Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 15, 6 April 1876 — Page 4

Page PDF (1.29 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

NA HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
HELU 4—SABATI, APR. 23, 1876.
KA EKALE SIA KARISETEANO MUA.
Oihana 2; 37—47.

          37 A lohe lakou i keia, walania iho la ko lakou naau, i aku la ia Petero, a i na lunaolelo, E na kanaka, na hoahanau, heaha ka makou e hana'i?
          38 Alaila i mai la o Petero ia lakou, E mihi, a e bapetizoia oukou a pau iloko o ka inoa o Iesu Kristo, i kalaia mai na hala, a e loaa ia oukou ka haawina o ka Uhane Hemolele.
          39 No ka mea, no oukou ka olelo hoolana, a no ka oukou poe keiki, a no ka poe i kahi mamao aku, a no na mea a pau a ka Haku, a ko kakou Akua i hea mai ai.
          40 A ma na olelo e ae he nui loa, hoike aku la oia, a nonoi aku hoi, i aku la, E hoola oukou ia oukou iho maiwaena mai o keia hanauna kolohe.
          41 Alaila, o ka poe ae maoli aku mamuli o kana olelo me ka olioli, bapetizoia iho la lakou, a ia la no, hui pu ia mai ekolu tausani kanaka.
          42 A hoomau lakou ma ka olelo a ka poe lunaolelo, a me ka launa pu, a me ka wawahi berena ana, a me ka pule.
          43 Loohia iho la na kanaka a pau e ka makau ; ua hanaia hoi na mea kupanaha e ka poe lunaolelo, a me na hoailona he nui loa.
          44 A o ka poe a pau i manaoio, noho pu lakou, a hui pu ia ka lakou mau mea a pau.
          45 A kuai aku la i ko lakou waiwai a me ka ukana, a puunaue aku la no kela mea keia mea, e like me kona hemahema.
          46 Hoomau lakou maloko o ka luakini, i kela la i keia la, me ka manao hookahi, a me ka wawahi berena ana i kela hale i keia hale, a ai iho la lakou i ka ai me ka olioli, a me ke akahai o ka naau.
          47 Me ka hoomaikai aku i ke Akua a me ke alohaia e na kanaka a pau. A hokomo hou mai la ka Haku i ka ekalesia, i kela la i keia la, i poe e hoolaia ana.
          Pauku hoopaa, p. 38.
          Mele, Him. 200, 8—6. Leo.
          Auwe ka poe hoopanee, &c.
          Pauku 1 me ka 4.
          Pule i ala mai ka makau, ka walania, a mihi, a paulele ia Iesu, i ola.

———:o:———
Na ninau me ka wehewehe ana, & c.

