Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 11, 9 March 1876 — Hooulu Lahui. [ARTICLE]

Hooulu Lahui.

Iloko o ka pule i hala iho nei, ua waiho ia aku iqiua o ko kakou Moi, lm j«lapala hoakkka e pili nui ana i na kunm e pomaikai ai keia lahui a me keaupuni, mana anoo ka hooulu lahui ana me ko waho mai, i kau inoa ia e na makamaka haole o keia mokupuni i*hiki aku ka heluna ike kanahiku-kumamalua. Mai na jwo o na oihana hoomana e noho nei ma keia mau paeinoku a hiki i na haok' koikoi o keia kulanakauhale, uakau inoa iakou a pau. Ua oluolu i ka Moi ka ho«iloheana i ka heluhelu a ka aha koniite i ua palapala nei imua ona, i ka Poalua iho nei o kela pule, a ua hajuvi inai oia i ka hooia ana, he niea nui ia ma ka noonoo .ana a kona a ke noonoo mau nei no hoi ine. ke akahele. Ua Wiiihoia keia palapala iniua o ka Ahakukamalu, a ua waiho aku ka Moi i ka hana o ka pane ana no ke aupuui, maluna o ke Knhina o ko na Aina e a me ke Kuhina'Waiwai. O keia mau mea,„ua piu ia makou i ka maheleia mai ka 01010 haole a i ka Hawaii, a «.-ia ma ko uuikou lima kahi i paa'i, a no ka piha koke ana o ko kakou ]>epa i keia pule, ke noi nti inakou i na makamaka e hwmanawanui iki a ki-ia pule ae, a e waiho akt»a aku no makou. me ka hai aua i ko makou inilnao latil;vha ina w nu'a, oiai, o na nin.iii o keia ano, he mau nhiau pilikino i ka hilu.i Hawaii. I keia'mau la, ua lohe mai ni;ikou, ke lawehele ianei he ko}x- ma ka olelo -Hawaii. no ke kau inon ana o iki Hawaii. Maanei, ua lioomanao ae makou i kekahi mau olelo ma ,ua pal.ipii';! nei e olelo ana. Ma kahi i ninau ia. heaha la ka mea i hanaia no ka IkkhU'i l.ihui ? |vnei: " Heaha io ka mea i hanaia ! Eia : u \ loaa niai ia kakou he mau (>«ike kane pa;t linia hana hou, a ke kali nei kaknu no kekahi mau heluua haueri hou, i mea e hui hou ia aku ai uie ua luluua likeole o 1831 {vike kane no 103 jwike wahine ! Aolo keia he hana ina kekahi ano e |k>niiiikai 'ai, aka, he hana hoi hoj>e, a he kumuhan-a luH»Uiki wawo uo ka pomaikai 0 kekahi ano oihana wale no: a uolaila ke nana nei makou ine ka hooTuaopo|K) ole i kekahi uiea no ka hoolau[Mi ana 1 ka uina." Ua heluhelu no hoi maknu i na olvl*> a na Kuhina o ke aupuni ma ke ano I\oinite ma o ke kauoha a ka Moi inaloko o kona Ahakukanialu. a ua ike no m ikou i kekahi wahi i ano like ole ai me keia ae la maluna. a.p» nei no ia : Ua miuamina ka Aha Kuhii.a o ka Moi i ka h<x>m:ioixj{>o aua. o na hana a pau a lakou e hiwikaika nei. malalo o na haawina, e nele ana mai na a{H>nt> ana a ka poe a lakou i manao ;ii. no lakou kii hooikaika ana. Ak t. o ko lakou kumu minamina loa nae. oia no ka hiH>toiio|>o|>o ana. ua miuao oukou o ka h.>okon»o ann m.ii i na Pake. ma o ko lakou knlma . ano lapuwale. e lilo ana ia i mea hoo]m ino i ke knlana Ikh>;ilu o na wahine Ha waii. lna he oiaio keia. alaila, he nn a }K>tio e h(K>|>;ui koke ia ano k< konio ana niai ona Pak > lle oiaio no pah i, oka ' ltke ole aua o na helutui o na kaue uie ! na waliino. h« kuuei hoopoiuo uo ia ina ; na au}>uui a }vnt. ak.i. he uiauawa uae ia j no kii • hoao atta. a he lehuU liu wale na aupuni uia ke ano ulia e ka;ilo aku ai. a ' mailaila mai no hoi e lanakila hou ai." Ma keia e h>»mao{H>}v\ iho ai kakou. na ike no na Kuhina oka hke ole ana ■ o na heluna o na kane m» na wahme. hr kumu hoopoino no ia, aka. he uianawa ■ uae ia no ka hoao aua," a nolaila. luv« kahi hana i..kot\ oia ko kakou h >.»o :uia. h m.ianei. ke mana > nei mak«>u. ua hoao I uo kakou. Huaīko i ka oiaio o ka oleU> ;i j ka {>ala|vila noi. a ua }«a ko makou m.t nao. aole he wahi |*>maikai ina «• h >- > ro hou i ka mea i ike ia o na Kuhuia v> ke aupum a tne ka lehulehu he kuiun h\K>i>oino

