Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 29, 13 July 1876 — Page 3

Page PDF (1.30 MB)

Piha welu mai nei ka hoi o L. Kaina.

MR. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
          He wahi pane keia no ka opeope pelapela a L. Kaina, maloko o kana pane i ikeia ma ke Kuokoa o ka la 8 o kela pule. O ka'u pane iaia no na wahi mea pili i ka maua kumuhana, ua hookomo au ma ke "Kuokoa," kahi a maua i pane mua ai. A o na mea i alo ae mawaho o ia kumu, a oia ka'u e pane aku nei. A mahope aku nae, ina e pane hou mai oia ma na mea pili kino, aole au e kamailio hou me ke kanaka i nele i na manao maikai, a i maa i ke kuamuamu a me ka hailiili.
          Ua olelo mai nei o L. Kaina, ua kapa au ia'u iho he "akamai.'' O oukou e ka lehulehu kuu hoike, ina he oiaio, ua hoikeike au me ka olelo aku ia oukou owau ke akamai, ka ike, ka naauao, ka oi, a na oukou ia e hooia iho. Aole au i maa i ko'u kaena ana no'u iho ; a he ole loa no. O na wahi i kamaaina ia'u, o lakou ko'u hoike. Aole au i ike i ke kumu i ala mai ai keia manao hu-a-hu-a mai a L. Kaina mai. Nohea mai la ? Ua pane io paha au pela imua o ka Ahaolelo? Ke ike ole nei au. Ua hana paha au i kahi palapala e hapai ana no'u iho ma na nupepa? Ke hoomanao nei au, aole no au i hana pela. Malia paha, ua komo kuhihewa oia, a manao iho, o ka'u mau Haiolelo i komo iloko o na nupepa, no'u iho ia i onou aku e pai ia ? Aole. Na ka Luna kakau nupepa no i noi mal; a o ka ae aku ka'u. He lili makehewa keia ou la e L. Kaina. A olelo mai oe, "O ke kai leo nui, oia ke kai papau ; a o ke kai hohonu, he lana malie wale no." Ma keia, ua hoike maoli ae la o L. Kaina, oia ke kai hohonu; a he naauao hohonu ke ano. Pela io ka! oia io ka kona mea i noho malie loa ai, a kohu ai e like me ka Waki, a me na Kii leo ole oloko nei o ka Hale Ahaolelo. Ina oia ka naauao hohonu, e pono kakou e ike aku iaia, o L. Kaina ka naauao nui o keia mau la. Ua hala o Solomona mua ; a o L. Kaina hoi ko keia wa. Kohu ea ? kohu pono. Pela io paha.
          Olelo hou mai ua o L. Kaina nei, "Pili mau kahi kapa i ka ili, a eia ka ua nei he neo loa no." E ka makamaka maikai, He oi ka punahele o ko'u mau wahi aahu kahiko ia'u mamua o na mea hou. He oi hoi ka makamae o ko'u mau manao kahiko kuokoa mamua o ka Hanohano i loaa i ke kahi kanaka kumakaia i kona lahui. Ua nele io paha au e like me kau ; aka, me he la, ua oi loa kuu nani, a me kuu hanohano i ko'u imi ole ana e kuai aku i ko'u pono kuokoa i mea e loaa ai ia'u ka waiwai a me ka hanohano o ka hoinoia ke imi au i ka hoopilimeaai e like me kou. Ina ua ilihune au a oi aku i ko Lazaro, a eia no nae me a'u kuu mana kuokoa, ua oi aku kuu kulana i ko ka kanaka i lawe i ka hanohano nona iho, a he hiki nae i na kanaka la ke kuai i kona pono kuokoa me ke dala a o ua kanaka la, he kumakaia i kona lahui, a i kona aina, he oi loa aku ka ino o keia kanaka. O oe e L. Kaina kekahi o ia ano.
