Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 3, 13 January 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
NA HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
HELU 5—SABATI, IAN. 20:35—42.
Davida me Ionatana—I Sam. 20:35—42.
35 A i kakahiaka ae, hele aku la o Ionatana ma ke kula i ka manawa i oleloia ai me Davida, a me ia pu kekahi keiki.
36 I aku la ia i kona keiki, E holo, e imi i na pua a'u e pana aku ai. A i kona holo ana, pana aku la ia i ka pua ma o aku ona.
37 A hiki aku la ke keiki ma kahi o ka pua a Ionatana i pana aku ai, kahea aku la o Ionatana i ke keiki, i aku la, Aole anei ma o aku ou ka pua?
38 Kahea aku la o Ionatana mahope o ke keiki, E lalelale, e wiki, mai kali oe. Hoiliili ae la ke keiki o Ionatana i na pua, a hoi mai i kona haku.
39 Aole ike iki ua keiki la: o Ionatana laua o Davida wale no ka i ike ia mea.
40 Haawi aku la o Ionatana i kana mea kaua ma kona keiki, i aku la ia ia, O hele, a lawe aku ma ke kulanakauhale.
41 A hala aku la ke keiki, ku ae la o Davida ma ke kukulu hema, a haule iho la ilalo ke alo ma ka honua, a kulou iho la ekolu kulou ana: honi iho la laua kekahi i kekahi, a uwe pu laua, a nui aku la ka Davida.
42 I aku la o Ionatana ia Davida: O hele me ka malu, no ka mea, ua hoohiki kaua a elua ma ka inoa o Iehova, i ka i ana ae, O Iehova no iwaena o'u a o oe, a iwaena hoi o ko'u hua a o kou hua i ka mahawa a pau. Ku ae la ia, a hele aku la, a hoi aku la o Ionatana ma ke kulanakauhale.
———:o:———
Pauku hoopaa, p. 42. Mele—Him. 357, 6—8 Leo, pauku 3 me ka 4, "He poe hoahanau, &c."
Pule pokole kekahi kumu i hoopihaia ai kakou i ka Uhane Hemolele me ka aloha hoahanau.
Ka ninau a wehewehe a hoopili ana. Ma kela Sabati, ua ike ikeia na manao elua o Saula ka hookiekie ana ia Davida, a me ka imi ana e pepehi iaia. Ua imi oia e pepehi iaia ma na mea aha elua? Pakele nae oia. Mahope iho, imi hou o Saula i na mea e make ai o Davida, heaha ia mau mea? Mok. 18:19—25. Ma ka haawi ana ka i kana kaikamahine Mikala i wahine nana. Ma ke kena ana ia Ionatana me na kauwa ana e pepehi iaia, mok. 19:1. Ma kona houhou ana i kana ihe iaia, p. 9, 10 ; a ma ka hoouna aku i na elele i ka hale o Davida e lawe iaia imua o Saula, a nana ponoi e pepehi iaia. Ma ke aha i pakele ai o Davida i ka make? Ma kana wahine o Mi kala no ke kaikamahine a Saula, a hoohokaia o Saula ma ka hookuu ana aku o Mikala ia Davia mawaho o ka puka aniani, a ao iaia e holo mama 'ku i kahi e. Ma ko Davida alo hou ana i ka ihe a holo aku. A ma ko Ionatana hai ana'ku iaia i kona pilikia me ka uwao nona me ka hana ana i ka mea e pakele ai.
Hai mai i ka ahaaina a Saula, ka nalo ana o Davida, ka huhu loa o Saula ia Ionatana no ke kokua ana ia Davida, ka huhu ana o Ionatana ia Saula, a holo a hai aku ia Davida. Heaha ka hoailona e haawi ana Ionatana i akaka ia Davida ke ola a me ka make ia Saula? E pana aku ana Ionatana i na pua, e kena ana i ke keiki e kii i na pua. Ina kahea aku Ionatana, eia na pua ma keia aoao, he hoailona aha ia? A mahea ke kahea ana aku? Lohe anei Davida? Aia mahea oia? A halawai pu laua, pehea ke ano? Ka uwe owai ka i oi aku? A hai Ionatana ia Davida, i ka manao o Saula e pepehi iaia, pehea Davida? Heaha hoi ko laua hoohiki ana mamua o ke kaawale ana? Hai paanaau p. 42. Ka hoopiliana.
1 Nui ka poe pilikia e like me Davida, e nana ia lakou, e kokua, e uwao, e like me Ionatana.
2 E hai aku i ka pilikia i na hoa, i na makamaka aloha, i ka poe i hanauia no ka wa pilikia. Sol. 19; 17. Mai hana, mai waiho malie i kou mau pilikia.
