Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 16, 13 April 1876 — Page 3
Na ke Aupuni.
O ka Poalima e hiki mai ana, Aperila 14, i kapa ia hoi ma ka inoa Ka Poalima Maikai, oia ka la o ka hoomanao ana i ke kau ia ano o ko kakou Haku a Kala Hala, IESU KRISTO, ma keia e paniia na hale oihana aupuni a po ka la. W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aperila I1, 1876.
UA hookohuia o William O. Smith i keia la i Hope Loio Kuhina no ke Aupuni.
Kakauia, Maraki 28, 1876.
WM. R. CASTLE.
(14-3 t) Loio Kuhina.
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Aper., 1876.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
1 Hapaha Mua ..... 5 40.8 AM
8 Mahina Piha ..... 9 07.8 AM
16 Hapaha Hope ..... 10 06.4 AM
2 3 Mahina Hou ..... 8 32.4 PM
30 Hapaha Mua ..... 11 56.9 AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la... 5 56.1 AM. ..... Napoo la...6 11.1 PM
8 Puka la... 5 49.7 AM ..... Napoo la...6 13.7 PM
15 Puka la... 5 44. AM ..... Napoo la...6 16. PM
22 Puka la... 5 39. AM ..... Napoo la...6 18. PM
29 Puka la... 5 33.5 AM ..... Napoo la...6 20.5 PM
30 Puka la... 5 33. AM ..... Napoo la...6 21. PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
NA ANOAI.
Ma ka la i nehinei, hora 12 o ke awakea i halawai ai ka oihana Kea Hanohano o Kamehameha.
Ua hoomoe ia kau pane e No 10, C. ia Alpha K., a me kau e Makaainana ia Kaiaulu, no ka piha e o ka pepa.
Ua haiia mai makou, ua hoi hou mai nei ka poe i holo aku nei i Lanai i ka ako huluhipa, no ke kumu, ua ala ae kekahi haunaele. Pela io anei? A heaha na kumu o ia haunaele?
KE HAKILOIA NEI.—I keia mau po, aohe wahi mea a ike houia ke kukui e a nei iloko o ka pa ilina o Kawaiahao; a ina oia mea a he lapu no ka po pakele ia, ina he kanaka e hopu ia ana oia.
He 14 la wale no o ka moku kiapa D. C. Murray mai Honolulu aku nei a hiki i Kapalakiko. Holo ka hana i nei wahi moku pea. Ua haalele aku la oia ia wahi i ka la 10 iho nei no keia awa.
Ua ku mai ka mokuahi Lawe Leta "Kulanakauhale o Kapalakiko," ma ke kakahiaka Poalua nei, iloko o na la 7 me 19 hora, a ia ahiahi ae no holo aku la no Auseteralia a me na panalaau.
Ua loaa mai ia makou he kumumanao e pili ana i ka ninau hooulu lahui i kau inoa ia e "Anoaimaikai," a no ka piha loa o ka pepa, ua hookauluaia a keia pule ae.
Ua inaina o No. 10, C., i ka makou mau olelo no kana mau kakahili, ua noke mai la i ke kupaka iloko oke ao lepo puahiohio, e ake ana e mahalo aku makou, aka—"he wai ua lana malie."
Aia ma kahakal o Apua kahi i malamaia ai ka pepa pili dala, malalo o ka ihu o na waa; wahi a ka poe pepa, aole e malu ka pepa iloko o na hale, aka; ina ma kahi oneanea, aohe makau i na makai.
Wahi a Aluna-ahiahi i kona hoalauna, "heaha ka mea hou o keia la?" I mai kela, "o mea, ua i mai nei ia'u ua moe oe." I aku la au, aole, a hele aku la au e hoomakaukau i na mea i maa ia'u. Eia ka he hoonohonoho akua kana i hai mai ai ia Aluna-ahiahi.
Ma ka Poaono iho nei i ku ia'i kekahi o na keiki uuku a Makaula, e noho nei ma ke Alanui Maunakea, me kekahi lio holo wale ; a i ka hapaiia ana o ke keiki, ua manaoia ua make ; pomaikai kona pohala ana.
O i noke mai nei ka poe kaha kii o ke kulanakauhale nei i ke pai kii hoohenehene a ke hele aku nei kahi poe i ke ano ole. O na kii i kauia me ka inoa Nasty, o kana no ka oi, oiai he hiki ke hoomaopopo ia aku ke ano, aka, o na kii hou iho nei ua hele a "hapala kaele nake kea ka ai."
Ma ka la 2 a me 3 o Mei, e hoike ia'i ke kula nui o Lahainaluna, ke kahua punawai a na opio o ko kakou lahui e inu nei i ka wai o ka ike, malalo o ke alakai ana a ko lakou mau makua kumu, na Rev. S. E. Bihopa, D. Baluina, a me J. Hanaike.
