Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 7, 10 February 1876 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Feb., 1876.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

2 Hapaha mua ..... 3 22.2 PM
9 Mahina piha ..... 7 15.7 AM
16 Hapaha hope ..... 6 24.8 PM
2 4 Mahina hou ..... 7 49.2 PM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la... 6 40.7 AM. ..... Napoo la...5 46.7 PM
8 Puka la... 6 38.3 AM ..... Napoo la...5 50.3 PM
15 Puka la... 6 33.7 AM ..... Napoo la...5 54.7 PM
22 Puka la...6 29.7 AM ..... Napoo la...5 57.7 PM
29 Puka la...6 24.6 AM ..... Napoo la...6 00.6 PM

Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.

          Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
          Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Ke hoomaka mai nei ka mai eha o na maka ma Honolulu nei.

          A keia Poakahi ae e haalele mai ai ke Kilauea no Hilo, a me na awa ku-mau.

          Nui ka ino a me ka ikaika o ka makani ma na mokupuni a ka Hoku Ao i hele aku nei.

          I keia mau la e ku mai ai ka mokumahu Kulanakauhale o Melebona , mai Kapalakiko mai.

          He elua mau wiliko hou o Makawao e hoala ia mai nei i keia mau la ; pela ka lohe mai kekahi makamaka mai. Kuikahi Panailike.

          Ua haalele ia aku ke kuna Hattie ma Kauai, iloko o ekolu anana ka hohonu o ke kai. Ua hoao ia e na kamana e hoolana, aole nae hiki.

          He mau kii nani ke kau nei maloko o ke keena hope o ke Kilauea , me na huaolelo hoolaha. Na kahi noeau F. E. Iakekona i kakau me kana peni.

          Ua lohe mahui mai makou, he lehulehu wale ka, ka poe i kohoia i Lunamakaainana no keia kau, i kupono ole no ia noho. Ina pela, na ka Ahaolelo no e hoopololei.

          Ma ka la 5 i hala iho nei, ua hoohuiia ma ke kaula gula o ka mare, e ka Rev. W. Frear, o Mekia Chas. T. Gulick, Kakauolelo mua o ke Keena Kalaiaina, me Mrs. S. A. Thompson.

          Ma Hilo, i keia mau la iho nei, ua hanau na ka wahine a ka Hon. F. S. Lyman, Lunakanawai Kaapuni o Hawaii Hikina, he kaikamahine.

          I ka wa a ka Hoku Ao e kaalo ana i ka ailana Marshall, ua lele mai la kekahi ia nui a kau maluna o kona oneki, nona na paona he 50. Mailoko mai o ke kai kona lele ana a haule ana maluna o ka oneki.

          He mau lono kai loaa mai mai ko na aina e, aole nae he mau mea ano hou no ko Hawaii nei mau pono. Aia no ke Kuikahi i kahi hookahi kahi i kau ai, a na keia moku ae paha e lawe mai he wahi lono iki.

          Ma ke ku ana mai o ka Hoku Ao ua huli hoi mai ka Rev. J. W. Kanoa, H. Kanoa a me ke keiki, Rev. S. P. Kaaia me kana wahine, a me J. E. Kamelana, ka elele a ka Papa Hawaii. He maikai no ko lakou ola ; a ua hai mai no hoi lakou, he maikai no ke ola o na misionari i noho aku la mahope.

          Ke maumaua nei no ka ua ma Honolulu nei, a ua hele a hakukele ke ala. "He mea pono ka hele wawae ka Luna Alanui ma kekahi o na alanui, i hoomaopopo ai ia i ka nanea o ka wawae i ka pakikakika, a me ke kaumaha o na hila o ke kamaa i na paona lepo," pela o Pinaau e uwo ae nei, no kona pakika ana.

          Aole i holo aku ke Kilauea no Maui a me Hawaii i ka Poakahi i hala iho nei, no ka nui loa o ka ua; a ka Poalua ae, hora 3, ua holo aku. Lehulehu na ohua i haalele ia mahope, no ka manao o ka hora 5 e like me ka mea mau ka manawa e holo ai. He hoohoka keia, a he hoopilikia hoi i ka lehulehu holo mokuahi ; oiai he pilikia paha ko kekahi, eia nae, ua haule iho la, mamuli o keia hele ino.

          O ka hana a kekahi wahi kanaka mamua aku nei, o ka hoonoho akua e hoopupule ai. Ke hiki mai i ka wa ai, e hele ana ua akua nei, a ke pau ka ai ana, hiamoe a oluolu ka maloeloe o kona opu, alaila hoomaka hou e hana i ua hoopunipuni nei. He aloha ka i ka wahine manuahi ke kumu. Lapuwale no hoi. Aia mauka aku nei kona wahi noho, ma ka aoao ma Ewa o ke alanui, e ku ana mahope aku.

