Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 21, 18 May 1876 — Haiolelo a ka Hon. G. W. Pilipo imua o ka Hale Ahaolelo KaukaNAWAI O KE AUPUNI, MA KA AOAO KUE I KA MANA KOHO O NA Kuhina o ka Moi, Mei 4, 1876. [ARTICLE]

Haiolelo a ka Hon. G. W. Pilipo imua o ka Hale Ahaolelo KaukaNAWAI O KE AUPUNI, MA KA AOAO KUE I KA MANA KOHO O NA Kuhina o ka Moi, Mei 4, 1876.

K ka :— K'' ! i'ikr ;ikn i)< i ;m i ko'n moii.io, 110 n.i Uio.i >• |o|i :in;i i k:i .'!<. !<> i.<>.>!.o!\> i k:uiinij!i > uui i;i i k< i i in.-ui I.», ,•!<•!<• 110 k< k:il.i ! irt:m «,«•;» :i ]>..] i! ihi, «> liko n\v n:i ! mi-;» i ><!. l> i * tn;»i t>ri iu:v kn aoao «» knt» I an:i : k;> olo!>i !>>•• >!m>!o. l :\ :mi n:i wi'li.'wi'ln' nni 111.1 ko Kumni k.ui.l:ll. :1010 o'n k:illl:u! ; ..l il:lil;l ; m:i!i;l, , n:i l:iwa kujv>!>o k » 110 knkou | ■' k.-i:" :ki m:i k'l :4->.'lo o k.:i <>!»■!>» lii>t>liolo. ') k:l tti;ikiMii:l!;<> n kft o!vlo l|i>.<!i.,lo, v» k" k i'«-ii::i >> iri Knhin.i o noho m i, o k ►- !i > N .l k.l liooli ■!.> :v lIH' k;> lio >!,• i ji;i ui, :l :i I :t>! tii'i:r,i ;:i :ui:< i'- ko o kt'ia Ali:». U- :>>. M.-» k i :»i• :io ku,- in.ii, loai mai m |> .!i kt« «>!«■ 1 kl iiiHi'lo k* olvl«» I:>> «!:•'!>> : n «»•» mmī iio tu»i k*k;«hi!i e »\>ī«' v':U ;īi 1 l 1 k:l .>!.■!.l l:.m)io!o. .V «> n: ,'i :-> v\«-'i. wel'i' Kiutiuk:iii\\\ :ii a j»nu j 1 1«>:ik.-.k i.i n-> ko ii i Kuhi'iA k,ij>-«no v k>»ii>> ~i ;!■>.,» iii 5 .>otiinl.uu«!:u»A mii i k.i n nno .. k'i im i IMII » k:i v;5« ī>« ho.0:ol«i. K. k:i i si io ii. i .-u» i k« k.«!ii ni iii o]> I » ti .1 k 1 |. •>■ ;.l ;> «• ; .U1 ;l I k>' ll.'l K >1N ' k.i in.i i «« ko m K sh:ii.; mni k«> , -.> .11 V 1 ti l K:IU \h »ol« l > » h »!."»■ -Ko oh'o :*kn u« i au. s«'l«' i\ i.«> hi« s i ia ku «>!* !<> h>>««h«»K> - AoK* i iki> ia it»A kMk. u «>:vlo )u>t>h««h> o ioi,.-*n ī ua inoa 3 m;va -A.»lo l»oio kok>v i Ihhmii.'»* i-» kn ino-i o liiki a» i.t kAk«>ti ko ho-\}v,M ,v — Ai.a liiui» »» kv K«itmik:o»i»\\ai ka n»»»ait A n.n»■« »»«» r »«*»- K i k* P*uku 4: .» ko K iututk.ii»» w ai w x iko »* iioW iikoii ititn a< »t.t «> n.\ *U» »u» k* Uk«m iu.u «\i»>si»»," ni'iik» »uv t» k«» k;»lo« i»«> Ah»kl 131 ok* Vi»)i*,-«t Khi»« 4 t koU U *!»» »H>i r l»lo uio ko K nninUft4m .il, ««K* Ū» » l»«H\fc»k»ia v l* *VU«T i Hi» r* »u .v» » ko « K>» » *»-■* »»H\* m*» ka nui k* Kh>k»v\ * a* t » n» liiMi> k*>i ,tnn il«u* » Kis»|«»h ak;i a» |*»h-»; * K« K.H\h»ki noi xm uuwa «> ko Vltu M«»-« l.'M, o #« »\xtii«i» ,> kr «4i .