Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 4, 20 January 1876 — Page 2

Page PDF (1.26 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, IANUARI 20, 1876.

Halawai o ka Ahahui Lunakahiko
o na Mokupuni o Maui.

          E halawai ku i ka wa ana ka Ahahui Lunakahiko o na Mokupuni o Maui ma Waikapu, ke hiki aku i ka Poaono mua, la 5 o Feberuari, 1876. E hui mai na lala a pau o ka Ahahui mua iho nei i kukulu ia'i ma Wailuku.  A. PALI,
Lunahoomalu.

          ME KA HAUOLI makou e pahola aku nei i ka lono imua o na makamaka i ka pii malie ana a me ka hele mua me ke akahele o ke kulana o ka nupepa KA LAHUII HAWAII. Aole no makou e akena aku ana, aka, e like me na kumu hoolana manao e waiho ia mai nei imua o makou, me he 'la, ua hiki wale no ia makou ke puana ae me ke ano kanalua ole, ua loaa ka meheu o ka holomua, a ua hamama hoi ke ala o ka holopono no ko kakou pepa. Ua loaa i ka kakou pepa i keia la he kahua paa, a he kulana e hopo ole ai. O ko makou manaolana ua ko, a o na iini no ka pomaikai o ka lahui a me ke aupuni mamuli o ka makou mau kalai hoomanawanui ana, ke ano wehe mai nei kai ao, a hoike mai i ka Lamaku Oiaio. Me na makamaka i apo mai, mai Hawaii o Keawe a hoea i Kauai o Mano, ko makou mau welina pumehana ; a me kela a me keia Luna pakahi ko makou hoomaikai, me ka haawi ana aku i na aloha piha no ko lakou hooikaika pauaho ole. O ka pepa kamalii ua kanakamakua ; o ka pepa hupo ua noeau, a o kahi pepa e mauliawa koke ana ua palekana. O na olino o ke kukuna malamalama ma o kona leo ua ike ia, a ma na kihi a pau o na mokupuni Hawaii, ke apo ia mai nei kona kino me ka hauoli nui ia, no ka mea, ua hiki mai ka io , ka hoku hoi nana e hanai aku ka lehulehu me na kalai naauao i maalo ole aku mamua ae, a o ke kahua hoi e ola'i ka Lahui oiwi, a me ke one hanau o na kupuna.

          ILOKO o ka M. H. 1874, e hoomanao ana na makamaka, ua ike nui ia ka ona, ua ala mai hoi na hewa pepehi kanaka mamuli o ia mea. Ua hooikaika ka poe aloha Lahui, a ua paipai i ka manao o na kanaka e ala, a e hoao e kinai. Ua waihoia aku na hoike oiaio imua o lakou no ka ino o ka hana a keia mea, a ua hoomaopopo koke lakou. Ua hoomanawanui lakou, a i ka hoea ana mai o ke Kau Ahaolelo o ia makahiki, ua ala makawalu mai la na leo mai na kihi a pau o keia Paemoku, e noi ana i ke aloha o ko lakou mau elele, e haawi ia ka noonoo ana, a e hooholo ia i mau kanawai kupono no ka pomaikai o ka lahui, ma ke kau pale ana aku i keia enemi mai ke komo ana mai mawaena o lakou. Mai na makahiki mua mai, o ka akahi keia o na ninau i waiho ia aku imua o ka Ahaolelo i lokahi ai na leo o na makaainana. E komo mai ana he mau haneri inoa i kela la keia la e noi ana no keia mea hookahi, a e ike mau ia ana na palapala ma na nupepa no ia mea. E hoomanao ia no hoi, ua haawi na nupepa o KA LAHUI HAWAII i ka leo mahope o na makaainana, a ua kalai hopo ole aku no ko lakou mau pono. Ua puka aku na leo noi e i ana, "auhea oukou e na Lunamakaainana, ka poe aloha lahui a makee aupuni, eia makou la iloko o na inea a me ka luku pepehi kanaka o keia enemi, ke ike a ke lohe nei no oukou, a ke noi aku nei e kau pale aku i kona komo ana mai, i pakele ai hoi makou!" O keia leo ua pale ia. Ua nana mai na Lunamakaainana me ka hoohenehene, a ke hoomanao ae i ka lakou mau hana, me he la e i mai ana, "He poho nui no ke aupuni ka paa ana o ka rama, a nolaila, e aho no ko oukou pau ana i ka make !" Ua hoolei ia a ua hoowahawaha ia ka leo o na makaainana.
          Ke mau nei no ka hana a ka waiona mawaena o kakou i keia makahiki. Pehea la e pau ai? Eia ka makou: E noonoo i na kanaka e hoouna aku ai i ka Ahaolelo o keia kau. E wae i ka poe kue i ka waiona, ka poe i ike i na hana ino a keia enemi, a komo iho ke aloha i ka lahui. Ma kahi o na kumuao a me ke aloha, ua haawi mai na Lunamakaainana o 1874 i ka ona, a me ke aloha ole. Ua ike ia lakou e hele ana ma na alanui me ka ona! E noho ana ma na kauhale me na wahine manuahi! Auwe! E Hawaii! E koho i ke kanaka i kapae i keia mau hana, ke kanaka i loaa ka noonoo maikai, a ke hai aku nei makou, e ko auanei ke noi a ka lehulehu no ko lakou ola. Ma kahi o na hana ino a ka poe aloha ole o ia kau i hala, (ina kakou e koho ana me ka noonoo kupono) e loaa ana na hana aloha a me na hooikaika ana no ka lahui. Nolaila, ke noi aku nei makou, "E koho i ke kanaka hoole waiona, a malama i ka maluhia ma ke ano Karistiano, a e pomaikai o Hawaii."

