Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 21, 18 May 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
NA HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
Ka Hapaha Elua.—
HELU 10—SABATI, IUNE 4, 1876.
NA LUNAOLELO ILOKO O KA HALEPAAHAO.
Oihana 5; 12—26.
12 Ua hanaia no hoi mawaena o kanaka, na hoailona a me na mea kupanaha he nui loa, e na lima o ka poe lunaolelo. (Lokahi ae la lakou ma ka lanai o Solomona.
13 Aohe mea o ka poe i koe i makau ole ka hui pu mai me lakou; aka, mahalo aku la na kanaka ia lakou.
14 Hui pu ia ae la i ka Haku ka poe i manaoio, na kane, a me na wahine he nui loa.)
15 No ia mea, lawe mai la lakou i ka poe mai ma na alanui, a waiho iho la ia lakou maluna o na moe hilinai a me na wahi moe, i malu ae paha ke aka o Petero maluna o kekahi o lakou, i kona hele ana ae.
16 He nui ka poe i hele mai i Ierusalema, no ka kulanakauhale a puni, e lawe ana i ka poe mai, a me ka poe i loohia i na uhane ino ; a hoola ia lakou a pau.
17 Alaila ku ae iluna ke kahuna nui, a me ka poe a pau me ia, (he poe Sadukaio lakou,) ua piha loa lakou i ka ukiuki ;
18 Hopu aku la ko lakou lima i ka poe lunaolelo, a hahao iho la ia lakou maloko o ka halepaahao.
19 Wehe mai la ka anela o ka Haku i na puka o ka halepaahao i ka po, a lawe mai la ia lakou mawaho, i mai la,
20 E hele oukou. a e ku maloko o ka luakini, e olelo aku i na kanaka i na huaolelo a pau o keia ola.
21 A lohe lakou, komo ae la lakou iloko o ka luakini i ke kakahiaka nui, ao ae la lakou. A hiki mai la ke kahuna nui, a me ka poe me ia, hoakoakoa mai la lakou i ka ahalunakanawai a me na lunakahiko a pau o ka Isaraela, a hoouna aku la ma ka halepaahao i lawe ia mai lakou.
22 A hiki ae la na ilamuku, aole loaa ia lakou maloko o ka halepaahao, hoi mai lakou, i mai la,
23 Loaa ia makou ka halepaahao ua paa, ua malu loa hoi, e ku ana no ka poe kiai ma na puka; a wehe makou, aohe kanaka o loko i loaa ia makou.
24 A lohe iho la ke kahuna nui, a me ka luna o ka luakini, a me na kahuna nui i keia olelo, kanalua iho la lakou, i ka hope o keia mea.
25 Alaila, hele mai kekahi, hai mai la ia lakou, i mai la, Aia hoi na kanaka a oukou i hahao ai iloko o ka halepaahao e ku ana maloko o ka luakini, e ao aku ana i kanaka.
26 Alaila, kii aku la ka luna a me na ilamuku, a lawe malie mai la ia lakou ; no ka makau o lakou i kanaka o hailukuia mai lakou.
Pauku hoopaa, p. 20.
Hele, Him. 479, 8. Leo.
E ko Iehova poe kauwa, &c.
Pauku 1 me ka 4.
Pule no na Misionari i wiwo ole i ka haiolelo, i huli nui hoi ko na aina e, &c.
———: o :———
Na Ninau Wehewehe, Hoopili.
P. 12. Ua lohe kakou i kela pule i ko ke Akua hoopai ana ia Anania ma ma ka waha o Petero, a me ka makau nui a weliweli o na haipule a pau, a me na kanaka. Ma keia pauku, ua hoomau ia na hana mana a na Lunaolelo, oia hoi na hoailona, na hana kupanaha i hanaia mawaena o na kanaka. Aia lakou mahea? Mahea ia lanai? Nawai hoi i hana?
P. 13. Ka poe i koe. owai lakou? ka poe paha i manao e hoohalike me Anania ma, ma ka hookamani a wahahee ana. Makau lakou i keaha? i hui pu me na haipule a me na lunaolelo me ka hookamani, o hapai like ia me Anania ma. Pehea na kanaka? hoahewa anei i na Lunaolelo, a makau i ka huli mamuli o lakou no ka make ana o Anania ma?