« ko A>»}vii»i» « o Kai»4 N*" k* 0* M V» A «>!v » k*\ K»«w» »K4,\»S> !|j«lr AH*»»KKv" k*k«,U» ! , k> S\*\Klkt»| «**!*> «> H* t»«vsi «»*A, w f »H«*\l, -W i» «W»«i «\!« i«\ x »vx> ho: mtirati«> oks o U «\VK> I'a «>j« U K>-«« m »,,*», —-> • * K »tkt«4A «MMA ** l«» l«lll«« <\ K*« Alw.'loi.» » Mi»,'' V\l U 91« M«.l « »,V> K*>itr!.V«,>lu \ »«s4m * kili» i to K >«♦ \u\, \ ,* i I»,oa *t«* »mĀ, *k«K» «k«V> ».> i k««A *.* k\> Uk>«4i k«r 1J» «iui %,«\> «« K« ■««v t ;* wm vKk> A \ ,v\ i>v v | V, Ok. Uk -4 ,y. v.i k.l w»,-.* V Klk« M l

keia Kau ke haaa nku e like m« ko ia maiu j Kau. 2lke an o Kaaiehameha Va ma ia hope mai, aole i pīha ka hoiua nui o na 'lii ana i koho ai i ka 20 ke haipn me ua Kuhina—Kc hoomanao oei aa t na Kau Aliaolelo moa a'u i noho aī ]loko o ka AhaoWlo, aole i emi iho malalo o ka 14 ka aui ona *lii ke hnipu me na Kahiaa; aka, wle pela i keia «a. £ia ka papa iuoa ona 'lii a k& Moi i koho &i he 21, a he eha Kuhioa, a pau loa lakou he 25—He pololei anei lakon e noho i mau aiii iloko o ka Aheolelo ? Ma ka l'auku 51 o ke. Kumukauawai, " Na ka Moi no • koho i na 'Ui" Auo ke kSfnailio nel au no kakahi tnau mea i kamailio ia mai nei ma ka aoao e hoapono ana i ko na Kuhina koho ana uia na niuau & pau o keia hale. j Mai kekahi Luuamakaftiii.in.vmai o Wai-1 luku, (Birch) uaoieio oia, o keiaolelo Ikh>- ; holo, "iie oleio naanpo loa, aohe mea i ni- ! nau ia, aohe mi-a nana e pnue mai/ 1 A j nulaila uia i manao ai e lioopauee loa. j Aole paha oia i hoouiaopopo ina olelo o j ioko uiaiuua o kona kauioko ana inai—Ke f imi nei kn ninau iloko o keia olelo hooholo iloko o ke a na kc Kuiun- | kanawai e heike mai; ao ka u»ea i uinau i ia, o kc ua Kuhina kulexna e koho i«|va ' ninau a pau e ninau ia ana iloko o j kcis Hale Aliaolelo; a iloko o keia | olelo hooholo, ua loaa no na aoao eiua e j koho ;ii; a oka nua huopili Knhina, na ' koho uia ma ka hoapono akn; a o kekahi j aoao hoi, e koho oia ina ka hoole akn i ko j na Kuhiua kuluaua o!e e koho iua uiea e j niuau ia ana. . I U:i olvlo oia he nanui>o koia ok'lo !»oo i hoK>. l'ela paha ; akn, ona hoa a j>au ; ih»ko <» koia liale, lie j«oe ike kanawai—he | mau h.?o kaulana; a-o ka aono hoi kahi o ! na 'lii, a o na Kuhina, na kamailio lakou ine I ka uMo oleJlie naaupo kvia olelo hooholo; 1 alaiin, ua inanao oia ia ia iho oia ka oi, ke keia i kn ike a nie ka naauao nui maluna 1 ae o na niea a pau—Keln io—Makaakau io—Aohe mea hoopnpa aku. Aka, k« olelo