Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 3, 13 January 1876 — "Ka Lahui Hawaii." [ARTICLE]

"Ka Lahui Hawaii."

Ka. inoa ihi nani au 0 ka mea uloha aina i ma&ee ai, he inoa īiou e ka mea aloha lahui i makamiie ai, a maloko o kona o}>i, a malalo hoi o kona welona kilohana o ka lanakila, e molia nei niakou ia makou iho, he opuinalumalu no ka makou maka peni, a he }>alekaua no ko makou mau manaolana i hilinai ai. Iluna o laila ko makoii mau li-a ana a pau, a nie ko makou upu ana i na kau a kau, a no ia kumu, a me na koni ana o ke aloha lahui oiaio, a ine ka makee ana i na 'lii lianau o ka aina i lawe mai ai makou iaia, he him>iku 110 ka kakou }>ej>a, a no ko oukou hoa loha }»i}>ili jwa e ke kanaka Hawaii—he inoa haaheo ku{>ollo na kakou e hiipoi ai. 0 ko makou mau ake ana. a me na i-ini ana o ka naau, e hoomau īa ka-eho o ko kakou kulana lahui, a hiki i ko.auhulihia ana okoke ao nei. E mau hoi koua lanakila nia ke ano he lahui kuokoa a hiki i ka wa e lohea ai ka leo o ka }>u kahea i ko ka aina a me na kai. Aka, me keia mau li-a ana o ke aloha lahui oiaio iloko o ko makou puuwai, he inea walohia ehaeha i ko makon manao ka ike atia, ke hiolo kikiojwu aku nei ka laliui iloko o ka emi hikiwawe kii}>aianaha. Mai keia kapa aku o ka manawa ike ole ia e hiki mai ana, ke haha e nei ka manao o ka poe noonoo me ka hooniaojx>i>o ana. he mau liuina makahiki wale 110 kou e ku ai uia ke kahua a numlo ae ua inoa niakamae la ni ii ia oe akii, ina e kulike ka nee emi aua o ka lahui 111,1 ua o ko na niakahiki e hiki uiai ana, nie ko na makahiki i kaa)io|X' ae. 1 ka makahiki 1872 i maewa aku nei. eono tausaiii a nie kanawalu kmnamalua ka enii iho o na kanakai ko ka makahiki IS'G6 ; oia hoi, he tausj\ni ka' averika i kela a ine keia makahiki, mawaena p laua. Ika niiikahiki 1872. na lieln ia ka luiina o na kanaka niaoli ina kahi o ke ,tT,,->3l: nolaila, ina he meti ano hiki oie ke mni ia keia emi. a iua hoi e like i>u Keia neo ana 0 ka etuv n»> «o n» * 1 1 * t — » UIUUi»» »lliV Kv WllU o ka hoonohonoho jx>lolei ana i na hualu'lu emi, he mea hiki wale 110 ke j>uaua a.-, iU>ko o ka hapaiua keneturia mai keia wa aku, iwlehe «hane Hawaii h»x>kahi e koe ma kou mau papalina e ka aina aioha. A! eke kanaka Hawnii oiaio ! Healia kou aloha i kou lahui ? Auh.-a kou noonoo no kou hoj>t oa ? E ala ae oe mai kou moe lolii un;i i ka uluna o ke kuinakaia, —e kiikoo i kou puhaka. a ! hele aku imua e jtaio me kou em 1111 ikiiika Noloko mai o keia ulia |ki«vi ♦> ka manawa. 1 puka mai ai ka elei.» kaulana ;i lo kak.ui Moi aloh.i kiinaka —// 1. oia ka inakia av;;i 1 h.»v>kahu:i 1110 ;u n.> kona aujnmi <>u h>i k- ia. n»e ka niiu.ii hiki ia kakou !