Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 3, 13 January 1876 — Page 3
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Ian., 1876.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
4 Hapaha mua ..... 4 53.0 AM
1 0 Mahina piha ..... 7 57.9 PM
17 Hapaha hope ..... 10 18.4 PM
2 6 Mahina hou ..... 3 10.5 AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la... 6 41.7 AM. ..... Napoo la...5 25.7 PM
8 Puka la... 6 43. AM ..... Napoo la...5 31. PM
15 Puka la... 6 43.7 AM ..... Napoo la...5 35.7 PM
22 Puka la...6 42.8 AM ..... Napoo la...5 40.8 PM
29 Puka la...6 4 2.4 AM ..... Napoo la...5 44.4 PM
31 Puka la...6 41.7 AM ..... Napoo la...5 45.7 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
A keia Poakahi ae e haalele mai ai ke Kilauea no Hilo,a me na awa ku-mau.
Ma ka papa inoa o ka poe kupono i ke koho balota no ka Apana o Kona nei, he 1,622 ka huina pau. Lehulehu aku no koe.
Ua lohe mai makou, ua hookohuia o Mr. Hill o Lahaina, i kumu no ke kula o Keoneula.
Ma ka Poalua iho nei, ua pau iho la kekahi hale pili i ke ahi, ma ka uwapo o Kamika o ke kumu he ahikoe na kekahi luahine.
E P. K. Paulino o Heeia, ua loaa mai kau palapala, a ina oe e hooia mai ana i ka oiaio o keia hana, alaila e hoopuka aku no makou, a e kamailio hoi ma ia mea.
Ua hookohu ia iho nei o Capt. H. S. Howland (Kapena Haolani) i luna no ka oihana wai, ma kahi o H. Penikalaka i make iho nei.
"He 150 la o'u ma Wailuku aole loaa wahi paka ua iki," wahi a kekahi mea a makou i ninau aku ai. Ane maloo ua aina nei nona ka inoa i hookumu ia e ka wai.
O ke Granada ka inoa o keia moku ae mai Kapalakiko mai, ua olelo ia e haalele aku ana ia awa i ka la 5 iho nei o keia mahina, a ina pela, o keia kona mau la ku mai.
Aia ma uka aku nei he wahi kanaka kahuna eepa e hele hoopunipuni nei, nona ka inoa o Kane. Iloko o ka epa, a puni wale aku no kahi poe. Ua ike makou, a e pono e hoopauia kana hana hoopoino ola.
Heaha mai nei keia? O Honolulu nei kekahi o na apana eleu loa mamua ae nei no ka malama ana i na halawai noonoo Luna makaainana, a ke kali nei makou i keia kau, aohe nae wahi mea a pu-a ae. Kupono ka ninau; Heaha mai nei keia?
Ua hoao iho la kekahi pake e lawe i kona ola iho ma ke oki ana i kona puu, aole nae i holo pono loa kona manao, a moku ae la ke kani a-i. Aia oia ma ka Haukipila kahi i noho ai i keia manawa. I kela pule aku nei keia hana, ma Kapalama. He pupule paha!
O ka mea nana na hana akamai o ka aihue i na kauhale a makou i hoolaha aku ali ma keia pule iho nei, ua loaa aku la i kekahi pake kuke malalo o ka moe o kekahi hale. Ua ae mai oia nana no e aihue mau nei, a ua hoopaiia hookahi makahiki malalo o eha mau hoopii.
He mau paka ua kai haule iho i ka wa a ka poe puhi ohe e hoonanea ana ma ka Ema Kuea i ka po Poalua iho nei, a me he la, ua nani a nanea na hoene ana i ka awili ana iho o na leo me na paka ua o ka hooilo, a pa-e aku la ma na eheu kehau huihui o na pali hauliuli o uka.
I ka haalele ana aku o ke Kilauea ia Hilo i keia pule iho nei, e ku ana no ke kuna Pauahi malaila. O ke kolu ia o na pule o ke ku ana ilaila, no ka nui loa o ka ino. Aole ka o kana mai ka ino o ka moana a puni o Hawaii, pela mai ko Kilauea poe.
Ma ke ahiahi onehinei, ua malama ia he anaina Haipule Hui o na Ekalesia o Kaukeano, Polelewa, Kaumakapili, a me Kawaiahao, ma ka luakini o Kawaiahao. Ua nani a ku i ka hoolana manao na mea i hana ia, a ke manao nei makou, e ike ia no ka hua o keia hana maikai.
Ua hoopii ia iho nei o S. M. Kamakau e ke aupuni no ka hoowahawaha i ka Ahahookolokolo Kiekie o keia Paeaina, ma ka hoopuka ana i kekahi manao oia ano ma ke Kuokoa , a ua kau ia mai na olelo ao me ka hoopai he $10, me ka hoike piha mai o ka Aha i ka hewa oia hana.