3 E ao aku i ka poe e pilikia ana ma ka nana aku, e imi e hookuu, i holo a pakele i ka poe e alualu mai ana.
4 Mai hui pu na keiki me na makua ma ka hana hewa ana. Aole i hui Ionatana me Saula e pepehi ia Davida.
5 E hui ka poe aloha e hoohiki pu, e imi, e hana i ka mea e pono ai kekahi me kekahi, me ka hoihoi, me ka hoololi ole ke poho kekahi.
6 E hoomanao kakou, eia mai ka enemi, hookahi wale no paha kapuai mawaena ou a me ka make.
7 Ikaika loa ka huhu o ko kakou enemi nui o Satana e imi ana ma na mea he nui wale e pepehi ia kakou, ma ka lima o na wahine, o ke keiki, o ke kauwa, e makaala ea.
8 E holo aku io Iesu la ka mea uwao nui, nana e hoopakele.
9 E hoolohe i ke kuhikuhi ana o na kumu, na kahu, na misionari, ka baibala, i pakele a ola.
MELE. Robina Gula, mele 59, pauku 1 me ka 4.
Kuu kalahala Iesu &c.
PULE ikaika ke kahu i lalelale na haumana, a holo a komo iloko o Iesu i malu.
Haawina no Feb. 6, I Sam. 24; 1—16.
KA HUAKAI ALII A
Kalani Moi Davida Kalakaua
Ma na Hono a Piilani.
[Koena mai ka Helu 1.]
Moe iho la o Kalani, makou a pau ia po, a ao ae Poakolu, a apo ia mai la e ka lokomaikai o na kamaaina, a noho pu iho la makou a pau me ke aloha pumehana. Elua o makou po i Ulupalakua, haalele ia wahi nani i ka Poakolu ; a mahope o ka aina-kakahiaka liuliu ae la o Kalani Moi, na ukali, makou a pau maluna o na lio no Keokea, i Kula. Ukali mai la i ka huakai Alii he mau lede opio, a ma Luio haalele mai la ia makou; a mahope o ke aloha ana, hoomaka mai la ka huakai i ka hele imua ; o Kalani Moi no hoi ma ke poo (mamua,) na Ukali Alii, na keiki o ke alo, na lawe ukana, a me ka poe makaikai mai i ka maikai o ka Huakai Alii, e hahai mai ana ; oiai na lio e lawe kainepu ana i ke kula o Malalei e pii ana iluna ilalo o na awaawa, na kualono, he lai wale no ia a makou e pae nei ; a hookahi no mea akaaka nui a na mea a pau o ka huakai, o ko Nonio wahi waa ; he wahi hoki, kau iho la oia me na paiki lole kaumaha elima ko lakou huina, ma kela a me keia aoao, a i ka wa e holo ai, e puehu ana na ili uhi i ka makani, e nakeke ana hoi, hoholo aku la ka noho i hope, noke ae la ka hoki i ka owala, pua ka uwahi e uhu ana i ke awaawa, a i ke ku ana, ua kau aku la ka noho na paiki ukana a me Nonio imua loa; hu ae la ka aka, hooponopono hou iho la a paa; komo aku la iloko o ka laina.
A i ka hora 11 o ke kakahiaka, hiki makou ma kahi o John Kamakele ; a mamua o ka hiki loa ana aku i ka hale, kipa ae la ke Alii, makou a pau e makaikai i na kao huluhulu, hoakoakoa ia mai la iloko o ka pa, no lakou ka huina i hiki aku i ka 300, aole nae i pau mai, a hoolai iho la ka huakai ilaila. Puana ae la o Ukali penei:—Kuu nane—Kuu wahi kumu popolo pau ole i ke kao huluhulu? A, aia hoi o Ulili ma kela kihi o ka huakai, i puana mai ai me ka nahenahe, o kahi opio a L—— o lalo o mea, a hu ae la ka aka o na mea a pau. A i ka hiki ana aku o ke Alii a me ka huakai, i ka hale i hoomakaukau ia, lele iho la makou a pau ilalo, hooluolu; a akoakoa mai la na kanaka aloha alii oia Apana e ike i ko lakou Moi, me na puuwai i piha i ka hauoli; a liuliu wale, hoomakaukau ia mai la ka papa aina nui maikai, i kau ia na ono, na mea momona a pau maluna iho, i hoowehiwehi ia hoi ma na lau lipolipo o ka nahele. Ahaaina iho la o ka aina-awakea ia, nuu iho la a ana, a ua inu hoi a lawa, i ka lokomaikai o na kamaaina. A ma ka hora 1 o ka auina la, haalele makou ia Keokea, iho i kai no Wailuku, kahi o ke alii Kuihelani. Oiai ka huakai Alii e hele ana imua, alawa ae la au i hope nui ka poe e hahai mai ana, no ka naau i piha i ka makee alii, e ake e ike mai a liuliu iki i ko lakou Lani, maluna o na Lio a malalo kekahi poe e peki wawae ana. Nani wale ka kaau i piha i ke aloha Alii, a aloha aina. A liuliu wale, haalele mai la lakou ia makou, huli ae la o Kalani a ani ae la i kona papale, a pakui mai la lakou me na leo huro ikaika ekolu, e i ana, "E ola mau ke Alii, a me Kona Aupuni."