P. 14—16. Ka poe hea ka i huli nui ia me na Lunaolelo? ka poe hea ka i lawe ia ma ke alanui, a waiho ia maluna o keaha?
No keaha ? He mea aha ko Petero aka i ko lakou manao ? He mea aha ke aka o ka Moi ma Hawai nei mamua ? Pehea ke kanaka ke ku ma kona aka ? He mea make ka ke aka o ka Moi Hawaii? He mea ola nae ke aka o Petero ? pela ka manao o ia poe kanaka. He mea ia i maopopo ai ka ikaika o ko lakou manaoio i ka mana o Petero. Ua hoole nae oia, aole nona ponoi ka mana, aka, no Iesu o Nazareta. Pehea ka manao o kela wahine, Mat 9 ; 21. No Ierusalema wale no anei ka poe i lawe mai i na mai, i ka poe loohia i na daimonia ? Nohea mai kekahi? A pehea ka poe mai? Pela anei mamua i ka wa ia Iesu? Nohea keia mana hoola o na Lunaolelo?
P. 17—18. Pau loa anei na kanaka i ka mahalo i na Lunaolelo me ka lakou mau hana? Owai ka i huhu a ukiuki loa ia lakou, a hopu, a hahao iloko o ka halepaahao? Ua hana anei lakou pela mamua ia Petero ma ? No keaha ia hana ? Mok 4 ; 3. A no keaha keia huhu a hoopaa ana i na Lunaolelo iloko o ka halepaahao ? Akaka loa, he mana ko lakou e make ai, he mana hoi e ola ai na oopa. na mai, ka poe i uluhia i na daimonia, makau
ole nae i ka hopu i ka hahao iloko o ka halepaahao. Naaupo, ano hehena, hoohalike lakou me wai? Me Parao ea. Ike na kahuna, na Parisaio, Sadukaio, i na hana mana a Iesu, makau ole nae i ka hopu i ka hoopaa, i ka pepehi ia ia, Kei ka naaupo. Ke ano paha ia o na kanaka hewa i keia wa, ike lakou i ka mana o ke Akua, makau ole nae i ka hehi wale i kana mau kanawai.
P. 19—20. Kai no he paa loa ka halepaahao, manoanoa na paia, he pani hao i ki ia i ka laka a paa loa. A pehea? paa anei na paahao, o Petero ma. Mahea i hemo ai? na lakou anei i wawahi i ka puka, a hahau paha i loaa ka paka e hemo ai ? Nawai i wehe ka puka, a lawe ia lakou i waho, a kauoha e aha? Mana ka Anela ea. Ua hoopaa hou anei o Petero iloko o ka halepaahao mahope iho? Nawai i hookuu? Mok. 12; 3—7. Paa anei o Iesu iloko o ka lua? Nawai i olokaa aku i ka pohaku nui ma ka lua?
P. 21 — 23 . Makau anei o Petero i ka haiolelo hou ana o hoopaa hou ia iloko o ka halepaahao ? Ua lohe anei ke kahuna nui i ka hemo ana o na Lunaolelo iwaho o ka halepaahao? A makaukau ka aha hookolokolo a kii aku na ilamuku ia Petero ma e lawe imua o ka aha e hookolokolo ia, loaa anei ? Loaa ka hale, ka puka, na kiai, malu no, paa no ke kiai no, pehea ka hemo ana?
P. 24—26. Kanalua, pilikia, pihoihoi na kahuna, ka aha hookolokolo. I ka lohe ana nae aia o Petero ma e haiolelo ana ma ka luakini, pehea na ilamuku? Makau i keaha? Makau ka i kanaka, aole i ke Akua?
Na manao pili. 1. E makau i ke kokua hookamani, pi, makemake ole, aloha ole. 2. E hoolilo i ko ke Akua hoopai ana i mea makau, i mea e ala mai ai e huli mai ai. 3. E lawe ia mai na mai ma ka uhane, na hoomaloka, i ka luakini i kau ke aka o na kahunapule maluna iho o lakou, i hoolaia e ka mana o ke Akua nae. 4. He mana ole na halepaahao, na puka hao, na kiai, aole hiki ke hoopaa i na kauwa a ke Akua me kana olelo. Nui na anela nana e wehe i na puka.
Mele, Him. 478. 7—6. Leo, Ke koa io. 2 pauku.
Pule no na aina e, &c.
Haawina no Iune 11, Oih. 5; 27—42.
Ka Mana hoohuli Manao.
[KAKAU IA E T. PUUOHAU.]
Elua ano mana hoohuli manao i komo iloko o ke ao nei. O ka mua, oia ka mana hoohuli manao a Satana i pelo ai ia Ewa, a haule aku la oia iloko o ka hewa e make ai, ka mea nona ka olelo ana, "he ono ka ai a me ka ia, ku mai ana keia puunui ma mua." Aole nae au e kaao aku ana no keia mana hoohuli manao i keia wa, no ka mea, ua akaka lea no ia mea ia oukou e na hoa ma ke aniani kilohi o ka Baibala, a he hoopau inika ke kuawili ana aku.
