa nana i lawe lanakila a hanohano kona inoa.
          Oiai hoi makou e kamailio pu ana me ko makou mau makamaka o ka makahiki i kunewa hope aku nei, ke haawi aku nei no makou i ka leo poloai, e haawi mai, a e hoomau ia hoi ko lakou mau kokua ana. O ka puni o keia mau paemoku ko makou iini nui, a no ia iini i haawi ia'i keia pepa no kahi uku haahaa, me ka manao ole i ka luhi.
          Nolaila, o ka Poaha o keia pule ae e puka aku ai ka LAHUI HAWAII me kona kino i hoonui ia. E hoomanao e na makamaka, e hele mai io makou nei, a e loaa no ka pepa i piha i na momona no ko ke kanaka heluhelu no ka $1.75 wale no. "E nana no oukou iho!"

          MA KA nienieleia ana o na mea e pili ana i ka hihia o C. W. Kanaau, no ka manao wale ia nana i pepehi a make, ma Pauoa, o Kahanupaoa, imua o ka Aha Kiure Koronero, ua hana ia, a ua hoohilahila maoli kekahi poe i laweia mai ma ke ano he hoike. O ka mea mua loa a makou i manao ai e kamailio, oia no ka haole nana i kuai ka waiona. Ua hoole keia haole malalo o kona hoohiki ana, aole loa oia i kuai waiona no Kanaau; a mahope iho, ua ae hou mai la. Ua hai oia i kana mau olelo mua me ka ano maalea, a piha no hoi i ka hoopunipuni ; a ua hooikaika ka aoao o ke aupuni e hooiaioia ka oiaio, a ae okoa mai la mahope, ua hele aku oia ma kahi o Kale Lono me Kanaau, haawi mai la o Kanaau i ke dala, a nana i haawi aku i ke Kupakako kuai waiona, a hoounaia aku la ka waiona ma kahi o Kanaau me ka maopopo no i ka mea kuai rama, ke hahai nei oia i kekahi o na Kanawai ikaika o ka aina.
          Mahope iho o ka ae maoli ana mai a me ka mihi ana o keia haole i kona hewa o ka hoike wahahee; ua kahea ia'ku la na hoike Hawaii maoli. E like me ka paakiki o ka hao, pela ka paakiki o keia poe hoike ma ka aoao o ka hoike wahahee. Ua hoole paa lakou aole loa he waiona iki ma kahi i oleloia, a aole loa no hoi mea o lakou i ona; aka, mamua o ka pau ana o na nieniele, ua hoomaopopo iho la lakou i ka hewa nui o ka hoohiki wahahee, a mihi okoa mai la.
          Aole makou e kamailio ana ma keia mea no ke ano hou, aka, no ke kahiko o keia mea he hoike wahahee mawaena o kekahi poe o kakou ; no ka lehulehu wale o ka poe i hoopaiia a e hoopaiia nei no na hewa o keia ano, a ke hoomau nei no me ke ana ole. Ua ike no keia poe he waiona no ko lakou, ua maopopo no ia lakou o ka waiona ke kumu i hikiwawe ai ka make o Kahanupaoa ; a ua paanaau no hoi ia lakou, o ka waiona kekahi o na enemi ino e ulupa nei i keia lahui, aka, ua palulu mai la i ko lakou manao kanaka, a holo aku la ma kela aoao. Malalo o ka lakou mau hoohiki paa ana e hai i ka oiaio, a o ka oiaio ; ua kapae ae la lakou a hoohiki wahahee iho la me ka menemene ole. Ke hookolokolo mau ia nei na hihia o keia ano, ke hoopai mau ia nei ma ke kuhikuhi a ke kanawai, aka, me keia mau ao a pau, keia mau kuhikuhi ana hoi ; ke hoike mai nei keia mau mea, ua oi aku no ka makemake o kekahi poe e hai i ka oiaio ole, mamua o ka oiaio. Ahea la pau, ahea la hookanaka mai. Eia keia poe i hana iho la i keia hewa, a pehea la ko lakou manao. He minamina ko makou no lakou ; a ke lana nei ko makou manao, o ka hopena keia o keia hana.

KA HUAKAI ALII A
Kalani Moi Davida Kalakaua
Ma na Hono a Piilani.