Ma ka leta a kekahi makamaka mai Haiku mai, Maui Hikina, ua loaa mai ia makou na inoa o ka poe e manao ana e holo balota ma Makawao. O W. T. Cooper (Uilama Kupa), J. Kamakele, J. K. Kapule, J. Pilipili, R. K. Puowaina, Kekuhaulua, Kanehoalani, Waiwaiole, a me W. H. Halstead, (Bila Keoni liilii,) Lehulehu no, owai la auanei ka oi a na makamaka o ia apana i manao ai he kupono, mai koho i ka puni okolehao, a e nana i ke kanaka kuonoono ma ka noho ana a me na hana.
O ke kuna Neti Mela hou, oia kekahi o na moku nani o keia pae moku i kukulu ia maanei, a oia hoi ka moku nui hookahi i kukulu ia mailoko mai o ka laau Hawaii. He 154 ka nui o kona mau tona, a ke nana aku, me he mea la e ane pakika io ana no. O kahi nene aukai mua, ua kapa ia iho nei kona inoa o Marion , a e lilo ana ia no Kauai. I ke ahiahi onehinei ka holo ana aku o ke kuna hou no Lahaina, a ke kanalua ole nei makou i ka puana ae, ua hiki ia Hawaii ke akena no keia aukai hou. E lanakila oia ma kana mau huakai, a e pomaikai kona mau ona mamuli o ka hookele noeau a kona kapena ehuehu.
Ma ke ku ana mai nei o ka moku kuna Fairy Queen ma keia kakahiaka, ua loaa mai he mau lono ano kaumaha, oia hoi ua pau i ke ahi ka Wiliko o Princeville, o Hanalei, Kauai; a ua ili ke kuna Ha ttie , ma Nawiliwili, Kauai.
O ka Poakahi iho nei i hala, oia ka la i piha pono ai na makahiki he iwakalua kumamakahi o ke Keiki Alii W. P. LELEIOHOKU, a ua malama ia he ahaaina ma ke ao maloko o ka pa Alii Iolani, a he anaina hulahula ma ka po. Ua hele aku he lehulehu o na makaainana e ike iaia. E loihi kona ola ana, ka makou e noi ae nei.
Ma kekahi olelo kauoha a ke Aupuni, ua ike iho makou, ua oluolu i ke 'Lii ka Moi ka hookohu ana i na makamaka no lakou na inoa malalo iho i mau hoa no ka Ahaolelo Alii no ka aina :
Ka Mea Kiekie William Pitt Leleiohoku,
Ka Mea Hanohano John M. Kapena,
Hon. J. Mott Smith, (Kauka Kamika),
Hon. Godfrey Rhodes, (Kapena Loke),
Hon. Samuel N. Ca stle, (Kakela),
Hon. Simon P. Kaai.
Mamuli o kekahi le ta i loaa mai ia makou, ke hoike aku nei makou i ka poe e holo balota ana ma ka Apana o Hamakua, i keia mau la e liuliu mai nei:—Hon. R. P. Kuikahi, G. W. D. Halemanu, J. K. Kaunamano, S. W. Kahoopii, Rev. s. Kaana, F. Spencer, W. H. Rickard, a me P. Kaaekuahiwi. O keia iho la na inoa i maopopo. Ma ka la koho balota e maopopo ai ka mea e lanakila ana.
HAPENUIA MA WAIMEA I HAWAII.—Ma ke ano ahiahi o ka la hope loa o kela makahiki, ua iho mai la na keiki alo paka ua anu o ua aina nei no ka hauoli ana i na hora makahiapo o ka la mua o ka makahiki 1876. I ka hiki ana i ka wa i manaoia, ua holapu mai la na Poe Puhi Ohe e hele noi ana ma na ipuka hale i wahi kenikeni, pela lakou i hele makilo ai a ao wale no. He nui no na lealea ma na wahi e ae no ka olioli makahiki hou. He heihei lio ka panina o na hana lealea ma ka auina la.
Ma ka Poalua iho nei, i ka wa o ka mokumahu Kilauea i haalele iho ai i ka uwapo, ua lohi loa kekahi elemakule, aole oia i lele mai iuka nei i ke kani ana o ke oeoe hope loa, a holo aku la ia maluna o ka moku. I ke kaalo ana ae ma kai o ka hale kukui, lele okoa mai la iloko o ke kai, a au mai la iuka nei. Na kekahi waapa i kokua ia e kekahi mau kanaka maluna o ka waa i hoihoi mai iaia a pae i ka aina. I ka hoomaopopo ana aku, eia ka ua ano pulu i ka wai hoomalule kino. He elemakule poohina oia, a minamina iho la makou no kona inu ana i ka waiona, a loaa ke kumu nana e hoolauwili i kona noonoo, a auau ana i ke kai o Ainahou, me ka aneane e poholo iloko o ka opu o ke kai.