          E ae mai oe e L. Kaina i ka'u hapai aku nou. O oe ka Helu 1 o ke Kiekie, Hanohano, a kohukohu no hoi o ka poe Kiekie loa. O oe no ka'u helu 1 e olelo ae ai, he Ona Miliona no ka Pae Aina Hawaii ; A nou oluna, nou olalo, nou o uka a nou o kai, a nou no na wahi a pau. Kohu pono ea? Ke olu ia oe ea! Eia kou hopena, he kanaka haule ino oe, aohe mea e ae i ike i ka poino e like me ka haawina e loaa ana ia oe mai ke Akua mai. He uku ia no kau mau hana lokoino he nui i kahi lehulehu au i hoilihune ai, a lawe wale oe me ka pono ole i ka hou o ko hai lae nou iho. Ke ai la ia mau mea ia loko ou me he mu 'la, a hiki i ka wa e hoike ia ai kou olohaka ana, aohe e hiki ia oe ke pale aku. Oia anei ko waiwai a me ko loaa au i manao ai nou iho?
          A olelo hou mai oe : "Aia a hele oe iloko o ka Ahaolelo, alaila, wawahi oe i ke Kumukanawai." No ka nele anei i ka mea hoopiha pepa ole? Nolaila ua lalau wale ae oe i keia puuwelu a onou mai la, i mea hoopihapiha i puipui ae ai kau olelo pane. Ina he hiki ole ke pale naauao, ua oi ka pono ke hoopau i ka lawelawe ana i ka mea hiki ole. Aole i hoopunana iki kahi manao iloko o'u, no keia manao mai kahi kanaka o ka kulana i manaoia'i he kupono ke manaoia. O ka Hale Ahaolelo ko'u hoike no keia. A pehea no la hoi i ulu mai ai keia manao mai ua mea Hanohano nei, e olelo ae ai, o ko'u manao ia? Me kona ike mai no hoi me na maka, ua ae aku e hoohikiia mai e ka Lunakanawai Kiekie ma ka la mua i noho ai ka Ahaolelo ; a pehea i ala ai keia manao, he wawahi Kumukanawai ka'u ke komo au i ka Ahaolelo? Me ka ike mai no hoi o na maka, a lohe no hoi na pepeiao, aole wahi mea a puka aku mai ko'u waha aku na huaolelo o keia ano. O ke kanaka e kamailio hoonuinui wale aku ana i na mea oiaio ole, he kanaka hoopunipuni oia.
          Ke hoopunipuni hou ia aku nei oukou o ka lehulehu. Aole i keia wa ka Lunamakaainana e hoike ai, aia a kakau inoa mai ka Moi, alaila, olelo me ka oiaio; a ke ohikau wale aku nei no. E hoopauia ana ka AUHAU KINO ke hooemiia ke dute-(He wahahee loa ia, a o ka oiaio, HOOMAHUAHUA HOU IA NA AUHAU.) Manao au aohe no he maopopo ia L. Kaina ka pono a me ka hewa. Aole no paha o L. Kaina hoomaopopo iki i na hana o ka Ahaolelo; a heaha no la hoi ke kumu oia hiki ole ke hoomaopopo? He makahiamoe mau paha. Oia ano Waki no paha ona; oia ano kii no paha?
          Pehea la keia wahi mea uuku ke hai ae? Eia no ua L. Kaina nei me ka Wahine Manuahi; a puulau keiki e kai auna nei, a he eha paha ko lakou nui. A he pono no anei i ka mea e noho ana ma ka Noho Hookolokolo o Hilo ke malama i keia hewa? Ua lohe anei na Lunakanawai Kiekie i keia opeope o ua Lunakanawai nei o Hilo e hiipoi nei? He mea pono anei ke hoomauia ma ka noho Lunakanawai me keia ke ano? He mea anei e maikai ai ka inoa o ke Aupuni ke noho mai na Lunakanawai o keia ano? He pono i ke Aupuni e hoomaemae i kona mau lima hana. A maanei au la—ua nui ae la.  G. W. P.
Honolulu, Iulai 10, 1876.