E makaala! E paniia ana na Buke a ka Puuku o ka Papa Hawaii, no ka makahiki 1875 a me 1876, ma ka la 15 o Mei. O ka poe a pau e paa ana me kekahi dala no ka Papa, e hoouna mai i ka Puuku mamua ae oia manawa, i hookomoia ai ma kana Buke.
I ka po Poakahi iho nei, ua haule hou mai la ua paka ua o ka lewa luna, e hoomau ana i na papalina o ka makuahine honua, i hoomohala ia'i na pua a me na lau o kona mau mahinaai. Pulu elo aku la na lau nahele o ke kuahiwi, a helelei mokaki na pua lehua i ka pehia mau ia e na kulu kehau o ka waokele.
Ma ka Poalua iho nei, elike me ka hoolaha, ua halawai ae ka Aha Euanelio o keia mokupuni ma ka Luakini o Kaumakapili, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, a ua kohoia ka Rev. M. Kuaea i Lunahoomalu, a o Rev. S. Paaluhi i Kakauolelo. Ua hoike iho na kihapai o keia mokupuni, a me kekahi mau Komite, a e pai aku no makou ma keia hope aku.
Ua lohe mai makou, ua make hikiwawe kekahi kanaka ma ka po Poalua iho nei, i puua i ka ai.
Aia ma Kawela, Molokai, kekahi kanaka e noho nei nona na makahki he 36, a he 262 kona mau paona. N ui maoli.
Maluna mai o ke kuna Neti Mere i kau mai ai ke Kiaaina o Maui me kana lede i keia kakahiaka. He ano omaimai nae oia.
I ke ahiahi nei ke ku ana mai o ka manuwa Amerika Lackawana. He 20 la mai Mazatlan mai, a ua haawi ae oia i kona mau pu aloha i keia kakahiaka.
O Kaaianae, ke kanaka nana i oki ka lima o Lonoakeawe, nona ka moolelo ma kekahi o na kolamu o keia la, ua hoopai ia he hookahi makahiki, me umi dala koina, a ua hookolokolo hou ia i nehiheni no ka hooweliweli, a ua hoopii aku oia imua o ka Aha Kiekie.
RE V. E. C. BISSELL.—Oia kekahi o na kahu o ka Ekalesia o Kaukeano i na wa i hala ae nei; aia laua me kana wahine i Auseturia i keia wa, a ma ka mokuahi o ka Poalua iho nei i lohe mai ai makou no ka ulia poino i hiki mai maluna o laua, ma ka make ana o ka laua keiki uuku.
M R. LUNAHOOPONOPONO.—Ua piha o Nuuanu Avenue i ke minamina me ke kaumaha ma kona ike ana i kekahi mea ua pau ka noonoo kanaka, ua makemake oia e hoaiai iaia iho, i manao ia mai he kanaka pono. O ka hana anei i ku i ke ano minamina o kristiano o ka hoohilahila i kona hoalauna? Aole! E pono iaia e ao aku me ke ano aloha. E pono oia e hele me ke akahele ma ka hoohilahila ana, oiai, aole pela ka hoike ana i ka aloha. Mai hoonou i na pohaku, oiai, e noho ana maloko o ka hale aniani. IKE LIHI.
Ma na Keena Loio, Apr 12, 1876.
EIA KA OIAIO.—Aole makou i hoopaiia no ka pili waiwai elike me ka Hueu, ole wale e pee hookamani mai nei. Eia ka oiaio, ua hoopai ia makou ma ka Ahaapana o Koolaupoko nei, no ka malama i na hale hana ino, mamuli o ka hoopii ana a na mea i manao ino ia S. K. Pokeo a me Kauanehu, koe aku na hale o Makaila a me Kauwahi, kahi i ulu ae ai ka ona, a me ka hoeha ma ka po o ka la 3 o Maraki iho nei.
S. M. PAHAU.
Kaneohe, Aperila 3, 1876.
MAKE I ALOHA NUI IA.—Ma ka la 1 o Maraki, ua make o J. Kuaimaa, he kupa a he kamaaina no keia awaawa poopoo o Wailuaiki nei, ka lai hoi a Kapo i noho ai. O kona mai i make ai he Umii, a me ka wela, eha wale no la o kona mai ana, a make aku la. O ka nui o kona mau la o ke ola ana he 74 makahiki, 2 mahina, 1 la. Ua waiho iho he wahine, a me ke kaikamahine, a me na moopuna, a me ka lehulehu me ke aloha iaia, a ua hele i ka aoao mau o ka honua. "Pomaikai ke kanaka i make iloko o ka Haku." Owau no me ke aloha,
I. B. KAAKUAMOKU.
Wailuaiki, Koolau. Mar 1, 1876.
