Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 27, 29 June 1876 — KALAWAO, MOLOKAI. [ARTICLE]

KALAWAO, MOLOKAI.

KA IU AKM A KK ;• KH-At F,A. ' ME KE KOMITK lIE 13 O HA AH*OI-El,O. \0 KK KMU A HOMK OK.t I.EPER*-X % l 11AX VA KK KOJIITIS-KE ASO O K.l AI» X i-KE Kl'L AN A O KOL ML V MAC OIWIA IUE ,N \ HIO\A E AK MA KA NAKAKAI I AXA AXA lIOA OKA PAPA-PAI, &c., «Sie.

j ' Helu 1. | Mamuli o ka poloai a lia olelo hooliolo : \ k:i llon. llr. H. W. Pilipo, i :\jK>»oia o k;i Ahaok'lo kau kuiiawai o ko kakou nei ina ka la 15 o iime 18?t»; na hoo- | biak:iuk:\ti ia ae ka Lio kukelo o ka Moaua 1 [ i»o ko aolo ana aku—a mainuli oka oluolu | a uie ka lokoiuaikai o ka o ka l\*pa Ola a A<;ena lioi o ka Mokuahi oke ! [ Kaona; oia ko'Lii Ilon. 3lr. S. G. Wi!der; ! ua loaa inai la 1 ka makamnka kakau o na j kini oiwi o ka nupepe Ka Laiiui H4"waji ka lianohano o ke kuilima pu ana ine na j l.\la o k:\ Halo hanohano o ko aupuni, maliina o na papa hele o ke kahua omki o-ka H.iKlan.wnahu ke AlUnea, a o ka lo.ia ana lioi ia ho manawa kupono e ike ai i kekaiii h;iawnn nm no ka hoomaike | aua aku imua o ka lehulelm i ke kuUn» a iue n.i hiona o na in&kaiuaka, e uoiio ana lual ilo o ka inea a rae ka weli o ka mai i oleloi* h« L>:pera, I ka hora 9, me na miniUe i kaalo ae o |.ko ano po Poalima, lune '23. i k* wa hoi a : kahi'muhiua hapa e aue iho aku a-»a e huI na i koiw n?»ni mal.ilo o ka ilik ii koinoha- : na ; a o nno liooi|K» iho ana na hoku o k i 1 le\v;i inaioko mai o na ao kaahele j ka paku lani ;»o u!i. Ok i m:\nawa ia ake Ainwahiue a o na nioaua Ilawaii i ha i!ele i'.u» i k-a u ipo. a ni!ū inahe aku la nio ko kau ana o kona iliu no ka iiuku o Mamala. 110 puulu lehuleliu wale ona inakamaka kai akv>akoa ae ma k* uapo. a .ua haawi mai ia i ko i.ikou maa ieo alolia, a i p ikuii i ak« hoi e k<> inakou mau welina a liiau aka la ua Lio kai iu i ino ka inaiio, a maalo i:iklvvawo ae la ka llile Kukui a!akai po o ke awa o makou, a 1 k 'u halo a:ia nwi e nawa, īno he 1» e hv»Io Kiki an.v ua kukai la iuk \ v> ka aina, aohe t pau ae la ha.i .ii au\, owo ana ka na!u m.\ na ,w\.>. a inaop >i>o ilio i \ »Vu eia ka rnak >u ika 'nuku o M i:nal» a puaaa no la i kahi mau in'ani nu lo a ia la o noho Moi mai no!j o.va kera : ■ A waho o M:\u\ala. hao msi iRn ohuohu, Pula au i k i iiuna. k ulieaiu-a i ka iī-i," a īa niana \\ i 1.00 naka in-ii a\ ka <>ni ona *-> /<!. o il'l !:■> K »k< h' noi. ko ku; iki l!lv> ■inaliv>po, " n > no ao k \ liu;i i .'nalalo," a o kt li.n.i ak.i ī» no i.i o k■>;: iiii i ke kai o Hia'.ua. ! k.i a a>>.t :iiu iii.u i,ī ui>.