He loa keia kula a makou e pae nei, he ihona wale no ; huli papu aku la ke alo o Kalani, a me ka huakai imua, ke waiho mai la na Waieha i ka nani, nana aku o ka uliuli mai o ke ko, a me ka uluwehi o na laau, a e pu-a mai ana ka uwahi, a me ka mahu o na hale wiliko ; a aia ke kiei mai la na puu, a me na lalani kuahiwi o Lihau, mauna Eeke, a me na pali o Iao ma ke kua ; nana aku hoi ma ka lima akau a me ka hema, he kai wale no, a ke aui ae mahope ae o makou o ka mauna Haleakala a me kona mau kuahiwi. A ma ka hora 5 o ke ahiahi, hiki pono makou i kai o Waikapu, e kani ana ke oeoe o ka hale wili (kaniku,) pae mai la makou ia huina alanui loihi, o ka maikai he akea; A ma ka hora 5½ hiki ka huakai Alii i Wailuku, ma ka hale i hoomakaukau ia, lele iho la hooluolu, a apo mai la na kamaaina ia Kalani, ua ukali, makou a pau a hookipa aku la me ka waipahe pumehana. Kela no hoi kahi o keia Hawaii ponoi, maikai ka hale, ka pa, na laau nui, hihi nenee e wewehi ana, na pua kanu, ke aui ae oe ma o a maanei kaha ka maka i ka nani; a ma ia ano ahiahi he aha kanaka nui, a ua kuu pau mai la na leo nahenahe e hoonanea i ke anaina Alii, o ka Puali Himeni a ke Kiaaina, no na Waieha, na keiki o Kehaulani, a me ka Bana Puhi Ohe o laila. Ua nani ke anaina a hiki loa aku ma o na hora o ke kau ; a hookahi mea lealea loa ia o kahi Echo Opera a kahi kaaka Liwai i mele ia mai ma ka olelo o kona one-hanau, (Geremania.)
A i ke kakahiaka Poalima, ho ra 10 A. M. nauwe loa aku la ka Moi, i ukali ia e ke Kiaaina, a me Sam'l Parker, ma kahi o H. A. Wilimana, i Waihee, a i ka liula ahiahi, hoi mai la ; moe hou iho la ia po, a i ka hora 3 o ka wanaao, hoomakaukau ia mai la ka papa-aina hope, no ka hoi ana i ka mokuahi Kilauea . A ma ka hora 4 kakahiakanui, haalele iho la i ka home nani, kau ae la maluna o na kaa, lio, no Kamaalaea; a i ka hiki ana i kahakai kuku iho la ka makani e pahili ikaika ana, hoolale ae la ke Kiaaina Kapena e heihei waapa, a ua ae mai la ke 'Lii ia, o Lahaina ke awa. A o ka mokuahi, ua mua ae la oia i ke Aliapaakai e kiola ana i na bipi. A ua makaukau hoi na keiki o na waapa elua, me ke kaena ana o kekahi a me kekaena ana o kekahi a me kekahi, i na mea e eo ana, (he mau keikikane nae no a elua.)
HEIHEI WAAPA A KALANI, ME KE KIAAINA O NA HONO.