          "Likiliki mai la ka hoi ko'u opu," wahi a kekahi i ka la koho balota aku nei. "Ae! lili-o io aku la ko opu i ka papaaina o ka balota o mea ma," wahi a Ukali. "He keu o ia la, mao kela e akiku ai i na io liu, a i ke koho ana, he paa balota okoa, poho maoli ka hoi au, aohe e hihi o ke kokoi a mea ma i mau papaaina," i nuku ae ai kekahi luna holo balota. "Puehu aku la oe i ka unuunu a ka Waahila," i puana ae ai o Ukali me ka akaaka henehene haalo'ulo'u. "E aho hoi ha e pine aku au ia olua," i puana hope aku ai o Ukali. Hu ae la ka aka.

          Ma ka halawai mau a ka Hui Kinaiahi Helu 2, ma ke ahiahi o ka la 3, ua koho ia na 'lii no keia makahiki penei:
J. W. McGuire —Luna Hoohana.
John Adams —Kokua Mua.
W. J. Maxwell—Kokua Alua.
J. Kelekona —Kakauolelo.
W. S. Brash—Puuku.
          —Ma ka halawai kumau o ka Hui Helu 4, ua kohoia na 'lii no keia makahiki penei:
J. U. Kawainui —Luna Hoohana.
H. R. H. Leleiohoku—Kokua Mua.
D. L. Kamaua —Kokua Alua.
E. K. Lilikalani—Kakauolelo.
J. U. Kawainui —Puuku.

          Ua ike lihi ia 'ku ka Aha Luna nana koho o Waimea, Kauai, ma nehinei, e kiei nui ana i na omole o kahi o na waiona ma o ae nei. Aloha wale! Mai kela hauwewe mai no, a noho ana i keia puhi.

          Eia ianei ka Lunakanawai Apana o Waimea, oia o A. W. Maioho ; ka Luna Helu, S. K. Kuapuu; a me ka Luna Auhau J. H. Kapuniai. I holo mai nei lakou e halawai pu me na Luna Aupuni, no ka noonoo ana i ke kuee haunaele ma ke kahua koho balota Lunamakaainana o Waimea, Kauai, oiai, o lakou na lala o ka aha Luna Nana koho o ia apana.

          Ma Kalepolepo, Maui, ua make loa kekahi keiki uuku iluna ke alo, ma ka hina ana o kona makuakane i ona i ka waiona maluna ona. Auwe! Oe e keia kanaka. Mamuli o kou inu ana i kela mea hoolapuwale kino, ua lawe ae la oe i ke ola o kau keiki. O ke ao ana ia i oi aku mamua o ke kanawai hoopaahao, a he mea pono ia oe a me ka lehulehu e haalele loa.

Moolelo o ko ka "Hoku Ao" huli Hoi ana i ka Home.