kaW&w<» rn> K> liM»! / M\ N'a makao i iko ī.i iloko uua l~m H«v\,tii. a iiit! līilni iuh l.i <* kr k;tu koiie» h ilula ihi> tiri. ua »»»*•>- ]x>|ki i.i umkou u<» l»x%* olr i k.i h;i|« uni »>■ n.i uua i»<'litl»clu k* luvn.il kuj>ono >.* m*i tiu uu* |ū!i i ko Kuikahi. k* ra<-« luu ' ) kn|v>!i<» kē hvaj\ i» takou, k« nu* lioi « ni k:V u«k>u<><> kli|*t»K> hu:* ina k:4 a<> o UA l.iniAiuak.iiiu.-iu* »loko o k« i. ( K*u Ahaololo *<> U» ol< i<> i*. k;\ iknikii i 01 *r nntuna o k* jwlouji «olio kulo.iua o k;i Ali.»o1«'V« nn' ko Kui k-iin. nia k» *tv»o o kn:* *uj>uni. vw lilo kr Kiūk*hi i k*tī*«*4 U ' k» «m* Ho wo* |**h*oh*»' k<-u i k* jkv h lu \ h«'iu i ko Kumulaa*» A! o k< Auj»uoi, k« hduholu iho i k* j«uku *h. nn* « U«£* «I k« |UK¥KV» AU* 11* !»i»oik:nki* i « kt>s* t)v>a <s hookau 'ni*» lu.v.;:>.* <> k* i> uā n*f ka m*opojo 01, o k*»-.A j>> .<< P< leM u* J«uku U o ki Ku:uuk*n***l

Na ka Moi ka mana e hana i ba Kuikahi. ona Kuikāhi e hoololi ana ina dute maluna o ka waiwai o na aina e mai a e paha i kekahi e hoike ia imua o ki Hale Ahaolelo no ko~ m« oe awi' * * * " He akaka loa keia a he pololei. oke Kuikahi e hoololi ana i ka dute e heike ifiua ia i ka Ahaolelo e pono ai. Aka, e olelo ia ana" jmha, oke Kanawai o 1874, " e kokua ai i ka hooholo ana i kekahi Kuikahi Panai Like, a mau kuikahi paha o ia ano, oia kai haawi i ka mana e hana i ke Kuikahi ine ka hoike ole ia imua o ka Ahaolelo." Eia ka jvme i keia, aohe mana i ka Ahaolelo o 1874, aohe hoi kuleana e kau pale no na hana o ka Ahai>lelo o 1876. 0 ke Kanawai o 1874, ua kue loa ia i ke Kumukanawai, nolaila, nohe mana o ia kanawai. Ma ka pauku 73 oke Kumukanawai, ua olelo ia, " E ole loa na kanawiii kue i keia Kumukanawai, na*kanawai e kau nei ame na niea e hooholo ia mahoiH' ae nei. " Peliea la e manao ia mai ai kekahi kanawai, ina iono j>aha 1 hooholo lokahi ia, ]x'nei, e lux>i>anee ana i ke koho lnnamakaainana a hiki i ka makahiki ISBO : oiai ke olelonei ka jmuku 40 o ke Kumukanawai: " E akoakoa ka Ahaolelo Kau Kauawai i kela alua keia alua makahiki ma ka malama o Aperila c ° " Ua like ka mana oka Ahaok lo o 1574 e kau i kanawai o iaano me ko lakou mana e kau i kanuwui e haawi ana i ka Moi ka mana e hooht»lo loa i ke Kuikahi ine ka hoike o!e ia imua o ka