Ku mai ka Mokumahu Kulanakauhale o Melebona.
Ma ke kakahiaka onehinei ke ku ana mai o keia mokuahi mai Sidane mai a me na Panalaau, iloko o na la holo he 21.
Maluna mai ona i loaa mai ai na lono no ke kumu o ka lohi o ka mokuahi Colima. Ma ka holo ana aku o ka mokumahu Colima , ua loohia ia iho la ia e kekahi ulia poino ma ka moana, ma ka haki ana o ke kumu o ke au nana e wili ka huila, a malalo o ia pilikia i holo aku ai a ku i Aukalana, he 23 la mai Honolulu aku nei.
Ua hoolimalima ia iho la ka mokumahu Cyphrenes e holo mai ma ke ano he pani no ke Colima , aka i kona holo ana mai, ua loaa pu iho la no iaia kekahi ulia, a hoi hou aku la.
Ua hoolimalima ia iho la ke Kulanakauhale o Melebona e ke aupuni o New South Wales, e holo mai ma ke ano pani no ke Colima , a hoea mai la ia nei, me ka hai mai i keia lono, a me ka nui o ka ino o ka moana; haalele mai la i keia awa no Kapalakiko i ke ahiahi o nehinei.
Nuhou o na Aina e.
Ke lawelawe nei ka lahui kanaka Farani i kekahi makana no ka hoikeike Keneturia o Amerika iloko o keia makahiki, a oia makana, he kii hoomanao no ke ano o ka noho ana kuokoa. E hana ia ana ua kii la ma ke ano a me na helehelena o ka wahine, he haneri kapuai ke kiekie, ka bronze ; a e kukulu ia ana ma kahi kokoke i ke awa ku moku o Nu Ioka. O ke kahua kahi e kukulu ia ai, e hookiekie ia ana he haneri kapuai, a i ka wa e kau ai ke kii maluna o kona kahua, e like ana kona kiekie me elua haneri kapuai maluna ae o ka ili kai. Ma na nupepa o na aina e, ua ike iho makou ua kaheaia na halawai nui ma na wahi a pau o Farani no ka noonoo ana a me ka lawelawe ana e hooko i keia mea. A ua olelo ia ina e hooko ia keia manao, he mea ia e hoopili paa loa ana i ke aloha mawaena o ia mau aupuni nui elua.
—Ke manao nei kekahi poe ma Europa e lawelawe iloko o keia makahiki i kekahi hana nui e hoike ana no ka piha ana o ke Keneturia o ka piano. He haneri makahiki i hala ae nei, ka wa i hana ia ai ka piano mua.
—"Aigupita no Enelani," oia kekahi olelo kaulana ma Beritania i keia wa. Ma ia mea ke noonoo ia nei, he manao ko Enelani e hoopaa aku ia Aigupita no lakou iho, o lilo paha i kekahi mana aupuni e ae.
—He ulia kupanaha keia a makou i ike iho ai iloko o kekahi o na nupepa hope mai nei. Iloko o na la hope o ka makahiki i hala ae nei, e alualu ana kekahi luna koa Enelani i ka tiga iloko o kekahi o na ululaau o Inia, maluna ia o ka elepani. I ka ike ana mai o ka tiga i ke kanaka maluna o ka elepani, lele mai la ia, a puiwa ka elepani, a holo malalo o kekahi kumu laau nui, hihia ae la ke kanaka iloko o na lala o ka laau a lewalewa iho la ilaila, ua holo ka elepani. Lele mai la ka tiga a nahu ae la i kona wawae a moku loa aku la maluna ae o ke kuekue wawae. Ia wa haule ke kanaka ilalo, lele aku la nae ia i ke kumu o ka laau a hoomaka e pii aku iluna i pakele kona ola. Ia wa lele hou mai la ka tiga a nahu ia ae la kekahi wawae a moku aku la no maluna ae o ke kuekue wawae. Aka, pii aku la ke kanaka iluna o ka laau, a ia wa hiki mai la kona poe hoa alualu holoholona, kiia ka tiga i ka pu a make ; lawe ia ae la ke kanaka eha me ka muumuu o kona mau wawae a elua i kahi o ke kauka, oki ia iho la na wawae elua malalo iho o ke kuli, a lapaau ia a ola, a i keia wa ke holoholo nei oia maluna o na wawae laau elua.
—O kekahi o na mea kupanaha loa o ka moana Pakipika i ike ia iloko o keia mau makahiki, oia no ke Koe kai; ma na kai o Samoa kahi i ike nui ia i kela a me keia makahiki, iloko o ka mahina o Okatoba a me Novemaba no hoi, ua ai nui ia no hoi keia ia (Koe) e kanaka o Samoa, a ua kapa ia e lakou he Palolo.