He mea hauoli ka heluhelu ana iho i na manao aloha o na makamaka e noho ana ma na aina mamao. Ua loaa mai he leta mai a Luke Kualawa mai, e noho la ma Vernon, Nicolaus, Sutter County Kaleponia, e haawi mai ana i ke aloha i na makamaka a me ka aina hanau, a e mahalo mai ana i ka kakou nupepa KA LAHUI HAWAII. Ua loaa mai kana mau makana no ka auhau o ka pepa, a ke haawi aku nei makou i na hoomaikai me ke aloha i na mamo Hawaii a pau e noho ana ma na aina malihini. Ke aloha aku nei ka hae nana e lawe haaheo nei ka inoa kamahao o ka Pakipika, oia hoi ke poo o ka kakou pepa—Aloha oukou a pau loa!
Ia oe e W. Nape, ua loaa hou mai nei kau palapala pane ia D. Kaneheana a me S. Kaaiai ; eia ke waiho nei me makou. Ke makemake nei makou e hui pu me oe, a nolaila, aole e puka aku ana kau pane a hoea mai oe imua o makou. O ko makou kumu i kauoha aku ai ia oe e hele mai, oia no ka hooponopono ana, a imi i mea e pau ai ko laua la lelele ana me ka inaina. Ua inu awa pu no hoi paha oukou a pau ma ia la, a ke inu awa mau nei no hoi huna wale iho no; he opu ino paha keia hana, aka, na ka mahuna o na ili a me ke ano e o na maka e hoike mai ka oiaio. Mai hopo oe e ke hoa'loha i ka naue ana mai ma ko makou nei keena.
KOHU OLE HOU NO.—Aole pono ke kapa ana o ke "Kuokoa" i ke anaina pule ma Kaumakapili, "he anaina pule hupo." Owai la ke Kuokoa e kapa aku ai oia i na hoahanau o ia ekalesia, he poe hupo? Pili hou no ka olelo, "E wehe mua ae i ke kaola o kou maka, alaila ikea ae ka pula iki o ka hoahanau." He oiaio no, he nui ka poe kalohe i hele ae iloko o ia hale pule i na pule po, me ka manao e hana ino, a ua oi io no paha ka pono e pani ia na puka o Kaumakapili no na halawai po. Aka, o ke kapa ana i kela anaina he anaina hupo, aole loa pela. He nui ka poe pono a naauao e hoomana mau nei ma ia hale pule. A ma keia olelo ana o ke Kuokoa he hupo, ua ku ia i ka hoino aku i ka Pono.
Oiai ko makou Hamo-peua e hele mai ana ma ka Alanui Alii,. a mawaho ae o ka pa o Aliiolani Hale i ka Poalima o kela pule; ike aku la oia i kekahi poe a lehulehu wale e me-eu ana (kolo,) maluna o ka manienie oloko o ka pa; manao ae la ia, e huli ana paha i kekahi mea makamae i haule iho mai ka pakeke o na kuhina, oiai lakou e holoholo ana paha. A i kona hookokoke ana aku, ike pono aku la ia i ka hana a ua poe la. E noke ana i ka ohi i ka pua mauu manienie i mea lei; a hu ae la kona aka! me ka hookohu mai o ka hookikina ia Pinaau e kukala aku maloko o kana Ole, (nupepa) "mai hoomaunauna wale i ka ai a na Peelua, no ka mea, he awahua ka ia i na mea makalii." A noia aloha oinei i pa peelua, hu ae la ko makou aka.
Ma ka Poalima o ka pule i hala, ua haalele iho ka kaua Bonanza i ke awa o Kou nei no Petropaulaski, a i ka po iho nei o ka Poakahi, ua huli hoi hou mai la a ku mawaho o ke awa nei. O ke kumu o keia huli hoi hou ana mai, oia no ka loohia ana o ka ona o ka moku, oia hoi o J. H. Black, a me kekahi o na luina, me kekahi ulia poino. Oiai lakou he mau la mai Honolulu aku nei, a iloko hoi o ka manawa a ka moku e moe aoao ana me ka holo ikaika loa, a e puhi ana hoi he kikiao makani ano puahiohio, e ku ana o Mr Black a me kekahi luina mahope, a ia manawa koke no, ua lele mai la ke palaka nui o ka buma o hope a pa mai la mahope pono o kona poo me ka ikaika loa, a haule aku la a maule no umi hora. O ka luina hoi ua pa mai la kona lima akau a hai iho la. No ka pilikia o ka ona a me kekahi o na luina, ua huli hoi mai la ke kapena no ka lapaau ana ia laua. Ua ane oluolu hou laua, a o ka holo hou aku koe o ua olali Bonanza nei.