          Ma ka Poakahi, Dek. 13, liuliu ae la Kalani Moi i kana Huakai Alii Makaikai no na Hono a Piilani; lawe ae la ke Alii he mau ohua kakaikahi o kona alo ponoi, a me na keiki hoe waapa o ka uwapo he elima ko lakou huina.
          A ma na hora poniponi o ke anoano liula, hekau ae la makou a pau ma na palekai o ke Aliiwahine o na kai ewalu ka mokuahi Kilauea , e nanea ana i ka honehone o na leo mele Opera Geremania a ka Bana Alii, a me ka luluu ehu o ka uwapo Ainahou i na kanaka, i pakui ia mai hoi e ke kela-piha, a weli o ka hoailona kapu o Kalani Moi, e na pu kuniahi pahiku o ka Batari o Puowaina, a me ka welo haaheo o ka hae Kalaunu ma ka wini o ke kia, i ka nuku o Mamala ; me he la e pae mai ana ka leo o ka hane, "E ola mau ke Alii, ma kana Huakai." Ma ka hora 6 P. M. ponoi, haalele makou i ka nuku o Mamala, e pahili ana ka makani nani Waikiki ma ka aoao, e latio pauki ana ka ihu i ka hikina, o Lahaina ke awa. Oiai makou ma ka moana, a ka mokuahi e lawe lai ana, alawa ae la wau ma o a maanei, he nui na maka hanohano, a ua pa-umi ia ko'u hauoli, a makee alii, ma o ka launa ana mai o lakou e hoonanea Iaia, ma na kamailio hoonawele ana, a o Kona Ukali o ka Huakai Alii kekahi. Samuela Parker; pela wale makou e holo maikai ana, a hiki i ka wa a ka mahina konane, ke kuini o ka po i hoolei mai ai i kona nani piha maluna iho.
          A ua nanea a olioli mau o Kalani, na ohua a pau, i ka leo nahenahe o na pila, Accordiana, a me ka Vaiolina, a i hoolawa loa ia mai hoi e ka hoene o na leo himeni o na keiki o Kehaulani i ka ili o ke kai, pela wale ka nahe ana, a hiki loa aku ma o o na hora liilii o ke kau, hiamoe iho la ke Alii o ka hora 11 ia. Oia kuu ana iho no o ke oki aku la no ia, a na ke oeoe o ka moku i hoala mai ia makou mai ka aina moeuhane mai, a alawa aku la mawaho o ka palekai, e pouliuli mai ana na kuahiwi o na Hono, ma na aoao a puni ka moku. Ma ka hora 3 ponoi o ka wanaao, ku ka mokuahi i Lahaina lele aku la na ohua, a me ka eke leta. A kau mai la ke Kiaaina J. M. Kapena i ukali ia e Kia Nahaolelua, Sam'l Kamohakau, a me na keiki hoe waapa o ke Awaiki, no ke Kiaaina, a me ko lakou waapa pu no, ukali mai la i ka Huakai Alii.
          A ma ka hora 4½ o ka wanaao, haalele iho la ka mokuahi ia Lahaina, ratio pauki ae la i ka hikina aui iki i ka hema o Kahoolawe ke awa, a ma ka hora 7 kakahiaka, komo aku la makou i ke awa o Honokoa, kokoke keia awa i ka lae kaulana ma ka hema Kealaikahiki, (ua komo nui keia inoa iloko o na moolelo kahiko o Hawaii nei.) Uleu like ae la na keiki hoe o na aoao elua, ko Kalani Moi a me ko ke 'Lii Kiaaina, kuu like iho la na waapa ilalo; A makaukau ke Alii, no ka holo ana aku iuka, haalele mai la o Kilauea ia makou no Kamaalaea, a holo aku la makou i uka no Kahoolawe, a pae aku la i ke one me ke kuululu i ke kopi ia e ka hunakai, a ua kaikoo hoi ke awa.
(Aole i pau.)