Na Halawai o ka Makahiki Hou.

          O na halawi haipule i hoomaka ia iloko o ka pule mua o keia mahina, ua hoomau ia a hiki i keia wa. Ma ka Poakolu o kela pule, la 12 o Ianuari, he halawai hui ma Kawaiahao, no na ekalesia o Kaukeano, Polelewa, Kaumakapili a me Kawaiahao. Ua lawelawe ia na hana ma na olelo elua ; ua piha loa ka hale, a i ka nana 'ku, malaila no ka Uhane. Hookahi hora me ka hapalua a oi ae keia halawai. Iwaena o ka poe i ku a hoike mai i ka mihi no ka hewa i ike aku ai makou ia Kipikona o Lanai. He nui no hoi na mea e ae i hoike i ko lakou mau hewa iloko o keia mau la halawai e hele nei a aneane ekolu pule.
          He mea kupono loa ka mihi ana i ka hewa, aka, o ka mihi oiaio maoli ma ka makou nonoo ana, oia no ka haalele ana i ka hewa, a pakui aku i ka hana pono. Ina e kau nui ko kakou manao ma ka hele ana i na halawai wale no, me ka pule, aole nae haalele i ka hewa, aole hoi ao i ka hana pono; alaila, he mea hookamani wale no ka pule a ka waha, a he hoowahawaha ia i ke Akua. E pakui aku kakou i na hana pono me na huaolelo e pono ai, oia ka hua o ka mihi. Aia a ike ia keia hua, alaila he mea hiki ia kakou ke hooiaio aku me ka paulele no hoi maluna o na olelo i olelo ia.
          Ma ka makou ike, ua huli io kekahi poe i ka pono, aole me ka hookamani. Ua ike ia ka hua, he hua i ku i ka mihi. Ma ia mea ua lana loa ko makou manao no keia hana a ka Uhane, he oiaio, a ke manao nei no hoi makou, he nui na kanaka e noonoo nei no lakou iho. Ke kapekepeke nei kekahi poe he nui mawaena o na manao elua, o ka huli, a o ka hoomau aku ma ka hewa. A ua aneane e huli kekahi poe. No ke aha la lakou e kali nei? Aia la ihea ka wa pono ? Aole anei o keia ka la e ola'i? He naauao anei ka hoopanee hou aku ? He mea pono anei ke kali ? Aole. Ke hele nei ka la o ke ola. Ke manao nei makou, aole au o ka manawa, mai ka wa kahiko loa mai a hiki i keia la, i like me keia no ka noonoo nui ana o kanaka ma na wahi a pau o ka honua nei no na mea pili Uhane, a me ka pono o ka noho ana mahope aku o keia ao. He lua ole keia wa ma na wahi a pau o ka honua, pela ko makou manao. Ke nalu nei, a ke ninau nei kanaka ia lakou iho no na mea nui o ke Akua, a no ko lakou uhane iho. Pomaikai ko kakou lahui ke ala like mai ko lakou noonoo ma keia mau mea; no ka mea, eia no ka Hoola ke ku nei ma ka puka, e kikeke ana. Ina e ae ia Oia, e hoola no.