Eia ka lua o ka mana hoohuli manao i komo iloko o ke ao nei. Oia ka mana hoohuli manao a Kristo i hele mai ai i ke ao nei e imi i ka poe i nalowale, a e hoopakele ia lakou ma kona mana iho. A o keia ano mana hoohuli manao ka'u i imi ai e kaana pu me oukou, a e moni malie iho i na wahi manao i apuni ae no loko o keia wahi hokeo maluna ae.
1 Heaha ka mana hoohuli manao a Kristo?
2 Heaha na mea kokua i keia mana?
3 Heaha keia mana no ke kanaka?
1 Oia ka Euanelio a Kristo i hele mai ai e kukulu iloko o ke ao nei, i mea e hoohuli ai i ke kanaka mai ka hewa, ai ka pono ma Ona 'la. Elike me kana olelo ia Petero, "O oe no e Petero a maluna o keia pohaku e kukulu ana au i ko'u Ekalesia maluna iho, aole e lanakila mai na ipuka o ka po maluna ona." A ua kauleo pu mai no hoi i kana poe haumana, "E hele ae oukou ma na wahi aukanaka a pau e hoohaumana i na lahui kanaka a pau, e bapetizo aku ia lakou iloko o ka inoa o ka Makua, ke Keiki, a me ka Uhane Hemolele." A o keia mana i kukuluia i hoike pololei ia ae la ka moolelo maluna ae, aole ia he mana hoohuli i ke kino wale no mawaho e komo iloko o ka Ekalesia, aka he mana hoohuli manao e hoololi ana i na iini o ka naau mai na kuko o ke kino o Satana e kau-o ai a i ka pono maemae lua ole o ka Euanelio, ka mea nana i hoopomaikai mai i ke kanaka, i loaa hou ia ia kona mau pono kuokoa. E like me ka hookumu ia ana he kumukanawai no keia aupuni i ke au o ka Moi lokomaikai oia o Kamehameha III, a maluna iho o ia kahua na kanawai i kukulu ia ai, a ma ia mea i loaa mai ai i na makaainana na pono kuokoa, ma na aina kuleana aladio, a me na aina kuai, a me ka hoomalu ia o ke kanaka ma kona kino a me kona waiwai, aole e seku wale ia, a e pakaha wale ia, e like me na au pili kaumaha i a'e wale aku nei, nolaila, ua maopopo iho la paha keia manao, a e hookauaheahe malie aku no kakou ia ia ma na eheu o ka manawa, a na ka makani e lawe aku i ka olelo e ola ai.
2 Heaha na mea kokua i keia mana? (a) O ka Baibala, ka mea a ke Aliiwahine o Beretania i hapai ae ai me ka puana iho i keia mau huaolelo pokole, "O keia Baibala oia ke kumu o ka maluhia a me ka pomaikai o ko'u aupuni." Nani ka oiaio a me ka pololei oia pane ana, no ka mea, o ka pono ke mea nana e hookiekie i ka lahui kanaka, a o ka hewa ka mea nana e hoohaahaa, a he hoike maopopo kokoke loa no hoi ko kakou nei lahui no ka oiaio o keia manao, no ka mea, he poe pouli a naaupo na kupuna o kakou, aka, hiki mai ka Euanelio, a ike ka lahui i ka olelo a ke Akua, o ka pau no ia o ka pouli a pelekane kakou, ua puka i ke ao. Elike me ke kui makeneti e kuhikuhi mau ana i ka Akau, pela ka Baibala e kuhikuhi mau nei i ka welau akau o ke ola ma o Iesu ala, elike me kana olelo, "E huli oukou i ka Palapala Hemolele, no ka mea, manao oukou he ola mau loa ko oukou malaila, a oia ka mea nana i hoike no'u." (e) O ka Uhane Hemolele, no ka mea, ua maopopo lea ka Iesu kauoha i kana poe haumana, ai ka hiki io ana mai o ka Uhane i ka la Penetikota, ua holo pono ka lakou mau hana, aohe mea keakea a o ka huli ana o na kanaka he mau tausani i ka la hookahi he hoike ia no ka maikai a me ka lanakila o keia kokua, a e noho mau ana oia me ka poe a pau i paulele io aku i ka Haku, a ua olelo ia na keia kokua no e hoomahuahua i ka naau o ke kanaka, a nana no hoi e hoopili i ka olelo a ke Akua i ka naau o kanaka, a hoopalupalu ia ko lakou naau pohaku, a huli i ka pono me ka oiaio. Ua kapa ia hoi ka olelo a ke Akua, he pahi kaua na ka Uhane, nolaila, ua hui pu keia mau mea elua, alaila ua hele okoa mai ka lanakila a i ka palekana. Nolaila, he pono e imi ikaika kakou i keia kokua me ka pule a me ka manaoio, no ka mea, he kokua ike maka ole ia, a o ia no hoi ka mea e holo ai ka hana, ke launa mai me kakou.