— I keia wa ua kau nui ia na uwea telegarapa mawaena o na hale oihana loio o ke kulanakauhale o Nu Ioka a malaila e olelo ai ka poe mea lawelawe iloko o na hale oihana.
—Ua halanaia iho nei ka muliwai Thames ma Enelani e ka wai, ua pii ae ka wai a uhi ia ae la ka aina maloo, a he mau miliona dala ke poho o ka waiwai.
Halawai Makaainana ma Waiawa, Ewa.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Ke waiho aku nei au i keia wahi hunahuna mea hou oiai au e hoolohe ana i ka haiolelo a na hoa maikai e manao ana e holo i Luna Makaainana no ka Apana o Ewa a me Waianae ma ka luakini o Ewa ma Waiawa.
Ma ka hora 12 M. ua piha ka luakiai i na makaainana i ake nui e lohe i na Haiolelo a me na kukulu manao a ka poe e holo Luna Makaainana ana, a ma ka Hora 1 P. M. ua weheia ka Haiolelo mua e Mr. Welewele, mamua ae nae o ka Haiolelo ana a me ke kukulu manao ana, ua koho mua ia he Luna Hoomalu, Mr. A. Kauhi a me ke Kakauolelo o Mr. Koeleele, ma ke noi ua pule mua ia e Rev. P. W. Kaawa. Na hoa maikai i manao e holo balota no lakou na inoa, J. K. Unauna Esq, S. W. Mahelona, J. S. Kaanaana, Rev. P. W. Kaawa, H. U. Mahi me Mr. Welewele.
Mahope iho o ka pule, ua kohoia o Mr. Welewele ka Haiolelo mua o ka la, na keia Haiolelo i hoike mua mai i ka pono ole o ka Aie Miliona, a mahope hoike hou mai i ka pono o ka Aie Miliona. No ka pono ole o ke Kuikahi Panailike a me ka pomaikai o ke Kuikahi Panailike, a mai iaia pu mai, ua makemake pu ia e hooemi i ka uku o ka Moi i $6,000 a i ko na Poo Aupuni e iho i $1,000. Mai iaia pu mai no hoi keia, o ka waiwai ole o keia Bila Haawina no Kilauea e hoopau loa ia wahi ana, a ua hai pu ia mai no hoi, o keia pilikia o ka Lahui e komo nei iloko o ka Aie kaa ole (o ka lahui) eia kana mau kumu i manao ai oia e kaa, aia a komo keia lahui i ka noi me ka mihi, alaila kaa keia Aie lahui wahi a ka Haiolelo.
Mahope o kana mau kukulu ana, ua waiho mai oia i keia mau manao ona. 1 E koho i kanaka naauao a hoopono ma ka naau. 2 E koho i kanaka pili oihana aupuni ole a pili alii ole. 3 E koho i kanaka akamai, a naauao me ka hana ole i na palapala apuka, a hoopololei ole hoi ma kana mau hana, ma keia manao ona, ua kula aku kekahi hoa maikai, e oluolu oia e hoihoi hou ia, oiai, aole ona makemake e olelo pilikino kekahi o na hoa holo balota i kekahi o ko lakou mau hoa kanaka, aka, aole i ae iki mai ka mea Haiolelo i keia noi, nolaila, ua ala mai ka manao o kela a me keia e ninau, heaha ke kumu o keia noi ana peneia, aka, ua hoakaka ia aku e kekahi, he mea kapu keia ma ka Hale Ahaolelo o ka olelo pili kino ana i kekahi, aka ina aole oia e ae mai e hoihoi, alaila ke olelo aku nei au i keia wa, he kanaka karaima oia, a aohe i kalaia ke ole au e kuhihewa. He aihue oia, a he makehewa ia kakou ka hoolohe i kana Haiolelo a me kana kukulu manao, i ka lohe ana o na makaainana i keia, ua pioloke koke lakou me ka ninau ana o kekahi i kekahi, heaha kana karaima i hana ai, a i ka lohe pono ana o na makaainana a he poe hoahanau hoi nana, i kana karaima i hana ai, ua mihi lakou, a ua kanalua kahi poe, aka ua koa no nae oia i ke ku hou ana mai, ua loaa no iaia ka palapala kala hala mai a Kamehameha V., a i ka ninau ia ana ua ae ia oia e kii, a kii a heluhelu ia mai e Rev. P. W. Kaawa mai ka olelo haole a i ka olelo Hawaii, aka, oiai au e noho aku ana me ka hoolohe ana, ua komo iloko o'u ka hilahila nui, a me ke kaumaha ; mai iaia pu mai ina ia e komo ana, alaila e hooikaika ana ia e mahele i elua hale ahaolelo.