Elike me ka makou mea i hai 'ku ai i kela pule, pela no i hoouluulu ae ai he anaina nui, a piha ka luakini o Kawaiahao no ka hoolohe ana i na olelo hoakaka a ka Loio Kuhina Kakela, ma na mea pili i ka "hooulu lahui." Ma kana mau kamailio ana, ma na hoakaka a me na kumu, ua hiki ia makou ke puana ae, ua ku i ka mahalo ia. "Ina ua ike ia ke kupono ole o kekahi lahui ma ko lakou aina ponoi iho, alaila, he mea makehewa ia kakou ke kii ana aku ia lakou i kumu hooulu no ko kakou lahui, ka aina malihini hoi la lakou," wahi ana ma kekahi hapa o kana mau kamailio ana. Ua hoike mai oia i ke kukonukonu o kona mau iini no ke ola o ka lahui a me ka pomaikai o Hawaii ; aole ma na huaolelo wale, aka, ma ke ano kuoo a me ka makaukau ma kana mau hoakaka ana. Ua hoike pu mai no hoi oia i ka mau no o ke ewe o Hawaii ma kona poina ole i ka olelo o kona one hanau, oiai, he oia mau no kona makaukau me ka hemahema ole ma ke kamailio ana. Ka manao nei makou, ina e hoolohe na makamaka i kana mau ao ma ia po, a haawi pu hoi i na noonoo kupono ma kana mau kumu hoakaka, e ike ana no lakou he oiaio kana, a he kumu e ola ai ka lahui. No ka pomaikai o na makamaka, e hoopuka aku ana makou i ka haiolelo a ka Loio Kuhina ma keia hope aku.
Kuikahi Panailike.
E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
O ke Kuikahi Panailike, oia kekahi ninau ano nui e waiho nei ma ka pahu kani o ka puniu like ole, a hala loa aku i ka poe no lakou na pani-inoa kaulana, na Honabara o ka M. H. 1876.
O na waiwai kalepa o Hawaii nei e hoouna ia ana iwaho, oia ka lua dala o keia aupuni a me ka lahui, no ka mea, aohe dala o ka lepo o Hawaii, a pela i nele pu ai i na hale hana dala ; nolaila, mamuli o na waiwai i hoounaia iwaho, ua haoia mai ke dala a i ka lima o ko kakou poe kalepa, oia hoi na mahiko, a mai a lakou mai, ua laha aku ke dala i kela mea keia mea e like me kana hana ana, a oia ka mea a kakou e ike nei he dala ko loko o ka kakou mau pakeke a me ko kakou mau poopoo. A mamuli o ia dala, ua hoopau ia ko kakou mau pilikia o kela ano keia ano.
O ke dala i loaa i kela mea keia mea, aole ia i loaa mamuli o kona holo kino ana i Kaleponi i kahi o ke dala, aka e hoomanao i na waiwai kalepa o ke aupuni, ka mea nana e pulumi mai i na dala o ka lepo huna o Kaleponi, a loaa i ke kanaka Hawaii ka waiwai o kona pakeke.—A pehea e mahuahua ai keia pomaikai ? He pono ke loaa ke Kuikahi Panailike.
E na Keonimana, ke hoomanao nei au i ka oili ana mai o ke Awa-lau o Puuloa no ke Kuikahi Panailike, a i kona mau la, ua oleloia, ua lilo aku ka hapakolu o ke kumukuai o ko kakou mau waiwai kalepa ia Amerika no ke dute, a ua koe mai la elua hapakolu o ia kumukuai i ko kakou poe kalepa, a i ka puunaue ana me na lilo o hope nei, ua koe mai ke olohelohe, a oia ka mea e noho nei na mahiko iloko o ka aie.—A e hoonawaliwali ia auanei ko kakou mau lua huna nolaila, e haliu ke au o ka manawa no ke Kuikahi Panailike, a e hoopau ia na dute, a o ka hoihoi ia mai no ia o ka hapakolu o ke kumukuai o ko kakou mau waiwai kalepa i lilo aku ia Amerika, alaila, e mahuahua auanei ka ikaika o ko kakou mau lua dala, a e puapuai mau no ia e like me na waipuna, a e laha aku no ka ono o ia wai huihui i ka puu moni-ai o ka lahui.
Ina mahope iho o ka loaa ana o keia moeuhane lolipua, e ku hou mai auanei i mau mahiko hou mawaena o ko kakou mau palena, a loaa hou ona mau lua dala no kakou, a e ulu nui mai no hoi na oihana kalepa iloko nei o ka aina, a e nui no hoi na waiwai komo mai, a e emi auanei ke kumu kuai o ua mau waiwai la, no ka mea, e hoopau ia ana ke dute, a e pii auanei ka uku o na lima paahana, oiai hoi, ke hanini mai la ka wai o na poowai mamuli o ke Kuikahi Panailike.