3 Heaha keia mana hoohuli manao no ke kanaka? (i) He mea hoonaauao, ma na wahi a pau o ka honua nei i huli i ka la, ua malamalama ia mau wahi a pau, pela na aina a pau i hiki aku a i hoolahaia keia mana hoohuli manao, ua hoonaauaoia na kanaka a pau. Elike no me ka mea i kaao pinepine ia "O ka Palapala Hemolele a pau ua haawi ia mai e ka Uhane o ke Akua, he mea e pono ai no ke ao nei, no ka papa ana a no ka hoonaauao ana ma ka pono." Ma keia mau olelo a me ka ike kumaka ia kakou iho ua maopopo lea, he mea hoonaauao i ke kanaka keia mana. (o) He mea hoopakele, i ka wa i keiehu ia ae ai o Adamu ma mawaho o ka Paredaiso, ua kau koke maluna o laua na hiona o ka popilikia a me na ano make a apu, ka make i ka hilahila, ka make o ka lunamanao iloko o na hala a me na hewa, ka make o ke kino a me ka make o ka Uhane ke ole e kala ia ma o Iesu la. A me he mea la o ko laua kulana, iloko oia wa, ua like me ke kulana o ke kanaka, ua haule iloko o ke kai mai ka moku aku e paielewa ia ana e na ale ahiu o ka moana, a e lana ana ka auwae kahi mama, ua puni nae oia i ke kai ma na aoao a pau, a he lewa o ka hohonu malalo o kona mau kapuai, aole he wahi e ku iho ai, a he mea weliweli ia ia na pihi waha nui o ke kai, a me ka aneane ana iho e palemo, a holo a ia aku i ka hohonu. Aka, ina mamua o kona halawai ana me keia mau hopena elua, ua ike aku la oia he moku e holo mai ana i ona 'la e hauoli auanei oia, no ka manao ae e pakele ana i keia make, a e ai hou ana no i ke kalo moa. Pela no keia mana hoohuli ma o ke kanaka e palemo nei i ka hewa, ke hele nei oia e imi i ka poe nalowale a e hoopakele ia lakou ke makemake, e like me ka mea i ike ia ia iho ua pilikia io, a huli i ka mea e pono ai, ina he mea hiki, e like me Paulo i ninau ai me ka auwe ana i kona poino. "Auwe au ke kanaka poino, nawaliwali wau, e hoopakele ae i ke kino nona keia make!" Ua ike no nae o Paulo i kona mea i poino ai a me kona mea e pakele ai oia o Kristo,
He mea e maopopo ai ka poe makemake i ke ola mau loa. He mea nui lua ole keia i manao nui loa ia e kekahi poe, a nolaila, ua hooikaika loa lakou e imi iloko o Iesu a e hele i ona 'la, ma ka manaoio a me ka haalele ana i ka hewa me ka oiaio.
Ua haawiia mai no keia ola no na kanaka a pau loa, a o ka Euanelio ka mea nana e kono mai nei i na kanaka e imi i ua ola nei iloko o Iesu, e like me ka hoolaha mua ana mai a Ioane e kala ana ma ka waonahele o Ieriko. "E mihi oukou, no ka mea, ua kokoke mai nei ke aupuni o ka Haku." A o ka poe lohe a manaoio, ua loaa ia lakou keia pomaikai, a o ka poe lohe ole a manaoio ole, o ka nele no ko lakou, a nani nele ana no ia ua hoolahaia ke ola, a ua kaheaia na mea a pau e kii i ke ola e lawe wale me ke kumukuai ole. Nolaila, ua maopopo ko lakou hoowahawaha i ke ola, e like me ka mea pololi i hoole aole e ai i ka ai no kona makemake ole, nolaila maluna ona kona make ana, a he makehewa ke hoohalahala i ka la hookolokolo.
E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
Ia oukou e na keiki puhi ohe o ke Aupuni, ua piha makou na makaainana a me na haole i ka hauoli i keia hana maikai loa a ke Alii Kalakaua i hoala hou iho nei i na keiki ulele ohe keleawe o ke aupuni, ina pela mau ana keia mua aku, nani loa ka hanohano o na malihini o na aina e, ka hele mai io kakou nei, a me na la nui o ke aupuni. O keia hana, ua ku maoli i ka hanohano o ko kakou aupuni, a me na 'lii o ka aina. Eia kahi minamina, ua lohe wale iho makou, e haalele ana o ulele ohe keleawe ma ma ka la hope o Iulai. E pono ia kakou e hiipoi i kela mau keiki hoohanohano aupuni, a me oukou e na Lunamakaainana kekahi, e noonoo akahele iho, i mau wahi kenikeni hou, na na hoohanohano aupuni ma, i hoomanawanui hou ia iho. Ninau o L. M., i aha ia? Haina. O makaainana ma, i hanohano loa ai ke aupuni Hawaii, a ke kuu iki nei makou, i ko makou makemake maanei nei, a lohe aku, "Ae" a o ia. Me ka mahalo. D. K. N.