          ILOKO iho nei o keia mau la, ua lohe mai makou, ua hoouna ia'ku mai ke keena ae o ke Kuhina Kalaiaina he mau palapala kauoha i kela a me keia hale kual waiona o na ano a pau, e hai aku ana i ka lono, o ka mea mua o lakou e uhai ana i ke kanawai e papa ana i ke kuai ia o ka waiona i kekahi kanakaHawaii, e kau ia no na mana kuhikuhi a ke kanawai ma ia mea. Ma ko makou noonoo ana, ua maopopo koke no ke kumu o keia hana ma ka aoao o ke aupuni, oia no paha ka uhai mau ia o keia kanawai, me ka makau a wiwo ole ia iloko o na la i hala ae a hoea mai no i keia la.
          O ke kanawai e pili ana i keia mea, ua heluhelu makou, a he mea maopopo; o ka manao o ke kanawai, oia no ka papa ana aole e kuai, a haawi, &c., i ka waiona o kekahi ano, i kekahi kanaka o keia aupuni. Aole i olelo ia, o ke kanaka Hawaii iliulaula wale no, a mea e ae paha, aka, o ke kanaka o keia aupuni. Pili keia i na ano a pau. Pehea la na keiki a na haole i hanau ia ma Hawaii nei ? Aole anei lakou he mau kanaka Hawaii ? Pela no! Ua kau like ia ka mana o keia kanawai maluna o lakou e like me na kanaka ano e ae, oiai, ua hanau ia lakou ma Hawaii nei, a aole e hiki ia lakou a i kekahi mea e ae paha ke hoole, aole lakou he mau kanaka Hawaii.
          Pehea hoi ka poe i hoohiki e lilo i kupa no ke aupuni Hawaii ? E ala mai ana ka ninau kanawai maanei, no ka mea, ua olelo ia, o ka poe i hanauia maloko o keia aupuni, aka, ma ko lakou hookupa ana, o ko lakou lilo ana no ia malalo o ka malu o keia aupuni a me kona mau kanawai, a ua loaa ia lakou ke kuleana o ke kahea ana i ke kokua a keia aupuni a me ka maluhia o kona mau kanawai ke loohia iloko o kekahi pilikia. Ua lilo lakou he mau kanaka Hawaii, a he mau kanaka hoi ia no keia aupuni, a aohe mea nana e hoole. A ina ua loaa ia lakou ke kuleana e kauoha i ke aupuni e malama i ko lakou pono a me ka maluhia malalo o na kanawai o keia paemoku ma ke ano he kanaka Hawaii, alaila, aole anei e kuleana ke kanawai maluna o lakou ma ke ano like he kanaka Hawaii? Ke manao nei makou he mau kanaka Hawaii lakou, a he kuleana paa ko ke kanawai o ke aupuni maluna o lakou.
          Ua mahalo nui makou i na hana a ke aupuni ma keia mea, aka, pehea la ? Ke hooko ia nei no anei ? Ke nele nei anei na kanaka a pau o keia aupuni i ka waiona mai na hale kuai waiona mai ? Aole. He oiaio, ke nele nei kekahi poe iliulaula, a ke loaa nei no i kahi poe, a o kahi nae i loaa ai ia lakou, he mea maopopo, mai ka hale kuai waiona mai, aka, o ke ano o ka loaa ana, pehea la! Ke loaa nei no i na Hawaii ano e ae. Ae! He hiki ia lakou ke komo aku, a ke ike mau ia nei no ko lakou komo ana maloko o na hale kuai waiona, a loaa no ia lakou. No keaha la keia? Heaha la ke kumu o keia uhai akea ana i ke kanawai? A aole oia wale, i na kauoha paa a ke aupuni ma o Kona Kuhina Kalaiaina la?
          Eia ke kumu. No ka hoike ole ia aku imua o lakou, he poe kanaka Hawaii lakou, a ua komo lakou malalo o ka mana o keia kanawai ! Ua ike no iloko o ko lakou naau he mau kanaka Hawaii lakou, a ua like ka mana o ke kanawai maluna o lakou e like me na Hawaii e ae, aka, ua manao e kapae ia mea, a e holo malalo o ke ano he kanaka no ko na aina e, a hoole hoi i ka mana o na kanawai Hawaii o keia ano.
          Ma ko makou noonoo ana, aohe mana nana e kapae i ka makemake o ke kanawai. Mamuli o ke kapae ana o keia poe ia mana, malaila e oi loa aku ai kona ikaika ma ka hoike ana aku imua o lakou i kona makemake a me kona mana; a nolaila, e hooko ia keia mea i pono ai, a hoike aku imua o ka lehulehu, hookahi kulana o na kanaka Hawaii a pau, a ua kaulike ka mana o ke kanawai maluna o na Hawaii o kela ano a me keia ano. He ninau keia i kamailio ole ia mamua, a ua ane palaka ia hoi e na wahaolelo o na la i hala; a oiai hoi he ninau nui i pili i ka mana o ke kanawai a me ka pomaikai o ka lahui, ke manao nei makou e hoomau aku i ke kamailio ana ma ia mea, ke hiki i ka manawa kupono.