A manao iho la no hoi au, ina no hoi owau ia, alaila, aole au e manao ana e hoike ia'u iho, e like me keia e hoike nei i kona mau kee a me kona mau alina, oiai he Haiolelo oia, a he oihana laa kana e hana nei, a e malama nei ma ka apana o Ewa, oiai maua e noho pu ana me ko'u wahi hoa makaainana ma ko maua wahi noho, ua kamailio maua no keia mea, oiai, aole maua i lohe mua iki.
Pau kana o S. W. Mahelona mai, he kue Aie Miliona ia, a he kue Kuikahi Panailike a me ka Hoopae Lima Hana ; ua ku i ka naauao me ka mama kana kalai manao. A o ka haiolelo hope ia Jno. K. Unauna Esq. na keia Haiolelo i hoike pau mai na mea io a me na mea io ole.
E pili ana no ke Kuikahi Panailike, Aie Miliona a me ka Hoopae Lima Hana, me na huahelu moakaka oia i hoikeike mai ai a ma ka'u koho ia he Haiolelo kiekie a naauao ia. Oiai ma ka hoakaka a na Haiolelo mua elua, ua ku no i ka pono ole ka Aie Miliona, Kuikahi Panailike a me ka Hoopae Lima Hana, aka, na ka Haiolelo ekolu i hooia mai i ka pono a me ka pomaikai nui o ka lahui ma ka Aie Miliona, Kuikahi Panailike a me ka Hoopae Lima Hana.
Na ke ahiahi i hoopau i na hana, a no ka pau ole o na poe haiolelo, nolaila ua hoopanee hou ia a noho hou ma ka la 18 o Jan. nei.
E welina i ka L. H. a me na keiki paahana. Owau iho no,
KEKAHI MAKAAINANA.
Nuuanu Avenue, H., O., Jan. 3, 1876.
Kupono e hoopii ia.
M R. L. HOOPONOPONO—Lahui Hawaii: Owai keia mea kupono e hoopiiia? O J. W. K., o ka Luna Hooponopono o Ka Lahui Hawaii paha.—Heaha na kumu e hiki ai e hoopiiia? 1. E hoopiiia o J. W. k. no ka hoino i ka inoa maikai o na Kiure. 2. E hoopiiia ka Luna Hooponopono no kona kokua ana e hoolaha i ka J. W. K. hoino inoa ana.—Na oukou e nana i ka hoolaha a J. W. K., nona ke poo i puka ma ka Helu 1 o Ka Lahui Hawaii. IMI LOAA MA KA HOOPUNIPUNI.—Mamua o ko kakou ike ana i ka oiaio a me ka oiaio ole o na olelo a J. W. K. ma keia palapala aelike, aohe Brig Heeia, aohe Brig Hilo, aohe no he ninau Brig a ka L. Hooiaio, aohe no a makou kamailio. Mai Okatoba a Ianuari nei, aohe i kepa ia no Heeia elua, aka, na lakou no i hele mai mai Heeia, aohe no hoi no Hilo eha. Mahea la i nahesa'i na Kiure? a Imi loaa ma ka hoopunipuni.
Na ka poe noonoo o ka aina a me ka poe ike kanawai na hoike oiaio o keia mau olelo.
Eia ka mea kupanaha i ka wa e heo ai na dala ohi mua, puiwa ae la ke kauwa, a kapa mai la na ke Kiure i hookomo i ka rina hao ma ka ihu.
Eia ka hope:—E haawi mai o J. W. K. i ka mihi nui i ke akea, oiai ka la, a e haawi pu mai me ka Luna Hooponopono oia nupepa i ka mihi piha, oiai ke ea, o haawi auanei makou i ka Ilamuku, a o ka Ilamuku i ke kilo, a o kilo i ka hale paahao, alaila, "pau pulu aohe wahi e kanu ai." O makou no me ka makaukau no ka Aha Hookolokolo.
J. S. KEKUKAHIKO.
Na Jure kepa kanaka
Honolulu, Jan. 8, 1876.
IA RE V. H. H. PALEKA;—Aloha oe:
Ua hauoli au i kuu halawai ana me ke aikane o kela keiki i kepa kolohe ia ai, iuka mai o Maemae, e hoi ana i Heeia, aia me ia kahi i noho pu ai o kela keiki, o Iona ka inoa o ua keiki la i kepa kolohe ia ai. Ua manao laua mamuli o ko laua kuka ana, e hele e hoopii i kela Kiure hoopunipuni, a me ka lawe ana i na dala 7 no ka auhau. Ua kuhikuhi aku au e hele i ou la, a ua ae mai kela, a ma ka Poaono e hiki aku ai, ke oluolu ka mai o ua keiki la, e hele aku ana laua e hai pu aku ana i ka inoa o ua Kiure la. J. W. K.