Luluu mai la makou a piha ka uwapo, e nana ana i ka hana a na waapa elua, kau na ukana kukulu ka pea ; a pau, a makaukau, kau iho la ka Moi ma kona waapa, a o ke Kiaaina no hoi ma kona, hoomaka ka holo ana, i ka puka ana i kinohi hele e mai la no kamaaina oki mai la ke Kiaaina e welo haaheo ana no kona hae mahope, me ka manao maoli o ka aha kanaka o uka, aohe e loaa mai ia ka-wa, aka, ko ka Moi waapa pili loko mai la oia e hai ana ka nalu mawaho, oia nei no maloko, a ua hahai loa hoi kela waapa i ka makani, hele lokou la a huli, ua hele okoa mai la ko ka Moi waapa mamua, pau mai la ko makou ike ana ia laua, hele mai la iloko o ka ikaika o ka makani me ka makau ole, a ua hanupanupa hoi ke kai. A i ka hiki ana ae o ka mokuahi, kau iho la na ukana, a me na ohua, makou hoi a pau na keiki o ke alo, alualu mai la o Kilauea i na waapa, holo mai la makou a mawaho o Ukumehame, loaa ia makou ko ke Kiaaina waapa, kolo ia mai mahope, ua loaa iaia ka poino, hai ka hoe, nahae ka pea, a me kekahi mau kaula, ua pulu hoi na ukana; a o ko ka Moi, ike koliuliu mai la makou maloko iho o ka lae o Kailio kahi i hele ai, hele o Kilauea a hiki ilaila mawaho ae komo kela iloko o na nalu o Uo e hee ana, he hapalua hora ke eo a ka mokuahi, ku ae oia ma ke awa o Lahaina ; me he la o ka manawa o ia holo ana mai o ka waapa o ka Moi mai Kamaalaea a hiki i Lahaina, 1 hora 45 min. ; a eo ae la ka pili i na keiki o Ainahou. Pae mai la ke Alii i uka a kipa ma ka hale aupuni ; piha i na kanaka e huro ana ; a maki mai la na koa malalo o ke alakai ana a ke Kapena Moses Kuaana, a me na Lutanela ; ua kapa ia keia puali o ko "Maui Ponoi," o ke Kiaaina no ko lakou poo nui. A ma ka hora 10½ A. M. hoi mai la ke Alii i ka mokuahi, a me na ohua ; haalele iho la ia Lahaina no Honolulu. Holo mai la makou me ka maikai, a he makani hoi ka moana, a ma ka hora 7 ahiahi, ku ka mokuahi ma ke awa o Kou. A ma keia huakai pokole a ke Alii no na Hono, he makaikai ana keia no kekahi kumuhana nui, me he 'la iluna no ka ua wehe e ke pulu, a na ke au o ka manawa e hoike mai na puana a ka moe.
E DW. K. LILIKALANI,
Mea kakau o ka Huakai Alii.
He Moolelo Baibala.
[HAKUIA E REV. C. B. ANERU.]
HELU 1.
Aole paha he mea e hoihoi ai ka naau o ka poe noonoo, e like me ka moolelo kahiko o ko kakou honua. He waihona naauao hohonu loa keia moolelo.
Ua haohao ko Hawa i i nei poe kupuna kahiko i kahi i hoea mai ai ka honua, a iloko o ko lakou naaupo, manao wale na na akua o Hawaii nei, i lohe ole ia e na tausani miliona kanaka o ka honua a puni, na ia poe akua makika ka i keia honua nui holookoa i kapili.
Ke manao wale nei no hoi kekahi poe hoomaloka ma na aina haole, "Ua kupu a ulu wale keia honua e like me na lau ulu, mai loko mai o na anoano." Eia ka kakou ninau ia poe, Nohea mai ko ka honua anoano? a i ole ia, mai loko ae o kona punana i hanau kiko ai?
O ka Baibala, oia ka moolelo kahiko loa aku o na moolelo a pau. Ma ka mokuna 1 o ua Baibala la, ua haiia mai, "I kinohi hana o Iehova ke Akua i ka lani me ka honua. O ka lani ka i hana mua ia, a mahope ka honua; alaila, no ka Baibala i na mea kupaianaha a kakou e ike nei ma ka lani, a hahai i ka moolelo o ka honua, penei, "Ua ano ole ka honua, ua olohelohe, a maluna no o ka hohonu ka pouli. Hoopunana iho la ka Uhane o ke Akua maluna o ka wai. E like paha me na makani e pa mai la maluna o na moana. Aole hoi ike ia mai ka nui o na tausani makahiki mai kela kinohi a hiki i keia manawa. Eia wale no, na ke Akua no ia i hana.
Alaila hai mai ka Baibala ka hoololi mua a ke Akua i hoea mai ma ka honua, penei: "I iho la ke Akua i malamalama, a ua malamalama ae la."