          Poalua, Nov. 30, 1876.—Haalele ka moku Hoku Ao ia Jeluit, a holo no ka huli hoi ana i ka home e ike aku i na Hono o ia aina aloha, kahi o na hoa'loha.
          Aia ma kona oneki na ohua—O ke Kapena a me kana wahine ; ka Elele o ka Papa Hawaii, a me kekahi haole eepakeke no Makala mai, he Kapena me ka Malamamoku ; me elua sela, me ke kuene, no kekahi moku i ili ma Jeluit i ka malama o Nov. He moku Rusia ua moku 'la ; a me ka'u wahine.
          O keia mau ohua a pau, e hoi ana i na home o lakou, na home aloha, me na lipolipo i uhi paa ia na puu kinikini, o ka hana a ka Mea Mana Loa.
          Aia no maluna o Hoku Ao , na ohua e huli hoi ana i ko lakou mau kihapai. O Rev. B. G. Snow me kana wahine; Rev. J. F. Wini me kana wahine ; S. Kahelemauna me kana wahine ; S. W. Kekuewa, me kana wahine.
          Holo o Hoku Ao no Namerika, ma ka Poalua, la 30 o Nov. Ike mua ia o Kille, he wahi mokupuni uuku mawaena o Jeluit, a me Namerika. Ua neoneo o luna o ua aina la, ua hina na laau i ka makani ikaika i pa ai i ka malama o Novemaba.
          Haalele ka moku i keia aina a holo aku i Namerika, ku malaila i ka Poakolu. Halawai pu me na kamaaina. Na Snow, a me Wini, i malama i ka hana a ka-Haku ; iwaena o na hoahanau. Poeleele iho la, hele ino ka kau ana iluna o ka moku.
          Ma ia po no ka holo ana no E bon, ku malaila i ka Poaha ; lele i uka o Snow ma, Wini ma ; launa pu me na haumana. A ma ia po iho holo no Mejuro, aka, loaa iki i ka pohu ma ka moana, ku no nae ma Mejuro i ka Poalua elua o ka malama o Dekemaba. Lele i uka o Kekuewa ma a noho me na haumana ; haunaele nae ka aina, he wahi kaua kuloko ko lakou iloko o keia wa. Pehea la i keia wa, ua pau paha, aole paha?
          Holo ka moku no Arno, ku malaila i ka Poakolu. Lele au i uka a me ka'u wahine, me ka Elele o ka Papa Hawaii. Launa pu me na haumana; hauoli maoli ka naau i ka hui hou ana me lakou, a na lakou i haawi mai i mau mea e pono ai makou.
          A pau na hana malaila, makaukau no makou e haalele ia lakou, aka, ua haawi mua makou ia lakou iloko o na lima o ka Haku; a nana no e kiai mai. A ke noho la me lakou o Andru me kona ohana, a nana no e kuhikuhi aku ma na mea pono, e pili ana i ka pomaikai nui o ko lakou mau uhane.
          Holo aku no makou no Mille, e waiho aku ia S. Kahelemauna ma. Ku ka moku malaila i ka Poaha. Lele iuka o S. Kahelemauna me kona ohana, a hui me ko laua mau haumana. O ka aina hope loa keia o ka Paeaina o Makala, e haalele iho ai ka Hoku Ao , a holo aku no Apaiang. O ka nui o na la mai Jeluit a hiki i Mille, he 11 la wale no.
          Holo ka moku no Apaian g, a ku malaila i ka la Sabati, la 21 o Dekemaba, elua la mai Mille aku a hiki ma Apaiang, huipau loa na la holo 13 no Makala, i ka huli hoi ana i ka home. Ma keia holo ana, nui na ale, ikaika ka makani, luli io ia nei, kupikipikio ke kai, poluea, hoopailua hoi ; a nalulu ke poo, pilikia ka poe luai ma ka kai. Akahi pule ke ku ana o ka moku ma Apaiang. Ike ia Mr. Tela, Haina, Leleo ma, me na haumana pu a lakou. Ma ka nana ana i ke ano o ko lakou mau helehelena, he ano nawaliwali no ma na kino, e ola paha mahope.
          I ka pau ana o na hemahema o ka moku ua holo aku no Butaritari, e kii aku ia Kanoa me kona ohana e hoi aku i Honolulu. Ku no makou ma ka aina o Butaritari, ma ka la 21 o Dek. A kau mai la o Kanoa me kona ohana no ka huli hoi i ka home.
          Dek. 23. —Haalele ka moku ia Butaritari. Huki na pea, hoomaloia na kaula, kuu ia e holo i ke kai. Nani no na eheu keokeo o ka Hoku Ao. Paa ka hoeuli, hookaa ka ihu o ka moku e holo aku i ka Akau. O ka pau no ia o ka ike ana i ka Paeaina haahaa o Maikonisia, a holo aku i ka moana kai lipolipo, ani na makani, e lawe e na makani i ka nuhou maikai i ko Hawaii Paeaina mai Maikonisia.
          Ua iini no ke Kapena e ku no ma Honolulu, mamua ae o na la he 20 ke loaa ka makani mai ka Akau mai; i ka holo ana, ua kue ka makani, aole kokua pono loa ia makou; lauwili wale, mamua mai, pohu i kahi wa, makani pukiki ano e i kahi wa, luliluli wale ka moku, ano e mai na ale o ke kai. O ke ano o ko makou mau pauku kino iloko o kela wa ino, ua hala ka pili kohu, ua nakeke ka pili, ua hoano e ia na ukana oloko, a pii mai la ko loko iwaho, a nui maoli ka poino, aka ua maa nae ka moku i ka hoano e i na mea oloko, mamuli o ka hana ano e a na ale o ke kal, nolaila pela e loaa ai ka mai o ke kai i ka poe ohua holo moana.
          Pela aku no ka holo ana o ka moku i ka Akau, aka, aole hiki pono i kahi i manao ia, ua holo pahua aku i ke Komohana, ua hala he wa loihi ma ia ihu. Mau aku no ia holo ana me ka makani kue, a haalele pu wale iho la no, pohu iho la, emi hope aku no kekahi mau mile, loaa mai he wahi makani, e aniani mai ana mai ke Komohana a ua loaa kahi nawe iki.
          Lana ae la ka manao, o ka makani kupono keia e hiki ai i ka home aloha. Ua haalele iho la no ia makou e holo pokakaa wale ana io a ianei, e like me ka luli ana o na lau nahele o ka uka lilo i ka makani, pela iho la makou iluna o ka hokua o ka moana uliuli.
          Mahope o keia pohu ino loa ana, ua loaa mai ka makani kue ikaika loa, aole hiki ke holo me ka maikai, pu-a ia na pea, a koe kekahi mau pea eha wale no, kakani na kaula i ka ka mea o ka nui o ka makani maluna o makou a ane pilikia no, aka aia ko'u mahalo maluna o na alii moku, a me na luina, ua eleu maoli, aole makau, o ko lakou huluaa paha ia. A mamuli o ko lakou eleu, ua loaa mai kahi pono iki, aia ko makou hilinai nui ana i ke Akua. No na la eha ka loihi o ka pa ana a keia makani a ua pau iho la, akakuu mai la ka pii ana o na ale, a oluolu mai ka ino maluna o makou.
          Holo aku no e ake e ike i ka aina aloha, a loaa mai la he wahi makani mai ka Akau Hikina mai, o ia ka makani nana i lawe mai ia makou a pae i ka aina.
          Mamua nae o keia makani, he pilikia i ane kokoke, oia hoi keia, ekolu no pahuwai i koe a lele loa ke aho o Olepau, puka mai ana ka olelo mai hope mai, "e kuata ia ana ka wai." Ke mihi la makou i ka ka mea o ka make a ka wai, i na e pau io ana ka wai. Mai ia po iho no, e hoohaule mai ana ko ka lani i wahi kulu paka ua, ua loaa mai la kau wahi wai uuku ma ko makou mau bakeke, a pela ma ia mau la mai ka nui o ka wai, a pau ae la ko makou makau ana. Na ka Haku i haawi mai.
          Holo mai la no makou e hookokoke i ka aina aloha. A ma ka po o ka Poalima, ao ae la Poaono, ike makou ia Molokai, a me Maui, a hooiho mai no Honolulu, a hoea ana o Makapuu a me na olapalapa o Oahu. Ke pane wale ae la no oloko o'u me ka i ana' nani no na puu a me na awawa ma na aina mauna, haahaa loa ko Maikonisia, he mau kuahiwi niu a laau ko laila.
          Poeleele koke iho la no makou mawaho ae o Waikiki, a kuu ka heleuma mawaho ae o Mamala. Pau keia holo moana ana, o ka la 5 no ia o Feb., o ka hora 6 paha ia o ke ahiahi. O ka nui o na la o keia huli hoi ana i ka home, he 58 la, mai ka Paeaina o Makala, a me ka Paeaina o Gilibati, a hiki i Honolulu nei.
          Ma keia huli hoi ana mai, he nui na mea hoanoe, aka, mai ke Akua mai no nae ia mau mea, a nana no i kokua mai a hoopae i ka aina maloo. "E hoonaniia Oia ma na lani, a he malu ma ka honua, he aloha i kanaka." Me ke aloha nui loa i na makamaka o ko H. P. A.  S. P. KAAIA.
Honolulu, Feb. 8, 1876.