>■ hana e h<.vuilu a kakon. e h.».!.nij .u. . h.v<ka wowo;■ a e h.Kilaha a- i ua ewe o ka lahui liia na ;u,o u i ku i ke kanawai o ke oia kino. a uia ke ano uoiau hoi i piii i ■ k;i h<H>{H>n aupuni ana. i I ko ke Akua h&na ana 1 na jv»a niua, ua waihu niai la oia i ka olelo niana akua e īike me kona ike e ana i ke au o na mea a paii e hiki mai ana , he mau huaolelo wanana ioii ole ia a hiki 1 keia \sa:—" E hoohua ae olua. e h,H.laha h<-i. 0 ho,>j4lia i ka honua. a e lanakil 1 uialu na. No keaha i nana e mai ai na p> niaikai o kvia tnau hnaolelo iuaua akua 1 ko kakoi» lahui i keia wa - ka mea hiki ke h*i aku, ua ku,- ia ka jv«n« o ua niau huaolelo wauan* k. a ua h<><>]..h auo eia hoi u» hikuiiua a 111 u i 1. .|vtia oua 111,111 huaolelo ia v ka wi »> ka-ta ka--e ko kakiHi heimth< ma a 'u< ka wawa ih > Eia j>oiioi iioko kv> kak' .i li'ui iia kuiuu e ulu h >u ai. < ia n.> ho: lioko o k.> kiik<>u liiana ka m<a e ]i.K»kawowo h.<u u ai ka aiua Ika nana aua Ika j>..ivi'.,<> n.ou o ko kakou 11, ; 1 kan »Ka u j>, ua ik, ia. na , iiu ii.o n, waUi', p», i.iua <• u% kai . . ,>ia 11..1 n, ; > ki n<. a ii. w i'.' n.' w,n , kt- au}>uti\ n.>! ,iU, ka ,■ 1 k kane luuia , tt.« wa!r:n N,. 1» 11 ,». wahi'., i k.M' .ik» pu k.i h. ".i . o 1 a kan- vi< v.;\ wah.i 1 'i.!,,j. ~> ~ a * 1 k.iUi . !iiK..aua :a ai kt n. . pukn niai auati<<i ta nm.in j«i.t }\.v jv>n,. j>->>»o mi|MH\i \ ..> k* h**oj\v.' )vana i» ka hoojM.. ana mai 1 na inu« h«''.a v:o k-a n< Ii- <> k.- kako 1 iimu noin a. ' ,* joo. \n n,v,iTi.>.> e 1.« i.i 111 h, i,a>

oia ano e waiho ner. Aka, inailoko inai 0 keia ano, he pono e noonm» p« itma '.kumu' e hoolaujxii hou ia ni ka aina ma ka mai i na kanaka o walio. Aole o na lima hana wale no ko kakou ; nele. aka, o na {>oe oka aoao | 1 kekahi. I keia wa, ekolu tausani oia j j>oe i makmiake ia ; a i hea e kii aku ai ? j Me ko na poo aupuni noonoo akahele po j keia mea, he pono e hookuu aku iloko o [ ko lakou mau lima na niea e hiki ai keia > hana. No ka mea he lala kaiuahele ia i | pili i ka hwn?u I"Jtui. O ka hoolaupai ana i ka aioa me na }K>e o kahi e inai, he oiaio, he iiana hoonlu lahui ia. Ua noonoo ia, ua knkakuka i», a ua hoopuka akt a ia ae e na wahaolelo o kakou nei na kuniu a nie na ano e liiki niai ai lakou ia nei. Ua olelo ia hoi, e haawi aku kakou, e kuai, a e hoolilo aku i mau aiua no lakou. i wahi no lakou e noho hoopulapula. hoopuka, a hoolalia ae i ka lakou mau hana, ka waiwai, ame na kanaka. Aka, mamua 0 ko kakou haawi ana aku i ke aloha i jna malihini, he |>ono " E hoomaka mua ia ke aloha ma ka home." Eia ine kakou kekahi }kx 3 i nele i ka aina ole, a he poe makua keiki lehulehu kekahi o lakou. E hoolako mua ia lakou a lawa niamua o ka hoolako ana aku i ko waho. Aka hoi, he poe hune kekahi o lakou e hiki ole ai ia lakou kc kuai i niau apaua aina no lakoti iho. a nie ko lakou hune i pakui ia aku ai ko lakou nelo i na noonoo akea ana oke ao n;ianao. No na ]»oe o i keia auo, ke waiho aku nei makou i kekalii mea ku[K>no «■ hana ia. E haawi i aku ke aupuni