[Kakauia no "Ka Lahui Hawaii."]
NA 'LII O KA AINA.

          Ke waiho aku nei makou imua o ko makou poe heluhelu, he papa inoa o na 'Lii o ka aina, ma ke ano na hoa o ka Ahaolelo Alii o ke aupuni:
H. R. H. C. Kanaina,  J. I. Dowsett,
P. Kanoa,   A. S. Cleghorn,
C. R. Bishop,  S. G. Wilder,
J. O. Dominis,  P. Isenberg,
J. P. Parker,  P. Y. Kaeo,
C. G. Hopkins,  S. N. Castle,
H. A. Kahanu,  J. Mott Smith,
W. T. Martin,  G. Rhodes,
H. Kuihelani,  J. M. Kapena,
J. Moanauli,  S. Kaai,
H. R. H., W. P. Leleiohoku.
          Ma keia, e ike ana kakou he iwakaluakumamakahi ka huina o na alii i hookohu ia, a ke ano nune nei kahi poe i ke kumu o keia, oiai, ua olelo ia ma ka Pauku 57 o ke Kumukanawai penei: "Na ka Moi no e koho i na alii, a e noho lakou ma ia oihana a pau ko lakou ola, e like nae me ka Pauku 53, aole nae e oi aku ko lakou nui mamua o ka iwakalua." O na Kuhina o ke aupuni, na ka Moi no lakou e koho, a ina lakou e noho ana ma ka ahaolelo, alaila, e loaa ana ka huina o na hoa o ka Hale Alii i ka iwakaluakumamalima.
          Ka huina o na Lunamakaainana i keia manawa, he iwakaluakumamawalu ; aka ua kaupale ia e ke kumukanawai ka huina nui i ke kanaha. Ma keia, e hoomaopopo iho no kakou, ua manao ia e mahuahua ae ana ka huina o na Lunamakaainana, aka ke ike nei kakou aole i mahuahua ko lakou heluna, a o na alii ke mahuahua nei a oi wale aku mawaho o ka palena i oleloia ma ke Kumukanawai.
          O na ninau a me na kumuhana a pau e hapai ia ana imua o keia Kau Ahaolelo ae, e kau mai ana maluna o kela a me keia Lunamakaainana kuokoa ka hooikaika no ka holopono, no ka mea, ua ike no kakou, ka lehulehu o lakou e hui ana me na 'lii no ke kue ana mai i kekahi mau kumuhana a na makaainana ; oiai mai ka nalo ana aku o ke 'lii Lunalilo mai ke anaina Ahaolelo Kau Kanawai o ko kakou aupuni nei, he kakaikahi loa ko makou hoomaopopo ana i kekahi alii e kokua kupaa a hooikaika nui ana no na makaainana e like me ia.
          He mea maopopo, he ninau ke ala mai ana no ka mana a me ka mana ole o na Kuhina e koho ma kekahi ninau imua o ka Ahaolelo, anoai paha aole no lakou i lawe ia mana. I na la i hala e aku, ua lawe no lakou i keia mana, aka, aole makou i lohe iki i kekahi manawa e oi ana ka heluna o na 'lii mamua o ka mea i hoakaka ia e ke Kumukanawai oia hoi he iwakalua.
          He mea kupono i kela a me keia ka noonoo ana i ke kowa kupono e hana ai na hana mai na hoakaka ana a ke Kumukanawai i loaa ai kekahi pomaikai, me ke kue ole nae ia mau hoakaka ana. Ina he elua Hale, me he la, aole no e nana nui ana na makaainana i ka huina o na 'lii, no ka mea, ina e lehulehu aku e oi aku ana no ka pomaikai, oiai, iloko o ke anaina nui o ka poe kalai manao, aia malaila ka ike a me ka naauao. Ina he Hale okoa ko na Lunamakaainana, ina paha e loaa ana he pomaikai.
          Ke kamailio nei makou ma keia, malalo o ke ano "he olelo hoakaka" i like me ko makou ano he kauwa na ka lehulehu, e hoike laulaha aku imua o lakou i na mea a pau a makou i ike ai he kuleana ko lakou e lohe, a e hoomaopopo. He lehulehu aku na ninau nui a koikoi o keia ano e hapai ia ana imua o keia Kau Ahaolelo ae, a ke hai mai nei i ka lono iwaena o na makaainana e hoouna aku i na kanaka noonoo maikai, me ka manao koa a wiwo ole no ka hooikaika ana no ke ola o Hawaii.

