Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 5, 27 January 1876 — Page 4

Page PDF (1.27 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
HELU 7—SABATI, FEB. 13, 1876.
Ka make ana o Saula me kana mau keiki. 1 Sam. 31:1—6.

1 A kaua mai la Pilisetia i ka Iseraela: auhee aku la na kanaka o ka Iseraela imua o ko Pilisetia, a haule iho la ka poe i pepehiia ma ka mauna o Gileboa.
2 A hahai ikaika mai la ko Pilisetia ia Saula a me kana mau keiki ; a pepehi iho la na Pilisetia ia Ionatana, a ia Abinadaba a me Melekisua, na keiki a Saula.
3 A ikaika mai la ke kaua ana ia Saula, a loaa oia i na kanaka paua pua ; a haalulu loa iho la ia no ka poe pana pua.
4 I aku la o Saula i ka mea nana i hali kana mea kaua, E unuhi oe i kau pahikaua, a e hou mai ia'u me ia, o hiki mai auanei keia poe i oki poepoe ole ia, a hou mai ia'u, a hoomaewaewa mai ia'u. Aka aole makemake ka mea nana i hali kana mea kaua ; no ka mea, ua makau loa ia : no ia mea, lalau o Saula i ka pahikaua, a hoohaule iho la iluna.
5 A ike aku ka mea nana i hali kana mea kaua, ua make o Saula, haule iho la ia maluna o kana pahikaua, a make pu me ia.
6 A ia la hookahi make iho la o Saula, a me kana mau keiki ekolu, a me ka mea nana i hali kana mea kaua, a me kona poe kanaka a pau.

———:o:———

Pauku hoopaa. 2 Sam. 1:21.
Mele. Him. 200. 8—6 Leo. (P 1 & 4.)
Pule no ka poe hookuli, hoopanee, mihi hookamani, &c.
Ka ninau, wehewehe, hoopili ana.
Haalele kakou ia Saula e hoi kaumaha a hoka ana i kona wahi, a ia Davida e holo makau ana i kahi i holo ai no kona manao he oialo ole ko Saula mihi. Mai kela Haawina 1 Sam. 24: a hiki i keia Haawina, ehia la makahiki ? E noonoo, e imi, a loaa ole, e imi hou no.
Hai mai i na mea nui iloko o ia manawa mai ka mokuna 25 a i ka mokuna 31. 1 Ka mea nui i make, Owai? Ehia makahiki o Samuela? Ma ka imi ana, ua manaoia, he 92. E imi nae oukou i maopopo. Ehia oihana a Samuela? Owai na hope ona ma ia mau oihana ekolu? Ka luna hope ia o na luna hea? Owai kana i poni ai i alii? Heaha kona kaumaha nui? Mahea oia i kanuia'i? Pehea hoi ka poe Iseraela nona? Heaha ka i kakau ia no Samuela ma Halelu 99:6, Ieremia 15:1?
2 Ka holo ana o Davida ma ka waonahele o Parana, a o Maona, a olelo ino ia oia e kekahi kanaka waiwai nui, a kokua ole, Owai ia kanaka? A i ke ala ana o ka huhu o Davida, a hoohiki e luku ia Nabala ma, ma owai la lakou i pakele ai i ka make? Heaha hoi ka hana a Abegaila? Heaha hoi ka hope ino o keia kanaka lokoino? Heaha hoi ka pomaikai o Abegaila no kona kokua ana ia Davida ma? Mok. 25.