i mau wahi no lakou e I noho ai, ma kela a me keia mokupuni— nialalo o ka nolio luna ana o kekalii kaj naka kupono. E hoolilo ia lakou i poe, jme he ohana lu>okaln la, a o ko lakou | poo ke alakai no lakou iloko o na hana a j nie na ano mikiala a pau i ku i ka hooj hoihoi hana. He lahui keia i maa ika | noho kauwa ana ; 'malalo o na 'lii, a e pij i>ili koke no ko lakou īiiwu maho}>e o ko j lak(>u }kk>. E lilo ia wahi he kula uo ka j poe hune e ao ai ma na liana e hooholo | mua ia ai ke kanaka. No keaha i ku- | kulu ia ai ke kula o ka poe luakua ole. a me na hale no ka }x>e ilihune ma na aina InaauaoP Auhea hoi ka inea like o ia : ano ma ke aupuni Hawaii ? oka hoo- ) loli liikiwawe ana ae ike kanaka liune ; hupo mai kona kulana mua mai a i 1 kanaka kuqk\»v oia kekahi kumu i mako ; ai kona mauao, kona ikaika, a me kona 1 ake iini, 1 koua ike ana, ua lanakila oi i lilo koke kona mauao i na mea e { i,.v..i—.i- ■ - - a nie ka lunaI īki'hala, 1)0 ka ineii, aole he mea nana e : }ui|>ai uiai iaia, aole hoi he luna maluna ! iho ona. Ika ulu ana mai o keia mea a | mahuahua, a iik- ka maa i ka nolio haku : ioaluira o kona hupo iho, pii pu mai la ka palaleha a me ka jKilauak-lg, a o ua {uilaualelo la kekalu ēnemi ikaika iiana i luH.nni i ka lahui. Nolaihu me ka noho aua o kekahi |hh' huue malalo o kekahi Inna ku}x>no nana e li>HHualu kino uiai i ia lakou. a e haawi hoi i na kuhikuhi a nie ke alakai ana i ka niea e Kkui ;»t ka }H'4Uiukai, a ka ike aua }taha i na hana. ano ke uupuni Uoi ko lakou le[M» noi>v> .ii. o kekalii haua kuj>*Hiv» iu i kē au|>uni e liaiia akn. Ma ia aiio e kaolii iu no k.ilo haj a o ka piilaualelo uia ka aina , ki kalii o na kuuiu a niakou i inanao ai »o laila i eini ai ka lahui. Ua lilo loa i.ikou i ka auwana. a me ka lealea. a ha ilele ia na j.ouhana e kukuhi ia ai ke ano kauaka īnakua ame ka hookanaka ana. ile keia ae la, ke waiho hou aku nei m ikou i uiau kni e h<x>j>aa ia ai ka makia oka iux>ulu lahui. 1 E lHX>]aha nui m ka ike i n i kanawai a me na rula o ka m.uauia au.i i ke ola kino. 2 Eao nui ia na oj>i\i i na oihana a me na lwtna j .iiii.i ik. Nd ka m.-A, ine ka }«v:t aua o i.a luna o ka }w opio i na iiana iio ka himinakaukaa ana ia iakou iho no ko alapn ko ke kanaka {K>iuaikai. jxla o ' ai ia kakou na manaolana no ka wa <■ līiki mai an.i—a e pau ai ko iakou iik< -aua i na hana hua ole» a ine ka U'hlo^i. Aka, i..k akalu le ana \> ko kak.'ii in.iu |mn,. ai kei.« • '-< >a ke kakeu Ahaol, k>, lukl Mai ana l.aua .> keia nian «r.> * h»i<> p-n»' ai a i.oko h.>i oko iak>>u iux>!kh» iuaik.ii aiia , iiiiiiiai 4.kn ai kak,>u i n» nianaolaiu» no ka wa hiki tu.,t ana K k.uii.uuo iion »,» k. u 1110», „0 ka m.M». >> k.> kak >u luuan tmi ia ke| ; | na. a i:,i h uuaiua h< i k.> lnak.Mi nkili KOi.uuu n.* v a ki.ku'.u ■ni;»na.% o 1.,-» nuka ia\.« ī.ia ki la a :na im i.mau a pau