          P. 37, 38. Iwaena o ka haiolelo ana a Petero, i ka wehewehe ana i ka hewa nui o na kanaka i ka pepehi ino ana ia Iesu ma ke kea, me ko kakou hoala hou ana ia ia mai ka make mai a hoonoho iaia ma ka lima akau a hooliloia na enemi i keehina wawae nona, ala mai ka makau ka weliweli, ka walania o ka naau, a ninau lakou pehea? A pehea hoi o Perero i pane aku ai? Mahea kekahi mau pauku like? Mat. 3; 2, 4; 17. Luka 13; 5. Ke ano o ka mihi io, heaha? Ka bapetizo aha ka mea e pono ai? Ina e bapetizoia me ka haalele ole i ka hewa, ola anei? Ina e mihi io, a paulele io ia Iesu me ka bapetizo ole ia nae, ola anei? Ola no ke bapetizoia i ka Uhane Hemolele. Heaha na haawina a ka Uhane? Ke kalaia o ka hewa, ka ike, ka hauoli, ka maemae, ka makaukau no ka lani.
          P. 39. Nawai na olelo hoolana ? Ioela 2; 28. Na kanaka mamao aku, owai? Kanaka Hawaii anei kekahi ? Pehea ka nui ? Ua hea ia anei oukou a pau loa ? Pehea ka poe ma na aina e ? Ua heaia anei lakou ? Pehea e heaia'i ke hele ole na Misionari ? Pehea hoi e hele ai na Misionari ke kokua ole ia ?
          P. 40. Nui na olelo paipai a Petero ma, e nonoi ana e aha ? He hanauna aha kela ? He hanauna aha ko Hawaii nei? Pehea la e hiki ai ke hoolaia ? 2 Kor. 6 ; 17, 18. Pil. 2; 12.
          P. 41, 42. Owai ka poe i bapetizoia? Ehia tausani ? Heaha ka Iesu kauoha hope? Ka hoomaka ana anei keia o ka hooko ana ia kauoha ? Lilo keia mau tausani i mau aha? I mau hua mua o ko Iesu aupuni. Kupono ke kapa ana ia la ka la Penetekota, he la haawi nui i na hua mua ia Iehova. Mahope iho, ina he wa huli nui mai, ua kapaila he wa Penetekota. Ma na mea ehia keia poe haumana hou i hoomau ai?
          P. 43. Ua ahaia na kanaka a pau ? No ke aha ka makau ? He makau io anei ia? Heaha ka makau io? Ua loaa anei ia makau ia oukou? Heaha ka na lunaolelo e hana'i? E like me ke aha? Mareko 16; 17.
          P. 44—47. Pehea ka poe manaoio ? Noho pehea? Kuai pehea? Puunaue pehea? Aloha io, kuikahi, lokahi ka manao Mahea ko lakou hoomau ana? Me ke aha hoi ? Ke ano anei ia o ka poe huli io mai? Pehea lakou i kela la i keia la ? Mau no ka huli ana, ke komo ana iloko o ka ekalesia. Ka poe hea nae?
          Ke kula a pau. Ma ka la Penetekota, ua kukuluia ka ekalesia hea? Owai ka ekalesia mua loa ? Owai ka lua ? Owai ke kolu? Owai ka ha ? Hookahi no ekalesia oiaio, nui nae na inoa. Ka ekalesia mamua aku o Mose, ka ekalesia makua paha ia. Ka ekalesia i kukuluia'i e Mose, ka ekalesia Iudaio ia. Ka ekalesia a Ioane Bapetite i kukulu ai, ka ekalesia Bapetite paha ia.
          A o ka ekalesia a Iesu me Petero i kulu ai, oia ka Ekalesia Kari seteano. Elua no hoailona, heaha ia mau hoailona? Ka bapetizo ana a me ka ahaaina a ka haku, na hoailona mawaho. Na hoailona maloko, ka mihi a me ka oiaio. Ina kau mai na hoailona elua mawaho me ka loaa ole o na hoailona maloko, he mau lala io anei lakou no ka ekalesia Kariseteano oiaio? Pehea hoi ke kau ole mai o na hoailona mawaho, ua loaa nae na hoailona maloko, he mau lala io anei lakou no ka ekalesia Kariseteano oiaio?
          Na keiki. He mau mea pili anei ia oukou ma keia haawina? Nowai na olelo hoolana? Ua hewa anei oukou? Ua kokua anei i ka pepehi ana ia Iesu? Ae, he mau kui oi ko makou mau hewa i hou aku ai i na lima o Iesu, a i kona naau no hoi. Ua paumaele ko makou mau lima i ke koko o Iesu. Ke kau mai nei ka make weliweli maluna iho o makou. Heaha ka makou e hana'i i ola?
          Hai paanaau mai i ka pauku hoopaa. p. 38. Ke mihi nei anei oukou, a makaukau e bapetizo ia ? Heaha na hoailona no ko oukou huli io ana mai ? Ka hoomau ana ma ke aha ? Ka noho pu ana me ke aha? Ka hoomaikai aku ia wai ?
          Pehea la e mahuahua ai ka poe huli mai a komo iloko o ka ekalesia ?
          Mele. "Lo ve the Savior." Robina Gula. Mele 98.
          E aloha ia Iesu la, & c. 2 pauku.
          Pule, i ala mai ka ninau, heaha ka makou e hana 'i ? &c.
          Haawina no Aperila 30, Oih. 3 ; 1—11.

Ke ano, ka hana, me ka uku o ke Kahunapule pono.
HELUHELUIA IMUA O KA AHA EUANELIO O HAWAII HIKINA, MA PUULA, PUNA, MARAKI 17, 1876, E REV. T. COANA, KAUOHA IA E PAI MAI KA LAHUI HAWAII.