KA LA 4 O IULAI.
NA HANA O KA LAMA WAILUKU, "MALU HEKUAWA."

          Ua malama ia keia la lealea e na puuwa Amerika, oiai, ka pika ana o ka Haneri Makahiki o ko lakou noho Kuokoa ana. He La maikai a nani, a ua kahiko ia ko ka Malu Hekuawa e kona nani kuahiwi lua.

MAHELE I.

          1. Ka hora 12 o ka po.—I ka hiki ana i ka hora 12, ua lohe ia aku la ka leo o ka ohe e kani hone ana; a o na pahu hoi e kani kui lua ana i kulu o ke aumoe. Ua hele pu no hoi me na keiki himeni, e himeni hele ai ma na kauhale. Iloko no oia wa, ua haawi ae o William H. Bailey he ki pu hauoli, he 12 pu.
          2. I ka wehe ana o kai-ao.—I ka nalo ana aku o ka po, a puka mai ke ao, o ka hora 5 a oi paha ia, i kani hou ai he mau pu, oia, he mau pauku hao i hoopiha ia me ka pauda, kohu Puowina no hoi, ke hele a nakulu lua na pepeiao. Eleu no hoi o Mr. Blacksmith.

MAHELE II.

          3. Na hana o ka la.—(a) Heihei lio. Mamua ae o ka hiki ana i ka hora 10 o ke kakahiaka, ua piha e na puuone e ka-i lalani ana mauka o Paukukalo, o na kane, wahine, a me na keiki o na ano kanaka a pau he nui wale, i ka hoomaopopo ana, he mau haneri kanaka kai muia ae ilaila. Eia na inoa o ka poe nona na lio heihei ia la: Henry Cornwell, William H. Bailey, H. Petter, Geo. S. Maule. Ua eo na lio e ae i ko H. Cornwell, a ua lilo ke kumu pili iaia he $15.00 (e) Heihei hoki.—Eia na inoa o ka poe nona na hoki: W. P. Willfong, W. H. Bailey, Nuhi &c. I ka heihei ana, eo i ka hoki o W. P. Willfong. O ke kumu pili nae aole i maopopo. O ka pau ana ia o na hana maikai o Paukukalo, a ua hoomaha iki a i ka hora 2 P. M. (i) Ka wa paina.—Mamua ae o ka hiki ana i ka hora 2, ua hoolako ia na mea ai, iloko o ka halei hui Hoole waiona malalo o na lilo a me na hooponopono ana o William Bailey, a ua hele nui ae na haole malaila e paina hauoli ai. Mamua o ka paina, ua ike aku wau e ku ana o W. P. Willfong e haiolelo ana, a i ka pau ana o kana haiolelo, ua hehihehi, paipai, akaaka, no ka hauoli. Ia pau ana oia mea nani, ua luana nui iho la e hoonuu i na ano mea ai haole he nui. Nani keia la 4 o Iulai! (o) Kukini.—I ka hora 3 P. M., ua heihei, a eia kekahi mau inoa o ka poe i kukini: Keliikipi, Daniela, Kaia, Kaula, Kealohapauole, a he nui wale aku; ua lilo nae ke kumu pili ia Keliikipi ka mea ia ia ke eo, $4.00, a i kona ukali, $1.00. Hauoli piha ka poe makaikai. (u) Heihei kaa Huilapalala i pani ia na maka.—Eia ka poe i heihei: Kahaulelio, Kiapu, Paahao, Makahui. Ua eo ia Kahaulelio, a ua loaa iaia ka makana, $2.00. (h) Pii i ka laau i hamo ia i ka aila.—Ua hoao kekahi poe e pii, aohe nae he mea i hiki. Ina nae o ka mea i hiki iluna, e loaa iaia ka makana, $4.00. (k) Hopu Puaa i hamo ia na pepeiao a me ka huelo i ka aila.—Hu ka aka i ka wa i hopuhopu ai na kanaka i ua puaa nei, nana aku, olali lua kela. I ka paa iki ana no o ka huelo ia Kapaelani, e nahu iho ana kela i ka huelo, "kipu oe, a hoolai ia nei." O ko poe no a pau i alualu i ua puaa nei, ua haawiia no na lakou ua puaa nei. Puaa nui no keia, ua iwilei a oi. Poka kela poe! (l) Hukihuki kaula.—Penei ke ano: he 10 kanaka no Willfong, he 10 no Bailey, ua kaha ia elua lina, aia o ka aoao e huki ana a pau na lina elua o lakou kai i pio. Ia hoomaka ana iho no, hele okoa na keiki a Bailey a pio hoi ko Willfong poe keiki. Mahalo piha au i ka Bailey mau keiki, no ka like o na aahu, a me na hoailona like he lipine ulaula i hanaia a like me ka B. Ua lilo ka uku i na keiki o Bailey, he $5.00 pokeokoe lakou la, he manu palahu, o lakou nei hoi, he neo, he mauu ahuawa ka mea i loaa. (m) Heihei Eke—Ua hookomo ia ke kino holookoa iloko o ke eke, a koe ke poo, a i ka hoomaka ana mai e holo he kainapu wale no kela a hiki ana i ka pahu hopu o ka lanakila. Ua eo nae la Kahaulelio, ua lilo iaia ka uku makana mua, $2.00 a i kona ukali ka makana elua, oia o Kiapu, $1.00. O ka nui aku he neo. (n) Mokomoko.—Eia na hoa mokomoko: Ioela, Akeohi, Kealohapauole, Manea, Kamakaupaa, a me Makahui; o na inoa hope a pau, he poe pio lakou na kela kanaka nui na Ioela. Uku makana, $5.00. Pokeokeo ua kanaka nui la. (p) Heihei Kekake.—Na inoa o ka poe nona na kekake i heihei: Puiwa. W. H. Bailey, Kala. Penei nae ka hana ana: Aole e kau ka mea nona ke kekake maluna o kona kekake ponoi. E like me keia, e kau o Kala i ko Bailey &c. O ka piula e hiki hope aku ana mahope o ka pau loa ana o na kekake i ka pahu hopu, nana ka uku makana. I ka wa i heihei ai, ua lilo ka eo ia Puiwa, ua loaa ka uku makana iaia, he $5.00. (w) Kani hou ka pu pauku hao.—Me he la, i ka hiki ana i ka hora 6 P. M., ua hookani hou ia na pu pauku hao, me he la, ua hiki aku i ka 22 kani ana.