3 Ka alualu alua ana o Saula ia Davida, mahea? me na kausani koa ehia? Ma ke kuhikuhi ana owai ? Owai ka Luna koa o Saula ia wa ? Ma ke aha i ike ai o Davida i kahi hoomoana o Saula ma ? Owai ka i aa e hele pu me Davida a hiki ia wahi ? A loaa Saula ma ia laua, ua pauhia lakou a pau i ke aha ? Nohea ia hiamoe nui ? A paipai ia Davida e Abisai e ae iaia e pepehi ia Saula, ae anei o Davida ? Ka hoopakele ehia keia? No ke aha ka hoopakele ana ? Waiho Davida i ka hoopai ana ia Saula ia wai ? Heaha ka Davida i lawe ai ? A hele laua me Abisai a ku ma kekahi aoao, a kahea aku Davida ia wai ? I ke ala ana o Abenera, pehea Davida i hoahewa aku ai iaia? A ala Saula a lohe i ka leo o Davida a pehea hoi Davida i pane aku ai? Pehea kona hoohaahaa ana iaia iho ? Kapa iaia he ukulele, he manu ma ka mauna. Pehea kana mau hua hoohaahaa mamua? mok. 24:14. Mihi hou anei Saula ? Manao anei Davida he oiaio, a e mau ana ia mihi ? Mok. 26. Ina pela holo hou Davida?
4 Ka holo hope loa ana o Davida ma. Mahea keia holo ana ? Ma ka aina owai? Heaha na hana a Davida i hana ai ma Zikelaga? Ka pepehi ana i na Ameleka ma ka hema o Iuda, a pau loa ka poe i loaa iaia. A iaia ma kahi e, ala kekahi koena o na Ameleka, a hele a puhi ia Zikelaga i ke ahi, a lawe pio aku i na wahine, a hoi mai o Davida pehea oia i hana ai? mok. 30.
5 Ka hoomaka ana o ke kaua mawaena o na Pilisetia a me ka poe Iseraela, mahea ka akoakoa ana o ka enemi ? I ka pihoihoi ana o Saula, a ninau ia Iehova i ka mea e pono ai, pane mai anei Iehova ? No ke aha i pane ole mai ai? Ua haalele kahiko ke Akua iaia.
No ia haalele ana o Iehova, imi o Saula ia wai i mea kokua iaia ? Maikai anei keia hana a Saula ? Pehea Oihanakahuna 19:31, 20:27. Kanaw1. 18:10, 11? Ka hewa ehia keia o Saula? Hai mai i ko Saula hele ana i ke kupua o Enedosa, kana hana, ka hoala ana ia Samuela, ka Samuela mau olelo ia Saula? mok. 28.
6 Ke kaua ana o na Pilisetia me ka poe Iseraela, mahea ia kaua? Ka aoao hea
ka i lanakila? Pehea hoi o Saula me kanaka mau keiki? Owai ka i make mua? Hai mai i ke ano o ko Saula make ana. Owai ka i olelo, ua kokua oia i ka pepehi ana ia Saula? 2 Sam. 1:8—10. Oluolu anei Davida i keia Amereka? 2 Sam. 1 : 14—16. Owai ka i ike i ka make ana o Saula a pepehi iaia iho? He make aha ia? He make aloha, he make naaupo. Pehea ke poo o Saula? p. 8, 9. Pehea hoi kona kino? p 11—13. Owai ka i kanikau nui no ka make ana o Saula laua o Ionatana? 2 Sam. 1:11,12.
Ke Kula a pau. Ehia makahiki o ko Saula alii ana? Oihana'lii 13:21. Ma ke aha i haawi mai ai ke Akua i alii no ka poe Iseraela? A, ma ke aha hoi oia i lawe aku ai iaia? Hosea 13:10,11. Heaha na hewa nui ekolu a Saula? Heaha ka hewa hope, ka hewa i oi loa? Ka hoopii ana paha i ka mea ninau uhane, he pepehi paha iaia iho.
Pehea ka poe kilokilo, anaana, ninau uhane, hoopiopio, kupua ma Hawaii nei? a me ka poe hoopii aku ia lakou e kokua mai? E ola anei? Heaha ka Samuela olelo ma 1 Samuela 12: 25? Ua hookoia anei maluna o Saula, me ona poe kanaka? Pehea hoi ko kakou Moi me na kanaka, ke hana hewa, hookuli, hoomanakii, lapaau hoomanamana? Ma ke aha e hooha like ai me Saula? A ma ke aha hoi e hoohalike ai me Davida?
Mele, Robina Gula, Mele 26, elua pauk.
Pule no na'lii hookuli, & c.
Haawina no Feb. 20. 2 Sam. 5:17—25.