          He mea nui ka oihana a ke kahunapule. I ka manao, he oihana ia i oi aku mamua o na oihana a pau ma ka honua nei, no ka mea, he hana ia e pili ana i ke aupuni o ke Akua, a i ke ola mau loa. Nolaila ua wae mai ke Alii Mana Loa, i na kahunapule, a ua hookaawale ia lakou, i mau luna, i mau kahu, i mau kuhina, a i mau elele nana e hele ma kona inoa, e kukala i kona kanawai, a e hai aku i kona manao i na lahui kanaka a pau a puni ka houna. Nolaila ua pono ke hoomaopopo i ke ano o ke kahuna a ke Akua i apono ai;  no ka mea, aole no ke kanaka e koho i ke kanaka i kahuna ; aole hoi e pono i ke kanaka e lawe e wale i keia oihana nana iho. Pela ka olelo ma Heb. 5:4. "Aole hoi e lawelawe kekahi i keia nani nona iho, aka, ua hookaawaleia mai e ke Akua, ma Aarona la."
          Nolaila hoi e like me ko Ieho va la hookaawale ana i na kahuna pono, pela hoi kona hoomaopopo ana i ke ano pono o ua mau kahuna la ; a ua hoikeia mai hoi i kekekahi mau ano pono, ma na palapala a Paulo ia Timoteo me Kiko.
          I. Eia ke ano nui, "He hala ole" me he mea la, he hemolele ka pono; aole kina, aka, he maikai wale, he pono lea—he oiaio maoli—he naauao---he ike pono—he pololei i ka hele ana—aole lalau—aole kuhihewa—aole hoopunipuni—aole aie—aole hana, aole hoi olelo lapuwale—aole hele pu me ka poe lalau a me na ai-a. He kanaka malama i kona kino me ka maemae—kona waha me ka oiaio—kona poo me ka noonnoo—kona lima me ka lalau ole—kona wawae me ka hina ole—kona pepeiao me ka hoolohe ole i na olelo ino—kona maka me ka nana ole i na mea haumia—kona noonoo me ka hoonioni ole—a me kona naau me ka kikohukohu ole—he niau pio o ka Moi o ka lani.
          II. He mea pono no hoi i ke kahunapule e imi i wahine pono, i kokoolua nona, no ka mea, ua olelo mai ka Haku—"Aole pono i ke kane e noho wale." He hemahema ia—ua like ia me ka hapalua o ka u-pa, aole kupono ia i ka okioki lole. A ia loaa i ke kahunapule i wahine haipule io, a naauao maoli hoi, e lilo ua wahine la i kumu, a i makuahine pono no na wahine me na kamalii o kona kihapai ; a he mea e kokua nui ai ma ke kula ana, haipule ana, a me ka hana ana i ka hana a ka Haku. Aole nae i ahewa wale ka Haku i ke kahuna i nele i ka wahine ole ; no ka mea, ua pilikia kekahi kahuna, e like me Paulo, no ke kaahele mau ana e hoohaumana i na kanaka, a ua pilikia kekahi poe no ka loaa ole o ka wahine kupono. Eia nae ka poe i ahewa nui ia, o na mea i moe lehulehu e like me na Moremona hilahila ole ; no ka mea, ua oleloia ma 1 Tim. 3 ; 2, no ke kahuna. "He kane na ka wahine hookahi."
          III. O ke kiai hoi kekahi ano o ke kahuna pono. Ua like ia me ka luna koa i ka wa kaua—a ua like hoi me ke kapena moku e holo ana ma ke kai kupikipikio—a ua like no hoi me ke kahuhipa iwaena o na holoholona hihiu hae ; e kiai nui ka pono, e like me ka olelo ao a Paulo ia Timoteo (2. 4 ; 5) "E kiai oe ma na mea a pau—e hoomanawanui i ka popilikia ; e haha i ka oihana a ke kahuna hai Euanelio ; e hooiaio loa aku i kau oihana."
          A ua ao hoi o Paulo i na hoahanau penei : "E hoolohe i ka oukou mau kumu, a e noho mamuli o lakou , no ka mea, ua kiai lakou i ko oukou mau uhane me he poe la e hoike ana, i hoike lakou me ka olioli, aole me ke kaumaha."
          Eia hoi kekahi olelo kupono ana i ke kahu ekale sia, no kona malama ana i na hipa. "E kuoo, a e makaala; no ka mea, e like me ka liona uwo, pela no e holoholo nei ko oukou enemi, o ke diabolo, e imi ana i kana mea e ale ai."
          I V. Eha pono o ke kahuna. "He noho malie, he akahai," Menei; aole wikiwiki,, aole huhu; aole hoopaapaa ino; aole hoino; aole kuamuamu; aole ni'ani'a; aole holoholo olelo; aole lealea, aole uhauha; aole hoohunehune; (trickish ensnare) aole apiki; aka, e noonoo—e hookanaka—e akahele.
         
V. He hookipa, he hana aloha, a he hana lokomaikai ia —He hana maikai ia no na mea a pau, e like me ka olelo ma Heb. 13; 2—"Mai hooki i ka hookipa ana; no ka mea, malaila no kekahi poe i hookipa ai i na anela me ka ike ole aku." Ua lilo ke kahunapule i kumu alakai i na mea a pau ma ka pono, a i kumu hoohalike; nolaila, ua kupono iaia keia hana aloha. Aka, eia ke ano nui o ka hookipa ana; o ke kokua mau i na mea pilikia, me ke aloha, ka lokomaikai a me ka hoomanawanui, e like me ka malama ana o kela kanaka o Samaria i ka malihini i powaia a aneane make, Luka 10; 30—37. E hookipa i na pololi, ilihune, na malihini, na mai a me na mea popilikia a pau.
         
V I. He akamai hoi i ke ao aku. Nui na kanaka i aloha 'ku ia Iehova, me ka noho haahaa a me ka hoolohe—a ua pono lakou ke noho hoahanau me he haumana la. Aole nae pono ke hooliloia lakou i mau kumu, a i mau kahunapule, no ko lakou ike hapa, a no ka hemahema a me ka hawawa i ke ao ana 'ku. Aole hiki i ka makapo e alakai i ka makapo ; pela no, aole hiki i ke kanaka ike ole ke ao aku i ka poe naaupo. Nolaila keia olelo paipai ia Timoteo, "E hooikaika nui oe e hoike ia oe iho imua o ke alo o ke Akua me ka aponoia mai, he paahana hoi aole e pono ke hilahila, e puunaue pono aku ana i ka olelo oiaio."
          Aole pono ke hoolilo ke kanaka molowa i ke ao ana a me ka mea hawawa i kahuna a i kumu e ao ia hai.
         