MAHELE III.

          (a) Hoolele ahi kao.—Ua hiki aku i ka hora 7 P. M., ua hoolele ia na ahi kao, ma ke kahua o ka luakini Kaahumanu. Ua holo pono ia hana, aole nae he ike ia ka nani o ke ahi kao, no ka poaeae i ka mahina. (e) Ka hulahula Haole.—He mau haole kane me na wahine Hawaii a me na hapahaole, na kanaka Hawaii no hoi kai hui pu ma ia hana. Eleu, mikiala no hoi o lakou nei ma ia po. (i) He haunaele.—I ka wa a ke anaina e hula ana, ua ike ia ia wa, he wahi haunaele, oia hoi o Charles Bailey, oiai, ua hoopoluluhiia oia e ka wai hoomalule kino. I ka wa o Charles Bailey e holoholo ana, nou ae la oia he omole wai ole iluna iloko o ka hale Hoole waiona, haule iho la nahaha liilii. Ma ia hope iho, paki oia i kana wat pakeke, a nahaha liilii. A no ia mau hana lapuwale a C. Bailey nei, ua kena koke ae la ka Hope Lunakanawai i ka makai e hopu, a ua hopu ia. Mahope iho, ua kii ia e bela no na dala he 25, a ua hookuu ia mai. He mea hou loa ia ia Wailuku nei, aole i na la hauoli e ae i hala elike me keia, wahi a na kamaaina. O kahi i hana ia ai na hana lealea hope o ka aina awakea, ma ke alanui aupuni, mamua o ka Hale Hookolokolo a me ka Hale Hoole waiona.
         
I ka nana aku i na haole ia la, ua hauoli piha io no, oiai, e welo ana na hae, ua huro no hoi, aole o kana mai. No lakou la ka la hauoli, hauoli pu me na Hawaii. I ko'u hoomaopopo iho, me he la ua eono a ehiku paha haneri ka nui o na kanaka ma ia la. Ua lohe mai au o na lilo a pau e pili ana i na uku makana o na hana lealea o ka la, na mea ai, na ahi kao, maalo wale no ia o William H. Bailey. Lalawai no hoi ia keiki a E. Bailey, e ole la hoi, he hale wili ko ko ia 'la.
          O keia iho la na hana a me ka moolelo o na hana o ka la hauoli a na puuwai Amerika ma ka "Malu Hekuawa" nei. Me ka Lunahooponopono ko'u welina a koelo loa aku hoi i na keiki ulele hua kepau. Owau no me ka mahalo,  JOS. K. WAIWAIOLE.
Wailuku, Maui, Iulai 7, 1876.