Lunamakaainana.

          E LIKE me ke kokoke ana mai o ka manawa no ka la e koho ai i na Lunamakaainana no keia kau, pela no e maumaua mai nei na leo a me na manao kalai a paio o ka poe e manao ana e holo balota. Ke ike laulaha ia nei ma na pi-pa alanui o ke kulanakauhale nei na pepa liilii, a me na puulu kanaka e nune ana no na manao ma ia mau pepa, a me ke kupono a me ka ole. "Eia ko'u kahua e ku ai," wahi a kahi ma kona manao hoakaka, a helu papa mai la, "e hele no au e mea i ka mea," a pela aku a nui wale, me na ano hooia i ka oiaio o ka lakou mau olelo. O keia mau hana, aole no mea nana e kue, oiai, o ke ano iho ia no ia o na kalai manao ana ina e makemake ana kekahi e holo balota ; aka, ina e hoi aku ka hoomanao ana o ke kanaka a helu papa mai i na kau koho balota mai mua mai, e hoomaopopo iho ana ia, ua piha wale no i na hooia o keia ano ; e hoohiki ana kekahi "e hele au e hana penei, a ina aole au e hana pela, e pepehi no oukou ia'u a make !" Pela iho la a hiki mai i keia la na manao o ka Hawaii holo balota. Ma keia mea, e hoomanao pu ae kakou, iloko o keia mau olelo a me na manao hooia a lakou, e ala mai ana ka ninau, owai la o lakou kai hele aku a hooko. Ua ae paa mai lakou, a ua hoohiki maoli kekahi poe e hooikaika lakou no ka pomaikai o ka lahui, aka, owai o lakou kai hana i kekahi mea i loaa mai ka pomaikai?
          Iloko iho nei o ke kau i hala, ua hai paa kekahi Lunamakaainana imua o na makaainana o kona apana, e hele mai ana ia e hooikaika e hoemi i na lilo o ke aupuni, aka, i ka hiki ana mai o ka manawa, heaha kana hana ? Eia, oia ke kanaka mua i noi e hoolako ia ke Keena Ahaolelo me na waihau a me ka barena me na waiubata paakiki i kela a me keia la. Oia kai makemake e hoolako ke aupuni i mau kaa lio a e holo aku na Lunamakaainana e makaikai i na hale oihana o kela me keia ano o ke aupuni. Aole no paha i hewa keia noi ana a ua makamaka nei, aka, ua hewa ia no kona hoohiki mua ana imua o na makaainana e hooikaika oia e hoemi i na lilo o ke aupuni, a i ka hoea ana mai o ka manawa, oia ke kanaka mua loa e hooikaika e hoonui i na lilo mamuli o na kumu ano ole. He nui aku na ano o keia, aka, ua ike no na makaainana, a e hooia mai ana no paha i ka makou, a ke manao nei makou, e apono mai ana no na makamaka e makemake nei e holo balota i keia kau i ka makou mau olelo ma keia mea, ina he aloha io ko lakou ia Hawaii.
          Ma keia mau olelo a makou, aole i manao ia e hoino ana i na inoa o ka poe holo balota o keia kau, oiai, ua iko ia he oiaio ka makou e kamailio nei, aole he haku epa. I mea e hoihoi mai ai i na hoomanao ana iloko o na makaainana no ke ano o na hana a kahi poe, a hoomaopopo-iho, a loaa ke kahua e wae ai a koho i ke kanaka kupono ke kumu o ko makou hapai ana i keia manao. Aohe a makou mau inoa e waiho aku nei imua o na makaainana, a hoao aku paha e pelo e koho ma ia mau inoa, no ka mea, aia no ia lakou ke koho ana ; aka, aole paha makou e ahewa ia mai ma ka hoakaka ana i na mea o keia ano, oiai, ma ko makou ano waha olelo, he haawina ia i kaa malalo o ka makou oihana, a he mau kumu kupono hoi no ka waiho ana aku imua o ka lehulehu no ko lakou pomaikai. He hiki i kela me keia ke kaupaona, a ho-o i ka balota o ke kanaka ana i manao ai he kupono; a ina e koho ana ia i na kanaka o ke ano i hoakakaia ae la, alaila, nona no ia hewa, a aole e hiki ke kapa mai ia makou he huna, he hoopilimeaai a pela aku; oiai, ua lawa ka makou kamailio ana. Mamua o ka hoopau ana, ke noi aku nei makou, maluna ae o na mea a pau, e koho i kanaka kuokoa, hoopono, kue i ka waiona, a malama i ka maluhia; no ka mea, o ke kanaka e loaa ana keia mau haawina, ke hai aku nei makou, he kanaka naauao ia, a e pomaikai auanei ke aupuni me ka lahui mamuli ona.