Aliiink'lo o IS7(>. ; Eia hon, n.i oklo ia ma ka pauka 20 '"o ke Kniiiukanawai: " E niahelo ia ka : mana nui o ke aupuui, i okolu apana «ikoa. oia hoi, Ka Mana Hooko, Ka Mana Kaukanawai. a me ka Mana Hookolokolo. Ekn k{u\walo ia mau inana ekolu p " Aka, nia koia Kauawai noonix» 010 o ka Ahaolelo o 1874 na ike kakou ua lkH>hui i ka Mana Kaukanawai nu' ka Mana Hooko. He la }X)ino ia no Hawaii ka la o holii hou ia 'i ke Kumukanawai, a hoolilo ia i inoa ole. He |hmio i ka Ah,u»lrlo ke jvilo aku i na Ikkio ana a jmu o lawelawo ia kona niau pono niawaho inai. aole hoi e kokua pu ma ka hookahuli ana i kona mana a me kana hana ina na ae wale ana e like me koia. Ina • he maikai ke Kuikahi no ka aina, aole • hewa ke hoiko ia imua o ka Ahaolelo, a ! , iua lio niaikai ole aohe mea makemake | ! e )uxiholo ma ke aiio jnmo ole. ' 0 kekahi mea kakau ma keia ina ka la 2i o Fel>.. ua olelo oia he Kuikahi ino keia ; he makemake ko niakou e niuau iaia ina ua ike oia i ke Kuikahi ? Ke manao nei makou aole, no keia kuniu ke i mai nei ua mea kakau la ma keia Kuikahi ua hoole ia o Beritania Nui aole oua awa ku moku manuwa maanei. Aole nulkoii i ikō i na olelo o ke Kuikahi, aka. ua ike |k>uo ho makou i na k<\>nimana i hvx>una ia i \V;u<inotona e ka M<.<i. a na ia ike i ko laua kulana i Wmhia mai ia makou aole hiki ke manaoia ua ae laua i kekahi 01010 aeiike me ia. Ma ka inakou n(H>iuK> ana. lie jhmio ko waihoia ke kamailio ana no ke Kuikahi a liiki i ka wa e iko ai kakoii i ka mea a kakou o k.unailio ai, aia walo n<» a liiw laha ia alaila ike ia. He ano ka-n ilii ko kakou h<>onauki \yale aua a ine ka hoiiu> aua i ka mea a kakou i ike ole ai. hut \w iiw ke Kuikahi, na k i Ahaulek* e h«K>le i ka hana ana i na Kaniwai <• hoolv*li ai i na dute, a e hvKiīe no hoi i na kanawai no ka lnx>nui ana i na auliau me ko kau ana i na auliau.hou, apela e liau le ai ko Kuikahi. Ina e kujKui wiwo ole na nMkaainaiia ine uh Luuamakaainana mamuli o ko lakou mau |*jiio, aohe he nua o makau ia ke Kuikahi. K. K. j