E MR. LUNAHOOPONOPONO;

          O ke ano maa mau mawaena o kekahi poe maikai a naauao ma keia mea o ka hoopaapaa ano naauao ana—a o ka pane aku a pane mai paha. Aole loa e hiki ke hoopukaia na huaolelo pilikino mawaena o na hoa naauao ma ka paio ana—a o ka hoa paio e hoopuka ana i na mea pilikino—ua manao ka poe akamai—oia ka hoa paio i neo o loko o kona hokeo i ka aila ole. A no ia nele ua poni ia ae la na huaolelo hailiili a kuamuamu, ma kahi i nele, i piha ai ka hakahaka o ka lili a me ka inaina. Ma keia rula, ua kanalua ka mea e kakau nei i ka hilinai ana aku—o ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo, aole oia he hoa naauao ma ke kaana kamailio maikai ana; no ka mea, aole me kona paa lole nani e hoomama ia na auhau. A aole no hoi oia i hoouna ia mai e ko Hilo e hele i ka Ahaolelo e hoikeike i kona nani, a e haaheo.
          O ke ano nae o na kanaka naauao io a hoopono; ina e ike i kona hewa, e mihi koke mai no ia me ke kali ole a hookokono ia aku—a kuhikuhi ia aku paha—aka, aole no paha e ahewa loa aku i ua Luna la o Hilo, no ka mea, ua hapauea a elemakule a o ka hope oia he kuhihewa ke ano. Aka, no na poe opio, mai hoao e lawe i ka aoao o ka mea hupo, no ka mea, uo olelo ka Baibala: "O ka inaina o ka mea naaupo, he mea weliweli ia."
          Aka, e haawi ana nae au i mahalo i ko Hilo—"Ola oukou e ko Hilo poe, no ka mea, i na paa lole lehulehu no oia nei, helelei ua auhau pili kaumaha—koe na kanawai pili hanaiahuhu—hoi au ua kau ke gula ma kahi pepeiao—he Luna Helu. Ae oia, ola oukou, o L. Kaina ka Luna Helu no Puna, aloha wale, hawahawa na lima.
HOOPAOHUA.

HOIKE KULA MA ONOMEA, HILO.

          Ma ka la 7 o Iune o keia makahiki au ; hoike ia ke kula ma Onomea Hilo, malalo o ka noho kumu ana o E. H. Umiamaka. I ka wa kupono, ua kai huakai mai la na haumana mai ka hale kula ma Alakahi, a hiki i ka luakini Hoole Pope, Ziona hou, a ma laila aku i ka Mahiko o Onomea, ua huli hoi mai ka huakai a hiki hou i ka luakini. I ka nana aku i keia, ua uleu a makaukau na keiki o keia kula ma na mea hookani; a ua lawa hoi i na kahiko kupono mai mua a hope. I ka hiki ana i ka hora 10 kakahiaka, ua hoomakaia na hana mamuli o ka noho ana mai o S. S. Kekoi i Lunahoomalu; a na ke Kumu no ke alakai ana ma na wahi a pau i ao ia o kela a me keia buke, i ike ai ka lehulehu makaikaikai e nana ana; a pau ka ke kumu hoike ana, alaila, haawi kela na ka poe make make ninau i na keiki. Penei ke ano o ka hoonohonoho ana o ka La:
          Himeni me ke Puhi Ohe, mahope o ia: Ao Heluhelu—60 haumana, heluhelu maikai lakou—he mau keiki liilii ekolu, heuhelu hoholo ma ke Kumu mua.
          Himeni, me Puhi Ohe—Helunaau mai mua a hope. Pau ia: ua haawiia ka ninau na waho mai, a ua paneia mai na haina.
          Himeni me Puhi Ohe—Palapala Aina, mai mua a hope, me he olioli la ka hanaia ana mai, a ua haawi hou ia no ka ninau no waho: a ua pane ia mai no.
         