VI I. Aole hiki ia'u e hoike aku i na ano pono a pau a ke kahunapule e pono ai, o loihi loa ka'u olelo ; aka, ina ua hanau hou ia, ua piha mau i ka Uhane Hemolele, a ua ao pono ia ma ka olelo a ke Akua ; ua akahai, ua haahaa, ua haalele i na mea ano ino a pau ; ua hoomalu i kona hale iho, no ka mea, ina i ike ole ke kanaka i ka hoomalu ana i kona hale iho, pehea la e hiki ai iaia ke malama i ka ekalesia o ke Akua ?—Ina aole ia e wikiwiki, aole makee i ka waiwai pono ole, aole akahiakahi, a ua aponoia hoi e ka poe mawaho, no ka ike ole lakou i kona kina, a ua piha nui i ke aloha i na uhane o na kanaka a pau, a ua ikaika mau i ke ao ana, i ka hoohaumana ana, a i ke alakai ana ma ke ala pololei, alaila, ua lilo ia i kauwa aponoia e ka Haku, a ua hua hoi i ka hua no ke ola mau loa.

NA HANA A KE KAHUNAPULE.

          Hookahi mana nui nana—O ka hoohaumana i na kanaka, oia ka hana mua a me ka hana mau. O ke ao aku i na kanaka ma ko lakou hewa nui ma ko Iehova Kanawai ; ka hai aku ia lakou i ka uku o ka hewa, o ka make mau loa o ka uhane lawehala, o ka paipai ia lakou e mihi io; e haalele i na hewa a pau me ka hoopailua aku, a e hele io Iesu la. A e nana i ke Keiki Hipa a ke Akua, ka mea i lawe aku ka hewa o ke ao nei.
          Aia a hoohuliia ke kanaka mai ka hewa a i ka pono, ma ke ano o ka hanau hou ia, alaila, ua like ka hana a ke kahuna me ka ke kahuhipa, e kiai e hanai, e alakai, a e ao aku a hiki aku ka hoahanau iloko o ka lani. E paipai mau ke kahuna i na haumana, e like me ka mahiai i na mea i kanu ia i ulu maikai, a i hua nui a hua mau i na hua o ka Uhane. Galatia 5: 22—24.
          Ina ao pono ke kumu ma ke ano Hemolele o kona noho ana, me ke aloha pau ole, a i ka hopena, alaila, eia kona uku :

"HE LEI MAE OLE"—I Korink. 9:25.

          E hooholohe i ka olelo lanakila a Paulo, i kana e kokoke ana ia i ka make. "Ua paio aku au i ka paio maikai—Ua hoopaa no hoi au i ka manaoio—a e waiho mai ana no'u he lei o ka pono, ka mea a ka Haku e hawi mai ai ia'u i kela la."—I Timoteo 4:8. Ua olelo o Petero i na kahu ekalesia i hana me ka haahaa me nei. "A hiki mai ka wa e hoikeia mai ai ke kahuhipa nui, e loaa ia lakou ka lei nani loa, aole loa e mae.—I Pet. 5:1—4.
          Ke olelo nei hoi ka Haku i ka anela (Kahu,) o ka Ekalesia ma Semurena—"Mai maka'u oe i na mea au i hooluhiia mai ai. E kupaa oe ma ka pono a hiki i ka make, a na'u no e haawi aku ia oe i ka lei o ke ola."—Hoikeana 2:10.
          Eia hoi keia olelo hoolana ma Daniela 12:3. "O ka poe naauao e alohilohi e like me na hoku ia ao aku ia ao aku."
          Ma ia mau olelo, a me na olelo e a ke Akua he nui aku, ua mapopo loa e pomaikai mau loa ana, hauoli nui a e ola mau loa na kauwa a ka Haku i malama pono i kana olelo, a hana mau i kana hana a hiki i ka hopena.  T. C.

He Moolelo no Paulo.
HELU 17.