He moolelo Baibala.
[HAKUIA E REV. C. B. ANERU.]
HELU 2.

          Ina i hoohalikeia ka moolelo o ka ke Akua hana ana i ka honua i kinohi, me na kaao kahiko o Hawaii nei no ka honua, ua lapuwale wale no ia mau kaao. Me ko ke Akua kauoha ana, peia no ka hoea ana mai o kela, a me keia mea i kauoha ia. Me ka mana kauoha, puka pu mai ka mana hana, me ka mana hooulu, a paa pono na mea a pau me ka maikai wale no.
          Alaila, ma ka hiku o ka la, hookumu mai ke Akua i ka la Sabati, penei : "Hoomaikai mai la ke Akua i ka hiku o ka la, a hoano iho la ; no ka mea, hoomaka iho la oia ia la i ka hana a pau a ke Akua i hana ai." Aole no ke kanaka ka la Sabati a kakou e malama nei. Na Iehova ke Akua mai no ; ia Adamu ma, na kupuna mua loa o kanaka a pau o ka honua, a me ka hooilina la i ko laua poe mamo, mai kinohi a mau loa aku.
          O Adamu ke kane i hana mua ia, a ha iho la ke Akua i ka hanu ola iloko o na puka ihu ona, a lilo ae la ke kanaka i mea ola.
Kanu iho la ke Akua i ka mahinaai maloko o Edena ma ka hikina, a hooulu ae la malaila i na mea oluolu no ka maka, me na mea ono hoi ke ai, i ka laau o ke ola hoi iwaena konu o ka mahinaai, a me ka laau i ikea 'i ka pono a me ka hewa.
          Kahe ae la kekahi muliwai mai Edena aku e hoomau i ka mahinaai, a malaila aku manamana ae la ia a lilo i eha mana. O Pisona ka inoa o ka mua, (o ka Phasis no ia ma ka olelo haolo, e kahe ana kona wai iloko o ke kai Casapiana,) e hoopuni ana i ka aina o Havila, ma ia aina ke gula maikai a me na pohaku momi. O Gihona ka inoa o ka lua o ka muliwai, (oia hoi ka Araxes) oia ka mea e hoopuni ana i ka aina a pau o Aitiopa. Aole ka Aitiopa ma Aferika, aka, o ka aina i kapa ia o Aitiopa, ma ke komohana ae o ke kai Peresia, a me ke kai Casapiana, kahi i noho mua ai o Kusa a me na mamo e ae o Hama. E nana i ka Mok. X. o Kinohi, na pauku 6—11. O Hidikela ka inoa o ke kolu o ka muliwai, oia ka mea e kahe ana ma ka aoao hikina o Assuria, o ka Tigris no ia. A o Euperete ka inoa o ka ha o ka muliwai.
          Ina kakou e nana i ka palapala aina o Asia, ma na mauna e ahua ana mawaena o ke kai Eleele a me ke kai Casaplana, e loaa no ia kakou na poowai o ua mau muliwai la, e kokoke ana kekahi i kekahi, malaila no kela aina o Edena, a iloko o Edena ka mahinaai, a ke Akua i haawi ia Adamu e malama, e mahi, a e hoomaikai. Kauoha mai la o Iehova ke Akua iaia, "E ai wale oe i ko keia me kela laau o ka mahinaai nei. Aka o ko ka laau e ikea ai ka pono a me ka hewa, mai ai iho oe ia mea; no ka mea, i kou la e ai ai ia mea, he oiaio no e make oe."
          No ka lepo i hana 'i o Iehova ke Akua i na holoholona a pau o ke kula, a me na manu a pau o ka lewa, a kai mai ia lakou la a pau io Adamu la : a o ka inoa ana i kapa aku ai i na mea ola a pau, oia iho la kona inoa.
          Aka, aole loaa ia A damu kona kokoolua e ku iaia. Hookau mai la o Iehova ke Akua i ka hiamoe nui ia Adamu, a ua pauhia i ka hiamoe, a unuhi ae la kela i kekahi iwi aoao ona, a hoopili iho la ia i ka io ma kona wahi. A hana iho la oia ia iwi aoao i wahine, a alakai ae la ia i ke kanaka. I aku la o Adamu, "Oia nei no ka iwi o kuu mau iwi, a me ka io o kuu io, no keia mea e haalele ke kanaka i kona makuakane a me kona makuahine, a e pili aku oia i kana wahine, a e lilo laua i io hookahi." Aohe kapa o laua a olua, aole nae o laua hilahila.
          Ma keia mea, e ike ai kakou e like me ka la Sabati a kakou e malama nei, pela hoi ka oihana mare, hookahi kane hookahi wahine wale no, ua hookumu kahiko loa ia keia mau mea laa, mai ke Akua mai, a poino loa ka mea nana i hookahuli i kekahi a me kekahi.  Aole i pau.

Hoike Kula Sabati o Pahoehoe.

          Ua wehe ia ka Hoike Kula Sabati o ka Ekalesia o Pahoehoe ma ka luakini o Mililani, ma ka la 1 o Ianuari nei, malalo o ke alakai ana a B. W. Kahimoku, ke Kahukula Sabati o keia Ekalesia ; ua hoomaka ia na hana ma ka hora 10½ me ke kukulu laina ana ma ka hale kula o Pahoehoe, oiai ua lilo ke alakai ana na na koa i ao ia e kanaka, a o na mau wahi keiki uuku mai o ke Kula Sabati mahope, a o na wahine mai o ka papa himeni mahope mai o lakou, a hele mai la ka huakai me ke kani o na ohe a komo ma ka hale pule i ka hora 10¾, a pau pono ka huakai, alaila, hoomaka ia na hana me ka himeni ana i ka himeni 598, pau ia a pule i ka pule a ka Haku, a mahope iho, ua koho ia o B. W. K. i komite, a o J. Hanai i Puuku, a o J. K. Haluakoa i kakauolelo, a pau kukulu ia na hana me ka himeni 369 a pau ku mai na haumana Kula Sabati me ka hoike paanaau mai ma Mat. 5: 1—10, a mahope o ia wa, ku mai ka papa himeni a mele mai he himeni haku no ka makahiki hou; a mahope, haiolelo mai o Manuela, he wahi keiki uuku keia, "He makahiki hou ua hiki mai," oia kana kumu manao, a kokua ke kakauolelo no keia kumu manao hookahi, a mahope ku mai o J. H. e haiolelo. "Pehea la e ulu ai ka pono ma ke Aupuni Hawaii nei?" Ku mai ka papa himeni a mele mai, pau ia puhi ohe, kokua mai o Mr. Lanikele no kela kumu manao a J. H., himeni hou a mahope haiolelo mai o Miss. Kaukau, oi a oi koa a koa, pau kana haiolelo ana, a mahope hookahakaha iho la ka poe koa me ka lakou mau pu laau a me na elau hinuhinu a me ka himeni ma ko lakou mau waha, "E inu a kena e na hoa Kula Sabati i ke kiaha puaniki o ka olioli;" ke nana aku i ka lakou mau hana, ua ku no i ka hoohiluhilu ; a i ka pau ana o ka haiolelo, ua hookahakaha hou ka poe koa me na keiki puhi ohe, a pau lulu dala, no ka ua kupono ole i ka hele loa, nolaila, ua loaa mai he $14.15 a pau haiolelo hookuu o B. W. K. a himeni a hookuu ia na hana ma ka hora 4½ a pule a hoi aku kela a me keia ma ko lakou mau home. Me ke aloha.
J. K. HALOAKEA.
Hilo, Piihonua, Jan. 5, 1875.