I ua mau la la a Puuloa e moe lolii ana, e noho ana kekahi halawai makaainana ma ka halepule hoolepope o Wailuku, Iulai 21, 1876, hora 6 P. M.—A e noho ana hoi ka'u peni he kakauolelo no ua halawai la. A iloko o na hakoko ikaika ana, waiho mai la o S. T. Alexander penei: "Ke manao nei anei na kanaka Hawaii ua holo lanakila aku keia mau mokupuni ma kona alanui? Ua hoopuniia keia mau mokupuni e na nalu o ka moana, a o kahi alanui ololi wale no e puka aku ai mawaho o ia pilikia, o ka loaa o ke Kuikahi Panailike mamuli o ka haawi aku ia Puuloa. He ekolu hapaha o ka waiwai o keia aupuni mailoko mai o na mahiko, aka, ke maloo nei kela mau punawai. Ua poohina hoi ka poe mahiko i Hawaii nei, aole hoi he wahi dala hookahi i puka, nolaila, mai uwe oukou no Puuloa, o ka puka ana o na mahiko, oia ka pomaikai o ke aupuni."
Me keia mau mapuna leo, poai ae la ko'u noonoo iloko o kona ipukai, oiai au e manao ana, ua like o Puuloa me ko'u manamanalima, aole au e ae e oki a haawi aku. Ke olokaa aku nei au i ka hoakaka ana o ke kanaka naauao i kona manao no ke Kuikahi Panailike, a iloko o keia mau la, ke aumeume nei keia ninau iloko o ka puniu o ka lahui,—A oiai hoi, aia no ua Kuikahi Panailike la ma kela aoao o na wai o ka moana Pacifica, ke holo mai la paha ma na alanui hao, ke au mai nei paha i ka moana, ei ae nei paha i na lima hoowali poahi o na keiki ulele hua kepau, ei aku la paha i ka lihilihi o ka poe heluhelu nupepa.
O ka imi ana o ke Aupuni i alanui e hoomahuahua ai i ka ikaika o ka poe kalepa o loko nei o ka aina, oia ka mea e hoolawa ia ai ko lakou ikaika no ke kii ana i na waiwai o waho e hoihoi mai iloko nei, a e laha no ia pomaikai iwaena o ka lahui. O na oihana kalepa a me na oihana mikiala e ae iloko nei o ka aina, oia ke kumu waiwai o ke Aupuni. A i nele ka aina i na oihana mikiala, e ilihune auanei ia Aupuni, a e hume no na makaainana i ka malo. A i mea e hooko ia ai ka pomaikai o ke Aupuni a me ka lahui. I nui ke aho no ke Kuikahi Panailike.
Mamuli hoi o keia Panailike, ua hoopoho ia ko kakou waihona Aupuni no ka haule ana o ke dute o na waiwai o Amerika i hookomo ia mai iloko nei, aka, mamuli o ka hoolaha o ke Kuhina waiwai, ma kana mau pepa liilii i hala aku nei. Ua ae na mahiko a me ka poe kanu raiki, e auhau ia lakou i kekahi auhau ku i ka wa, i mea e pani ai i ke poho o ke Aupuni, mamuli o ka panailke. Ina ua puka mai keia no loko mai o ka oiaio, alaila, ua paa iho la ka nahae i ka humuhumu ia. Lai ke kula, aohe lele pueo.
Ina no e poai aku ka ike o ko kakou mau maka i waena o ka lahui, e ike aku no kakou, ua hoopuni ia na kaikamahine i na pihapiha anuunuu o na ano huikau, me na pupua loihi a pokole hoi, me na kinohinohi o na waihooluu ano e, a pela no hoi na keiki kane. A no lakou hoi ka olelo ana.—
"Ua hele wale a aulii,
A kau kaena i ka makani."
Aka, ina kulou iho kaua a ninau iho. Nohea hoi ia mau mea nani i loaa i ke kanaka i kona mau la o ka hauoli ana ? Ke i aku nei au, he hua ia no ka oihana kalepa o loko nei o ka aina. Elike me ka nani o ka malamalama o ka La e pahola nei ma ka ili o ka honua, pela no ka nani o ka oihana kalepa e pahola nei i waena o ka lahui kanaka, a i mea e hoomau ia ai ua oihana la, a e hoomahuahua ai i kona ikaika iloko nei o ka aina. He pono ke loaa ke Kuikahi Panailike, a e hoomau auanei ka nani o na keiki o ke one oiwi. I keia mau la e naue nei, ua loaa ia kakou na mea a pau no loko mai o ka hana, a pela no hoi ke au o ke Kuikahi Panailike. Aole e loaa i ka mea palaualelo kekahi wahi hunahuna o na pomaikai o ua kuikahi ala. "Ma ka hou o kou lae e ai oe i kau ai a pau na la o kou ola ana."
Ina e pii aku oe maluna o ka puu o Puowaina, a nana iho oe i ke kulanakauhale alii e pahola ana kona nani ma ka ili o ka honua, elike me na iliili konane. Ua onionio hoi i na waihooluu o na ano huikau. A ina oe e kali malaila, a pahola mai ka nani o ka malamalama o ke alii wahine o ka po, alaila, e manao auanei oe, ua helelei mai na hoku o ka lani ma ka ili o ka honua, no ka mea, ua hoike mai la ka malamalama o na kukui o ua kulanakauhale 'la, he like me na hoku o ka lani. Ina no e kilohi loa aku mai Hawaii a Kauai, e ike ia aku no, ua kikohukohu ia ka aina i na kauhale i emi iho i ko Honolulu.