Aka, e ninau mai paha auanei kekahi, kai noa ua hana mua ia ka lani, a o na mea nui o ka lani, oia ka la me ka mahina, na mea e hoomalamalama ai? Oiaio no, aka, ina he wai wale no i kinohi, a maluna o ka hohonu ka pouli, hiki ole paha i ka malamalama o ka la mawaho, a o ke kukuna mai iloko o ka ohu e pouli loa ana. I ko'u manao, o ka mama ana a lewa iki iluna o ua ohu la, oia ka mea i komo mua mai i kahi malamalama la. Oia wahi malamalama ko ke Akua i kapa mai la, "he ao," a i ka nalo ana'ku o ka malamalama, kapa mai hoi ia "he Po," o ka la mua no ia.
Alaila, hoolewa ae iluna ke Akua i ka ohu i moe pili mamua i ka hohonu a kau i ke aouli a kakou e ike nei, e hookaawale ana mawaena o na wai e lewa ana iluna a me na wai o ka hohonu ilalo. O ka hoololi alua keia i hana ia i ka lua o ka la. Aka, aole akaka, he la maoli keia olelo, "he la," no ka mea, maloko o ka Baibala, ua apoia na manawa he lehulehu iloko o ka olelo "la." He manawa loihi no, a pau ia, hoea mai ka manawa hou, e like me ka hoea ana o kekahi la mahope o kekahi la.
I ke kolu o ka la, (a manawa loihi paha) a hoohua ae la ke Akua i ka aina maloo ma ia wahi aku ia wahi aku o ka honua, a koe aku na moanawai ma na wahi hohonu.
Ia manawa, hoomaka ke kikohukohu ana o ka honua me na mokupuni o kela me keia ano, nui, liilii, laula kekahi, ololi, kekee no hoi kekahi. I keia manawa a kakou e noho nei, ma na aina lehulehu wale a puni ka honua, ua ikea na pohaku akoakoa i ulu maoli iloko o ke kai; a hoea maluna o ka ili o ke kai, ma ia ako'ako'a, lilo no ia i pohaku puna no na kanaka e noho malaila.
Ina kakou e hele ma Waikiki, Oahu, a ma na wahi e ae o Hawaii nei, e ike maka no kakou i ke ako'ako'a, he kahua malalo o ke kai mamua, a ua lilo i aina maloo.
Ma ia la ekolu, oia hoi ke kolu o ka manawa loihi, ma ka ke Akua kauoha, hoomaka ka honua e hooulu maoli i na limu, palapalai, na mauu o kela me keia ano, ka launahele a me ka laau hua, iloko ona iho kona hua, a pela aku.
I ka ha o ka la hoopuka mai ke Akua i na kukuna o ka la, ka mahina a me na hoku e ikea ma ka honua nei, e ike nae kakakou ma ka pauku akahi. Ua hana mua ia ka lani, oiai aole he honua. I ko'u manao, iloko o keia manawa loihi, ua hoomaka na kuahiwi e kiekie ae maluna o na wahi haahaa i hoomalooia, me ia no ka hoomaka ana o ka ohu i moe paapu ma ka ili o ka houna mamua, e lewa ana iluna, a hiki i na piko o na kuahiwi, a ma ia naue ana iluna a ilalo, ua mokumoku ka ohu, a puka mai na kukuna malamalama o ka la.
Ia manawa, akahi no a hoomakaukauia ka honua e hoola ai i na mea ola, nolaila, iloko o ka lima o na la loihi, hana no ke Akua i na ia o na ano lehulehu, mai na mea liilii loa, a hiki i na kohola nui loa, e hoohua a hoolaha i na wai ; pela no hoi i na manu e lele ae maluna o ka honua me ka lewa akea o ka lani.
Ma ka la eono, hana no ke Akua i na holoholona maoli, na mea laka, na mea kolo a me na mea hihiu, kela a me keia ma kona ano iho, e hoolaha ae lakou a pau ma ka honua.
Mahope loa, hana ia ke kanaka, a nana iho la ke Akua i na mea a pau ana i hana ai aia hoi, ua maikai wale no.
(Aole i pau.)
No ke Kula Kahunapule.
Ua manaoia he pono ke hoolaha aku i na mea i ao ia ma keia kula, i ike na kahu ekalesia, na hoahanau a me na kanaka a pau i launa pu me ka pono o Kristo. No ka mea, he kuleana ko na Ekalesia Euanelio a pau ma Hawaii nei iloko o keia kula. Ua makemake kakou e hoomakaukau pono ia kekahi mau kanaka ui, e hai aku i ka olelo o ke ola, a e lawelawe ma na oihana kahu ekalesia ekalesia ma keia Pae aina o ma na mokupuni e ae o keia moana. Eia iho na mahele a me na poo o na mea i ao ia ma ke kula Kahunapule.