\ lao lu' l.t v .iiihoo aua n.i k.ikai o ka ;t..ia o lwI > m »■> o \Va::tlu i. 1 ka pi .* an i o na \iio p;»vi o ka onoki, ua kaalu )o ak.i l t mako.i m t v> a niaanoi o ka onoki o iko i k t iim o ii* m»k tm.tk t » k.i'l uiai, iio ka aio i>u ana aku i ko k ti ma koia !i.i>k <i iUahu la Ktlaiiptp*. l'a ku kai aioha pa *ku la iuo k* 1\ ivmvlo«a o k* Oia o.a hoi ko Alu WaiU ; ka I.« n.t ll.svn\lu o ko Ko uno rmtkunt\m«ko !.t u.> u mamwa ; a ua |mks> liwm»*ihm iiio ii« U!.t «> ko Kvmu;«\ na Moa lltitoha~ n> ko vlii I*, Uvnt?t, IVH«, X ik iK'k *, K«utt, ll«)vkauthi, KH« ituk»vt, Btrx»n»b*v Wau*, K.amattuh« »m« \\ihtk«. U* b«Uw*i pu h >i m* wtttm«U o»*k«ik*i « ««, k* «Ui S«ttītli a »6 im Wvh\*. lUUt<>ivl. LthkAU«ti, K«lt«iU« N *tli ; k« o F«Mni * * Uim UHI*, Kauk« M«k U« |»vt« • m>, «m* kvi «M«k>««i UU « na " l\ C. U i " II*«-«ii*tt Rl»ktVi.'" i (t««Mi« i« «n<ti « •«•, « Iw k«UI « «M t k* k*tt«k<fltt a IM. Oi*t mi&mi + tt«r** *o<t i k* htAl*tti, # ~ hih»*i «*a t> o k*WV *tt* K«tt." • MIIMI KWi »1« |H>J>W*» * k« k>» ,\»ii* i n* k»«o lKvt)i«l« itt*tt*W« « k*ln, k«k« o K«Ul*i« o &«**«««« k«

moeoiuue i peaiu i k*WWianaa, a ke alie . Inu m**m4 keb«|i • «rfo -{U Nna malon* o na if«f« o m», h ko«beabe oaai la Mtlaot o ka ili 0 kē kai a h>aa mui iamakoue !■ Hao ana kc Kilane* i ke host!% lilo, Īj6<t -a ka oanea i ke kni o Khiwi, Pua ia na boa mailalo—e, 1« \va aa meh» ilio'la ko makoo leo aka, 1 ka hikilele i ke poiw ana tr»ai a ka leo o ka be!e, (four beHs„) e h£i uiai ana, ua lioea aku la ka nuHwmana kalii hora o ke panana manawa i na hora liilii o ka iiula. Ile mau minute i hala ae, aa roeha iho ia na leo n pau, a oa hohola mai la ke ano aeliia milanno ka oneki, oiai, nt uohoaiii iho la ka liiamoe maluna o na maka o na ohaa, a hihio aku 1« i ka aion moeohane, a na ia neoneo i kono mai ia'll e halo akn ; a pakii akn la aa e nana, e waiho lalani ana na hoa mao a ma> anei, haiii ibo )a n* pela iiilii, wili ae la na kihei huhiholu, o ka ehen o ke knpaa Nioiopaa kai uhi malnna o na hoa a na kauoia aku la o ike pahaohao i r?a kaiauhi o ka aina Aaoeuhane. Ia wa, me he la aia aa iwaeua o kokahi mokopnni neoneo, no ka inea, oa pauhia na mea a pau e ka hiamoe, a koe wale no ka mea ku hoe, a owau hoi koua lua. Oiai au 6 kilo ana i ka nani o ka holo aua o kii moku, ua hoolaukauaka ia au e ke kani aiiii o puka'-ihu, e palalu ana kekahi, e oēoe ana kahi, a mo ho la aia wan iwaena o na kuahiwi aioha o na