noi aa, aole e hiki i kona haauui ana ke olelo iho he uaau|>o. Mai ka Lunnmakaainan» o Hamakoa, iiaw aiī mni. a me ke "lii Kiaaiua mai o Mnui, na ikeia ko laua ekeeke ana, a me he inea la, ua ku iho ko lana mnu waiae i iluna o ke ahi weh, a ua kapalili ae bua me koia mnu hu;u>lolo—> ki-ia olelo hoo- ! holo, e « nwahi aiu ia i ke Kuinukauawai, a e hoohlo ana i na k?na* ai e j»oho Dt>i i • nu'» <4e." He kiiuihewa nui keia oke 'lii Kianiua a me ka l.iiuaniakaaiuaiia o Hamnkun, ll.—Aole i ik«» i* iloko o keia ole|o hooholo koia uiaii ?nea hoopuiwa, * kaha wah- akn mainun o kn %»inio; ade hoi h«- kohu «> ii:» oh'lo lnmumuiū auo ole nia- ! uiua aku k.i oi*ki. \ hou mai hoi, ' lu- kiiinii okoa ko kvia ol«>U> h«H\hol<.t, eia no kr |mv iK'i." lle im-a kuj<anaha keia, o ka uoiihm hohoun aku, he kumu <>k«s» - aku ka—Naiā ka uhaue ike i oi akn ua k«»ho ana iiinuiua o ka mea i luakemakeia, a o ka mea lu»i i loki ke h.-iohao ole ia ilokvi o k*'la *»loio hooholo, a he m«« hoi i iiiaalo ole iloko o na iio-woo ana o ka nana keia ok»lo hw>ht»lo. H«> wnwahī Kuniukana«ai nmi oU-lo h.'nO'oUi! AoU- a« i ike |-«:-b, a»«»le .*u m:\uao j« !;i kn iuak.makv «• k naau ho«»k«>ia kn «ūaso, a haule mai na Kni.i, a kuhikul.i aku la i iia hu»«4eio uiaialo il»o oke k»i o \V, I. , Ke ku in i ka «»JeU» h««th«4«> e i ke li«h laua, oke Uhua o k«4a )UU> Ah*»U4t«; «« ka |«oo h««ī a ke Kumukaiu«Mi ka«oWi; a «»w ai ia ? Ma k* «mm* » « e «h akw o ka «V a nik a«*» ua pih* pot*> ka £4»; a«ia Knlmm 4» ke hwiia "ku lak**, Wi(u; » he Kwmukanawai a»e« k« ho*4e «ku i k» © l.ma raai o «a Kwlana 4 ma «a uimw a piu o b-4a llaW»? Ke wiu«wb o ka ibwiK»liMa k»»h* MMk WM UNi e Mku »ktt k»Mi ka pur a\« e *4e4*» aU Mbr (hh Uk««i ike K«»*wk%**«ai> !£&*»* W a ko bk«wi Moi Kwekawel* V, U mra u«»nn k«4* k» e kw» or< ma k«u Uw* h<ewa. ke kuHikuM at%a i kw^ Mai kx- lii wt*i «o Ka«, «ta «Jk4v« »»e mai i k**a «w- ka *»*, " u« ka «*%k<«k« «*r k» k* » U* i ka «w». k.*a *e k**t" .W i kv4« «M kvia «4« k» «Oe * k,«*»« iki » ko tHakv%« »«**«« W kit«NUkrwx >-«a «H«ko« o ko MMk«m « kr kwa4»mv»i a m Kamaw-M » K«c kmh »U i*e« ka W lx»4o * k«*y nk* U »«.*,*; «>*>»> ke k«Vawa »vV Wkaki u *~*« , ko**»)**a w»ai i«r« e kne i ka *»,4«'Jr< * ,* ke k« )vm** «« kx>»n * «« lū U, fc»k*M» iln» U *«^e Mai kv 'ii* sn. \\ K«kv4« ,4^ ma> n«ri "Stfca e ko K«W j Ufco*»*««a a )**« o k«»a Afc*4e*y aU»U, < l«k« *** «m» KWk«i tH««« & )v,« » *«r* „«V v >Nf «m« K«k*»* t .v« Wss4k4«» »mi » »*