Nuhou mai ka Paeaina Nuuhiva mai.
[KAKAU IA E KA REV. Z. HAPUKU.]

          Ua lana mai ko'u wahi manao e kau wahi leta hou aku ia oe, a me na hoa o kaua mai Hawaii a Kauai, me lakou ko'u aloha nui a mau aku, aloha nui oukou.
          Na mea hou ma ko'u apana ma Atuona nei:—Ke mau paa nei no ke aloha o Kristo me makou, a hiki mai i keia la a'u e kau wahi leta aku nei ia oe. Aole i hiki hou mai he kaua ma keia mau mahina, me na makahiki elua i pau aku. No ka mea, he ano makau i ka Farani. He ano maluhia ma keia kahawai, a ma ke kahawai o Etuo ho me Puamau, he kaua ka laua hana i keia manawa. Oia na kahawai i hoaano e kaua me na manuwa Farani eha, aole nae i kaua, na na kumu Pope i hoopau ia haunaele me ka Adimarala Farani. Aole hoolohe mai o kanaka i na oleloao aku o na haole Farani, pela no lakou e apa nei a hiki mai i keia manawa.
          Okatoba 10, 1875, ua make ka maua kaikamahine hanai, oia o Tabita Kaiwi, he wahi mai lele ka mai i make ai. Eia na ano mai o ke kau ana mai, he nalulu, he wela, he hui ma ke kino a pau, me ka naha, a mahope ua wiwi loa mai ke kino, a mahope mai make loa. Ua laha loa aku ia ma keia kahawai, a ma na wahi e aku o keia moku o Hivaoa nei.
          Nolaila, ke noho nei maua me ka uwe nona, aka, hoomaha aku ka manao i ke Akua, ka mea nana i haawi mai, a nana no i lawe aku, e hoomaikaiia ke Akua. Ua make oia iloko o ka Haku. Ke hoomanao nei maua i kana mau hana maikai a pau i waiho mai ai i ke ao nei, o ia na oihana a ke Akua a me na oihana o ke kino.
          Ua palapala aku au i na mahina i hala aku nei, ua hiki aku paha, aole paha, mai manao mai oukou he awahua no ka hiki ole aku o na palapala a makou, he nui ka imi ana i kahi e lele ai na leta mai o makou aku nei.
          Aole he launa hou mai o na keiki kula, he mea i makemake ole ia e lakou ka oihana naauao. Ua like no me na keiki ma Puamau, aole he makemake, pela no ma na wahi e ae o keia lahui.
          Ua hiki mai kahi poe o na mokupuni o Gilibati o ka poe aina o Binamu ma i noho ai me Mahoe, me kahi poe iho o kakou. O ko lakou nui he 66. Ua lawe ia mai e na haole hana ma Tahiti Ohio, ua pau na makahiki eha o ka noho ana malaila. A ua lawe ia mai e kapena J. Hart ma Atuona nei, i poe hana kanu pulupulu. A hiki ma ka la Sabati, ua hele mai i ka pule he 26. Eono mau hoahanau, he poe ike i ka heluhelu, he poe noho malie, aole mahaoi, he himeni paanaau, he mau haiolelo kahi mau hoahanau kane no lakou iho. Ua kepa ia lakou no na makahiki elua, ua olelo mai lakou, he nui ko lakou aloha i ko lakou mau aina no ka ike ole ia aku.
          Ekolu o maua halawai ana me Rev. Kekela ma Atuona nei, aole o lakou pilikia mai ma na kino, pela na keiki liilii a laua, aole no i loaa aku keia ano mai ia lakou.
          Hookahi o makou halawai ana me Rev. S. Kauwealoha, ua pau kona mai, he oluolu maikai kona kino, me kana wahine. Aole he mai nui i kau mai maluna ona, wahi ana i olelo mai ai.
          Eia kekahi: E pule nui oukou i ke Akua no makou, i ikaika nui ka hana a ke Akua.
          Aole he dala mahina hou, ua pau i ka aie o ka halepule o makou, no ka mea, ua hooholo ka ekalesia e hookaa aku na dala mahina hou no ka aie.
          Nolaila ko'u wahi manao hai aku ia oe, me ka malu maikai o ko kaua Haku o Iesu, Amene.