Na Hunahuna o Waimea, Hawaii.

          HOIKE KULA AUPUNI, MA DEK. 21 —Elua Kula, 40 haumana. Maikai na hoike, he mau mele hou. Ma ka pau ana he ahaaina kamalii, maikai no.
          KULA KUMU.—Mai ka la 24 a 31 o Dek., 19 Kumu mai Hamakua a Kohala. Maikai ke kula, ikaika na Kumu i ka imi ana i ka naauao. Puka iwaho o ka Arimatika. Akahi no a puka iwaho.
          KA LA KA RISIMAKA.—Ua malama ia no, he Halawai Haipule ma ke kakahiaka, he Halawai Haiolelo ma ke ahiahi no ka poe e lilo i Lunamakaainana. Elima paha lakou. He mau kanaka maoli wale no.
          HE BEDOMA HAIPULE.—Ua malama ia no, he Halawai Haipule i kela la keia la, mai ka 14 a 21 ka poe hele mai, ma kela a me keia la. He mau la malie no.
          KA AHAAINA A KA HAKU, IAN. 9.—Ua malama ia;  Eia ke kaumaha, aole poe hou. Ua nawaliwali paha ka pule o na haipule.
         KE KOKUA EKALESIA KUWAHO, KULOKO.—Iloko o Ianuari nei, 26 dala. He poe uuku no ka poe kokua, aloha nae lakou.
          KA MAI A ME KA MAKE.—Nui loa, a ikaika loa ka mai, ka fiva, ka pehu, ke anu, ka mai ano e iloko o keia mau malama. Mai loa ka Hope Makai Nui, a ane make. Ua pohala no nae. Pohala a ola kekahi poe mai, a loohia hou no i ka mai kekahi poe. A ke mau nei no ka mai. Aole paha i emi iho. Nui paha ko ke Akua huhu ia makou.
          —Hapa nae ka make. 6 paha i make i ka mai. Make kekahi hoahanau elemakule mai ole i hea la? Ua hele a nalowale, a loaa ole na iwi. Aloha ino.
          MALOO KA AINA.—Ka weuweu, pilikia na holoholona, haahaa loa ka wai ma na kahawai, uuku loa ka ua i keia mau malama.  Ua haule nae ka ua nui ma ka pau ana o na halawai o na la Haipule 8. Lokomaikai ka Haku. Olioli na mea a pau.
          HOOMAKA NA KULA AUPUNI, ma ka la 5 o Ianuari nei. Ke mau nei na Kula Haole elua. Na Mrs. Lyons kekahi. Na Rev. Mr. Searle kekahi.  HAWAII.

Papa Himeni o Waianae.

          E wehe ia ana ka Papa Himeni o Pokai Waianae ma ka luakini o Waiawa Ewa ke hiki aku i ka hora 6½ P M Poakahi la 24 o Jan. nei, nolaila e ala e na lede a me na keiki lalawai o Puuloa, Honouliuli, Hoaeae, Waikele, Waipio, Waiawa, Manana, Waimano, Waiau, Waimalu, Kalauao, Aiea, Halawa, Kepookala, Kapuaikaula a me na poe a pau o ua aina nei o ka ia hamau leo; e ike i ka wai koo lihilihi a ua papa himeni la, he nui na mele ina e hiki aku ilaila, e walea ana i ko laila mau kohu. He hapalua a me hapaha dala ka uku komo, E loaa ka balota ilaila ; e haawi ia aku ana he papaaina o na ai haole kekahi mamua o ka wehe ana ; hora 5 P M oia la nolaila, e eleu mai i inu ti.
          E hele aku ana ka Papa Himeni no Kaneohe ma ka Poalua, a ma ka hora 6½ ahiahi Poakolu la 26 o Jan. e wehe ai na Papa Himeni la no Kaneohe, nolaila e ala, e hele mai e ike e na lede a me na keiki lalawai o Waimanalo, Kailua, Kaneohe, Heeia, Waiahole, Waikane, Kualoa, Kaaawa ; manuahi mai hoi ko Kahana mau iwaiwa puukani, i ike i ka wailohi a ke keiki S. N. Aarona a me Isaia he leo solo nepunepu, a kuu i ka nahe, a me ke keiki pena. Maua no me ka mahalo.
S. W. MAHELONA
J. WELEWELE.  Komite
Ewa, 16, 1876.