Halawai o ka Aha Lunakahiko ma Lahainaluna Mei 2, 1876.
Halawai ka Aha ma ka Hora 4 P. M. pule o Rev. D. Puhi ka lunahoomalu i kohoia.
Na hoa o ka Aha.
KIHAPAI KAHU LUNAKAHIKO.
Haiku Rev. S. Kamakahiki Paele
Huelo —— ——
Keanae —— ——
Hana —— ——
Kipahulu " D. Puhi J. Kawainea
Kaupo
Honuaula " L. Kaiwi Makuahine
Waikapu —— Kekuihoupo
Wailuku " W. P. Kahale J. N. Kapoohiwi
Waihee " O. Nawahine L. Malaihi
Honokohau —— J. Kaimana
Kaanapali —— Keala
Lahaina " A. Pali A. Makekau
Lahainaluna —— ——
Olowalu —— S. Kaalawa
Lanai —— ——
Kaluaaha M. E. Kekoa Kahema
Halawa —— Kahoena
Wailau
Siloama
Na hoa mau, Rev. J. B. Hanaike, no Lahainaluna, Rev. J. M. Kealoha, no Wailuku, P. Keaupuni haiolelo, Rev. J. Hanaloa, hoa kuka.
Kohoia o E. Kekoa, O. Nawahine, J. B. Hanaike i komite hoonohonoho hana, S. Kamakahiki, A. Makekau, L. Malaihi i komite haawina; W. P. Alexander, Kahale i komite hoike no na kihapai i ka aha Euanelio ma Honolulu; A. Pali no na hana a ka aha i ka aha Euanelio o keia Pae Aina.
Hoike a ke komite hoonohonoho hana. 1 Hapa hora haipule i ka hoomaka ana o na halawai. 2 Na palapala hoopii. 3 Hoike kihapai. 4 Heluhelu haawina. 5 Na buke Ekalesia. 6 Na koena hanai kahu. 7 Ke ola kahu. 8 Na ekalesia kahu ole. 9 Ka hoomaemae ekalesia. 10 I mau hooponopono pili hoomana. 11 Ka laahia o ka luakini. 12 Ke kula kahunapule. 13 Na hale kahu ekalesia. 14 Ka nupepa ka LAHUI HAWAII. 15 Na olelo hooholo i hooko ole ia. 16 Ka ahahui Kula Sabati o keia mau Mokupuni. 17 E hoakaka ia ke Kumukanawai me na rula o keia aha. 18 Ke kulanui o Lahainaluna. 19 Ke kula kaikamahine o Makawao. 20 I mau kula ohana no na kahu, he pono paha aole paha? 21 E apo keia aha ia Hanaloa i hoa. 22 Na elele o keia aha i ka malama o Iune 1876, no ka aha Euanelio ma Honolulu. E. Kekoa, O. Nawahine a me J. B. Hanaike na Komite.
Malama ia ka hapalua hora haipule me ka Himeni 282. 2 Na palapala hoopii. Heluheluia ka palapala hoopi o Olowalu, e kahea ana ia P. Keaupuni e hookohu ia i kahu no lakou, waiho ia ma ka lima o E. Kekoa, O. Nawahine, Malaihi na komite, a hoike mai i ka aha. Heluhelu ia he palapala hoopii o Honuaula e ae ana e hookuu loa aku i ko lakou kahu Rev. L. Kaiwi, me ka palapala pale pu no; waihoia ma ka lima o S. Kamakahiki, Kaalawa, Makekau na komite a hoike mai i ka aha; waiho mai o Kekuihoupo he olelo hooholo, No ka mea, ua lohe keia aha i ka hooikaika nui ana o ka ekalesia o Waikapu, e kukulu hou ai i ko lakou hale pule, a ua ike hoi, he pono ke kokua ia mai lakou. Nolaila, e hooholoia, ua hoapono ia ko lakou hoounauna ana i na luna i kela kihapai keia kihapai e noi aku i na manawalea e kokua ai i ke kapilipili ana i ko lakou hale pule, ae ka aha i ka ekalesia o Waikapu e hele e noi iloko o na palena o keia aha.