Ka Ekalesia a me Kona Kulana.
[HAKU IA E REV. J. BIKANELE.]
HELU 5.

          E hoikeia 'na ma keia helu na manao kuhihewa e noho nei iloko o kekahi poe no ka hooponopono ana i na hihia.
          1. O na hoahanau kokua mau i ka mahina hou a me ka Hanai Kahu, aole pono ke kapae ia lakou mai ka Ekalesia 'ku, wahi a kuhihewa, o hoopau lakou i ke kokua mai.
          Ua pono keia manao ina he oihana huli waiwai o ke ao nei ka oihana hoomana. Aka, he okoa loa kona ano. Ka mea i manao nui ia ma keia oihana, oia o ko na hoahanau noho pono ana. "E imi e oukou mamua i ke aupuni o ke Akua a me kana pono." Ke kumuhana keia. O ka hookupu dala ana, he hana pili wale mai ia. Nolaila, o ka manao e waiho pela i na hoahanau kokua, mau me ka hooponopono ole ia o ko lakou hihia o aua lakou i ka lakou mau dala, he kuhihewa nui ia. Aole pono i ke Kahu Ekalesia ke hookipa ia manao. E kipaku aku no. I kona hoao ana ia Iesu ma ka waonahele, ua hooikaika no o Satana e hookomo i keia manao iloko ona. Eia ka Iesu olelo pane iaia, "E hele pela oe, e Satana."
          2. O huli aku ma na hoomana e ka poe kapaeia.
          Ka manao kuhihewa keia nana e hoonawaliwali nei i kekahi poe Kahu. No ka ike aku i ka poe Pope a me ka poe Moremona e hoohalua mai ana, manao kekahi poe Kahu e aho ke waiho wale i na hoahanau hihia me ka hooponopono ole ia. Minamina keia poe Kahu, a noho lakou me ka manao he oi aku ka maikai o ko na hoahanau noho hihia ana iloko o ka Ekalesia, mamua o ke kapae ana a lilo aku i ka Moremona a i ka Pope paha.
          Ka mea a ke Kahu e makaala 'i, oia ka maemae o kona Ekalesia, a ina hihia kekahi poe hoahanau me ka hoopaakiki i ka hana hewa ana, alaila, o ke kapae aku no ka pono. O ka huli ana ma na hoomana e aia no ia lakou. Ina lilo ko lakou mau uhane no ka hana ana pela, maluna no o ko lakou mau poo iho ko lakou koko. Ua hookaawale ke Kahu.
          3. O hoohuakeeo ka poe kapaeia, a lilo i poe hoomaloka loa.
          Kekahi keia o na manao kuhihewa, a ua ano like no me ka mea i haiia maluna 'e. He oiaio, ua auwana loa no kekahi poe mahope iho o ke kapae ia ana mai ka Ekalesia 'ku. No lakou iho no ko lakou auwana ana. Aole i hewa ke Kahu no ke kapae ana ia lakou. Ka hana ia i hoonohoia 'i oia i Kahu, o ka malama i ka Ekalesia ma ka hookaawale ana i ka poe pono ole mailoko aku ona. Ma keia mua 'ku, ke ae mai ka Haku, e hoikeia 'i na kumu o ka hoohuakeeo ana o kekahi poe no ke kapae ia ana mai ka Ekalesia.
          4. O lilo ka poe kapaeia i poe enemi, a kue mai i ka Ekalesia.
          Heaha la ke enemi mai keia poe ? E hiolo anei ka oiaio o ke Akua ia lakou ? Aole he mea hou ka enemi ana o ka poe hewa i ka pono, he mea kahiko no. Ua hana o Parao pela, a ua hoopoholoia oia iloko o ke Kai Ula. Pela hoi o Herode, a ua aiia kona kino e na ilo. Mai alo ae ke Kahu mai kana hana hooponopono no ka enemi mai o kanaka. E hele mua no.
          5. Aole pono ke kapae i ka poe hanohano o nahaha liilii ka Ekalesia.
          He mea hiki no i ka poe hanohano ke hoopilikia i ka Ekalesia ke manao lakou e hana pela. Aka, aole nae e poino ka Ekalesia ke hana ino ia mai oia. Ka mea hoopoino iaia, oia o ka hookipa ana i ka poe hihia iloko ona. E aho ae ke nahaha liilii ka Ekalesia no ka pono, mamua o ka ae ana i ka hewa. Imua o ke Akua, ua like na kanaka a pau ; a o ka Ekalesia o kona aupuni no ia ma ka honua nei.
          He mana ko ka Ekalesia maluna o kona mau lala. Ma na mea nui a i na mea liilii, ua hoohiki lakou a pau e hoolohe i ke ao ana a ka Ekalesia. I hookahi rula no na mea a pau e pono ai.  (Aole i pau.)

Kumumanao.
UA KUPONO ANEI KA LA I HANAU AI O IESU KRISTO KE HOOLILOIA I LA KULAIA AUPUNI?

