Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 27, 29 June 1876 — Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni Hawaii! Ka Moolelo o na hana o ke Kau o ka M. H. 1876. [ARTICLE]

Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni Hawaii!

Ka Moolelo o na hana o ke Kau o ka M. H. 1876.

v Lahana 41.—Poakahi, lune 19. v Halawai ka hal© ika hora Ip. M. Pirie ka Rev. M. Kuaea. : - - Heluheluia ka moolelo oia la i hala a apouoia. ■ NA PAI.APAL4 HOOPU. ' Plelnhelu tnai ka Hon. Mr. Nahaku ho palapala hoopii mai Kaaaapali mai, e noi ana e nku ia na iuna aupnni a pau mai na Kuhina a hiki i na kumukula i hookahi dalano.ka la; e hoopauia na luna aupani i ike ole ika olelo Hawaii. Ua waihoia ma ka lima o na komite kupouo. HoiKE A NA KOMIIE KUMAU. Waiho mai ke 'lii Kamika ma ke ano Lunahoomalu o ke KomUe Waiwai i ka lakou hoike e pili ana i ke kulana tilo a me na loaa oke aupuni. Aua waiho pu mai no hoi lakou he kanawai e ae ana i ke Knhina Waiwai e kuai i mokumahu hou nona ua tona he t>oo, a e liiki aku ke kumukuai i Jca $100,000, ma"ke ano bona. Ma ke noi, ua kauohaia e pai. Hoike mai ke komite pai, ua paiia ka olelo noike ake Koraite Hoonaauao, a me ke kanawai e hoomana ana i ke Kuikahi Panailike. lIoiKE A NA IvOMITE WaK. Hoike mai ke komite i waihoia 'ku ai ke kanawai a ke'lii Maiina no ka lakou not>noo ana, e pili ana i ka hoouln lahui, e noi mai ana e hookaawaleia i $lO.OO') no keia hana. Waihoia a noonoo pu me ka bila haawina. O ke komite i waihoia 'ku ai ho mau olelo hooholo e pili atia ike ana aina, ua waiho mai he lioike e kauoha aku ke Kuhiua Kalaiaina i ka luna ana aina nui e ana aku ia mau aina a pau. Aponoia. Waiho mai ka Ilon. Mr. Pilipo he olelo hoōholo, e kauohaia ko Kuhina Waiwai e waiho i.;kttpe i maheleia a i paiia o ka lioike a ka Luna dute awa nui. Hooholoia. Waiho hou mai ka Hon. Mr. Pilipo he olelo hooholo, e kauoha ana i xe Kuhma o ko na aina e e waiho mai imua o ka hale i ke kopo i paiia o ke Kuikahi Panaihko > kakau iuoa ia eka Moi Kaiakaua. Hooholoia. Hoolaha mai ka Hon. Mr. Kaai he kanawai e hoomaopopo ai ike ano o ka iawe aua o ua kaa hoolimalima i na ukana me na ohua. Helahelu bou mai oia he olelo hooholo, e hookaawaleia i ?5,t>00 no ka haua hou ana i na kii o na Moi Kamehameha IV me kana Moiwahine; Kamehameha V, a me "-Kanikeaouli ame kana Mpiwahine. Hoopanee loaiv Heluholu mai ka Hon. Mr. Kanai no ka manawa moa, he kanawai e hoololi ai ii ka mokuna 8 o ke kanaw&i i aponoia ma ka la 8 o lulai, 1870, e piii ana i na oki mare. neiuhelu mai ka Hon. Mr. Nahaku he oleio hooholo, e kauohaia