Hoike kihapai, hoike mai o S. Kamakahiki no Huelo, Keanae; D. Puhi no Kipahulu & Kaupo, hoopanee ka aha apopo mahope o ka haiolelo a na haumana ma Wainee, pule o A. Pali.
Wainee, Mei 3, 1876, halawai ka aha e like me ka hoopanee ana, ka luna ma ka noho, malama ia ka hapa hora haipule me ka Himeni 357, hoike mai ke komite i ka palapala kahea a Olowalu & Ukumehame e hookahuna ia P. Keaupuni. Ua nana makou i keia palapala, a ke manao nei no hoi makou, ua ku pono ia palapala i ko kakou Buke Lawe Lima. Ua hui aku no hoi ko oukou komite me ka mea i makemake ia e kela ekalesia; a ua ninau pono makou i kona ike i keia palapala, a me kona mana no na mea i olelo ia ma ua palapala nei, ua hoike pono mai oia, ua oluolu oia i na mea a pau i olelo ia maloko oia palapala, nolaila, ke manao nei makou, e apono aku keia aha i ka makemake o kela ekalesia. E. Kekoa, O. Nawahine a me L. Malaihi na komite.
Lawe ka aha i ka hoike a ke komite a noonoo, kuka nui ia ke ola o ke kahu e hookohu ia ana, hoopaneeia a apopo hapai hou. Hoike kihapai, hoike mai o L. Kaiwi no Honuaula, ke kakau no Waikapu; Kahale, O. Nawahine, J. Hanaloa, A. Pali no ko lakou mau kihapai ; ke kakau no Halawa; ma ke noi, o ke kumuhana no ka hoomaemae ekalesia oia ka hana e hapai mua ia apopo mahope o ka palapala kahea o Olowalu, hoopanee ka aha a ka hora 8 A. M. pule o J. M. Kealoha.
Wainee Mei, 4, 1876. Halawai ka aha o ka luna ma ka noho, me ka himeni 181, malama ia ka hapalua hora haipule, heluhelu ia ka moolelo, a aponoia, ka hana o ka la, ka noonoo i ka hoike a ke komite, aponoia ka hoike, ninau ia o P. Keaupuni, ua ae pono oia ia leo kahea, kohoia o W. P. Alekanedero, A Pali a me J. B. Hanaike i komite e hookahuna ia P. Keaupuni no Olowalu. Ka hoomaemae ekalesia, kuka ka aha a waiho mai o A. Pali, he olelo hooholo, hooholoia. Ke paipai ia aku nei na hoa o keia aha, e hoomaka koke lakou no keia hana maemae e ola ai na uhane, a e pomaikai ai na ekalesia iwaena o kakou, a e lilo ka Baibala ka olelo a ke Akua, a me na olelo a Rev. J. Bikane-
le ma ka LAHUI HAWAII i kahua no kakou hoomaemae ekalesia ana, a e hoiliili na kahu a koakoa ma kahi hookahi a e nana pu i ko lakou hooponopono ekalesia ana, apono ka aha.
Hoike kihapai. Hoike mai o J. Kamana L . K. o Honokohau, S. Kaalawa, L. K. no Olowalu. 5 Na buke ekalesia, haawiia ia O. Nawahine ke komite a hoike mai i ka aha. 6 Na koena hanai aahu kuka ka aha a kohoia o A. Pali i komite kaapuni e paipai i na ekalesia no na koena o ke ola kahu, e hoomaka mua ma Molokai, a i ke kakau o ka aha i komite e palapala noi aku i ke koena o ka ekalesia o Hanalei, Kaui ia A. Pali, a e hai pu aku no hoi i ka aha ekalesia mokupuni i ke komo pono ana o A. Pali i hoa o keia aha, noi mai o J. Kaimana e hookuu ka aha iaia no ka pilikia, ua hookuu ia, hoike mai ke komite no ka palapala hoopii o Honuaula, e noi ana e hookuu loa aku ia L. Kaiwi ko lakou kahu. Ua nana akehele ko oukou komite i ka palapala hooopii e ae ana e hookuu loa ia Rev. L. Kaiwi, no na kumu eha i haiia ma ka palapala, a me ka palapala pale pu no ia mau kumu eha, ua kaupaona like makou i na palapala me ka hoomaopopo pono, ua maopopo i ko oukou komite he mea ole na kumu pale a ka hapa nui o ka ekalesia, ua ninau aku makou i ka lunakahiko o Honuaula no kekahi mau kumu hoopii, ua hooia mai ka luna, ua auwana ka wahine a ke kahu, ua hele aku ka luna e ninau pono i ka wahine no ka ona, ua ae mai ka wahine a ke kahu ua lilo i ka ona, me ke ao pono aku o ka luna aole pono ke hana hou, nolaila ke hoike nei ko oukou komite, e pono e ae aku i ka hoopii a ka hapa uuku o ka ekalesia e hookuu i ko lakou kahu, no ka mea, ua oiaio na kumu hoopii, aia no nae i ka manao o ka aha. S. Kamakahiki, A. Makekau a me S. Kaalawa na Komite.