I na makamaka o ke Kula Ao Kumu o Waimea nei ; Aloha oukou:
          Ua ili iho maluna o ko'u poo ka ukana nui o ka noonoo no ka Nanehai i ike ia ae la maluna, e welina aku ana imua o oukou e na hoaaloha no ko kakou kumumanao o keia la.
          Ua imi, a huli, a noonoo nui ka poe manao ma na aina naauao, no ka la i hanau ai o ko kakou Mesia ka Hoola Nui o keia ao, a ua koho lakou, ua hanau ia o Iesu Krsito ma ka la 25 o Dekemaba, aole nae i hoike pololei ia mai, mai ka mua a hiki i ka hope o ka Baibala, oia ka la i hanau ai, aka nae, ua pono ke ae ia keia manao, oia ka la i hanau ai ka Haku. Nolaila, ua hoolaha ae la ke Aupuni Hawaii nei, e hoolilo i ka la i hanau ai ka Uwao i La Kulaia no ke aupuni. Ke hele loa nei paha ka'u kamailio ana mawaho ae o ko oukou noonoo maikai ana e na hoa kumu.
         Nolaila, e hookupono ae au i ko'u wehewehe a kamailio ana i ka ninau e pili ana i ko kakou kumumanao, oia hoi ka huaolelo, "Ua kupono anei ka la i hanau ai o Iesu Kristo ke hooliloia i la kulaia aupuni?" A eia ka pane a ka mea nana e kakau nei i keia haawina.
          Aole i kupono ke hooliloia ka la i hanau ai o Iesu Kristo i la kulaia aupuni, malalo o na kumu maopopo lea i hiki ke hoomaopopo ia e ko oukou mea kakau.
          1. O ka la o ka mea a kakou e kamailio nei i keia wa, he kiekie ae Ia maluna o na mea a pau, aole Ona lua malalo iho o ka lani, a maluna ae o ka honua, a iwaena o na lahuikanaka, Oia wale iho no, e like me Kona kiekie, a kamahao maluna o na mea a pau, pela no i kupono ole ai Kona la ke hoolilo ia i la kulaia aupuni.
          2. Aole i kupono Kona la i hanau ai i la kulaia aupuni, o hoohaunaele ia. Ua mea mau kakou e na hoa i na la kulaia aupuni o Hawaii nei, he la heihei lio, pili waiwai, hula lealea, inu i na mea ona, hana i na mea pupule, na lealea pau wale o keia ao, a me na mea ano ino a pau, pau ole i ka heluia e ko oukou hoa nei. Ua maa no hoi kakou i na wa a pau. Ke ike ae la kakou i na hana i hana ia, he ino ia mau hana. A ke papa aku nei au i na hoa i hoomalule ia e na wai hoopupule, eia ka lakou pane, "he la kulaia keia, he la keia no ke aupuni, aole e hiki ke hopu ia." A pela wale aku na olelo. Ina pela ka manao, alaila, o ko kakou komo ana aku no ia e kumakaia, a e hoomaewaewa aku i ko kakou Kalahala, a Hoola nui hoi o keia ao.
          Oiai hoi, aole makemake o ko kakou Haku i na hana pono ole a pau. — Ke i mai nei hoi ka Baibala, "ua huhu mai ke Akua i ka hewa i na la pau." A ina pela, alaila, ua huhu ko kakou Hoola i ka hoolilo la o Kona la i la kulaia.
          3. Hawawa loa ke aupuni i kona hoolaha ana i keia la i la kulaia.
          I ka nana aku, aole paha i hoolilo na aupuni naauao o keia honua i keia la i la kulaia no lakou. Aole paha i hoolilo o Amerika i keia la i la kulaia e like pu me ko kakou nei, he nu hou paha keia la ia lakou, ke ike, ua hoolilo ia i la kulaia aupuni, a pela paha na aupuni e ae, nolaila, hawawa, loa. A eia wale no ke kupono o keia la, a oia wale no ka hana kupono i ke aupuni e hana ai.
          1. E hoolaha akea ke aupuni, e lilo keia la i la hauoli, a hoomaikai aku i ke Akua, no ka loaa ana mai o ke Kalahala o keia ao holookoa.
          E nana aku i ka poe Magoi, i ko lakou ike ana i na hoailona no ka hanau ana o ka Mesia, imi pololei lakou a loaa, hauoli nui loa lakou, hauoli naauao, mahalo, a makana aku me ka manao maikai. Ina pela kakou, a o ko kakou aupuni hoi.
W. B. KEALOHA.
Waiaka School, Waimea Hawaii.

Na Anoi o Waianae.