Pela ka i auhau ia ai na mai Lepera.

E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
          Ma ka olelo pane a ke Kuhina Waiwai i ka Palapala Hoopii a na Komite he umikumamakolu i ka Moi Kalakaua ma o ka luna o na mai lepera (W. P. R.) ua heluhelu ia ia olelo a ko kakou Moi imua o makou ma ke anaina i akoakoa ae ma Siloama ma ka Poalua Ianuari-11, 1876. Ma keia olelo pane i hoikeia penei:
          W. P. RA GSDALE, Aloha oe:—Ua kauoha mai ia'u, (His Ex. J. S. Walker,) e pane aku oe i ka Palapala Hoopii a na Komite ka umikumamakolu o ka Panalaau o Kalawao, Molokai. A nolaila, ke hoike aku nei wau e hoakaka ae imua o lakou, penei ke ano nui.
          Ua manaoia o na holoholona ilio e hanai ia nei e na mai lepera, ua ai i ka ai a ka Papa Ola e haawi nei i na mai, nolaila, ua manaoia ua pono ia holoholona ke auhauia, aka, aole nae e manao ke Aupuni e lawe i ke dala i haumia mai ka poli aku o na mai, no ka mea, ua ikeia e kekahi Hoa Hanohano o ka Papa Ola i ka nui hewahewa o ka iilo ma keia Panalaau o Kalawao nei, pela i apono ia ai e pono ke auhauia.
          O na holoholona lio hoi, ke kumu ka hoi i auhau ole ia ai, o ka manaoia ana ua lilo ia waiwai o na mai lepera i ka Papa Ola, no ka mea, ma ka olelo i hoike akeaia e ka luna nui ; ua manao ia o ka lio ua lilo i ke aupuni a me na waiwai a pau o kakou e waiho nei maluna o ka Panalaau o Kalawao a ua olelo ia ma ke Kumukanawai, o na waiwai o ke Aupuni a me ka Moi, o lakou wale no ke pakele ma ke kanawai, aole no hoi au i ike ma ke kanawai e pakele na waiwai o na mai lepera.
          Nolaila, na keia mau mea elua i hoike mai ka auhauia ana o na mai lepera. Ina pela ka manao o ke Kuhina Waiwai ka hanaiia ana o ka ai a ka Papa Ola e hanaiia nei ia makou, alaila, pono loa ke auhauia na holoholona puaa, no ka mea, ua oi aku ko lakou ai ana i ka ai a ka Papa Ola, no ka mea, o ua ai la? he ai e hoopilikia ai i ko makou ola ana, aole he kupono o ka ai e haawiia nei ia makou no kekahi manawa; he pai ai i loaa ole ia makou i ko makou wa lanakila, a o ka ai a ka Papa Ola e manao nei e pono ai no makou, he ai kupono ia na ka holoholona i kekahi wa.
          Ina pela ka manao oiaio o ke Kuhina Waiwai, alaila, ua hiki no ke olelo ae he olelo kanawai ole, no ka mea, aole o kakou kanawai i kauohaia e hana pela, no ka mea o ka hana a ke Aupuni, aia no ia maluna o ke kulana hanohano o ke Aupuni o ke kanawai.
         Ma ko ka luna nui manao, ua ikeia ke kumu i nele ai i ka auhau ole e like me ka mea i oleloia ae la maluna.
          He olelo kanawai ole no ia, no ka mea, o ke ola ana o na mai lepera, aia no iloko o ka loaa ana o ka holoholona lio, ina aole keia holoholona, alaila, he hoomahuahua ana ia i ka pilikia o na mai lepera ka mea a ke Aupuni e haawi nei he $67,000 a ka Papa Ola e kiai nei.
          Nolaila hoi, i mea e hoike moakaka ai pela iho la i loaa ai ka auhauia ana o makou nei, no ka mea hoi, o keia mau mea i hoikeia ae la, aia no ia mau kamailio ana mahope o ke kuamoo, aole ma ke alo ma kahi ike a ka maka. Oiaio no.
LU THER LANIKAULA.
Kalawao, Molokai, Jan. 29, 1876.