Ua ninau ka aha i ko L. Kaiwi manao, ua aa oia e malama no i kana wahine, aole pono ke haalele, a e waiho aku no i ka hana a ka Haku, hooholo ka aha e apono aku i ka hoike a ke komite. Hoomaha ka aha no ka paina awakea, pule o J. B. Hanaike.
Hora 1, halawai ka aha e like me ka hoopanee ana, pule o Kaalawa. 7 Ke ola o ke kahu ; Kuka ka aha a haawi ia Kahale, A. Pali a me A. Makekau e hoomakaukau i mau rula a hoike mai i ka aha. 8 Na ekalesia kahu ole; E hoomau ia na kahu mua ku i ka wa, a o Kahale no Honuaula. 10 I mau hooponopono pili hoomana, waiho ia no ka halawai hou ma Wailuku. 11 Ka laahia o ka luakini, kohoia o E. Kekoa, A. Pali i komite e hoomakaukau i rula a waiho mai i ka aha i kekahi wa aku. 12 Ke kula kahunapule, hooholoia e hoomau na kahu a me na hoa a pau o keia aha e hooikaika i loaa na haumana oia kula. 13 Na hale kahu ekalesia, hooholoia, e pono e kukulu koke ka hale o ke kahu o Lahaina ma ka aina ekalesia me ka makaukau e pono ai, a o Kaalawa ka lunakahiko o Olowalu; e ako koke oia i ka nahaha o ka hale o ke kumu a paa pono me ka maikai. 14 Ka nupepa ka LAHUI HAWAII, hooholoia e hoomau aku na hoa a pau o ka aha e hooikaika i ka laha ana o ka LAHUI HAWAII no 1877. 15 Na olelo hooholo i hooholoia, aole mea i holo. 16 Na ahahui Kula Sabati o keia mau mokupuni, e waiho i keia kumu hana no ka makahiki hou. 17 E hoakaka ia ke Kumukanawai a me na rula o keia aha, e waiho a halawai pu me na kumu makua. 18 Ke kulanui o Lahainaluna, kuka ka aha, aole mea i holo. 19 Ke kula kaikamahine o Makawao, e kokua ikaika na hoa a pau o keia aha, e paipai i na makua e hoouna i na kaikamahine i ke kula o Makawao. 20 I mau kula ohana no na kahu, e hoao na hoa o keia aha e hapai i keia mau kula no lakou iho. 21 No Hanaloa, e pono e hoomau ia aku kona malama ana i ka ekalesia o Kaanapali. 22 Na elele o keia aha i ka aha Euanelio ma Honolulu, kohoia o A. Makekau no Lahaina; S. Kaalawa no Olowalu; E. Kahoena no Halawa, Molokai; Malaihi no Waihee; hoike mai ke komite no na kumu manao. Ke hoike nei ko oukou komite no na haawina o ka halawai hou o keia aha, e pono e hoomau ia aku na haawina mau o na hoa a pau o ka aha, e like me ka hoopanee ana o ka heluhelu haawina o kela halawai; S. Kamakahiki luna o ke komite, aponoia; hoike mai ke komite o na buke ekalesia, ua waiho ia ka hoike a hoopau loa ia ke komite, ma ke noi ua ae ia o L. Kaiwi e noho ma ka hale o ka ekalesia, aole nae e oi mamua o na malama elua, a na ke kakau e hoike aku i ka manao o keia aha i ka ekalesia, a e paipai ia lakou e hookaa aku i ke koena o ke ola kahu.
Ke haawi aku nei ka aha i ka mahalo i na kumu a me na haumana o Lahainaluna, a i ke kahu a me ka ekalesia o Lahaina, no ko lakou lokomaikai i na mea e pono ai na hoa o ka aha, ma ke noi ua ae ka Lunakahiko o Lahaina e paipai i ka ekalesia e hoomakaukau a hookipa i na holoholona o na hoa o ka aha iloko o ka pa o ka luakini ma Wainee, ma na halawai a ka aha ma keia hope aku. E hoouna ia ka moolelo o ka aha i ka LAHUI HAWAII. E hoopenee ka halawai a halawai hou ma Wailuku i ka Poakolu hope o Novemaba 29, 1876, na Kahale i pule mahope o ke mele ana i ka Himeni 8, hookuu aku ka lunahoomalu i ka aha me ka pule hoomaikai ma kainoa o ke Akua. W. P. KAHALE.
Kakau no ka Aha.