          Hora 10 A M, Poakahi la 10 o January, A. D. 1876. Ua malama ae nei na Ahahui ehiku o ua aina uluniu kaulana nei o Pokai, he papaaina o na ano paikini inu ti no ka manawalea o ka Ahahui Adamu, oia hoi ka Ahahui Etaredia a me na lala o Waianae i kukai aloha ia mai e ka S. W. Mahelona.
          Ua akoakoa mai na Peresidena ehiku, a me na lala, a me ka poe i hoopiha mai i ke anaina nui maloko o ka luakini o Pokai, Waianae, no ka hoomanao i ka la hanau o ka mea Kiekie William P. Leleiohoku Kalahoolewa; na P. W. Kaawa ka Paresidena o ka Ahahui Leleiohoku i hoomalu i ka pule a me ka wehe ana i ka haiolelo i na helehelena o ke 'lii nona ka la, penei kana. E hoomanao kakou e na Peresidena a me na lala a pau, a me na hoa i hookipa ia mai nei i keia anaina nui ma ka luakini o Pokai Waianae; no ke ano a me ka hanau ana o ka mea Kiekie, a hooilina Kalaunu o ka aina, a haku no ko kakou hilinai aku i kona hoopono, e noho ma ke Kalaunu o Hawaii nei, i makua no kakou; nolaila, e lawe kakou i keia la, e haawi aku i mau huro ekolu, a e hoomaikai piha i kona la i hanau ai, ua haawi ke anaina ekolu huro ana, ua haawi hou ae ke anaina he ekolu huro no ka Moi D. Kalakaua, a me ka ohana 'lii, pau kana, nonoi mai ke anaina i ke ahonui o ka mea kaulana, e kokua mai i welina no na mea e pili ana i ka mea nona ka la; haawi mai la ka S. W. Mahelona he haiolelo, penei kana.
          Ke hoouna aku nei au i ka mahalo piha ia oukou e ke anaina, no ko oukou haawi makana ana mai i keia wa ano, e hoohanohano palena ole no'u i na hiohiona, a me na anoi kelakela o ke Keiki Alii Kiekie William P. Leleiohoku Kalahoolewa Kalaninuiwaiakua Kamehameha III., e ae like aku kakou i kona inoa, i ka poe i ike ole, a e ninau ia mai ana e na malihini o ke ao holookoa i ike ole i kona oiwi, oia nei ke alii kiekie hookahi, a hooilina kalaunu o ka aina; oia hookahi no ka mea i loaa aku la ke anoano, a oi kelakela o ia hanauna alii o ka aina nei, nolaila ua kupono ke anaina i haawi aku nei i na mahalo piha no na huro ekolu nona i kona la ano nui.
          Ua hanau ia oia ma ke kakahiaka Poakahi, la 10 o January A. D. 1855 ma Honolulu, Oahu. Iaia i hele malihini mai ai ma ia wa, ua wawa ia mai kona hanau ana i ke alo alii, a ua kui ae la kona kaulana i ke kulanakauhale alii o Honolulu, a hiki aku la kona hanau ana i na pae moku o ke Aupuni Hawaii a me Kahikiku; a Keapapanuu.
          E noho ana au me ka Hon. P. Nahaolelua a me Kalani Kapuaiwa Lota Kamehameha, ma Haliimaile ia ano kakahiaka poniponi, hai mai Caisara Kapaakea, ua hanau mai la ke keiki alii ; lohe ke alii no ia mea hou, nolaila o ka iwakaluakumamakahi keia o kona mau makahiki.
          Ua hanau ia mai oia he alii muli a Keliimanowai Caisara Kapaakea (k) i noho ia Iwikau Keohokalole (w); a he mau mua kaikuahine kona e noho nei, a me kona mua, Kalani Moi D. Kalakaua R., nolaila i keia au, ua pahola ae iloko o ka lahui a puni ka aina kona kuoo, ka anai lohilima o kona noonoo ma ke kulana paionia Hawaii, a kelakela o na olelo mikololohua o Enelani ; ano ua pahola ae nei kona kaulana i ke ao malamalama, no kona noho ana i hooilina kalaunu no ka lahui ; a kahu aupuni hoi ; nolaila, e holo e na ohana alii imua a me ka lahui, i loaa aku o Hawaii imi loa ; hauoli piha ke anaina.
          Ua waiolu kakou nona i keia la, ua kupono na puana mahalo piha a ka moe : he hanai oia na ka mea Kiekie R. Keelikolani ua kapaia kona inoa eia, ma o kana lei i hala mua loa, oia o William P. Leleiohoku a me ka lua o kona inoa Kalahoolewa, no kona hanau ana ia la, oia no ka la 10 o January A. D. 1855. Hora 12 awakea i hoolewa ia ai o Kalaninuiwaiakua Kauikeaouli Kamehameha III, nolaila mai kekahi puana o kona inoa e hea ia nei.