ke Komite Waiwai e wāiho mai i ka lakou oielo hoike e pili ana ike kanawai e hooloii ana i ka ]V— uku4Bo o ke kanawai kmia,* epili ana i ka hoopau ana i na auliau kiuo, a ka Hou. Mr. Birt h o Wailuku. Heluhelu mai ke'lii Ka|M?na no ka manawa mua, he kaniwai e hoololi ai i ka pauku 1, 2, a me 30 o ka mokiuia o9 o ko kanawai karaima, e hooponopono ana i ka Papa Ola. Heluheiu mai ka Hon. Mr. Kanhane i'.o ka manawa mua. he kanawai e hookuu ana i na kanaka malalo o na olelo aelike p.%ahana e luHikuuia ma na la kulaia okeaupuni. Hooholoia no ka heluheiu ehm ana, Waiho mai ka Hoii. Mr. Aho'.o he 01010 hooholo. e hoōkaawaieia i $0.000 no ka hana aua i na alanui a me na uwapo ma Lahaina. Waihoia a noonoo pu me ka bīla ha^wina. Hoolaha mai ka Hon, Mr. Nahaku he kanawai nana e lawē mai ana, e kauia he auhau maluna o ke kopaa» lleluhelu mai ka Hon. Mr. Aholo no ka manawa mua, he kanawai e hoololi ana i ka mokuna 40 o ke kanawai karaima. e pili sna ika walaau ma ka po. Hooholoia no ka heluhelu e'ua aua. Hoolaha mai ka Hon. Mr. Wana he ka. nawai nana i inanao e lawe inai. o pi.i ana i ka lawe aua mai o na (Mahao n.ai na :tuokupuni e a luki i kcja. KAHASĀ O »cA l*. Ka heluhelu t>lua ana v na kanawai e hoohU: anai ka paukn a e hoo(vvu ana i ka j«kuku 21t'> o ke kanawai kivii.%, e j».l. ana i ka h<.xkhauata ana o na }xaah*na r..awaho ae o na hana aup.mi. Waihoia a nooikh» pu me ka b:la haa» i;\a, «o ka h>Kirhaoj>o|w aua i ha lilo t uona mai uo na j.taa!vao Heluhelu ēlua ana o ke kanawai r hoo|x>uopōuo > ke kau awa a n r ka v>ln at.a i na anhao oua ī tnorakiia. Wa»b>Ha na ka papa no k* n»>nv>o ln>n ana. HeUhelu r!ua aua o ke kanawa; eh>x>Uv li ana i ka jv*ukū UrT o ke kinīa. e jv»ii ana * ka mana o na lv,vi *i:,a mslur,a o na aina o ke knkakuka ana o na hoa tr,e kr *n«> hah*v* mawaena o na Ilot»v. Kalaukoa * r. r Ah.w Kv Hiroh a n.e fifc**a!'.-.. Kotntle Wae. oia N Ahoio, W aiakahaukt, r.ii'.jv\. Kan*v»l| Ueiuhelu ana s ke r h.\Sjv«n ana \ ka }v*no k>\iia o kr!a a tvr . ioohta «« * ka r W ; k«;ka. Kot*»\tT \X n«i. ~.a «> M*:.;ia. W * ,a, Kajv.>a. Lilikala:. « t-, r v>s\

Heluhela elua ana i ke kaaawai e hoopau ioa ai i ka mokona 41 o na kanawai o 1870, a « hoopan ana, hoi i ke kala banalima o Keoneula! Oiai e j£amailio ana ma keia ninan, na hoapanee ka hale. La Hana 42—Poalua, Inne2o. - Halawai kaliale ma kahora Ip. m., Hon. ma ka noho. Pule ka Rev. M. Kaaea. . Heluheluia ka moolelo o ka la i hala a ma ke noi, na aponoia. Ma ke noi a ka Hot3. Mr. Pilipo, na kapae ia na mla', a aa heluhela naai oia he palapala hoopii -mai Kona Akau