mawaho o ka tiiakenan o keia «Mo faeo> hok>. Eia k> oleio hooholo: Uookoloa.—Ma ko bkoa Kamakana» *ai, he poao kr nooooo eai ia uooa o km AhaoWlo. He kuleana am-i k<»s»KitriM 0 ka Moi c noho oei iloko o keā AJiaol«lo, ke koho, ma ka hooholu aua. & mka hooie asa i kekahi 6ila Kaoawal aolelo hooholo paha i.ka wa a ka Per«ādena a Lunahoomalopaha e ninau ai ? Ua pOi ka uinao i ka olelo lioohoLo no ; na Kahina 4 e nohu mai nei, eole hoi i pil» !i kona kao i hala; a peiaaa la i nla ai ka maoao mai ke *hi «sai, e hoohui vrale mni ai i o& mea aa«*abo Kokn 01010 hooholo. 1 «>* kae i haia, aole i ala na ninau o keia I um, maiia, «a maaao ka Moi Kam«A«R>eha | V a ne aa laia o ka Ahsok4o oia maa kao, aia »o ko Lakon haina. atii iloka « ko | lakoa maa nkM Kr "Wmaman I nei an, he «u a'a Kaa AhaoMo i noho ai | i hoa ao kek«dri man Kaa Ab&o!do, a oka'a i ike, ke hai na lii oae sa JKaiin», aole La- ; kon ioi oku Ai&mna oka 16. A pebe& la i e ulu ai ka howhnoi ia wa, tto ka OMa, eia Juo lnkou maloko oka pakea kapooo? A ; pehea la i nla mai ai ka anai— i ke lii « lilo ana na Kaaawai maa i am ok ? • Ca kapoao aa hookaoi aaa i keia wa, mm ole ke kalaaa ma ka aoao o na lii. Uaoleioia ena wehewehe like ok a m nnahi ana aaa Mahwleolalo. Mai ke TH J. M. Kapena mai, hapa hene o ka Panka 43 'o ke Knnmkaoawai. " E noho ao ! mamali o ka lakou oihaaa tea ka Haie I Ahaolelo ase he maa alii hi." A maikelii !S. K. Kaai mai hoL " E aoho ao lakoa mamnli oka lakou «Ti»w> ma ka : Ahaolelo he mau a!ī:."' Ama k& bake Haj waii hoi, "mawaena oaa 'hi/* Ana ho- | oiaio mai kela aoao, o na Kuhina. he maa i alii maoli no, aka, ma ka I*auka 42, xs& j oleloia, "ua ka Moi e k«bo i na Knhina, a | e noho lakon. oiai ko ka Moī uakeanake. , * j A ma ka Pnuko o7 hoi, «a o)«toāa, **na k» ; Moi oo e koho i na alii, a e unko Ukou laa ia oih»na, oiai ko Kkou ola." Auhea kka mea oiaio imna oka Hale e lawe ai ? He nlii maoli an«i na Kuhina ? Ina ha maa nlii maoli lakon, alaila, aoI« e hiki 1m ho«>pau ia, aka, eia l«kou taa ke kulaaa hiki jke hoopauia.—£ nsn* ina Kahiaa db», j aole lakoa inaloko o keia Hale. a ma!aSa e I akaka ai, aole u Kuhiaa me he a>au alii i la, aole he maa alii, e like me aa anuhī j ia ana i oleloia mai nei e na 'liī. | Eia hoi ke» : Ina oa lawekn» ole na ! Ahaolelo mamaa i aiaaa o ktāa ano, aoie e i hiki ia kakou ke kookalak» aae ku hoohemahmna anhie ke» aiaaa. Vm pono no ia kakon ke iaii i ke koWana maopapoo kela poema keia HaW: au ka*a e ik« 1 nei, aole o lakoa kalMua hooholo iaa aa ; niuau a pau—aka, bc kaleana ko inkoa « ' noho mai, "no b bkou o&Mia ma ka a». no o ua Lii," a aa poao i»o lakoa • aoho mai. a e kaaiailio no ka lakoa «afaaaß. Mai ka Luaan:akaamasta «naā o Kaan* pali Maui. Waki aaa. "O ka Moi ao ka Mea Mana nialuna o aa men a paa, a be mana nui h«>i nuiluna o ka Mium Ho<>kok>kolo—4l n% Kuhina noo iakoa kekahi aaaa aln—L .r j*»m» lakou k* kv>hw" Aoie ae e . h»H*le aku i ko ka Moi waaa īloko o koaa mau i kuhiknhi ia e k* Kawukan». waī; •• K like me kt»*a w»na e kala aku i kii n-r\ i n*» kekaki Kanuma— a *o« k* ili inalnaa U«a n* hihia. a paa. . He mau auaiui io ao Koaa ; ke koole aka uei a«. aole paka oi» e Impai aaa i ka iu»re, a*<le ho« * Oki au«, a prta h»i. aoie o«a e komo kiaio aaai a Vaa kau* wai me kakoa ; no ka ia«a. aia Kom mm maivai>o o kwa H»k, oū ka Mm llōoko. K M Ho* Luaamakaaiaaaa : Sia bOt»> lo Hoohoio :moa « kakon ; a M k«a OMo H«ki4o e hixk« «»ai i ko k»Jkwi Hm ; a e aj*M*o ua ke niaau ml CKr*i ka A V oM<» ? I l ih» i*a lai i hnlnia «k» M«t. a«4r r oi aia»:-** o ka ;>», ke Kaaeakans*i"v pnukH a aua kewt, aa ikaa, o na l*i i e ka Mini e Mib« mī, m ai« ha jvw» fci* iNV. s a>a kalai hoa awa Fab*ni • i».4h> nt«i »«>K4.>»» keaa HttW Akeolelo « «na k* Mwk aaa? A«l» « hkw wahi <p hiki ai ke uoAm m a «p»; i % aaea M k*U« ke ae % ko fckka* k«kaaaa m» ke kae ske Kuaunkaaawaa! Oaa L*w kaakaiM»ia«a » kohoia ee* MaHahm, Mt fe»«*a«M|»»a m k«ka»a*»i Mlakeeiiwa, U&laW O kakwi ti« «* |*i «o āa e W4ml* ; a * ka imwm» »mi « mm aka i»a Kakiiaa. We kaaa k*to* l>aa «a : *k*.«a*»M«Mii» am««lM eaeakaiW Mt KwkMMak<i4Mia««k «Mk A wdfc«eafe» k*k*Hi ike keke«v «Mk. * tawr« Imm «ma wa ka aeaNaaka • » Mk. «aai a* **« «ke<aftial»«o|i««aM M»lnW II» a». ao ia fe&Mi U W*Bei m k«i«a «MkwnM Wa» «mm a*»k« a«i» MU »*» k*ko« aau M»ii W49W*** » «» ||«a i k» k»fe*» Wal k* k* Mt» Mwi ya, «I» mM» «« Miia k« hi«a« ae, <*««* I» o k««M,kiMa MA i b WN i Map t«aea» aka«Mak»k«ii i b«k hh Im» k«4a»wi e lhwaN**|i* we U o kakwa e kwaakaa» aaa ia bkw fe> * («« eWo aaa i ** W» i ka Mha lm>irTi la li kak«« e kaaiakaaa ; Uaa «kiMie »£* » a»«a e hmui *k« Aka» ! H« maa «. kew • akiOt oatm« k*kvM», k* «*»!*** A«»a. e «»"* m« K«« » — r-ftkmtfn »ihl a M ka MMaa wmh « ms *a -r «hfe t kw kafc*e k- afe*a t iMa «I kswA Mt» eU* 1«. laa * k«fe* «M «aa ka e*r aka «aa 11<* «% k«kM %«*« «17»« *W Va In»* * aa f» *"* « kV* » kalwA kt« rWlv m kalk"** t i« %k«.