Himeni, me Puhi Ohe—Arimatika, mai ka mua a koe ka Mokuna XVII. Ma keia buke, aole mea e hiki ke aa e ninau.
          (Ua manao ko makou Huaa, ua hiki no aia ke haawi i ninau, ina oia kai laila.)
          Himeni, me Puhi Ohe—Kakau-lima.
          Himeni, me Puhi Ohe—Hana Hooikaika kino, akahi no a hanaia keia mea maanei, a he mea hou ia.
          Himeni me Puhi Ohe—A o ka panina o na hana he Kaiaroka, oia hoi he olelo kike, no ka ino o ka hana a ka naaupo, hula, kinikini, a pela aku, me ka oi o ka nani pookela o ke keiki naauao. Ma keia wa, ua kuupau loa ia na Himeni i hakuia no ua la hoike nei.
          O ka nui o na Dala a keia Kula i hoahu ai, ua hiki aku no ia i ka 300 dala maikai, pela mai ko'u lohe. Ua loaa nui mai keia mau dala ma ka hana lima ana, oia ka mahi kalo, a mahiai e ae.
          Holo ka hana o keia kula ma ka ike, a ikaika no hoi ke kumu i ke ao iwaena o ka nui o na haumana. Ua hahai keia kumu malalo o na rula a ke Kahukula Nui, aole hoopilimeaai ; a eia wale no ka hewa nui : o ka opukekeu o na makua o keia wahi i ke Kumu, o ka oi aku no nae o ka opu punalua loa, o na kanaka inoa kaulana no, he makemake lakou e hoopio i kekahi. Ke kuhi nei au na ka poe o ka aina e la kakou e elepao mai, eia no ka nau iho no e Hawaii. Aloha ino oe.  T. K. MAKAI.
Hilo, Iune 9, 1876.

He Kanikau no Kupa Maila.
[Koena mai kela pule mai.]
[O ke kanikau malalo iho nei, oia no ka hope o ke kanikau o Kupa Maila i hoopukaia ma kela pule ; a i hakuia hoi e kana wahine mare, Mary Kauhane Maila.]

Kanikau Aloha keia nou e Maila,
Kuu kane mai ka ua anu o Maliko,
Aloha ia ua hehi mai i ka lau o ke kukui,
Aloha ia wahi a kaua e hele ai,
Kanaaho aku i ke ahe makani o Awikiula,
Ke haohia la i ke kai o Kapeku,
Puaehu i ka luna o Heleikealoohaiku,
Kuu kane mai ke kula loa o Aiuhini,
Mai ka ulu koa naele la o Kaluahine,
Hoomaha a kaua i kukui o Ka'ulani,
Aloha ia wahi a kaua e alo ai,
E nana aku ai kaua ia Puuomalie,
O ka lele ae a ka ua Elehi mauka o na puu
Kuu kane i ka moena haunu ole o Lilikoi,
Ke hehi ku ae la ka ua Puukoa i Kokomo,
Lulu-luu a ka ua i ka wai o Ale-lele,
Lele oe kaawale mai a'u aku e,
Auwe kuu kane,—kuu kane hoi e,
Kuu kane mai ka wai anu o Waialala,
Mai ka ulu Rose po i ke ala o Mana-ia,
Ua malania au e noho nei i ko aloha e,
Kuu kane mai ke Koa laukahi o Kapela.
Aloha ia Home Kuahiwi o kaua e noho 'ii
E hoomanawanui ai i na hana lima,
Kuu kane mai ka ai lauoho loloa oia wahi,
Mai ka ia uahi nui la he Ikemau,
Mai ka ulu koa kanaka ole o Kupakoili,
Aloha ka wai anuanu o Kawapoele,
Me na hana hanai pali o Kahikiola,
Aloha ke kula aie-ana i Kaina-kiki,
A me ka malu hale-nui la o Pokela,
Kuu kane mai na Halekuai o Kahuilio,
Aloha no hoi ka Mahiko a Mika Beka,
Aloha ia wahi a kaua e hoomanawanui ai,
Aloha o Kaluanui i ka hooke a na kanaka,
Auwe kuu kane,—kuu kane hoi,
Kuu kane mai ka ua anu he Ukiukiu,
I kiu oe i alele na kuu aloha e,
Kuu kane mai ka Waipauma o Waialala,
Mai ka ihu o ka Palau i Kawaapae,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
E hooikaika ai e loaa na pono kino,
Kuu kane i ka lepo uhailoa me he kanaka la
Hoomaha'ku i ka olu o ka wai o Waioku.
He hoku hookahi oe na'u e kau nui nei,
Aloha ka huikau kanaka wili a Boluina,
Aloha ia mau hoa ou e haihai olelo ai,
Kuu kane mai ke kula wela o Puunene,
O ka makani Kumumaomao i Mauahakini,
Kuu kane i ka wai kapilima o Waihinano,
Aloha o Malaehaakoa i ke ehu a ke kai,
Kuu kane i ka makani anu Heiaiki,
He iki ke aloha maaele i kuu kino,
Kuu kane mai ka huikau o Wailuku,
Auwe kuu kane—kuu kane hoi,
MERE K. MAILA.
Honolulu, Iulai 12, 1876.