NO KE AKUA A ME KONA MAU ANO.—Na hoike e maopopo ai ke Akua, ma na mea i hana ia. Na hoike e maopopo ai kekahi mau ano o ke Akua, ma na mea i hanai ia. Kona mau loa—Kona mana—kona akamai kono naauao. Na ano o ke Akua i hoike ia ma ka Baibala—he Uhane ke Akua—Kona Kahikolu ana—Kona hookahi ana—kona hemolele—kona pono—kona aloha a me kona lokomaikai.
KA BAIBALA.—Na hoike e akaka ai o ka Baibala, ke Kauha Kahiko a me ke Kauoha Hou, o ka olelo ia a ke Akua. Na hoike e akaka ai, ua kakauia ka Palapala Hemolele e na kaula a me na lunaolelo me ka uluhia e ka Uhane Hemolele.
NO KRISTO.—Kona mau ano—kona ano Akua. Na hoike e maopopo ai, o ke Akua no o Iesu Kristo—kona ano kanaka. Na hoike e maopopo ai—he kanaka no hoi o Kristo—o Kristo he Kalahala.
KA UHANE HEMOLELE.—Na hoike e maopopo ai, he mea okoa ka Uhane Hemolele, aole oia kekahi o na ano o ke Akua. Na hoike e maopopo ai kona Akua ana—na hana a ka Uhane Hemolele.
NO KE KANAKA.—Kona ano i kinohi.—kona haule ana—kona ano mahope o kona haule ana.
KA HANAU HOU.—Heaha ke ano o ka hanau hou—owai ka mea nana e hoohanau hou ke kanaka? No ke aha i ao ia mai ai, "E pau oukou i ka hanau hou e pono ai?" Ka mihi, ka manaoio a me ka pule.
NA OIHANA KARISTIANO.—Oia hoi ka Bapetizo a me ka ahaaina a ka Haku. Heaha ke ano o ka Bapetizo ana? Owai na mea ke pono ke bapetizo ia? Pehea la o bapetiza ia'i? Ka ahaaina a ka Haku—ke ano o keia oihana—ka poe pono ke hele i ka ahaaina a ka Haku, ka makaukau pono no ke komo ana i keia oihana.
KA LA HOOKOLOKOLO.—Ke ola mau loa o ka poe pono. Ka make mau loa o ka poe hewa ma kela ao mahope.
I kekahi mau la kula, ua wehewehe ia ano o na olelo Baibala. Ua huli ia na pauku, a me na huaolelo, i maopopo ke ano, i akaka hoi na mea i hoikeia iloko o ka olelo a ke Akua.
Ua ao ia no hoi ka Moolelo Baibala, ka Hoike Honua o ka Palapala Hemolele, a me ka Hoike-manawa o ka Palapala Helele, ka Moolelo Ekalesia mai ka wa mai o Kristo a me na Lunaolelo a hiki i keia wa. Eia kekahi mau hana: He kakau kumumanao, he kakau i na iwi haiao. He kula paio kekahi, ua ao ia na haumana ma na mea e pili ana i ka oihana kahu ekalesia, a no ka haiolelo imua o ke anaina kanaka.
Ua malamaia na halawai pule; o kekahi o na kumu a me na haumana pu ma keia mau halawai, a he mau halawai kamailio me na haumana, no ko lakou pono iho, no ko lakou ano Karistiano, a no ko lakou pili pu me Iesu ke kumu nui. Ua paipai pinepine ia lakou e imi i ka makaukau no luna mai.
O oukou e na Kahu Ekale sia Hawaii, a me na hoahanau, pehea ko oukou manao i keia Kula Kahunapule? Aole anei ia oukou kekahi hana e pono ai a e holo keia kula? Ua haawi oukou i ko oukou dala e kuai i ke kahua, a e hookumu al i ke kula. Mai hea mai na kahunapule, a me na Kahu Ekalesia no na kihapai ma Hawaii nei ? mai hea mai na Misionari e holo ai i na aina e ? Aole anei i hookumuia keia kula i loaa na paahana kupono ke lawelawe maloko o na kihapai o ka Haku e waiho nele nei? Aka, pehea la e loaa'i ? Noho nele nei ? Aka, pehea la e loaa'i? No hea na haumana e piha pono ai ke kula, aole anei no na ekalesia mai ? He oiaio no, ma na aina Karistiano na na ekalesia e hoolako i na kula kahunapule me na haumana. E noonoo oukou ma keia mea, e pule no na kahu, e imi i na haumana kupono e komo, e pule no ka Uhane Hemolele, a e ninini nui ia mai maluna o na Ekalesia Hawaii a pau. B. W. PALEKA.