Aole loa i halahu ka ninau a ka Luna o Puna.
E ko'u makamaka maikai a oiaio, ma kou inoa KA LAHUI HAWAII, e oluolu oe e lawe i keia hoike imua o ka malamalama o ka La, i ike a hoomaopopo na mea a pau i ka oiaio nui o keia mea.
E hoomaopopo i keia, o ke noi a ke'lii Waila imua o ka Hale ma ka la mua o Mei, oia iho keia :—"E kauohaia kekahi o na Lunakanawai Kiekie e hele mai e hoohiki i na'lii, na Kuhina a me na Lunamakaainana." Ua kokuaia keia noi, a ia wa koke no, ua hoopuka koke mai ka Peresidena me ka pupuahulu. "O ka poe e manao ana e hooholo, e hapai na lima iluna." E ike oe a hoomaopopo iho—e ka luna paa rula o ka nupepa Kuokoa.
He ninau ano nui keia i komo iloko o kekahi mau kau i hala aku nei a he mea kupono loa hoi e noonooia me ke akahele nui, ko na Kuhina kuleana e noho mai ai iloko o ka Hale Ahaolelo. E hoomanao iho hoi oe, he mea kupono i ka Peresidena a he mea hoi i ku i ka hanohano o ka Hale Ahaolelo. Ke pane nei ka Peresidena i keia ninau—"Ua makaukau anei ka Hale no ka ninau?" A ina ua makaukau, (oia hoi, aole no paha he mea e ku mai ana e kamailio) alaila, e ninau aku ka Peresidena i ka Hale. "O ka poe ae, e kau na lima iluna, a o ka poe hoole, e hapai hoi na lima."
Aka, e hoomanao iho oe, aole no i pane ia mai ia ninau ia wa, eia nae ua hooholoia aku la ke noi, me ka pupuahulu nui, nolaila, e ike maopopo ihe oe, ua kailiia keia manawa kamailio o ka Luna o Puna e kela pupuahulu awiwi. Owai ka i halahu? O ka Luna anei o Puna ka mea e ake ana e hooholo i na hana me ke akahele malie; a o ka mea hooholo paha malalo o na hopuhopualulu me na awiwi?
Ina hoi e hoomaopo hou iho oe e ka luna paa rula o ke Kuokoa, ua komo na Kuhina maloko o ia noi a ke 'lii Waila, alaila, ua ninau ia oe; mahea o ke Kumukanawai o kakou i kauohaia'i e hoohikiia na Kuhina ma ke ano he mau hoa no ka Ahaolelo?
Aole loa i kauoha iki ia e hoohikiia na Kuhina maloko o ko kakou Kumukanawai. A pehea la i ku ole ae ai ua paa rula nei, a hooponopono i ke noi a ke 'lii Waila, e kapae i na huaolelo na Kuhina?
E ike oe a hoomaopopo lea iho e ka Hookele o ke N. Kuokoa; no ke komo ana oia mau huaolelo, "Na Kuhina" iloko o ua noi la, nana i kahea mai i ka puuwai o ka Luna o Puna e ku, a ninau koke aku;—Mahea la o ko kakou Kumukanawai i hoikeia ai, e hoohikiia ua mau Kuhina nei me he mau hoa la no ka Hale Ahaolelo. Aole loa no. He okoa loa ko lakou kulana a me na hana a lakou i kauoha ia ai, a aohe no o lakou kuleana e hoohiki ia ai ke manaoia ka pololei o ko kakou Kumukanawai.
Ua olelo hoi ua Paa Rula nei, "Ina e makaala ka Luna o Puna &c." Ke olelo nei oia;—Ua makaala no ia, a ke noho nei no me ka makaala hoihoi loa, me ke ake hoi e hoomalamalamaia ma na rula o ka Hale Ahaolelo, aole e ae wale aku i na pohihihi a me na hoolauili ana. He oiaio no, aole i loaa iaia ka makaukau ike nui i na Rula, aka, o kana ia e ake nui nei e loaa. Oia nae hoi paha, o ka Luna Hoopuka o ka Nupepa Kuokoa ka mea i piha loa i ka ike Rula—aohe wahi hemahema iki e pono ai e pane ia mai ai.
E ko'u mau hoa aloha na makaainana o Puna Paiaala i ka hale, e hoomanao iho, eia no wau ke hooikaika nei mamuli o ka oukou mau kauoha a mamuli hoi o ka pono like o ko kakou aina makua, aole mamuli o na hana Rula ole, elike me ka hoike a ka Luna o ka Nupepa Kuokoa o ka la 6 o Mei aku nei. Owau no me ka haahaa,
JOSEPH NAWAHI.
Mei 9, 1876.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 20
Leo Hoomana..... 25