NA ANOAI.

          Malaila no, Iune 25, na B. Kona, me Kuwewa.

          Ma Leleo, Honolulu, ua hanau o Kaleimauna k. na J. Kealoha me Nakahili, i ka la 20 iho nei o Iune.

          Lehulehu ua mau Pake i hoea mai nei, he 300 a oi ae i keia mau la iho nei, a ua lohe mai makou he mau haneri hou aku a oili mai.

          Inehinei ke ku ana mai o ke kuna "C. M. Ward", mai ka aina lepo manu mai, a ua huli hoi mai la kekahi mau keiki o ka aina kulaiwi.

          He manao kai loaa mai ia makou e pili ana i ka mai Pake, aka no ka piha loa o ka pepa o keia pule, ua hookauluaia a keia pule ae.

          Ua haiia mai makou mai kekahi mea mai e hiki ai ke hooia, o na manao o kekahi mau makamaka i hoopuka ia aku e makou e pili ana i ka Lunakanawai o Lanai, aole ia i oiaio. Oia ka Lunakanawai hookahi i noho loihi ma ia oihana; a no ke aha? No kona malama apono i kana oihana.

          Ua hai ia mai ia makou ka lono no ka hailuku ia ana o kekahi mau pake malihini ma Ulupalakua me ka pohaku, e kekahi poe, a ua eha kekahi o lakou. Ua hoopii aku lakou i ka haku hana, a ua hoomaluia ko lakou mau kino. Aole keia he hana ku i ka mahalo, a he pono ke hoopai ia ke kolohe.

          Mai kekahi mau makamaka mai, ua lohe mai makou, ke hoi hou mai la ka ka maloo maluna o ka aina nona ka ua kaulana he "Ukiu," oia hoi o Makawao ; aka, wahi a kakahi mau keiki lalawai oia uka kuahiwi, ke uleu ala na makamaka a ke eku ala na palau, a ke kanu ala na ko no kekahi mau wiliko hou. Huro! no ke Kuikahi Panailike, ke hoea mai hoi!

          Ua noi ia e hoolawa ia ae i mau mea ai no na Lunamakaainana ma na aina awakea, e ka Hon. George Washington Delaware Halemanu, aka, ua pio koke no ke kukui ma ka hoole. Mai pomaikai hoi o Ukali kakau nupepa ma, kohu ai kahi wai hau, akahi ka hoi ka pololei i ka hoolohe wale aku no i ka makani i kahi manawa.

          A keia Poaono ae, i ka auina la, ulele hou ana no na keiki alii o ke kahua kinipopo Athlete me na keiki o ka hui Star. Nawai la auanei ke eo ana, ke lia e nei no nae makou no na keiki Athlete. No ka maa no paha kahi i ko lakou eleu a me ka miki, a me ka eo mau no hoi ia lakou. Auhea la hoi na hui ka Royal Nine a me ka Pacific, ke kau aku nei ko makou maka no oukou o ke ala mai a hakoko ae mo ka moho nana ke eo mau ana.

          O keia hana he paipalapala, he keu o ka luhi a me ka hoomanawanui. Aole e ike ana kekahi i ka luhi ke heluhelu wale no i na nupepa, aka, aia a hoao e haku i na manao, a hoonoho aku i puka ai ka nupepa i ka manawa i oleloia, ua hiki ke hoohalike ia me na huaolelo "hina no ku no hele," oia nae hoi, eia mahope o na makamaka, he luhi makepono ana no ia no ka aina a me ka lahui.