[HAKU IA E KA REV. J. BIKANELE.]
Ka Ekalesia a me Kona Kulana.
HELU 3.
Ua pau i ka weheweheia ma ka helu 2, ka olelo pili i ka enemi kuloko o ka ekalesia. Ka enemi kuwaho ke kumumanao o keia helu. Owai la ka enemi kuwaho?
Manao kekahi poe aole he enemi e like me ke kanaka hoomaau a hana ino maoli aku i ka ekalesia. He oiaio, he hana enemi ka hoomaau a me ka pepehi; aka, aole nae keia o ka pilikia e poino ai ka ekalesia. He ahi hoomaemae ka hoomaau ana,
Aole paha he wa maemae o ka poe haipule e like me na makahiki mua o ka ekalesia. Iloko o na haneri makahiki ekolu mai ka hookumuia ana o ka ekalesia, ua hoomaau mau ia oia e ke aupuni Roma. He umi hailuku nui ia ana o ka poe haipule iloko o ia wa; aole nae i poino ka ekalesia. Mau no kona kulana maemae.
Ka mea hoopoino i ka ekalesia, oia o ke komo ana mai o ke kanaka hoomaloka iloko ona. O keia kanaka hoomaloka ka enemi kuwaho mai. E oi aku ana ka pilikia e loaa mai iaia mai, mamua o ko ka hoomaau ana.
Ka ekalesia i hoopili ano e me ka poe hoomaloka, ua like ia me ke kihapai i hiolo na pa. Ua pau ka malu. Ua loli kona kulana. Aole hiki ke kapa iho iaia he ekalesia na Iesu Karisto. He nui na hoike e akaka 'i, aole he kuleana o ka poe owaho e lawelawe i na hana o ka ekalesia, a e ao i na kanaka i ka olelo a ke Akua.
Aka, ke olelo nei ke Akua i ka mea hewa, heaha kau e hai aku ai i ko'u mau kanawai? a e lawe ai i kuu berita ma kou waha.
No ka mea, he hoowahawaha kou i ke aoia 'na; a ke kiola nei oe i ka'u olelo mahope aku ou.
A i kou wa i ike ai i ka aihue, ua ae pu oe me ia, ua lawe pu oe me na mea moekolohe.
Ke haawi nei oe i kou waha i ka ino, a ke hookui nei kou alelo i ka hoopunipuni.
Ke noho nei oe me ka hoino i kou hoahanau; ke aki wale nei oe i ke keiki a kou makuahine.
Oia na mea au i hana'i, a hookuli hoi au manao iho la oe, he mea like loa au me oe, aka, e hoahewa au ia oe, a e hoonohonoho pono imua o kou alo. Hal. L: 16—21.
1. No ke ake oihana aupuni i hoopili ai kekahi poe hoomaloka me ka ekalesia.
Ua hoolilo keia poe i na hana ekalesia i lou e loaa mai ai ka oihana aupuni. Maalea no lakou ma ka hana ana. Mamua 'e o ke koho balota ana, ua ike pinepineia iwaena o na anaina haipule, ka poe i makemake e lilo i mau Lunamakaainana. Me na kapa maikai e komo mai ai lakou iloko o na hale halawai; a ia lakou e noho ai malaila, mea e ko lakou makaala. E kuhi oe he poe manaolana maoli lakou; aka, aole pela ka oiaio. He poe keia i hele aku i ka halawai no ka loaa. Aole keia poe i mihi i ko lakou hewa; aole i noho pono; aole i hele mau i ka halawai. No ke ake oihana ke kumu i ikeia'i lakou iloko o ka luakini, i oluolu ka manao o na hoahanau a koho ia lakou i poe Lunamakaainana. E makaala ke kahu ekalesia i keia poe, o puni na hoahanau a lilo ka pono i mea ole.
2. No ka hookiekie maoli no i lawelawe ai kekahi poe hoomaloka i na hana ekalasila. Makemake lakou e mahaloia mai e kanaka no ko lakou akamai ma ka olelo. He waiwai ka ike a me ka naauao ke hui pu ia me ka pono. Ka hana kupono i keia poe, oia o ka mihi a haalele i ka hewa. Mahope ka hai i ka olelo a ke Akua.
"Pomaikai ka poe i haahaa ka naau, no ka mea, no lakou ke aupuni o ka lani." Aole ia aupuni no ka poe hookiekie.