A o keia mau mea nani a pau, he mau keiki wale no ia i hanau ia mai e ka makuahine hookahi. Oia hoi ka Oihana Kalepa o loko nei o ka aina. A ina o ua oihana ala ka makuahine nana e hanau mai na pomaikai o ka lahui, alaila, heaha ko kakou manao no ua oihana ala? A ina o ke Kuikahi Panailike he mea ia e kokua ai i ka ikaika o ua oihana ala, alaila, heaha ko kakou manao no ua Kuikahi Panailike ala? E kipaku anei kakou i ka oihana kalepa? (oia hoi ka makuahine nana e hanau mai na pomaikai o ka aina.) E kipaku anei kakou i ke Kuikahi Panailike? Oiai, oia ke kokua ikaika o ka oihana kalepa. O keia kekahi o ka'u wehewehe no ke kokua ana i ke Kuikahi Panailike, elike me ko'u hiki. A i loaa ia'u ka manawa kaawale e hoike no au i kekahi mau mea e kue ana i ua kuikahi ala. E welina auanei.
J. NAKOOKOO.
Papohaku Wailuku, Mar 7, 1876.
He kolohe io anei?
M R. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
No kuu ike ana i ka hoolaha a A. K. Meawai o ka mokupuni o lalo. Ma keia nupepa o ka la 23 o Maraki, i kakau ia kona poo manao "Kalohe kiekie" o ka Peresidena o ka "Papa Nana" o Waimea Kauai.
Wahi ana, "Kalohe akahi."—Ua loaa ka palapala kupono i ke koho, aole nae i paa ka inoa i ka Papa inoa o ka poe kupono i ke koho balota, ua hoole o A. W. Maioho aole e koho." Ke manao nei au ka mea kakau, ua kupono no kela hoole ana; malalo o keia mau hoakaka ana.
1. Ua hoakaka ke Kumu Kanawai i na mana kupono o ke kanaka e hiki ai iaia ke koho i ka balota malalo o keia mau Kumu.
(a) Ka piha o kona mau makahiki.
(e) Ka loaa o ka balota kupono ke koho balota.
(i) Ke komo a paa o kona inoa i ka Papa inoa o ka poe kupono i ke koho balota.
(o) Ka hana ole i kekahi karaima.
O keia mau mana eha i loaa i ke kanaka, he kuleana nui kona e keakea ole ia ai e na Luna Nana i ka hookomo ana i ka inoa ana i makemake ai; aka, ke i mai nei o A. K. Meawai, aohe i komo ka ka inoa i ka Papa inoa o ka poe koho keia poe kanaka 10—12, a oia ka mea i hoole ia ai e A. W. Maioho.
Ke manao nei au, ina he oiaio e like me ka A. K. Meawai, alaila, aole pono e olelo ia he "Kalohe kiekie" kela hoole ana aole e koho, aka, he malama kanawai, a e pono e kapaia o A. K. Meawai a me J. Kauai na "Kalohe kiekie."
Ua olelo ia ae nei maluna he eha mana o ke kanaka e hiki ai ke hele e koho, aka, ma ka hoolaha a A. K. Meawai, he ekolu wale no mana i loaa i kela poe kanaka 10—12, ua koe hookahi mana aole i loaa ia lakou, oia ka paa ole o ko lakou mau inoa i ka Papa inoa o ka poe kupono i ke koho balota, a oia paa ole ke hoole mai la o A. W. Maioho aole e koho, a oia ka mea e kapaia ai he "Kalohe kiekie?" Aole! Aole loa!!
Ina ua loaa i ke kanaka ka palapala Auhau, kupono ke koho balota, a ua lawa kona mau makahiki, a ua paa ka inoa i ka Papa inoa o ka poe kupono i ke koho, a ua hana nae ia i ke karaima, aole e koho ana i ka balota. A ina ua loaa a pau, a koe kou mau makahiki, aole i lawa, aole no e koho; a ke manao eni au, ua pono kela hoole ana, elike me ke kuhikuhi a ke Kumukanawai; he hoole ana ia i aponoia e ka poe i ke kanawai a pau.
"Kalohe elua." wahi ana. Ua noho ma na hale he 12—14 poe koho na na wahine i lawe mai ka balota me na leta, a ua hookomoia e A. W. Maioho ma. Manao au, aole no i hewa kela, ina io nae na kona manao io maoli no i kukai pu ia me kona o nawaliwali ka makemake e koho, a ua hoouna ia mai kela Palapala Auhau i ka wahine ponoi a ka mea pilikia, me ka palapala Kakaulima a kela mea nui ma ka lima o kana wahine imua o ka Papa Nana, i kakau me kona pulima ponoi, a ua ike hoi na luna o ka Papa Nana i ka pili i ke kumukanawai, alaila, aole i hewa kela hookomo ana.