Na Huina o na Naue Huna.

E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
          Oiai au e heluhelu ana i ka moolelo pahaohao o ke Kupua hoopakalaki o ka moana, iloko o ke Kuokoa , nana i hoauwana hele i ua ukauo he lehulehu maluna o kana uhane he lehulehu maluna o ka moku Aberahama Linekona , o ka A. D. 1866 i hala ; me ke ake nui o'u e hoomalielie iho, i pau ae ai ka noonoo ana i na hana a ia iwi-kani ano e o ka moana!—piopio 'na hoi ka leo o na nane huna i waiho mai nei ma kekahi mau kolamu o ia pepa, na na lehulehu loea e kuailo aku wahi a ka pane: Ke loaa ole hoi paha ia makou! ai no ka hoi a loaa ia makou, i mea aha hoi ia e kuailo aku ai?—Eia mai:
          Haina o ka Nane a "Na'u no!"—Paa balota mua. Lilikalani, kahanu, Pinehasa, Kale.
          Paa alua.—Kalaukoa, Kamakau, Mahelona, Malo, Mikalemi.
          Paa akolu.—Kawainui, Kalauli, Keau, Walakahauki.
          Paa aha.—Kelekona a me Dole. Pela ka hoike o na balota hui o lakou.
          Haina o ka Kealakuhilima.—1. O ke Kalaunu ke kilohana. E ike no oe i ka like o na hua pi-a-pa me na huahelu au i hoike mai nei. Eia hoi, aia hoonui ae oe ia Kalaunu, (ka heluna o na hua pi-a-pa pakahi iloko, 7 ia) me Lauwahine (9 ia) like me 63; huipuia me Robianalo (9 ia,) like me 72 ia; a puunaue ia hoi me Mailekaluhea, (he 12 ia) like ka helu-puka me Ladana (6 ia.)
          2. O na mokupuni he 12 o ka Pae Aina Hawaii, oia na Opua.
          3. O na Alii Aimoku mai ia Kamehameha I a hiki ia Kalakaua I, oia na Kapena.
          4. O ka opua i noho ia kona welau, ea! oia o Oahu nei, ma Honolulu, Kona, ka noho ana o na Lani Alii 7; ka welau Hema Komohana o ka aina. Oia iho la na Nane huna a olua.
          HE MAU NANE HAAWI AKU.—Kauoha ae la kekahi Moi i kekahi mau kukini mama loa e hele e kaapuni i na mokuaina (state) he 12 o kona aupuni; ae mai la laua, a u holo like aku la a kaapuni ae la i na moku he 12, a hala ka hora hookahi, hoi mai la kekahi a hai mai la ia, ua pau i ke kaapuniia e ia; a hala hoi ka la hookahi (mai kakahiaka a po,) hoi mai la kekahi a hai mai la, ua puni iaia na moku he 12. Eia ka ninau. Owai ka inoa o ka Moi? a owai hoi ua kukini? a owai hoi na mokuaina he 12?
          He 8 kihi o kekahi keena (octagon room) he popoki ma kela kihi keia kihi; a 7 popoki imua o kela popoki keia popoki; a he popoki ma ka huelo o na popoki a pau. Eia ka ninau; Ehia na popoki a pau iloko oia keena? Me ka lana o ka manao e loaa ana no.
          Me ka Luna Hooponopono a me na keiki ulele hua metala ko'u welina aloha.
ALPHA KEKULAIHAOLE.
Nuuanu Avenue, Feb. 5, 1876.