NA INOA KAULANA O KA POE E HOLO
Balota ana no ka Apana koho o Molokai a me Lanai no ka M. H. 1876.

E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe :—
          He wahi ukana ka'u e hooili aku nei maluna o kahi kaawale o kou mau lumi hookipa, ke awili pu ia iho me ka lokomaikai o kou Kapena ; e lai auanei.
          No kela mau hua e kau ae la maluna o ke poo o keia wahi puolo ukana, oia hoi keia ; Na inoa o ka poe e manao nei e holo balota no ka Apana koho L. M. o Molokai a me Lanai no ka M. H. 1876.
          Eia iho na inoa :   Hon. D. W. Kaiue, Hon. S. K. Kupihea, Jos. Nazareta, M. Kane, J. W. M. Poohea, Jos. M. Haole, J. Kaluapihaole, L. W. Mahoe a me E. P. Kamaipelekane, ina iho i Honolulu kahi i noho ai. Ka huina eiwa.
          Ma ka la mua iho nei o keia makahiki, oia hoi ka la hape nuia, ua akoakoa ae la na makaainana a me na inoa mua ae ewalu a koe aku ka iwa o na L. M. no kona hiki ole mai i Molokai nei. Ma ka luakini nui hoole Pope o Kaluaaha kahi i akoakoa ai o na makaainana, no ka hoolohe ana i na kukulu manao o ka poe holo balota.
          A mawaena o na kukulu manao ana a na hoa e holo balota ana, elua wale no a'u mea nui i lawe mai a malama, I. Kuikahi Panailike. II. Aie Miliona,
         Ka poe kue i ka Aie Miliona a me ke Kuikahi Panailike ma ke kamailio ana, J. Haole, J. Nazareta, M. Kane, J. W. M. Poohea, Mahoe.
          Na poe kokua i ka Aie Miliona a me ke Kuikahi Panailike ma ke kamailio ana S. K. Kupihea, D. W. Kaiue, J. Kaluapihaole kue oia i ka Aie Miliona.
          Mawaena o keia poe, 4 inoa i komo mua i ka Ahaolelo, a 5 inoa o ka poe malihini.
          Eia ka leo ia oukou e na makaainana koho o Molokai a me Lanai, e koho i ka mea kupono. He mau ia, ke hoi nei au.
          Me ke aloha no i ka L. H. a me na hoa o ka papa pai.  J. M. KANOA.
Kawela, Molokai.

Nuhou o na Aina e.

          Ma kekahi nupepa i ike iho ai makou, ua hoouna ke aupuni o Amerika Hui he palapala i na mana aupuni o Europa, e ninau ana i ko lakou manao no ke komo ana aku o Amerika e hoomalu a e hooponopono i na hihia o Sepania, a ua mahaloia kela manao. Aka, ma kekahi olelo mai Wasinetona mai ua haiia mai, ua hooikaika hou ae o Sepania e hoomalu i kona mau haunaele, a ke hooponopono nei oia i ka hihia ma Kuba me ka noeau, a ma ka nana aku ua kokoke mai ka wa e pau ai kona mau pilikia kuloko. He pono ia, a o ka mau ana no ia o kona kuokoa. Aka, ina e mau aku ka haunaele o Sepania, he mea maopopo no e komo aku ana kekahi mana aupuni e ae e hoomalu, a o ka pau no ia o kona pomaikai kuokoa.
          —Ma ka la mua o keia malama i haawi ai o Peresidena Kalani he hookipa nani ma ka hale alii ma Wasinetona. Ma ka hora 11 o ke awakea ka hoomaka ana. Malaila na kuhina, ka poe Senate a me na Lunamakaainana, na lunakanawai kiekie, na alihikaua, ka ahahui koa o ka kaua o 1812, a me na mea e ae he nui. He 500 hale e ae i wehe ia no na hana hookipa o ka la ma ia kulanakauhale.
          —Aohe nui o na mea hou o Beritania a me Europa. Ua hoouna ae ka Ahahui Raipela o Beritania he olelo noi i ka ahahui ma Nu Ioka e hookuku ia ko lakou akamai iloko o keia mau mahina ae, ma Amerika Hui.
          —Ua haiia mai ma kekahi nupepa o Sepania, e hoouna ana ia aupuni i leta i na mana aupuni o Europa e ninau ana i ko lakou manao no na hihia ma Kuba.
          MA DARIDA 31.—Ua hai ia'e ka manao paa o ka ke Kapena Generala o Kuba, oia hoi o Jovellar, e hoopau ana ia i na hoino a me na kuee o ia mokupuni me ka nana ole i ke ano o ke kanaka a me kona kulana. E paa ana ia i ka poe hewa a pau me ka manao e hooko i na hoopai kupono.