Lahaina, Dek. 14, 1875.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          Ke noho nei makou ma ka Malu Ulu o Lele; oluolu maikai ke ea, a ua moe malie na ale lipolipo o ka moana, me he mea la ua mauliawa, a make loa paha ka makani ikaika o ka hema, a ua hoi ke Kiu wailulehua i na pali hauliuli o Iao.
          AHA HOOKOLOKOLO.—Ua hana keia aha ma Lahaina nei i keia pule i hala, a ke hana nei no; nui no na hihia. 1 Ke'lii kue ia Keau (k.) no ke kuai i ka mea ona, a ua hoopaiia, $200.  2 Ke'lii kue ia Ashman no ka pepehi kanaka, hookuuia.  3 Ke'lii kue ia Crowell, haawi Laau make, hookuuia.  4 Ke'lii kue ia Kekai, he kuai Awa, hookuuia.  5 Ke'lii kue ia Hawea (k.) Hakaka, hookuuia.  6 Ke'lii kue ia Kawaa, Hakaka, hookuuia.  7 Ke'lii kue ia alapai, Pepehi i kana wahine a make. Hoopaiia ma ka lawe ola, Degere elua. Elima makahiki ka hoopai.  8 Ke'lii kua ia Kawaa, keakea i ka hana a ka makai. Hoahewaia.  9 Ke'lii kue ia Akina. Kuai Opiuma, hookuuia.  10 Ke'lii kue ia Kama a me Kuanui, no ka aihue. Hoopau wale ia.  11 Ke'lii kue ia Kumuliilii, puhi wai ona. Hoopai ia ka lawehala.  12 Ke'lii kue ia Kaaikoele, moekolohe. Ae i ka hewa.
          HOLO NA HANA O KA WILIKO.—Ke noke nei no o Hale ma i ka wiliko, launa ole ka holo o ka hana, hele kahi moku o Neki a komo i ke ko, i kela a meia pule, piha kahi eke i na ala.
          KULA O LAHIANALUNA.—Ke hoomaha nei keia punawai o ka naauao, ua hoi na haumana i na Home o lakou e kuu ai na luhi i keia mau la; aole no he nui na haumana e like me ka wa mamua. Heaha ke kumu o keia emi?
          KOA.—Eia ka nu hou ma Lahaina nei, ua hoakoakoa o J. Kapena, ke Kiaaina o keia mau mokupuni, i na opiopio o Lahaina nei ma ke ano koa, a ke paikau nei no lakou i na po a pau. Mahalo no au iaia, no kona alakai ana ia lakou ma ka paikau. Aka, ua oi aku ko'u mahalo i kona alakai ana ia lakou ma ke Kula Sabati ma Wainee inehinei ; pau ke kula. Lohe makou i ka wehewehe ana o Rev. A. Pali ma ka olelo a ke Akua. O ka Lunakanawai Kiekie Hon. C. C. Harris, a me ka Hope Loio Kuhina, o laua kekahi ma ia halawai, a ia Mrs. E. A. K. Kapena, ka lede a ke Kiaaina ke alakai ana ma ke mele. Piha ka naau i ka mahalo, a oluolu na pepeiao i ka lohe ana i na leo iwaiwa o na opio o Lahaina nei, iini ka naau e loaa ia lakou a a pau ke kuleana ma ke mele lani ma keAupuni o Iesu.

MALUHIA KA NOHO ANA O KA MALU ULU.

          —Aole nui ka poe ona, aole hoi haunaele, a hookahi no a'u mea i kahaha nui ai, penei ua hana la: pau ka halawai ma Wainee, i kuu hoi ana ma Lahainaluna; ike aku la au i ke Kumukula haole o Lahaina nei e Paani Popo ana ma ka manienie (Croquet—Korogete,) i keia awakea la Sabati. Oia anei ke kumu kupono no na kamalii o Lahaina nei?
          —I ke ku ana mai o ka moku eueu lua ole o ka wiliko o Lahaina nei, o Neti Mela, ua halawai au me ke kino hou o ka "Lahui Hawaii," kulike me ka olelo a ko kakou Alii Kalakaua, he au hooulu lahui. Pela no ka ulu ana o kou kino nani a iwaiwa; ke i ini nei kuu manao e halawai kou helehelena naauao me na kanaka Hawaii a pau loa, hoomalamalama ana i na Home Hawaii, a lilo i punahele no na opio o ko kakou aina hanau. Me ke aloha nui.
Na'u na ke KEIKI-O-KA-UA-UKIUKIU.

He mau Kumuhana no na Apana Koho Balota.