Mai hai hoopunipuni hou mai oe.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe :—
          E ae mai oe ia'u e ku aku a olelo iwaena o kou kihapai huinahalike, oia hoi kela mau huaolelo e kau ae la ma ke poo maluna ae.
          Oia hoi keia o Joe. Kailiohae, ka mea e hai mai nei i kona inoa o Kawilohae, ke olelo aku nei au ia oe, mai noho oe a hoopunipuni hou mai, o kou epa mua ana mai paha keia, i noho ai oe iwaho nei.
          O oe wale no paha ka mea i ike i keia, hoopii ia ana o'u i ka Aha hookolokolo, no kuu kepa kolohe ana i na keiki wahi hoi au e olelo mai nei, ea, mai kani makika hou mai oe, a owai no la ka inoa oia mau keiki au e kale mai nei, a owai hoi ko'u Lunakanawai nana wau i hookolokolo, owai hoi kuu mea nana i hoopii; ke i mai nei oe, i hele ka wau i ka ailana lepo manu no kuu uku i ke dala i pau ai i na keiki, ea, auhea oe e ke kanaka hakuepa wale iho no, i hele wau i ka ailana lepo manu no kuu hauoli no i ka hele, a an'u no i uhauha ka'u dala, na'u no i ai, aole loa no wau i hoolilo i kekahi oia mau dala no kau mea e lili mai nei, aole loa no wau i ike iki e, ua hoopii ia wau i kekahi hewa o ia ano, mai ko'u hoomaka ana mai i ka noho i ka oihana kepa i ka makahiki 1859 mai a hiki i keia makahiki 1876 nei, akahi no hoi au a ike i kau hoolaha ma ka LAHUI HAWAII o ka la 27 o keia mahina iho nei, hookahi no a'u mea ike pinepine, o ka nui o ka poe epa imua o ko'u alo, a owau ka mea e hoopii pinepine nei imua o ka Aha hoomalu o Honolulu nei. O oe no paha kekahi i hele e epa i kuu wahine i dala nau, me ko i pu aku e kepa oe iluna o ka moku lawe bipi i Borabora, aole nae kuu wahine i ae iki i kau epa, nolaila, e ka makamaka, mai ao hou mai oe i ka hana hoohilahila ia oe iho, o ku hou no oe auanei i ke au i ka ia nuku oioi; a mai hoopiha hou i kou poo i ka alapahi, o noho oe auanei i kahi o ka alapahi, ina no oe e makemake kamailio, e hele mai no a halawai, alaila, uwai ae kaua i ke akea.
          Ke waiho iki nei au maanei, he waha no ko'u ke pane ia mai. Me ka Luna hooponopono ka mahalo. H. O. U. KAIKIOHUA.
Kikihale, Jan. 31, 1876.

Aha Mele Nui ma Waialua.

          E haawi ana, a e wehe ana ka Papa Himeni o Waianae ma ke ahiahi Poalima (iho) oia ke ahiahi o ka la apopo maloko o ka luakini o Waipuolo ma Waialua Feb. 12 1876.
          E wehe ia ana ka puka ma ka hora 7 P. M. a e hoomaka ana na hana ma ka hora 7.30 P. M. Nolaila ke kono ia aku nei na mea a pau loa, mai kela a mai keia pea o ua aina kaulana la Keehukai o Lalo e naue like ae, a e hoopiha i ka luakini, oiai, he oluolu no ka uku komo, na noho mamua he hapalua, na noho mahope he hapaha, a o na pomaikai a pau no ka luakini, oia hoi ko lakou heiau, ko lakou Betela ka luakini o Poka-i. E naue pu ae no hoi i lohe i ka leo o ke keiki iwikani S. N. Aarona ke alakai nui a me na kokua alakai P. W. Kaawa a me J. M. Kaehuawa; a i pau kuhihewa i na kaikamahine iwaiwa leo nahenahe, leo kohu o na manu, ai ole e lohe hewa i ka leo lea o ka manu O-o a me ka U-au; oiai, e mele pu mai ana lakou he mau leo i haku noeau ia, hookahi no ka "Lani Kauliluaikeanu Waialeale" a hookahi no ka "Lani Kawaihau o na moku." Hoopiha ia ae ka halepule. E welina no.  NUUANU AVENUE.
Honolulu City, Feb. 9, 1876.

KOHO BALOTA MA LAHAINA.