Pepehi kanaka ma ka Paeaina o Gilibati.

          E hai ana ka nupepa Mail o Sidane o ka la 18 o Dek. penei : "Ua loaa mai ka palapala malalo iho maluna mai o ke kialua E. K. Bateson , Kapena Eury."
          Apaiana, mokupuni Gilibati, latitu 1° 51 Akau, lonitu 173° 4 Hikina, Okatoba 12, 1875.—Iloko o ka malama o Dekemaba o kela makahiki, ua hooleleia mai iuka nei e kapena Eury kekahi kanaka o Mr. John Curtis Keyes kona inoa; a he wahine kekahi nona ka inoa o Mrs. Glover. Ma ka la 29 o Dek. 1874, ua loaa mai i keia kapena ka ae a ke alii e noho o Mr. Keyes maluna oia mokupuni me ka hooia pu mai i kona maluhia. Ma ka la 2 o Iune, ua ki ia oia i ka pu a make koke iho la e kekahi kanaka o keia mokupuni, a ke hele laulaha nei oia me ka lanakila, a aole paha e kau ia ka hoopai maluna ona, ke ole e hookikina ia aku. I ko'u lohe ana i keia pepehi kanaka, ua hele aku au ma kona wahi e noho ana, (Mr. Keyes) a lawe mai la i kona kino make, me na keiki, me keia wahine, a ke noho nei malalo o ka malu hale o kekahi Misionari Hawaii. He ilihune keia wahine, a ke makemake nei oia e hoi aku. Ua ae o kapena Eury e lawe aku iaia i Sidane, he mau makamaka kona malaila, wahi ana. E hookau aku no au iaia maluna o ia moku ma ka la 14, no ka hoi ana aku i Sidane. Ke kakau nei au i keia leta mamuli o ke noi a kapena Eury.
Owau no me ka oiaio.
HO RACE J. TAYLOR.
Mi ssionary o ka Papa Amerika o na Komisina no na Misiona Kuwaho.

Nuhou mai Maikonisia mai.
HE LETA MAI KA PAEAINA MAKALA.
[KAKAUIA E REV. D. KAPALI.]

          Sept. 8—No ka noho ana. E like me mamua, pela no ko maua noho ana i keia wa ; he oluolu ke ola o ka maua mau keiki, a he oluolu no ke ola o kamaaina, koe wale no ka poe i loohia e na mai ino i moe kau a hooilo.
          No ka hana a ka Haku, aole makou i lauwili ia e na makani kue mai, mai ka'u i hai mua aku ai a keia wa, he oluolu wale no. He hana Halepule ka makou i keia mau la, a ua paa ae nei, koe na puka komo a me na puka hooluolu. Ina aohe mea keakea i kekahi manao i hoopuka ia, alaila, e hoea aku ia ma ka hoi ana aku o ka Hoku Ao . (I papa no lalo.) 54 kapuai ka loa, 26 kap. ka laula, 10 kap. a oi ke kiekie ; ua kauo ae na kamaaina o ka aina me ka hauoli, i na hana hoopomaikai. Pela no, ua lana na manao no na hana lima, e ike ana, aia ka pomaikai kino malaila, aole nae pela mamua iho nei, he mea luhi, a he mea hoowahawaha wale ia no, a pau ae nei ka hualu o na maka, a ke i mai nei, "Aohe a'u hana, e hana aku wau." Pela lakou e noi nei ia'u, a i na haole.
          Ma na palapala i loaa mai nei, a ma na nupepa, nui loa ka mai, a lehulehu ka make. Kakaikahi loa ka poe make ma ko makou mokupuni nei, o ka poe wale no i moe loihi iloko o na mai ino, e like me na haawina i haawi ia i kuu lahui. Hoemi lahui na kanaka e, i kapa ole ia he poe Karistiano, a he poe aloha i na uhane o kanaka. Mamua ae o ko'u hiki ana mai ma keia Paeaina, e ahu ana na kumulau hoema lahui nei, i na kane a me na wahine, i na 'lii a i na keiki, he mau hakina kekahi poe e noho nei. "No hea mai la hoi keia mai," wahi a lakou. Eia ka pane a ka mea i ninau ia mai:
          "He holo no oukou iluna o na moku e kuai i na kino." "Ae, he hana nui ia ma keia mau aina." Ea, aole anei hu mai ko kakou aloha a ae aku. He poe hoemi lahui ka poe i kau ole ia keia hoailona Karistiano maluna o lakou.