Kona, no ke ano o ka Pupukaui oe, no ka mea, o na ole p iUlu, oia no na pupu hana pilo. Ho m«n*\va pokole ka ko'o mau liliili!ji i kamoe ilio ai, a ua hoala hou ia m ū la e naua aku i ka aina m» ke owehewehe kai ao ana'e, oia no paha ka wa e ike mole&ulehu ia ai ka ili o kanaka ; tia hoopuohoia mai la ko 111 akou nmi nanea au t e ka leo o ke kuene m iik.ii Mr. Acostri a mo konamau hope elen, i k-i nin-m ana niai, " e oluolu no anei 00 i b »la kope ?"' Ua oiaolu makou i ko lakou lokomaikai, a aa apo 'ku. Ua ike pono aku la makoa i ka aina e waihO mamno mni ana, a e kamoe loihi ana i ka hema maiuna ae o ka iliwai, a e niiii koiolio inai ana na kehau kakahi ika e hui me ka 1100 anu hoopula lelehua o na p »li. Ke aa ae la ka Lae o Kaliau ma ko mnkou weUu hema, a e oni ae ana h<>i k* L«e o ka llio mamuH pono o iQ4kgji, n ia tn.ikou i kaa pono ae ;ii mnlun* o Moomomi, ike pono aku l i mokou i« K.nlaup»pa e waiho ponaha ana ma kealo pali; ma keia wahi oa ano ike koliuiiu ia aku ia o Lne Kapaapoi e honi ann i n< ea kai ma ka hikioa īoa o llxia\ra, apelt m «i loe na maktlae o Wiiil«u, na p*li o Pelekunn, a me na it!atUo o Khlhwmo, m me na Hni o Hau pu, [he miu moku iluko o ke kai.] Aia lioi kt I.ie o Kalno ke inn la i ke kai ine he kamelo ku»j>ui) |a i ke ann. M.« ko'u hoomaopopo. iho, a\ knpono k *- mo;u o iliua 1 ke kul.oia i iia u ? i, a puau t'c lt i keia mau l «I.iiū : "E Hint! nou ko'u ilihia, A li 1 e kuluiiM ihih. G-kōu m *n pali l«ni»Hhele, 1 ip<> 1 m «i.i k.nn ihele, A o ke ;<he l«u olu kehau, I ioiki ho«»ipo 1« mau. I « m tkfU nae e Ulll» 1 1 an\ i kamakaikai i uH p .li, uakuilono. nt kul.i a me l'.«e k«htliAi e m«alo ae nna. na iiooh*> tuai l « ko in k.MHu>«. ' eia o Kalaup4i>•»/' h <liu ;<ku 11 ilaila. ua ike .«ku i kn tioroho m»i a n t kauhale mto a n; .. nei o ka !iin.-«. He nnnawa pokole k;t nku I * k t mokn i ke aw ». K*o uku la m «ko'.i m» na waapa a ho 'o wku a pte iuk ». a hni «kn la n« na l-'hulehu kau<«k* e puu'unlu »ni. a luia!uu 1 pu iho 1« i;ie ih 1» «k»m*ka o nt U i <n <ku I*. i ntl<> hoi m«i kukipn* akn a mniik i ro kok <l<i m-«u makahiki. A V m%*oei e h.«i ne mak«\n i ka hnki a me ka liki o na inikiui lim« o k«hi «n«a k «maka. nana »ku «>e, im> iik* mm h* moa la ua kom«\ i n.« paa kakini a im K«m*A. 1 k< m»ko« nana aka^ Hai »ka U mak\«a «M>ka Miakka t akv>> ak»v\ mai maiaiU. « Kwum Aawa«a> k» ntb« W» UUlīm whv a kalawai pa aka V* w» lra». oi%kv ka ka aW» «a Iwa • k» kM*ki«r» HaWctkala «t*fce o m K i Inahapo aka k «ā U «Mkkai ui Owrwe|h Wai*. (Ebik l*)aaK> a i ka paaaa aaa *k« i aa VmwM» WWIm wkw % pulM ke«i taai kMW» CMkatrala HjiiMi « kt> r • Iwike »ai a**, «a bivi āMili* k» ma I ka mm »M i «* aae o ka W w>a&a* mk a«4* w» m» i w!