          E hoomana ia na Makaainana ma ka lakou mau Oleloao i ko lakou poe Luna Makaainana, penei :
          I—I mau hoololi no ke Kumukanawai. (1) E hookaawale ia elua mau Hale Ahaolelo; Ahaolelo okoa na 'Lii, Hale Ahaolelo okoa na Makaainana. (2) E hoomanao aku na Makaainana i na Oleloao i ko lakou mau L. Makaainana.
          II—E hoomau ia ke Kanawai Dute i na waiwai kahiki o na aina e, me ka hoololi ole ia,—me ka hoomana pu aku i na oleloao i na L. M., e pale aku i na auhau e kau ia mai ana.
          III—E hoopau ia ke Kanawai Aie Miliona.
          IV—E hoole aku i ke Dala Pepa ke hookomo ia mai.
          V—E hoemi ia ka uku o ka Moi a me na Luna Aupuni a pau.
          VI—E huihui ia na Luna Aupuni i ka mea hookahi me ka nui ole o ka lilo.
          VII—E hoopau ia kekahi mau Oihana o ke Aupuni nei, oiai aole i ike ia ka waiwai.
          VIII—E hoopau ia ke Kanawai o ka Papa Ola; he 34 makahiki ka malama ana o keia Papa Ola, aole waiwai i loaa, he 50 tausani a oi ka poe i make iloko o ia mau makahiki.
          Eia ka oleloao i na Makaainana, e nana, e hoomaopopo i ke kanaka o ke kulana.
          1 I kanaka naauao a akamai me ka noonoo.
          2 I kanaka hoopono, hoopololei me hoopili wale ole, a hoopilimeaai ole, a lawe ole i ka wawai kipe.
          3 I kanaka puni hanohano ole, a lawe oihana aupuni.
          4 I kanaka lawa na palena waiwai ma ke kanawai.
          5 I kanaka imi i ka pono kaulike mawaena o ke aupuni me na makaainana.
          6 He kanaka, ua ike pono ia he aloha lahui, a he aloha aina, a e imi ana i kona pono iho a me ko hai, me ka imi apuka ole.
          7 I kanaka kipe ole i ke dala a mea e ae paha ma ka holo balota.
          8 I kanaka oihana aupuni ole, a kuokoa i na oihana pili aupuni a pau.
          Ua hoolilo ko makou poe holo balota i keia mau olelo i kahua paa loa e hoomana ai imua o ka Ahaolelo no ka makemake o ko makou mau Haku Makaainana ma ka Apana o Kona i Oahu, mai Moanalua a Maunalua.
S. M. KAMAKAU KANAKAHIAKAHAOLA.

E ka Lahui Hawaii! E Hoolohe!!

          E na luna a pau e holo Balota Luna Makaainana ana no Kona, Oahu, ke makemake nei makou ia oukou e hoike mai i ka oukou mau haiolelo no na Pono a me na manao Kaulike mawaena o ka lahui i kupono ke wae pono ia e kakou, e hoouna i mau Luna no kakou mai keia Apana aku no ke Kau e hiki mai ana, nolaila, o na Luna a pau, a me na makaainana e manao nui e lohe pono, e hele nui ae oukou i kahi e hoolaha ia ai ma keia hope, a e kukulu mai na mea holo balota i ko lakou manao.
maba, 1875.
Kou, Dek. 22, 1875.

Mai Hooemi iho i ke Kokua.

          Me ka walania o ka naau, ke hea aku nei makou aole like ka nui o na dala i loaa mai ma ka Waihona Dala o ka Papa Hawaii i na malama eono i hala ae nei me ko na malama o na makahiki i kaa hope aku. He wahi ninau ka'u, oia keia.—E haalele aku anei na kanaka Hawaii i ko lakou mau Misionari e noho la ma na aina e? Pela no anei ko oukou manao? Aole loa. Eia wahi mea a oukou e hoomanao ai, aole o makou dala e ae, o na dala wale no i kokua ia mai e oukou; Oia na dala a makou i haawia ku ai. Ina he uuku, oia wale no ina he nui, o ka pomaikai no ia. E noonoo, e haawi mai, e pule aku. Alaila, e holo ai ka hana. Mai hoi hope. Imua oe.
E Hawaii e.—