Hapanuia ma Waianae me na hiona.
I ka wehe ana mai a na sekona o ka hora 1 o ka A. D. 1876, a i ka mauliawa loa ana ae hoi o ka hora 12 aumoe o ka makahiki 1875, puana mai la ka leo o na pele, na pahu, na ohe o ua aina makani kaiaulu nei, e hoolale ana i ko laila mau kini, eia ka olioli makahiki hou : Happy 1876.
Ia po no, ua hookele ia aku la ka papa himeni o ka Ahahui Solomona ma na home e S. N. Aarona Esq, J. M. Kalehua Esq a me Z. M. Kanoeanu e launa olioli pu me ko laila mau mea hou, pela wale ka aapo luaiele ana a hiki i ka mohala ana mai a na kukuna o ka la i Piihaehae.
Ma ia kakahiaka ua hoopiha ia ka luakini he halawal haipule olioli no ke komo 'na i ke apo o ka makahiki hou, ua hapaiia na hana me ka haiao paipai no ka hala ana o ka M. H. 1875, a me ka hoea ana mai o ka malihini hou oia hoi ka M. H. 1876; me na welina aapo o ka haiolelo a P. W. Kaawa, a me J. Nawaa.
I ka hookuu ana o ke anaina, a ma ka hora 10, ua malamaia he anaina nui ma ka luakiani o Pokai, na ka Ahahui Sepa, e malama ana i na olioli piha, a me ka lulu dala no ka hana hou i ka luakini a maemae, na na lede opio o ua malu niu nei o Pokai ia mau hana hoomahui, na ko Ewa huaa hoi i wehe ka halawai me ka pule a me ka manao hoolana a J. Welewele.
I ke akakuu ana mai o na manao paipai puana mai la o J. M. Kalehua, he mau lei ko ka Ahahui Sepa, a he mau waiwai hoi ia no ia aha e kuai aku ana a lilo i ka mea koho kiekie, a e hoahu ia ma ka lima o ka puuku no na pono o ka luakini, ua hoomaka ia na hana ma ke kuai a i ka hoiliili ia ana o na kenikeni, he $14.50 no na hihi waokele o ka nahele a me ka maile laulii mai o Koiahi, a he mea hou ia no ka makahiki hou.
A ma ia wa no lulu mai la na lala o ia aha, $48.00, a pau na hana o ia anaina, kai aku la na hoa, ma ka hora 2 auina la, a komo ma ka papaaina i welolima ia e na lede o ua Ahahui Sepa nei, me ka mikioi, i hana nowelo ia hoi e Lilia P. W. Kaawa, a me M. Kawahahee a me ko laua mau hoa ; Ilaila hoi ke anaina nui i hoohialaai ai i na opelu lomi na puaa hoolua, na pipi, a me na kohi kelekele o na niu kaulana o Pokai, ma ia papaaina pu hoi na hoa kaulana holo balota luna makaainana ana, oia hoi ka Mr. S. W. Mahelona, Mr. J. K. Unauna S. Kaanaana, J. Welewele, Rev. P. W. Kaawa, Rev. A. Kaoliko a me J. Nawaa.
Pau ka papaaina, hora 3 P M wehe ia ka haiolelo a na hoa e holo balota ana i mau luna makaainana; ua noho o A. Kaoliko i Peresidena, Z. M. Kanoe i kakauolelo, a hapaiia na hana me ka pule, kaheaia o S. Kaanaana e wehewehe no kana mau kumu hana, no ke kupono ole o ke Kanawai aie miliona, a me ke kuikahi a me na ano e ae. Wehe mai o J. Welewele oia manao no, a me na pakali e ae, a o J. K. Unauna, no ke kupono o na Kanawai no ka miliona, na puka, a me na pou o na aina akea i ka mahi, a me na kaa o na aie, a me ka nui o na puka, a me na pomaikai lahui; ua mahaloia no ia loea ike ma kana olelo; no ka napoo e ana o ka la, lelehuna mai na iewe o na kukuna pouli, ua wehe ano nui mai ka Mr. S. W. Mahelona i ke anaina e hoomanawanui ana, ua uuku ko kakou manawa, aole au e hoakaka pau ana i na manao e haawi ia ana ia kakou, aka, eia ka mea e noonoo ai.
1 E noonoo i luna makaainana naauao, hoopono me ka makaala, i ole e hemahemaia ko kakou apana a me ka noho.
2 E lokahi i ka luna makaainana, a i kona balota, i loaa ia kakou ona luna kupono i ko kakou makemake a me ke aupuni, he kupaa, a kaulike ka noonoo no na pono i hoakakaia e ke kumu kanawai, oia hoi ka Moi, na 'lii, a me na makaainana.