mai, e noi ana aole c hoopau ia na dnte mai ke kau ana nialuna ona waiwai kuwaho. Waiho ia a noonoo pu roe ke kanawai a na Kuhina e hoopau ana ina dute. Ahe hoopii ; mai ilolokai mai, e hookuuia na mai lepera ! e hoi i ko lakou ntau home. i-ke ! Komiteola. —■ Heluhelu mai ka Hon. Mr. Halemanu he mau hoopii, aole e ukuia ke Kahu Kula Nui i kona uku, oiai oia ma na aina e, a e i lioopauia, e uku ia na knmukula i hookahi | dala no ka la; e hoouku ia na haumana haalele kula i 30 kenet.a, a na ke kumu e uku. Waihoia ike Komite Waiwai. lIOIKE A XA Ko^ITK. Hoike mai ka hapa uuku o ke Komite Waiwai nia na kanawai e hoopau ana i ka auhau kino, e noi mni ana e hoopaneo loa. Hoike mai ke Koruite no ka noonoo ana i ke kanawai e hoololi ai i ka pauku 480 o ke kanawai kivila, e waihoia ma ka papa. Ma ka manno o ki Loio Kuhina, he han,t nnaupo ka hoopau ana i keia auhau, oini, nia malaila ka hapa nui o ke ola o ke j ai'.puni. ! Ma ka manao o ka Hon. Mr. Nahaku, i lie knnawai kue keia īke Kumukanawai, j he koopilikia anH ī ka lehulehu, ahe kau- I maha no koi, a nolaila, ua kokua ia ika I hooholo ana i ke kanawai e hoopau ana i ka auhau kino. Ua kokua ka manao o ka Hon. Mr. Lilikalani mahope o ka hoopau ana i keia auhau kino, oiai, o ka auhau ana mai i ka waiwai e like me ka mea kupono, aole nae o ka auhau ana mai i ke kino o ke kanaka, he mea ku ole ia i ka pono ; a oiai, e pii'nui ■! mai ana hoi na loaa ma ke Kuikahi e like j me ka hoike a na Kuhina, nolaila, ua ko- i kua uui oia i ka hoopau i keia auhau. j He mai nui koia wahi a ke Kuhina Wai- j wai, e puka mau mai ana i na Kau Ahaole- ī lo a pau. He mea mama wale no ka hoo- ; pau ana ina auliau, aka, o ka imi ana i inea e pani ai i kona hakahaka, he mea ]>o- : hihihi a hiki ole. Ua kamailio ikaika inai ka llon. Mr. ' Halemanu nm ka aoao e kokua anai ka ; hoi>jv*u ana i keia auhau, oiai, lie oiaio he\ ano kaumaha no keia mea, a he pono e j hoopauia, a ua noi ae oia i ka lokahi o na | hoa e kupaa a pau keia aahau. I Ua kokua ikaika mai no ka Hon. Mr. I Kpaī i keia kanawai T me na olelo akamai a I piha ike; a na noi oia e hoopau ia keia au-1 hau. : ] O ka Hon. Mr, Waterhouse a me Hon. ! Mr. Kalaukoa kai kamailio mai ma ke ko- j kua ana i ke kanawai e hoopau aua i keia ' auhau, aka, ma ko lana manao, iua e hoo- ; pau ia keia auhau, e emi aua na loaa aupu- 1 ni ma ia nie;>. a e inn inai ana 110 hoi ke ' aupuni i wahi e auhau knmuaha mni ai i na maknainana, no ka hwpiha ana ia tnakalua. ; l'a kokua ikaika ka Hon. Mr. l>ireh ma ka aoao e Uoop;ui aua i auhan, a aofc o::a mauūu no ko leumu nui