O ka pono koho o ke kanaka i hoakea ia ai e ke Kumukanawai, aole ia he mea keakea ia e na kanawai a me na hapa kanawai i pili io i ke Kumukanawai ma o ka pono kivila la o ke kanaka ; aole no kona hiki kino ana mai, aole no kona noho ana no ka mai, aka no kona ike ia he pono a he kupono, a he mea mau a he mea hilinai ia, aka no ka nawaliwali o ka mea koho, a no kona minamina nui i kona hoonele ia i kona mana kuleana kamailio i ka Ahaolelo e ka nawaliwali o kona kino, ua hiki no ke hookomo ia ia balota, aka, ina ua hana kapulu na Luna o ka Papa Nana me ka ninau pono ole i ka mea lawe mai me na hooakaaka kupono ole i pili i ke Kumukanawai, alaila, ua ku kela i ke kalohe.
Nolaila, ke hooki nei au i ka'u kamailio ana no keia mea, a ke noi ae nei au i ka poe heluhelu i kela hoolaha mua a A. K. Meawai, nona ke poo "Kalohe kiekie," e hoopau i ko oukou manaoio ana; ina io o na lawelawe ana ia a A. W. Maioho ma kela la koho, alaila, aohe i kalohe o A. W. Maioho; o J. Kauai ke kalohe, he alunu, he ake oi me ka hooweliweli, ike ole i ke kanawai, wahi a J. Kauai. He olelo anei keia e manaoio aku ai he ike kanawai ia? Ke manao nei au me ka hopohopo ole, ua oi aku ka ike kanawai o A. W. Maioho mamua o keia mau mea, me ka ike no o J. Kauai me A. K. Meawai ua papa ke kumukanawai i kela mea o ke komo ole o ka inoa i ka Papa inoa o ka poe kupono i ke koho, eia nae, ua olelo keia he hupo, nolaila, ke ao aku nei au ia oe e A. K. Meawai mai wikiwiki e hoolaha i kau hoolaha me kou ike ole i ke kahua kahi ana i kue ai, a lilo i enemi, na kou noonoo e hoopau ia mea. Me ka mahalo,
D. K. KULUWAILEHUA,
Ewa, Aperila 3, 1876.
Mai pahenehene hou.
M R. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
Aia ma ka pule i hala, i ka hoea ana mai a ka nupepa Kuokoa, mahamaha koke iho la au e ike i na mea hou, halawai koke aku la ko'u mau lena ike me kekahi o kona mau itamu; i kuu heluhelu ana, ike iho la au he pane, ua hoohepa ia ma ke ano pahenehene; i kuu alawa loa ana iho ilalo, e kau ana ka inoa o ka ona nona ia manao.
No ka pili kaumaha mau o kuu manao no kela itamu lapuwale, ua kono ia mai au e kamailio pokole aku imua o kuu makamaka maikai, oia o Confederation, i na kumu o kona lawe ana mai i kela mau manao a hoolilo i kona noonoo e hookauwa ia e na alakai ana a ka mea i ike ole i keia mea he naauao; a e hoohaahaa i ke kulana i kupono ole iaia.
Ua olelo ae oia, i ke "kaena hewa o kou L. H. i kuu makamaka ia Oahu, kue hoi ia Kunawai, inu ti kakou i Kawaiahao," a me na ano like aku pela; e ka makamaka, ma na hakilo ana i na mea i hoaiai ia e Oahu, oia paha ua nane, a me kona paa o Kepau, wahi au, aole au i ike a lohe hoi ua hoohanohano ia aku oia ma ka loaa ana aku iaia o kekahi medala, e like me kau e kapa nei i ke kaena o ka L. H. iaia; aka, ua mahalo ia oia no ka maemae o na hoonanea a me ke kupono; oiai, o keia makamaka no paha ka mea nona na nane i ka wa pananaiki o ke kino o ka LAHUI HAWAII, a o ka hui R. S. ka poe nana e kuailo mai ana, a o oe pu no paha kekahi iloko oia poe; ke ole au e kuhihewa, a pela mai i keia wa, ua pee ae oe malalo o ka inoa hou Confederation No. 10, a hai mai i na haina o na nane a ua makamaka la; aka, aia a uluhia iho la kou puniu me na uhane o ke kiaha, ae aku la oa i kau makakila e hoahewa kumu ole aku i ka L. H. no kona hoopuka ana i ka manao mahalo ia Oahu ma ka LAHUI HAWAII o Apr. 6 o ia pule hookahi no, a kapa iho la oe he "kaena." E ka makamaka e! Ke manao nei au, aole i kaena ka L. H. aka, he ae laelae ana ia e komo kana mau nane me ke keakea ole ia, no ke ku i ka maemae, a me he mea la, ua hookaawaleia kekahi kolaumu o kona kino no na hoonanae maemae. MAKAMAKA.