3 Ka bila haawina, ko kakou kanawai ano nui, a kaumaha hoi no ka aie lahui, ua aneane e eha haneri tausani ko kakou mau aie lahui no keia wa aku, a he mea nui ia e lia ia nei, nolaila, aole i oluolu pono ke aupuni ma keia mau hana, nolaila, o ka loaa o na luna makaainana no kakou, a hoemi pakiko ia na haawina mai ka Moi, na luna aupuni i nui hewahewa na uku, he koena nui e hoopiha ai ko kakou mau aie e holo mau nei.
4 O ka miliona a me ke kuikahi he ano like ko laua mau anoi, he mea e waiwai ai ke kupono ka hookele ia ana, a he mea e poino ai ke ili i na pukoa, aole e ole ana na ulia poina, nolaila, e pono e noonoo mikioi, aole i pau ko'u manao. A ku mai o Rev. Kaawa, e ahonui o Ewa. A hoopanee ia ka halawai.
Hora 7 oia ahiahi, wehe mai la ka papa himeni o Pokai, a me ka papa himeni o Iwilei, Honolulu. No ka loaa oia po, he $6.00, ua hoahu ia no ka hoomaemae luakini o laila. O na loaa o ka luakini a keia Ahahui mai ka la 25 Dek., a ka la 1 o Ian., nei, he $150.00 a oi ae, he mau ia.
KAMAILELAULII.
HANAU.
Oka t. 26, 1873. Ma Honokaupu, Honolulu, Hanau o Iona Kahaulelio, k.
Oka t. 18, '75. Ma ia wahi, no hanau o Kahoona w.
Ian. 2. Ma Kaakopua, hanau ka wahine a Kaula, he kaikamahine.
Dek. 18 —Ma Wailupe, Oahu, hanau o Hana w na Lilia w. me Keo k. Pukiki.
NA HANAU O HALAWA, MOLOKAI, O KA M. H. 1875
No v. 5, o Hariata w. na Mikahala.
Dek. 2, o Inoaole w. na Kalaau me Hamau.
NA HANAU O KOLOA, KAUAI.
Dek. 10 —Koloa, Kauai, hanau ke kaikamahine a Kulanihakoi k. me Makakoe w. A ma ia la no, hanau ke kaikamahine a Kaui w.
Dek. 22 —Hanau ke kaikamahine a Mr. Stephenson Hale haole me Basereba Kahe w. Hookahi la o ke ola ana a nana i keia ao a make aku la no.
Dek. 23 —Hanau ke kaikamahine a Makanoi k me Kawelo w.
Dek. 24 —Ma Kaumakapili, H. O. hanau he keikikane na Kalawela w.
NA HANAU O KOHALA, HAWAII.
No v. 7, ma Aamakao, hanau o Kawahakala w. na Komo k. me Kauha w. Dek. 19, ma Makapala, o Salemona k. Kaperiela k. me Hookano w. Dek. 19, ma Kea-uka, o Mere w. Kaaihue k. me Kaluahine w. Dek. 30, ma Makapala, o Inoaole w. Na Milikaa k. me Umi w. Na hanau keia o ka M. H. 1875 i hala.
MAKE.
Ian. 10. 1876—Ma uka o Kanewai, Oahu, make o Frank Kaulu (k.)
Okat. 5, 1875, ma Makapala, Kohalai Hawaii, make o Mereana w. Dek. 23, ma ia wahi no, make o Kahaolekauwa w.
De k. 27, 1875, ma Waikapu, Maui, make o Kalepana k.
Ian. 6. 1876, ma Lahaina, Maui, make o Keanuoomaha k.
NA MAKE O HALAWA, MOLOKAI.
Oka t. 5, make o Kulani w. Nov. 5, o Kaaipuhi w. 16, Kahaanui w.
HE MAU WAA KUAI.
E IKE auanei oukou e na kanaka a pau, mai Hawaii nei a hiki aku i Kauai; eia ma ko maua hale Kalaiwaa, ma Ponahawai, Hilo, Hawaii nei, na waa e waiho nei, mai ka nui, a ka liilii, mai ka elua anana me ka iwilei ka loa, a hiki aku i ka elima anana. Eiwa ka nui o na waa i paa e waiho nei, i hanaia no, me ka mikioi maoli, me na kui ka u keleawe; e hele mai no i ike pono i ka nani a Aipo. E hiki no i ka mea e manao ana e holo mai i Hilo nei, a hoi no ma ia moku, nolaila, e wikiwiki mai, i wae ana ia a ka mea i ku i ka iini lawe aku. He nui no na kaele waa i koe e hiki ai ia maua ke hoopiha mau i ko maua hale hana. Me ka mahalo. T. G. KAMIPELE, J. AKI.
Dekemaba, 14, 1875. 2t
MAKEMAKEIA!