*lm mm m k4<kU>» a k« «m. aa k».»aoW>»a aa feaka * h at«afA « ai a a arāk>a bMbi "laa ka « ka aawi a «Hwwwi i ka ««Maa makaa». O lea l»<k»»aa a m» b ViUbtkM «» aa kwkwk». «a mm • ar k\> kak> ■** a»o k« ltot kt> kak« ;w i b ik»M a»aka«kkaa kt Kmamm» a «a*k*o* W p» ka aakaii a«t «n« na h«\ a i ka n aaa »imkM a paa. aa kamajfA aka k na k» aUaai *k*\ 9 kaw>«a «aat aa* wav* Kalt««> ka »«ka k<ft « Wa k«vbi lla a»k W*«>kak> inaWa «mm b m kww aaa t k-a kak««a v> k* a)n «nma ta a-akt O K«ka«katMtv IVw Ym«c Km»

• koo» J*tFa kam makam $ IenI^ĪHKWP komaOaāa kipaak» k»m-fliP|4 |IJt w __ j " • vA '"* koa i ka moka, a uoke aoo «wmHI W4 &* • < j haoa ake kotnite, na aot ak« I»# M#*w ' mai ia makou, a ike hoa is& k»W-W«A-. mai, Ika hoomaopapo aaa i ke' mao «kH alii o ia aiaa e uoho mai nd ia »88»»' kaaiaana, oa maikai maoli, a aa a&o kalaaha ko makoa loaaao. Aoie makoa i bo». poina i ko aao o koaa helehaleiia i ka kaa» wi hope loa aoa mai i ke aloha ia mkon mamua o kona alo ia aaa aka e noho maīaila, a ua manao makon ia maoawa, na hala, | a oa nele i na kuma lapaaa knpooo ao ke ola ana. Aka, iko makpei halaw&i aaa 'ku nei me ia, ua ano hoohaaoli ia oiokoi, no ka mea. ua hoike mai kona maa hoieheboa manaonao a makoa i ike mua ai i ka «i kanaka maikai i keia manawa, me kona kiao ola puipai, a oi ae ka maikai mamaa o ko> na manawa e noho ana maloko o ka» kn- * lanakauhale, a aa ane ala mai īa ka """"" e hooholo iho, ua pau ktma piiikia. He man minuie wale no mahope iho o ka haalele ana i kona home, a ike aku ia i ka waiho mai o na kauhale o ka Haakinila ameko ka lehalehn o Kalaw&o. O koa aina e hele ia nei, he ano maloo no. Afai ma ka aoao akaa na paii kiekie e poniania ai na maka ke alawa ae ilnna, a o ka leo wawalo hoi o na nala'e paio aaa me na lae a-a ma ka aoao hema. Ika aneane aaa e hoea akn i ko kahoa i manaoia, oa pa-e mai la ka leo hoene ho<dailai o na ohe ame na j paha, e lawe ana ke ahe makani a halawai ,me na p&liku, a me he la, na hoihoi hoa ia I mai la a hone ana i ka pepeiao o ka maiihijni. Ua ano kahaha makou, ai ka nioaa ana i ke ano o keia mea, na hai ia mai la, o ka Band Pahi Ohe ka ! ta hooiaio a nai kei» ma ko makoa ike maka aaa i ka hoaa j kiuo ana aka ilaila, a halawiū aka la ma 'na helehelena hauoii, a kakai aloha pa me i lakou a paa. (Aote i pau.)