          A pane aku la oia : "He mea poino anei ke hahau oukou i ko Roma me ka hooku ole mai i ka hala?" Hoike koke aku la ka lunahaneri ia Lusia, he Roma ke kanaka pio. Hele koke aku la oia i o ka paahao la, a mai kona waha ponoi mai i lohe ai oia, ua ili mai iaia ke kuleana kanaka kupa mai kona mau kupuna mai ; ua makau loa iho la ia, no ka mea, i kona hoopaa ana i ke kanaka Roma, ua haki iaia ke kanawai o Roma. Aka nae, ua maopopo lea, ma ke kuhihewa i hoopaa ai oia ia Paulo, a, aole no hoi he pono e hookuu aku iaia, no ka mea, e kiai ana na poe Iudaio no ka manawa kupono e pepehi ai iaia; a no kona ike ole hoi kekahi i ka hewa ana i hana ai. I kekahi la ae, kahea aku la oia i ka aha hookolokolo o na Iudaio a me na kahuna nui ona e akoakoa mai, a waiho aku la ia Paulo imua o lakou e hookolokolo ia ai. I kona hana ana me keia, me he la, o kona manao nui, e ike i ka mea a Paulo e hana ai, i kupono ai ko na Iudaio ahewa ana ia ia. Aole oia i olelo aku i ka aha lunakanawai o na Iudaio. "E hookolokolo iaia ma ko oukou kanawai, a i ku ka hewa iaia, e hoopai iaia." Ua ike no oia, o kana hana kupono, e hoomalu iaia ma ke ano he kanaka Roma, mai na hoohihia wale ia ana mai e ka poe Iudaio. Mamua ae o ko Paulo kamailio ana, haka pono aku no ia i na hoa o ka aha lunakanawai, a ike aku la he mau hoa'loha kekahi nona mamua, a me ka poe i launa. Olelo aku la oia ia lakou e like me ia, "E na hoahanau kanaka, ua noho au me ka manao maikai wale no i ke Akua a hiki mai nei i keia la." Aia iloko o keia hopunaolelo ka io o ka Paulo olelo pale nona iho, i mea e hoakea aku ai a e hoakaka aku ai hoi i na olelo ana, ke ae ia mai. Aka, ua kue mai la ke kahuna nui, a kauoha mai la e oki kana olelo ana, ma ke pai ana i kona waha. No keia hanaino ia mai, i hoowela ia ai o Paulo, a i aku la. "E pai mai no ke Akua ia oe, e ka paia i hookeokeo ia. Ke noho nei anei oe e hooko mai i ke kanawai ia'u, a ke kena mai nei oe, e paiia mai au ma ka mea ku ole i ke kanawai." I ke kapa ana aku iaia, he "paia i hookeokeo ia," ua kapa aku oia iaia, he hookamani. He oi ae ka ikaika o ka ka Haku i olelo ai ma keia ano hookahi, "he hale kupapau i hookeokeo ia." (Mat. 23; 27) Aole keia he olelo ikaika loa; no ka mea, ua kamailio oia ma ke ano i ku ole i ke kanawai. Ua pepehiia ua kahuna nui la i ka hoomaka ana o ke kaua Iudaio. A pehea hoi ke ano o ka Paulo olelo ana, "Aole au i ike o ke kahuna nui ia?" Manao kekahi poe eia ke ano o kana olelo, "Aole au i manao iaia he kahuna nui ;" no ka mea, he nui na paoioi o ke koho ana i ke kahuna nui ia wa. Manao hoi kekahi, o ke ano ana i manao ai, ua hiki mai ka hopena o ka oihana kahuna nui o na Iudaio, no ka mea, ua molia aku o Kristo iaia iho, ke kahuna nui kiekie loa, a ma ia molia ana i loaa mai ai ka mea e ola mau ai. (Heb 9; 12, & 10; 12)
          Ma keia wa, ua maopopo i ka lunaolelo, aole e hoolohe pono ia mai ana kana olelo e ka aha lunanakanawai, a i ka ike ana hoi he poe Parisaio a me na Sadukaio ka iwaena o lakou, kahea aku la oia. "E na hoahanau kanaka, he Parisaio wau, he keiki na kekahi Parisaio ; a no ka manao i ke ala hou ana o ka make, e hookolokolo ia nei au." He poe manaoio na Parisaio i ke ala hou ana o ka poe make, a ma keia ano i lilo ai o Paulo he Parisaio ; a ua ili mai no hoi ia manaoio ana iaia mai kona mau kupuna mai. No keia olelo i mokuahana koke ai ka aha lunakanawai, a ku ae la kekahi poe Parisaio ma ko Paulo aoao, i ka i ana. "Aole loaa ia makou ka hewa iloko o keia kanaka, a ina he uhane a he anela paha i olelo mai iaia, mai kue kakou i ke Akua." (Mat. 23; 9) O ka hoomaka iho la no ia e paio ikaika mawaena o na aoao kue elua; a me he mea la, ua hopu mai kela a me keia aoao ia Paulo e lawe aku iaia; a no ka makau o Lusia o haehae liilii ia auanei oia e lakou, ua hiki koke mai la oia me ka poe e hoopakele iaia. Alakai hou ia aku la ia i kona wahi maloko o ka pakaua, me ka hoa'loha ole nana e hooluolu mai ia ia, a malia, ua hookaumaha ia paha kona manao, a pilihua. Aka, aole oia i poina ia. Ia po no, ku mai la ka Haku imua ona a hoohauoli mai la i kona manao, me ka olelo mai, "E hoolana oe, e Paulo; no ka mea, e like me kou hoike ana aku ia'u ma Ierusalema nei, pela no hoi oe e hoike aku ai ia'u ma Roma. (Mat. 23; 11) Pela i maopopo ai iaia, aole e pepehi ia oia e na poe Iudaio—aole hoi e make ma ka moana a hiki i kona hai ana aku i ka Euanelio ma Roma.
(Aole i pau.)

KE KAHUA E PAA'I O HAWAII.
[KAKAUIA E J. W. KAHALEWAI.]