o ka loaa o ke aupin.i ko kun.u e Uooj>au ai i ka auhau, aka, no kona nianao iho he mea hoopiUkia koi.v auh vu. Ao'.e loa ia eae ana ina olelo hoakaka u ke Kahina Waiwai, e ku ana oia noho o ka apana o Wailuku, ma ka liCK.nnar.ao ana i ka hokua o na makaainana a e kau aku īua auhau maluua o ka |kh? waiwai. ka jkm? hoi e jK>inaikai nui ana nia ke Kinkah', a popopo ka jvapahe!e o keĪA llaie Ahaoielo, a e . lima oia ma ka aoao e uooj.au i keia auhau. Ua ano !;ke iw ka manao o ka llon. Mr. Mahelona i:ve ko ka hoa mai Wailuku m*v a ma kona mnnno, ua koiia kona luuaik»l- - e hv> pau i keia auhau. a maiaila t >t-« o ku ai n.e k;i paa a ko k\)t»a mnkeniaki> u.o ka |vmio a ine ka j»omiuk«u o kona tnau inak.iain.ma l'a hoike māi ka L. io Kuhina me koua naau*o a noeiU i ke ano o ke kulnna o ke *vvpunv ma ne>a tu«a. :no ka ĪUKMa ana, e kokua ana no Ukou ma kt ia n.ea, ko loaa naē i na lu« kalu e htH>piln ai i na dala o hau'.e an*. l"a h.»oi* mai oia ike ano oiia īuanaoio aua e kau akn > na auiiAu maluna .< ka «aiw.'ii, ri o wehe ana hoi i i:a auiinu i kau ja r,;a!un» o k* j»e ihh'-.ne , ma hv\ •..» iv,a: p'.l na; .;*, uk ia ka uku ma'nna o na paaUa*'.a m* ka wiiiko o K«v. iiaia . a n* liaaY> na ku ka lono i ka wa <• h.*a mas «i ka iohe n» ho!v> io» k*» Kinkn> h\. e \a aua ka uku o ua jvaahaua m* ka v> oko o i.vSit! :a. a me na «ilikoeaea a ua vo,>••.<>,» aknheie Uoi ua Kuluu* \ k* |vm»a>.Ka; >> v.a mak»*u>*ua. lloakav.* iv,v ka Hon. Mr. ll*iv«t*h« uo ka hav.a * kek*U; i'.>a»i lunalwiu, o K*l? Kauka * »v-e Kasv.*k*u. i«* kon* h\«Mk*k» *• a ■ k >",a Kuia:.». e h.vv\a;i is k* auhau k:• i.• »i-a'n'.s ona kav<-. a e h.s>\vi *ku oia e k"..; -.a : f 1 • tvv >v,a'.;;;i* o kei» * l; i ic » \» ■»li K <• • v. ka H • \lv. AUo'.o . ka h.v»U; a ne ke ;*,*;».*• aua > ka h.x>iuu *«* • k* *-.!\au k.- v <■ k,>u* m*n*o e I».v4»oio i* >;,> kr k*k*u * Uaawi *kn nnua ,> M,»•• i„> k,>r,* k*k*u u;.v» *r.*. Il.v>h»>» V* l(*i«> .* I*ii*«m. * v * i* hv>j»e *ku e *v..»' ,v. v >. r.* l..>ak*k* *n* * kr Kv-h:r.a W a «« O V<-.* ka i.v *><o k* «-,*;:*»* e !. • »h.vo ai 1 k< * k *♦****». * e )>,s ;van s U »* *;.!.*■■» a n* r>-*ka*<v.*u* r t;\\; »».*; v*\ r ii,>.»j»*i. K\>k.;* ti..; »n*i »i* i«\.« o tt* h,»a