Kou, Aperila, 11, 1876.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluolu paha oe e hookomo iho ma kou mau keena kaawale i keia mau wahi kokua, no ke ola o ko Kaumakapili Kahu Ekalesia, Rev. Kuaea, ma keia Sabati Ahaaina, i lulu iho nei, Aperila 9, 1876. Mai na Apana mai. Elike me ka hoakaka ana malalo iho nei:—
Apana o Iwilei . . . . . $6.00
" Kapalama-kai . . . . . 8.00
" Kapalama-uka . . . . . 6.50
" Kauluwela . . . . . 8.15
" Kapuukolo . . . . . 3.25
" Kikihale . . . . . 8.10
" Honolulu-waena . . . . . 8.00
" Kulanihakoi . . . . . 2.45
" Waikahalulu . . . . . 12.25
" Kaakopua & Kahehuna . . . . . 6.25
" Pauoa . . . . . 6.25
" Maemae . . . . . 12.70
" Malihini . . . . . 2.00
" Keaka (w) no Kauluwela . . . . . 20.00
Huina. $110.00
O keia wahine o Keaka, no ka Apana o Kauluwela, oia ka wahine i kokua nui loa mamua o na Apana a pau he $20.00, me kona olelo mai "eia mai ka ke Akua; ua ai au, a ua inu i ka'u, a o kana keia." Nolaila, o ka hana a keia wahine i kokua nui ai, he mea ia e paipai mai ana i na mea a pau e hoohalike aku me kana hana maikai
Me ka mahalo, J. ALAPAI.
Kakauolelo.
Kaumakapili, Aperila 10, 1876.
KI UA NALOWALE!
UA NALOWALE HE KI, HE KUMU keleawe, a he kila ka maka me eha niho he ano pahi kona nanaina. Ma ke ahiahi o ka Poaono, Aperila 8, ka nalowale ana, mawaena o Alanui Kalepa, Betela, Moi, Papu, Uniona a hiki loa ma ke alanui Emma. O ka mea a mau mea nana e hoihoi mai i keia ki ma ka hale oihana o keia nupepa, ma alanui Kalepa, e loaa no ka makana kupono. (16tf)
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA Olelo Hoolaha, ke hoole a ke papa aku nei au i na kanaka a pau o kela a me keia ano, mai puni a mai haawi aku i kekahi Dala a waiwai e ae paha, ke hele aku o W. S. Pahukula imua o oukou me kekahi Palapala Aie Dala ma ko'u inoa, e like me kekahi Palapala Aie Dala e piha ana na makahiki elua i ka la 10 ae nei o keia mahina, oiai, aole au i kakau inoa aku ma ia palapala. Nolaila, mai ae aku, o poho oukou.
C. KANAINA.
Honolulu, Apr. 3, 1876. (15 tf)
J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).
AIA MA ALANUI MOI, MA NAE IHO O KA Hale kahi umiumi. Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha me na kiaha waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio. 1-3m
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Aper 10.....Kaapuni ia Hawaii,
Poakolu, Aper 19.....Kaapuni ia Kauai,
Poakahi, Aper 24.....Kaapuni ia Hawaii,
Poakahu, Mei 1.....No Hilo.
Poakahi, Mei 8.....Kaapuni ia Hawaii
Poaha, Mei 18.....Kaapuni ia Kauai.
Poakahi, Mei 22.....Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Mei 29.....No Hilo.
Poakahi, Iune 5.....Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Iune 12.....No Hilo.
Poakahi, Iune 19.....Kaapuni ia Hawaii.
Poakolu, Iune 28.....Kaapuni ia Kauai.
I ka huakahi hoolele pipi ole a Kilauea i ka Maalaea, alaila, e hoaoia ana e hiki i Honolulu i ke ahiahi Poaono.
Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kaalualu a hiki i ka hora 9 a. m. a mahope iho paha; Makena a hiki i ka hora 6 a. m. a mahope iho paha ; aole hoi ia Maalaea a hiki i ka hora 8 a. m. a mahope iho paha.
Uku Eemoku mai Honolulu aku
A hiki i Kaunakakai, a pela maluna mai.....$ 5 00
" Lahaina, " " ..... 6 00
" Maalaea, " " ..... 7 00
" Makena, " " ..... 8 00
" Mahukona, " " ..... 10 00
" Kawaihae, " " ..... 10 00
" Kailua, " " ..... 10 00
" Kaawaloa, " " ..... 10 00
" Hilo, " " ..... 12 50
" Kau, " " ..... 15 50
Uku kaapuni ia Hawaii,..... 22 00
A hiki i na awa o Kauai,..... 8 00
Uku kaapuni ia Kauai,..... 12 00
Uku ohua Hawaii oneki,..... 2 00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
E hoaoia ana ka Mokuahi e hiki i Honolulu, ma ke ahiahi no o ka la e haalele ai ia Maui.
SAMUEL G. WILDER, (Waila),
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 696 3m