          Ina i nana 'ku kakou i ka noho ana o na lahuikanaka a pau ma ka honua nei, ua like ole na ano a me ka hoonoho ana i na kumu e paa ai, ke kahua iwaena o na lahui naauao, ua oi ae ka pono, ka makaukau, ka paa o kekahi mau hana i kukulu ia maluna oia kahua a lakou, i ku like ai me ko lakou akamai, no kekahi manawa loihi. Ina e hoomanao aku kakou i ka moolelo o na hana ma Aigupita i ka wa kahiko ; he mea e ka paa ; oia na mea i hanaia, ka Buremida ke ku nei lakou a hiki i keia wa, he mau tausani makahiki. Pela no i keia wa, mawaena o na hana e ku nei ma na aina hikina. O ke kia o George Wasinetona no kona, a ke hooia mai nei ka lakou mau hana ma ke ao nei, ua kukuluia maluna iho o na kahua i hoonoho pono ia a paa loa. Aka nae, o ke kahua a'u e hoonoho nei i wahi e ku iho ai o Hawaii a paa, a mau kona ku ana e like me ka olelo kaulana a ke Alii aloha lahui; ka Moi Kauikeouli Kamehameha III., eia kana : "E mau ke Ea o ko Aina i ka pono." O ke kulana o keia kahua, aole ia i like me na kahua i ikeia e kakou nei, ua pili keia i ka io, ke koko, a me ka iwi o Hawaii nei, oia hoi ka lahuikanaka Hawaii, he kahua no ke kino a me ka uhane. E na hoa aloha iloko o ka haku, ke ake mai nei paha oukou me ka oluolu e ninau mai ia'u no keia Nanehai, he mea pono hoi e weheweheia aku, e wehewehe aku no hoi wau e like me ka hiki. Eia keia: Heaha la ke kahua e paa'i o Hawaii? Ka pono Karistiano. Oia ke kahua e paa mau ai oe e Hawaii, a hiki i ka hopena. 1. E ao pono ia na ohana i ka Baibala. 2. E hoonaauao pono ia na kanaka me na hana maikai. 3. E hooko pololei ia na kanawai maluna o lakou.
          1. E ao pono ia na ohana i ka Baibala. Ua noho mai ka Pono Karistiano ma Hawaii he kanalima makahiki a oi ae, aole nae i kukulu pono ia na Ohana Hawaii maluna iho oia kahua, he hapa uuku wale iho no, a o ka hapa nui o na kanaka, he poe i ao pono ole ia ma na oihana, he nui ka poe auwana a haule iloko o ka poino. Ke hooia mai nei na hiona o keia kulanakauhale mawaena o ka poe opio Hawaii he poe aole i ao  pono ia me ka Baibala mawaena o na ohana, ke hai aku nei au me ka oiaio, o kekahi kumu keia o ka holo hikiwawe ana o ka make o na kanaka hawaii i keia wa, a ma keia mua aku no hoi no ko lakou ike ole i ka malama ana i ka pono a ka Baibala i kauoha mai ai, he pono e maemae ai a e ikaika ai ke kino, a pela no hoi ka uhane.
          O kou ao pono ole ia i ka Baibala, a lilo oe e Hawaii i mea hookuli i ka leo o Iehova e kahea nei, e hiki mai a auanei kou manawa e hoopauia ai mai ka honua aku. A i mea e kaohi mai ia oe e Hawaii ponoi mai ka neoneo ana o ka aina i na kanaka, a i hoomau ia ai kou noho kuokoa ana ma ka honua a hiki i kou hopena. Eia e paa i ka Baibala ka lima ia o ke Akua, ka mana hiki e hoola a e mau ai kou noho ana, ka mea i oleloia na'u e hoeha, na'u e pepehi, owau e hoola, aole mea nana e hoopakele mai kuu lima aku. Pela hoi i hoolana mai ai ka Haku i ka wae ana i poe ponoi nona noloko mai o ke ao nei. Aole kekahi e kaili ia mea mai o'u aku la, aka, na'u iho no e haawi aku ia, he mana hoi ko'u e lawe hou mai ia. Ioa. 10:18.
          I na makua Hawaii, ke kau leo aku nei wau ia oukou, no ke aloha i ko kakou lahui, mai ka homaalu ana i na keiki mai na poino e ili mai ana. E hoopaa pono i keia hana ma kou lima, e hooia aku i na kumu oiaio o ka baibala i lilo ai lakou he poe kanaka no ke Akua, a he poe ua aloha i ka aina i mau ai ka pono a me ke ola o Hawaii, oia ka mea i hai ia mai. O oukou hoi e na makua, mai hoonaukiuki aku i na keiki a oukou, aka, e alakai ia oukou ma ka hoopono a me ka hoonaauao a ka Haku. E ao aku i ke kamalii i kona aoao, a elemakule oia, aole ia e huli ae mailaila aku. Isaia 38:19. E hoike no ka makua i na keiki i kou oiaio. O keia mau olelo a'u e kauoha aku nei ia oe i keia la, e waiho no ia maloko o kou naau, a e ao pono aku oe ia mau mea i au mau keiki, a e kamailio aku ia mea i kou noho ana ma kou hale, a i ko lakou hele ana ma ke ala, i kou moe ana ilalo, a me kou ala ana iluna.—Kan. 6:6, 7.