(Aole i pau.)
Malama ia ka la Mua o Ianuari.
E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe :—
Ua malamaia ka la 1 o Ianuri e ka Hui Hoole Waiona o Waikane, me ke kukulu ana i ahaaina ma ia la, ua kai huakai ka Hui Hoole Waiona, mai ka hale mai o ka Ekalesia, me ka welo o ka hae Hawaii.
Ua hoonohonoho palua ia ka huakai, o ka paa hae mamua, o ka Lunahoomalu me ke Kakauolelo, ka Papa Himeni iho, ka Haiolelo o ka la, o ka Hui holookoa mai mahope e kai palua ana, me na kahiko keokeo, me na papale hakahaka, ke anu o Omaha, me na huaolelo ma ka lipine,—"Hoole Waiona."
I ke kai ana o ka huakai a komo iloko o ka luakini, haawi mai la o Imiloa pele i kona leo kani hone, a noho iho la ka huakai ma na noho, pii aku la ka Papa Himeni a noho iluna o na papa noho. Ku mai la ka Luna Hoomalu a waiho mai la i na olelo hoakaka imua o na hoa o ka Aha, no ke ano o ka Hui, me ko lakou hoopili ana mai i ka inoa kamahao o Kalani Moi, ma ka inoa o keia Hui me ka haku ia ana ma ke mele o ka Papa Himeni i haku loea ia e ke alakai o ka Papa Himeni o S. E. K. Papaai. Mahope iho o ka pau ana o ka hana a ka Luna Hoomalu, waiho mai la ka Papa Himeni i na leo honehone ma na olelo pili i ko ka Moi leo aloha, penei :
1 He leo aloha keia,
No ko kakou Moi Lani,
O Kalakaua kona inoa,
Makia Paa o ke Aupuni.
Cho.—E hui like mai kakou,
Kane, wahine, kamalii,
E hoohiki e hoopau,
Haalele loa aku no.
2 Hooulu Lahui eia mai,
Hoole Waiona a puka aku,
Kumulau hoolaha ino,
O ka ona o ka rama.
3 Ukauka kahi waha,
Pelapela na olelo,
Pau na mea e ona ai,
Pau ke Gini me ka Farani.
4 Pau ka Pota me ka Ela,
Na mea ona no a pau,
Haale koke aku no,
Na mea ino no a pau.
Pau ia waiho mai la ka haiolelo o ka la i na kumu nui ehiku, me ka wehewehe mai i na kumu pakahi : Kamehameha I ; Kamehameha II ; Kamehameha III ; Kamehameha IV ; Kamehameha V ; W. C. Lunalilo I ; DAVIDA KALAKAUA. Me ka waiho mai o ka haiolelo i na manao nui elua no ke Au o Davida Kalakaua, ka mua, ka Hooulu Lahui ; ka lua, Hoole Waiona. O ka Hooulu Lahui, oia ka makia e paa ai ke aupuni o Kalani Moi Davida Kalakaua. O ka Hoole Waiona, oia ke kaohi ana mai i ka Lahuikanaka o ka Moi lani Davida Kalakaua, aole e holomoku i ka make, ua nui aku na olelo.
A pau keia haiolelo ana, pule ka Luna Hoomalu, hoi aku la i ka hale i hoomakaukau ia no na mea ai, paina a pau. Noi mai la o L. Puuweuweu i ka Hui e kii e hoolewa mai i kana kaikamahine i make, a kai mai la.
I ka Luna Hooponopono ko'u Aloha a me na Keiki Ulele Huakepau o ka Papa Pai o ka LAHUI HAWAII.
S. E. K. P. KEONE,
Kakauolelo.
Waikane, Koolaupoko, O. Ian. 3, 1876.
KA HOOLAA LUAKINI MA KANEOHE.
E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa i keia wahi manao kahea i na hoaaloha a pau e naue mai.
E hoolaaia ana ka Luakini o Kaneohe ke hiki aku i ka Poakolu hope o nei mahina, oia ka la 26 o Ianuari 1876. Nolaila, ke konoia aku nei na makua, na kaikuaana, na kaikaina, e hui pu mai ma keia hana maikai, me ka lana o ko makou manao e hele mai ana no me ke kanalua ole. E hele nui mai na makamaka, na hoaaloha, na hoalawehana iloko o ka Haku, e hauoli me ka poe e hauoli ana, no ka mea, ua paa hou keia Luakini, a ua pau ka pilikia o ka Ekalesia, a ua lanakila.
J. MANUELA,
W. E. PII. Komite.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.