          Ua noho oia ma ke alo o kona haku a makua hanai ; ua hoonaauao piha ia oia ma ka paionia kelakela o Enelani a me na huaa o kona aina makua, he sila kona ike, a sila hoi kona kulana oiwi ponoi, he akahele a me ka hilinai lahui ; e hele ana kona hiohiona kuoo ma na manao e paulehia ia ai e kona poe o ke one hanau, a na kana mau hana kakou e noii mai nei, e huli like aku i ke one anapanapa o Waiolama, i lilo ka kakou mau pua i hoa noho no kona aupuni i lel pu i ka maile laulii o Koiahi ; mai nihi ka hele i Hanalei, o hehi hewa i ka limu kaha kanaka o Manuakepa, nolaila ua kupono ia kakou ke kalokalo aku i ke alii nona ka mana mau loa, e hooloihi i kona ola a kau pono i ka wekiu o na pua iluna loa, a kaikai oia i ka hooponopono o kona hiki ana i ka noho kalaunu, no kona kupono e haawi i mau pomaikai no kona lahui o kona aina makua, e walohia a e welina aku kakou nona i na makahiki a pau, owau no me ka mahalo.
          I ke ano meha ana mai o ka hauoli o ke anaina, kahea mai la o J. M. Kalehua, ka luna kuai kudala i na waiwai o na ahahui ehiku no ia la, ua hoahuia mai la na pua lei o na ano a pau i lohi noeau ia e na lede a me na papahi lei palai moe wai a me na liko o ka maile laulii o Koiahi, ua hele a nolupe i ka lehuamakanoe, ka ua mea o ka pua memele o na pua hala, ilima a me na lau lipolipo o ka wao.
          I ka pau ana o ia mau wehi i ke kuai, a lulu ia mai na kenikeni a akoakoa e ke anaina, ua loaa mai la he $51.25 ; ua waihoia na koena ma ka lima o ka puuku o ia ekalesia, no ka hoomaemae i ke kino o loko a me waho a me ka hale pele o ka luakini o Pokai, o ka huina o na loaa a ka Ahahui Sepa a me ka Ahahui Adamu i hapai ae nei e hui pu mai na ahahui e, mai Dek. 1875 a ka la 10 o Jan. 1876, he $201.25. Aia me ia mau hoohauoli ana ko ke anaina mahalo piha.
          Ma ka hora 1 ae, ua haawi mai la ka Ahahui Adamu he papaaina ma na ano ai haole, a ua malamaia e na lede na kuene o ia papaaina, ua ai a ko'u pono ka puu i ka wai a ka naulu, ua hele ke anaina a kinikohu i na wehi o ka nahele.
          Hora 10 A M Poalua, Jan. 11, ua wehe hou ia he haiolelo na na hoa luna e holo balota ana i akoakoa mai ma ka luakini o Pokai, Waianae ; ua hoomaka na hana me ka pule a P. W. Kaawa, noho o J. M. Kalehua i Peresidena, a o S. N. Aarona i kakauolelo ; ua wehe mai o H. U. Mahi i kana ipu holoholona me kana koena palu, e puhipuhi ana i ona ia mai e ka alaihi a me ke aloiloi ; ua hoolou mai oia no ke Kuikahi ka Aie Miliona, ka Bila Haawina, ka papa Hoopae Lima Hana a me ka hemahema o na kanawai ; ua ai ia no kana palu, me ka mahalo o ke anaina, pau kana.
          Wehe mai o P. W. Kaawa i kana ipu, me he la o Laamaomao o ka ipu makani a Kuapakaa, o ke puhi no e kahea ana, pa mai pa mai ka makani o Hilo, waiho aku ka ipu iki, lawe mai ka ipu nui, nolaila puana mai la oia, he makemake oia i ke Kuikahi Panailike, a o ka hiki mai a lehulehu o na malihini kona mea i mahalo ai, a he hoole oia ia miliona nui o nui ko kakou aie a me na wehi e ae o kana mau hai manao akea ana, pau kana.
          Ua wehe mai o S. Kaanaana he haiolelo pokole no ke kue miliona, Kuikahi a me ka aie lahui, a me ka Bila Haawina a pela wale aku.
          Ua wehe mai o J. Welewele oia puu iliili no, aole i ano okoa ae ka mai o miliona nui a me Kuikahi Panailike ma kana hai manao, nolaila ua ike ia no kana.
          Ua wehe mai o S. W. Mahelona oia mau ano no a nui aku, a me kona noi e imi hou ia i kanawai no na auhau alanui o na kanaka o kela a me keia apana, aole laweia na auhau ma ka apana okoa, ma ia apana iho no, a me na kuleana o na kanaka ma na aina konohiki e hookaawale pono ia e kuai no lakou, a me na aina akea o na konohiki, ke aupuni, a leialii, e haawi no ka poe mea aina ole; ma ke kanawai, i ulu mai na loaa aupuni, na hana mikiala a me ka hoohoihoi a i loaa ona wahi e kaohi ia ai na ohana e hoohanau ai, a e hoomaa hoi ka mahiai, hanai holoholona a me na hana pionia e ae, a e poha mai ka noho kuonoono me ka hooulu lahui. Ua mahalo ia no lakou, o ke koho wale no koe, a ilaila e ike ia ai na keiki o lakou iaia ka ai hoopau. Me ke aloha.  KAMAILELAULII.