          Eia kekahi: O kou ano pono e ka makuahine ma ka noho ana imua o na keiki, e hookumu aku oe i kahua e paa ai ka lahui. Ua olelo ia ma na aina naauao a pau. Ina maikai na wahine, naauao, maemae, noho malie, akamai malama i ka hale, a malama hoi i na keiki, alaila, pomaikai ia aina, lehulehu na kanaka pono, na kanaka kaulana, hanohano, akamai, noho malie. No ke aha? Eia, no ka pono a maikai o na wahine. No ke aha ke kaulana o George Wasinetona ? No kona makuahine, aole like iki me na wahine naaupo, aole pono, aole maluhia, aole hoi waiwai, poino wale no, aka ; ina e ala mai oe a noho pono, a hookahua maluna o ka baibala, alaila, e pae aku auanei oe i ka home lani, e like me ka moku e holo nei ma ke kai a komo iloko o ke awa. Pela no e holo ai o Hawaii maluna o ka moku Baibala a ma ka hookele ana o ke alakai i na ino o ke ao nei a komo i ke awa lani, i ka home mau o na uhane.
          2. E hoonaauao ia na kanaka i na hana maikai, kekahi kumu keia e pono ai, o ka hoonaauao ia ma na hana maikai, he hua keia o ke ao ana i ka ohana ma na pono Baibala, e like no me na hua i kanu ia ma ke kihapai a ulu ae, aole pono e waiho wale aku, aka, e waele aku i na ino e ulu mai ana, he mea keakea keia i kona ulu maikai ana. Pela no ka poe i ao ia i ka Baibala, he hua i lulu ia ma ka naau, aka, e hoopili pu aku i na hana maikai, e papa aku hoi i na hana ino. He nui na hana maikai e hana ai, kalai pohaku, hamo puna, kukulu hale, oki wahie, hana i na mea hao a me na mea e ae he nui. Ke nana aku kakou ma Honolulu nei, e ike auanei kakou maloko o na hale hana, uuku wale no na kanaka e hooponopono nei i na hana maikai, o ka hapa nui aole ; na na malihini wale no e hooponpono nei i na hana. Ke nana aku kakou ma na kuaaina, o na makua wale no ke malama ana i na hana, o na opio i hoonaauao ia ma na kula, a i hemo pono mai na kula nui mai; aole loa lakou i ike nui ia e kokua ana ma na hana maikai; ua ike mau ia lakou ma na alanui o keia kulanakauhale, e poai hele wale ana. Heaha la keia? Nolaila, hookahi wale no hoike e pono ai keia lahuikanaka, a e alakai ia lakou a e hooko aku. O ka noho ana mai o na aina naauao i keia wa, he kumu hoohalike kupono nou e Hawaii ma ka hoike a kekahi mea i ike pono i na kanaka o Amerika Huipuia, aole ike ia kekahi kanaka e hele wale ana ma na alanui, ina ike pono ia, aole ana hana, e hookolokoloia oia, nolaila, paa na kanaka i na hana, o ka hua o ka hana, he ikaika a maikai ke ola kino, a kaulana no hoi i ka waiwai, a loihi no hoi ke ola ana, pela ka hoike a kekahi kanaka naauao; i mai oia penei: "O ka hana ke kumu ia e loihi ai na la o ke kanaka." Pehea la i lehulehu ai na kanaka ma ia mau aina ? Ke manao nei au, ke kuhihewa ole. O ka maikai kupono o na ola kino maloko o na hana maikai, alua. O ko lakou alakai pono ia ma na hana pono o ka Baibala, he kumu ia e kaohi mai ai mai na mea ino, a poino.
          3. E hooko pono ia na kanawai kupono maluna o na kanaka Hawaii. Aole au i manao ua nele oe i na kanawai kupono e maluhia ai, aka, o ke ano io o ke kanawai; ka hooko pololei maluna iho o Hawaii, aole, aole iwaena o na ohana he kanawai mawaena o na makua a me na keiki, oia kahi hemahema nui ma na ohana o kakou. Nolaila e hooko pono aku oe e ka makuakane i ke kanawai o ka pono kino a me ko ka uhane, i lilo lakou i poe hoolohe a malama pono. Ina i hooko ponoia keia ma na ohaha a pau, mai Hawaii a Niihau, a pela no hoi na kanawai o ka aina, alaila, ke puana hou ae nei au: E mau ke ea o ka aina i ka pono, oia hoi, e ola oe e Hawaii a mau aku iloko o ka lima o ka mea Mana Loa. Me ka mahalo.