M R. LUNAHOOPONOPONO:—
          Ke hoike aku nei au imua ou, a imua o na makaainana a pau, mai Hawaii a Niihau, i ke ano o ka la koho Balota ma ka apana o Lahaina nei.
          Ma ka hora 7 o kakahiaka, ua puahi ae la na luna hooikaika i kohoia e na Lunamakaaina me na balota ma na lima, a me na pakeke o na lole, e ko'u ana ka waha ma na alanui.
          I ka wa i hoohamamaia ai ka pahu balota, ua holo pono na hana me ka maikai, me ka onoonou ole ia e na luna. Aka, ma ka hora 10 paha a hele aku i hope, ua hoomaka mai la na kanaka kumakahiki e komo liilii, a mahope hana io mai ana. Ua kauohaia na kanaka kumakahiki e na haku o lakou, aole e lawe i na balota e ae, o ka balota wale no ka laua mau Lunamakaainana, oia o Ed. Preston, a me S. Kamohakau.
          Ma ke awakea, ua hookuuia mai la na kumakahiki maluna o ke kaa i kauoia e na hoki elua. A e kani ana na pahu elua, i hahauia e elua mau keiki liilii. Aia ma ka lima o na luna hooikaika kahi i paaia'i ka hanu o keia poe kumakahiki, oia na "palapala hookaa auhau." Ua hookomoia na balota o E. P. & S. K. iloko, a aole eae iki ia kekahi kanaka e koho i ka mea e, o na Lunamakaainana wale no a na haole.—Ae he oiaio keia. I ka holo ana mai o ke kaa a ma ka puka o ke Keena Koho Balota, ua ike aku au i ka onoonouia'e o na kanaka e na luna hooikaika me he la he puaa e lawe ia ana e kalua i ka imu. O ka mea hilu loa nae, ina he luna hooikaika e kue ana i ka hana a na haku, no ka hookuu ole i na kanaka e koho e like me ko lakou kuokoa, o ka hele mai la no ia o kekahi o na haku a kokoke loa e hili mai i kana huipa i ka mea e kamailio ana me ka hoopuka mai i na olelo ano maikai ole. O ke kumu o keia, o ka makemake ole o na haole, (oia hoi na ona mahiko,) e puka o Lutera Aholo; he lohe oiaio ko'u, e haawi no ua mau ona mahiko nei i mau dala makana i ka laua mau luna hooikaika, ke haule o L. Aholo, no ko Aholo hooikaika ana mamua i 9 hora hana o na kanaka kumakahiki o ka la, mawaho ae o keia, ua oleloia, o ka poe e lawe ana i ka balota o na Lunamakaainana a na haole, e heluia no ko lakou la hana, a o ka poe koho ole, aole e helu ka la, e uku ia keia poe luna hooikaika i $25 dala pakahi, pela na lohe mai, ke haule nae o L. A.
          He la Koho Balota ano nui keia, aole pela mamua, ua punuku ia keia o na kanaka a paa ka ihu, a na na luna e huki i ka pahu balota. Aole anei i pono e hanaia i Kanawai e pili ana i keia, e hookuu akea ia na paahana i ka la koho balota? A aole hoi he mana o na haku e hana me keia, ka ae ole i na paahana e koho Kuokoa; a o ka haku a mau haku paha e hana ana pela, e hoopaaia i ka halepaahao.
          He mahalo nui nae ko'u no ke komo pu ana mai o na ona mahiko e kokua pu ma ka hooikaika ana i mea e puka ai na lunamakaainana a laua, a haule o Aholo. I ka hiki ana i ka hora 5 ponoi, ua hoomaka ka heluia ana o na balota, a eia ka e oili pulelo ana ke keiki Aholo imua, nona na balota 229. Ma ko'u lohe hope mai nei, ua huhu loa na haku i na luna a laua no ka haule ole o Aholo, a aole ka e loaa ana kekahi wahi keneta hookahi i ua poe Luna nei. Oia ka pau.  KAIWIPUNAKEA.
Lahaina, Feb. 4, 1876.

He mau Leo Kahea.

          E na makaainana o ka Apana o Koolaupoko, ua koho mai oukou ia'u i waha olelo no oukou, e hele i ka Hale Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni, oiai e kokoke mai ana. Nolaila, ke kukala akea aku nei au ia oukou, e akoakoa pu mai kakou ma ka Luakini hoole pope ma Kaneohe, ke hiki aku i ka la 26 o Feberuari, a me ka la 18 o Maraki, e kuka pu no na mea e pono ai ke aupuni, a me na makaainana e like me ka manao o ke Kumukanawai.
G. BA RENABA,
Lunamakaainana o Koolaupoko.