M» ka iiiuan ana,* ua aponoia ka ol«āo Uoifee a kej Kooiiie, a aa bolo ka Mla &o ke rttaf ke Kuhma oko na aiua he kope -o ke Kuikahi a me ka 01010 koahaoa aka Moi qo ke Knikahi. " Hoike a na Komītē Wae. Hoike a ke Komiie Wae i waihoia 'ka ai ko kaūawai e hoololi ana i napauka 1 a me 3 o ke kanawni ktvila, e j»li ana i ka lole a me ke kuai bipi ana; aa waiho mai lakoa he kaaawai hoa, a na aponoia ka OWO hoike a me ke kauawai 110 ka heluhelu elaa ana. Hoike mai ke Komite i waihoia <-'kn ai ka noono ana i ka noho o ka Hon Mr. Kamakaa, no ko lakou ninan ana i ka Lunakanawai Kiekio, a na hai ia tnai he mana tio ko keia Ilale e hana e like roe ka paaktf 708 o ke kanawai kivila, a e hai mai ana i ko lakou manao e hoouoa ia ka noho, a e koho i hou. j Noi mai ke 'lii Kapena 6 aponoia ka ole- ! lo hoike. • . ! Kue in-ii ka llon. Mr. Presion, me ke noi Jnai e hoihoi hon ia akti i ke Komite, no ko lakon hooko ole i na hana a ka hale i kauoha ai. | Ma ka inanao o kaHon. Mr. Kaai, ua ha- | na no ke Komite i ka hana, a mamuii o ka | mana o keia hale, a me ka nele ana o na makaainania i ka liuaa o ma kona hele ole niai, nolaila, e pono e hoonoa ia kona koho ' ia ana. Ma ka manao o ka Hon. Mr. Birch, aole loa he o ka Lunakanawai Kiekie maluna o ka Ahaolelo, a ina no o hoole naai oia, alaila, ē mano. ana no keia hale. Ms kona manao, ua oi kona hanohano a me ka mana ma ke ano Lunamakaainana no na | makaiinaua o Wailuku mamna o ka Lunakauawni Kiekie, a ma kona manao aa hakahaka io ho ka nuho oka Hon. Sfr Ka* makau, aUe mea pouo e koho hou i kana-1 ka ma korwi wihi, no ka pomaikai o nai maknainana. ! Aole i like ko ka Hon. Mr. Lahuila ma- ! nao, no ka mea, aia mai ke Akua niai ka ' j mai, aole no ko keia ao iho. Aole keia he i j kumu kupono e hoopau ai i kona noho, a ! o ka olelu ana aole e ola, o ka paio ana 'ku ; ia me leht»va Sabaota, ka mea ia ia ka maj na a me ka ikaika. j Mahope iho oke kaniailio loihi ana ona ! hoa, ua hoopanee ka hale. | La haxa 43—Poakolu, lune 2t. I Iloike mai ke Komitc Waiwai ma leekahi j mau hoopii lehulehu, a e noi mai ana e waI iho ia a na noonuo pu Oie ka bila haawina. | Iloohuloia. | Na Olklo Hooiioi'o. Holulielu niua loa nmi ka Hon. Mr. Hal- | «tead he k&nawai e hoololi ai i ka mokuna j !.»•> o ke kannwai karaima. Hooholoia no ka ; heluhelu elua aua. : Heluhelu mai ka Hon. Jfr. Kiwh no ka i mauawa mun, he kauawai e hoololi ai i ka ■ piuku 16 o ka pnuku 41 o ke kantrtvßi karaiuia, e hooponopono ana i ke knai ana i ka waiona ; a he kuuawai e hoololi ai i ka pauku 4 o ke kauawai e pili ana i ke ano o ke kuai ana ika awai Ho«.>holoia no ka i heluhelu elua ana. Heluhelu nvjni ka llon. Mr. Kane-Uii no ; ka manawa niua, i keia mau kanawai : E : hooponopono ana i na manawai o ka npana i o Wailuku; e hoololi ai i k& pauku 57 oks | kanawai k>vila, e pili ana jna laikioi koai- | liilii; e hoololi ana ina pauku 174 oke kauawai kivi!a, e pili ana i na hana ana | luna alanui; a e hoopau ana ina anhan o i na makaa keiki lehuiehu i oi aka m&mna o j 4. Hooholoi.