I KANAKA akamai i ka hana bipi hou, akamai i ka hoolakalaka i na bipi ohi hanau mua. Me ke akamai oluolu nae e hana ai.
Ina he kanaka noho pono, eleu, hoolohe, e ninau ia S. N. EMERSON.
Waialua, Oahu.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE papa aku nei au aole e kii wale i na La-i a me ka Wahie maluna o kuu aina, i kapaia o Lanikaumaomao e kokoke ana ia Waiakekua, Manoa. O ka mea e kue i keia e Hoopii ia no ia ma ke Kanawai. FRANKA METCALF.
Honolulu, Nov. 24, 1875. 48 tf.
OLELO HOOLAHA.
OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho nei Luna Hooponopono Waiwai hoi o Aarona Opio (k) ke hoopau a ke hooki loa aku nei au ia Manuela, aole ona kuleana, aole mana, e malama a lawelawe hou i na waiwai o Aarona Opio (k), na pipi a me na holoholona o kela a me keia ano, e holo a e waiho ia ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, no ka mea, ua hakihaki ia eia na kauoha a me na olelo aelike. P. NAONE.
Luna Hooponopono Waiwai o Aaron Opio (k)
Honolulu, Jan. 1876. 2-1t
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
2-1 y
J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."
HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia. 1-1y
S. B. DOLE.
LOIO a he alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y.
J. M. Degle,
E KAHI IA NA UMIUMI A E OKI IA NA lauoho me ka eleu a me ka maemae e lawa ai ka anoi. He kanaka Hawaii ka hoa e kohu ai, e kipa ae a e hooko ia ka makemake; aohe uku o ka balati ana i ke kamaa. Ma Alanui Papu, ma nae iho o ka Hale Mu. 1 1y
G. W. WEST!
HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii 1-1y
William Wenner,
AIA KA HALE HANA KULA PEPEIAO A me na Komo o kela a me keia ano—na komo i kuniia "Aloha nui, &c." Ma Alanui Papu, ma nae iho o ka Hale Mu. 1 6m
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).
AIA MA ALANUI MOI, MA NAE IHO O KA Hale kahi umiumi. Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha me na kiaha waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio. 1-3m
Ama ra! Holokahana!!
UA MAKAUKAU KA MEA NOna ka noa malalo iho e hoolawa i ka makemake ma ka hana nowelo ana i na KAA o kela a me keia ano, me ka nani a me ka paa. Malaila e kiliopu ai ka holo a ka lio, me na kamaa hao i kaupaona likeia, a i hana ia hoi noloko mai o ka hao paa loa me ke kumukuai haahaa loa. Me ka eleu a me ka mikiala, ua hopo ole i ka puana ae "aohe lua e like ai. Ma Ainahou ka lua o ka Hale Amara mai ka Hale Dute mai. C. B. WILSON,
1 1y Kale Wilesona.
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Ianuari 10.....Kona
Ianua ri 17.....Hilo
Ianua ri 27.....Nawiliwili
Ianua ri 31.....Kaapuni ia Hawaii
Feberuari 7.....Kona
Feberuari 14.....Hilo
Feberuari 21.....Kaapuni ia Hawaii
Ma raki 2.....Kaapuni ia Kauai
Ma raki 6.....Hilo
Ma raki 13.....Kona
Ma raki 20.....Kaapuni ia Hawaii
Ma raki 30.....Nawiliwili
I ka huakahi hoolele pipi ole a Kilauea i ka Maalaea, alaila, e hoaoia ana e hiki i Honolulu i ke ahiahi Poaono.
Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kaalualu a hiki i ka hora 9 a. m. a mahope iho paha; Makena a hiki i ka hora 6 a. m. a mahope iho paha ; aole hoi ia Maalaea a hiki i ka hora 8 a. m. a mahope iho paha.
Uku Eemoku mai Honolulu aku
A hiki i Kaunakakai, a pela maluna mai.....$ 5 00
" Lahaina, " " ..... 6 00
" Maalaea, " " ..... 7 00
" Makena, " " ..... 8 00
" Mahukona, " " ..... 10 00
" Kawaihae, " " ..... 10 00
" Kailua, " " ..... 10 00
" Kaawaloa, " " ..... 10 00
" Hilo, " " ..... 12 50
" Kau, " " ..... 15 50
Uku kaapuni ia Hawaii,..... 22 00
A hiki i na awa o Kauai,..... 8 00
Uku kaapuni ia Kauai,..... 12 00
Uku ohua Hawaii oneki,..... 2 00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
E hoaoia ana ka Mokuahi e hiki i Honolulu, ma ke ahiahi no o ka la e haalele ai ia Maui.
SAMUEL G. WILDER, (Waila),
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 1 3m 12
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE 1-1y