He keiki pii punana lole, ua kuhi he punana hua manu.

          Aia ma ke awaawa o Pauoa i ke kakahiaka o ka Poakolu o kela pule i hala, ua hele aku kekahi wahi keiki o Kukolu Kaneopa kona inoa me Mrs. Kanuku i ka huli huamoa, i wahi mea koalaala no ia kakahiaka. Ia laua no e hele ana, olelo aku la o K. Kaneopa ia Mrs. Kanuku, "Eia ko'u manao ia oe, ina e loaa ia kaua ka punana huamanu i keia kakahiaka, alaila, e mahele no na hua a kaua, i kupa aku no au i ka'u mau hua iloko o ka ipuhao a moa, alaila, ai aku no au a pau." A pehea ka hoi ou mau makua? "Aohe o'u makemake e haawi na lakou kekahi, ua ukiuki hoi au i ko lakou ai ana a pau loa kahi i-a o ka ipukai; ina aole e loaa ia'u kekahi wahi mea paina i keia kakahiaka, aole au e hele i ke kula i keia la." Aohe i liuliu ko laua hele ana, ike aku la o Mrs. Kanuku i kekahi wahi manu-nunu (pigeon,) ia wa i hooho ae ai oia me ka leo nui, "Aia kela manu-nunu ke lele ae la!" Auhea?" wahi a Kaneopa "Aia no hoi ke lele ae la, he kau aku koe iluna o kela kumupuhala," wahi a Kanuku. "A he, he manu io ono kela, ua ai au i ka io o kela manu, e kii hoi ha kaua e hopu? "Ae" wahi a Kanuku. O ko laua hele no ia a hiki malalo o ke kumu puhala i kau ai ka manu, olelo aku la o Kanuku ia Kaneopa, "O oe o kaua ke pii e hopu i ka manu, mai hoonakeke nae oe i ka lauahala, o lele auanei ka manu." O ka pii aku la no ia o Kaneopa nei, a waena konu o ka puhala, ike aku la oia i ka punana e kau ana iluna o ka lauhala, o kona hooho ae la no ia me ka leo i piha i ka hauoli, "Ahaha! loaa ka'u punana hua manu." "Mai walaau oe! mamuli lele ka manu." "Owai hoi ka i ike aku ia manu io lele, o ka hua paha ka'u e kii ae a hoi aku kaua e kupa a moa, paina ko kaua aina kakahiaka a hele aku au i ke kula," wahi a Kaneopa.
          O ka pii aku la no ia o ua wahi keiki nei a hiki malalo pono o ka punana, wehe malie mai la i ka lauhala a ekolu lauhala i hemo, ia wa i lohe aku ai oia i ke kakani mai me he leo manu keiki la, olelo aku la ua wahi keiki nei ia Mrs. Kanuku, "He manu keiki ka ko loko o keia punana," "Ua ike aku la nae paha oe i ka manu?" wahi a Mrs. Kanuku. "Aole au i ike, o ka leo manu keiki nae ka'u e lohe nei i ke kakani, aia no nae iloko o ka punana." "He manu punua aku la ia, lawe ia mai a hoi ae kaua e koala, "wahi a Kanuku. "Ae," wahi a Kaneopa. O ka wehe malie ae la no ia o ua wahi keiki nei i ka lauhala a koe ka lauhala e pili ana me ka punana, o kona lalau aku no ia i ka punana me ka lauhala a hoo ana iloko o ka papale, upiki ae la i ka papale a paa ma ka lima, iho malie iho la a hiki ilalo. Olelo aku la o Kanuku ia Kaneopa "E hoi kaua i kauhale e hoa i ahi koala no ka Manu a kaua," "E hukihuki mua paha kaua a pau ka hulu o ka manu hoi wale aku no pulehu," wahi a Kaneopa. "Ae, ua pono kela," wahi a Kanuku. I wehe ae kona hana i ka papale, ike iho la oia he 5 iole keiki liilii e waiho ana iloko o ka punana, o kona manawa no ia i lele ino ai a noho ana i kahi e "Auwe! he iole ka hoi ko loko o keia punana, ka i no he manu. Ua ike no paha kela wahi keiki he iole, aole hoi he hai mua mai." Aole au i ike, kuhi no au he manu, akahi no paha kaua a ike ae la he iole ; e poho ana ka hoi keia luhi o kaua, ua lana hoi ko'u wahi manao e ai wahi io manu ana la hoi kaua i keia kakahiaka, eia ka hoi e nele ana," wahi a Kaneopa. "Owau no o kaua ka i nele, ua pomaikkai no oe ua loaa kau mau manu 5, hoi aku no a ka hale pulehu a moa, paina a maona, hele i ke kula," wahi a Kanuku. He wahi olelo hoonaikola kau ia'u. E hoihoi ana au i keia mau iole i mea ai na kuu popoki, wahi a kahi keiki. O ko laua hoi aku la no ia a mawaho o ka hale, waiho iho la i ka papale iluna o ka manienie me ka iole no iloko, kii aku la ua wahi keiki nei i ka popoki iloko o ka hale, i puka mai ka hana, ua lilo aku la na iole i ka moa, ua oki oe e hoaa ana ua wahi keiki la, oi alualu wale i ka moa aohe wahi mea a loaa. Oia iho la kahi mea hou o Pauoa.  W. LAIKA BEKU.