*) no ko lakoa ruau heluhelu ! eluaana. | lloolaha mai ka Hon. Mr. Halstead he ! kanawai e hoololi ai ika piuku o ka, | pauku r»t> o ke kanawai karaima ; a he ka-1 I nawai hui e hoololi ai i ka pauku 2 o ke i kanawai i hooholo hou i:i i ka m. n. 1 e pili ana i ka mana o it* lnnakannwai apina a me hoomaln e hoolohe i na hihia pili i na oloUi ku i ke kr.r&ima a me ka lauua hewa. Hoolaha ma; ka Hon. Mr. Birvh he kana\v:\i e h...10!i ani i ka piuku 12 ō ke ka-. r.awai e pili aua ina akike mawaena o na ' hakn me nā kauwa. \\ a:ho tnai ka Hon. Mr. Pilij>o he ole'o hooholo. e niuau anai ke Kuhina o kō na aina o. ina o ke knahaua a ka Moi. na hojuna ia aka nei i Amehka mo ka lono u.\ houholo ia iho noi e keija- hal«> k<; kanawai e; aj> >noana ia Knikahi. Hooholoia. lloole ke Ku-hina o ko na aina o. lleluhola inai ka Ho.>. Mr7* Wana no ka manawa mua loa. ho kanawai e kauohaana i ko aupuni o hoiho: hoii aku i na paahao i houh'.inai'( maanoi ma ko lakou maii homo ke pau ka n-.anawa ho<4ai. ma na lilo oke aup.iui. no ka hehihe'.u elua au.v. Waiho iriav ka llou. Mr. Kaai. e kauoha ia ko Komiie o holo ana i KaUwao,* nana i ke ai:o *> na mai lej»era. a o ka jkh> iw ka puka wa!e ido r:ala!o o na w*. \\ae ine n.t ano mni e hoihoi mai la lakou. Ma keia oleio i hvH>hokv. u* kokua nui mai na h va v» ka ha»e ma r.a kalainmnao ana. Mahoj>e iho oke kamailio loīlii ana. ua hwholoia, a ha{viiia t X.v hvxa o ka u. K* nnon<» o ka t>leso luvike a ke K»> miie Wao, e pih ana i ka noho o k.% Ih*>. Mr. Kamakan. Ma ko noi. ua hoihoi la aku keia hoike i ke Komiie, a ua k»u«v. ha i.a Ukou e iunau akn i na lunakanawtai 0 ka Aha Kiekio « ko laua manao ma |»e kuniu ku|K>no ka mai iu«a o kekahi hv\* e hooneieia i«a i ka noho, K* hv>«ihv ana i k* k&nawai e ki 1 ka mokuna 41 o na kan«Mai o IST hvs>p*u loa aua hvn t ke Kula Hanaiiana o K<K>neuU. l'a kamnilio UwUka i» M av«o kuea t*« kokua » ke kanawai. lK»tuaus. K*no«k Ka}te««k (ire<en. Mi*hv>nua, \Valker. KakWa o}»*\ Kuih*iam, IVrier. W»;!», Maitiwv hom. Kamika. Kaai, AM«v Kaiu<\ KdUhkaUni. Nail\, ikm%aha, N**~ kan», Nakaleka, a n>e Kmm «h e** ana e h>vip*«*#o ka Ma • h,*opau ai tke Kula o K«OMiik A o K|kMoanauh, K»U«iko*, AiwAi. Nat\-ah*. Hahmtana, M Nahaka. U'm» » w>* \saW«o> ii* ika k**, A ua kaualua> .V maaneu ke mahak> ae »e» «»*kv« i naauv> a o ka Ho». Mr. k«r ;hs. * ntr ksl*h; ma* hv\* * Ma ke;a «!naw. ua h\Ai «,» ke *- a o na hov a > ke an.> ahiahi k\« a vuai h.M e a«»a «■<* kr«a im«L ** iiw ta a ka hv»v4»»v.m «i knfraljv