          I KO EWA A ME WAIANAE. —Ua loaa mai nei maluna o'u ka leo hanohano o kakou e na makaainana o Ewa a me Waianae, e like me ko oukou leo a me ko oukou aloha Moi, lahui a aloha aina hanau ; nolaila, ua oluolu ia'u ka hoike ana aku. E ike aku ana au ia oukou ma ka hora 9 o kakahiaka Poalua, la 15 o Feb. ma ka luakini o Waiawa, Ewa, a ma ka hora 9 A. M. ma ka Poaha la 17 o Feb. ma ka luakini o Pokai, Waianae, nolaila, ke uwalo ia'ku nei na makaainana a pau, e akoakoa mai ma ia la, e lohe i na kukai aloha a ko oukou kauwa hoolohe.  Owau no.
S. W. MAHELONA,
Lunamakaainana o Ewa & Waianae.

$5.00! MAKANA!

E HAAWI IA NO KA MAKANA MALUNA ae i ka mea nana e haawi mai i ka lono hoike i hiki ai ke hopu ia ka mea a mau mea paha nana i komo kolohe ka rumi o kuu mau kauwa Iapana, a aihue mai la i ko lakou mau pono, ma ka po o ka la 5 o keia mahina.
W. D. ALEXANDER,
Honolulu, Feb. 8, 1876.  [4t 7]  Alekanedero.

Hoolaha Komohewa.

KE HAI IA AKU NEI KA LONO I NA kanaka a pau, aole e hele wale ma ka aina i kapaia o Waimanalo, maloko o ke Ahupuaa o Honouliuli, Apana o Ewa, Mokupuni o Oahu, aole e hookuu wale i na holoholona, aole hoi ma ke oki ana i na laau, ka lawe ana i na wahie, a pepehi, a uhai wale paha i na bipi hihiu. Penei na palena o ua aina nei: "O na aina hoolimalima mua ia ia JOHN MEEK, o ke kula o Lihue, a me ke kula o Honouliuli ma ka aoao uka a me na aoao ma kai, o Nanakuli ma kahi aoao, a no Koilina ma kahi aoao."  J. H. CONEY,
Honolulu, Feb. 9, 1876.  [7 tf]  Luna Hooko.

OLELO HOOLAHA.

Oiai ua koho ia mai au e ka Aha Kiekie i Lunahooponopono waiwai no Thomas Gardner i make, ke hoolaha aku nei au i ka poe a pau a Thomas Gardner i aie e lawe koke mai i na bila aie.  Nau na,  J. PORTER GREEN.
Lunahooponopono waiwai no Thomas Gardner.
Honolulu, January 26, 1876.  5 4t 8

LIO NALOWALE.

OWAU O KA MEA NONA KA INOA malalo iho nei; ma ka la 26 o ka mahina i hala iho nei, ua holo aku mai ko'u hale noho ma Waikahalulu, kuu Lio kane ulaula, i kuni ia i ka hao manamana ano e, ma ka aoao akau, uha hope, ha mau kapuai keokeo kona ma na wawae hope, he wahi kiko keokeo loihi ma kona lae. O ka mea a mau mea paha nana e hoihoi mai ana, e loaa no iaia ka uku kupono. Me ke Aloha.
JOS. AEA.
Waikahalulu, O. Feb. 2, 1876.  6 2t*

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANAI NA KANAKA A PAU, EIA ma ko'u wahi e noho nei kekahi Hoki kane puakea, a ua ako ia ka hulu o ka huelo, a he kaula ma kona a-i, a ua kuni ia ma ka aoao akau uha hope, he hao ano e, aohe hiki i ka maka ke ike; a ma ka aoao hema hoi, uha hope, ua kuniia he ano like me keia U aole nae he like loa, he manamana kikiwi iki ae no o luna. Nolaila, ke poloai ia aku nei ka mea nona keia Hoki , e kii koke mai no na la he 15. Ina aole, e lilo no ia'u ka malama ana, a e loaa no wau ma Kahehuna, Alanui Puowaina.  Me ka Oluolu,
Owau no KAHIWALANI.
Honolulu, Ianuari 2, 1876.  6 2t*

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA MA ALANUI MOI, MA NAE IHO O KA Hale kahi umiumi. Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha me na kiaha waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  1-3m

Ama ra! Holokahana!!

UA MAKAUKAU KA MEA NOna ka noa malalo iho e hoolawa i ka makemake ma ka hana nowelo ana i na KAA o kela a me keia ano, me ka nani a me ka paa. Malaila e kiliopu ai ka holo a ka lio, me na kamaa hao i kaupaona likeia, a i hana ia hoi noloko mai o ka hao paa loa me ke kumukuai haahaa loa. Me ka eleu a me ka mikiala, ua hopo ole i ka puana ae "aohe lua e like ai. Ma Ainahou ka lua o ka Hale Amara mai ka Hale Dute mai.  C. B. WILSON,
1 1y  Kale Wilesona.

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE  1-1y