          O na makamaka puni hoolohe leo mele, ke poloai ia mai nei e ka olelo kahea a ke kumv ao o na keiki Puhi Ohe o ka Bana, oia o Mr. H. Berger, e haawi ia ana i aha mele nui ma ka po Poaono e hiki mai ana, ma ke ano aloha aku iaia no ka hope loa, mamua o kona huli hoi ana aku i ka home i keia pule ae. Ua wae ia na manu leo kani o ke kaona nei, a e ulele ana na leo me na mea kani ma ia po. He hapalua dala ka uku o luna, a he $1.00 malalo, maloko o ka luakini o Kawaiahao. Ma kahi o Whitney, Thrum a ma ka puka e loaa ai na pepa komo.

          Ia oe e kela kanaka kino maikai e noho la ma Honuakaha, ua ike makou ia oe me he keonimana la ma ke ahiahi Poakahi iho nei, aka, ua kuhi makou ua lawe oe i ke kulana o ka poe maikai, eia ka aloe ; ua hana oe i ka mea hoopailua ia, a ua haahaa kou kulana i ko ka holoholona, ka mea i ike ole i ke ino me ka maikai ; ua hoike ia mai kau hana kohu ole ia makou, a me kou inoa, e kekahi o na hoahele o ke kaikamahine au i manao ai e hoowalewale, a ke waiho nei me makou na hoike oiaio o kau hana, a ke hoike mai nei ua kaikamahine la au i hoowalewale ai i kou hilahila ole, a ihea kou pili iaia ; nolaila, a i lohe hou mai makou, e hoike no makou i kou inoa me ka haawi pu ia oe i ke kanawai.

          Ma kekahi mau la i hala iho nei, ua make iho la kekahi pake o ka ohana hou mai nei, a o kahi i waiho ai o ke kino, iwaho iho la no i ka manienie, me kahi uhi ole. A hele ana no lakou ma o a maanei me ka nana ole iho, e hauwalaau ana no me he la aohe mea i make. E ole kekahi pake kamaaina, paa i ka pahu a nalo. Aka, i nehinei, ua iho aku la lakou iluna o ka moku i holo mai ai me na kukui me na mea ai a me na lako hoomanamana e ae, a ilaila kahi i pule ai a i hanai ai i na akua pegana o lakou. Paiakuli na pepeiao i na mea hoopahupahu, a ano manaonao aku no hoi i ka lakou mau hana hoomanamana. Ua hiki hoi! He mau lima hana ka olelo ana no lakou, he pomaikai nui no ke aupuni a me ka lahui.

Ahaolelo Kau Kanawai
O ke Aupuni Hawaii
Ka Moolelo o na hana o ke Kau o
ka M. H. 1876.

LA HANA—Poaha Iulai 6.
Hoomaka na hana e like me ka mau.
HOIKE A NA KOMITE WAE.
Hoike mai ke Komite o na Aha Hookolokolo no ka bila o hookuu akea ana i na kai lawaia, a noi mai i ka wa e heluhelu akolu ia ai ka bila, alaila, e hoopanee loa ia ka bila. Aponoia ka hoike.
Heluhelu mai o Mr. Helekunihi he olelo hooholo e halawai mau ka hale ma ka hora 10 kakahiaka o ua la a pau, a e hoopanee i ka wa e noiia mai ai, aole e hoomaha ma ka hora 12 awakea, a ma ka Poaono, ma ka hora 2 o ka auina la e pau ai. Hooleia.
Heluhelu hou mai no ia he olelo hooholo e noonooia ka Bila Haawina ma ka Poalima la 7 o keia malama, a mahope aku ma na Poakolu a me na Poalima a pau e noonooia ai. Hooleia.
Ho ke noi, ua kapaeia na rula, a hoike mai ke Kuhine Kalaiaina i kana hoike no ka olelo hooholo e ninau ana i ka nui o na mau ai laiki i pepehiia, ua hoike mai oia he 83,326 manu ai laiki i pepehiia. Apono ia.
Heluhelu mua mai ke Kuhina Waiwai he bila e hoololi ai i ka pauku 500 o ke Kanawai Kivila. Waihoia no ka heluhelu alua ana.
Heluhelu hou mai no ia he bila e hoololi ai i na pauku 483 a me 484 o ke Kanawai Kivila, i hoololiia i ko M. H. 1870, e hoomahuahua hou iho ana i hapalua keneta ka auhau hou maluna o kela dala keia dala o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa.
Noi mai o Mr. Waterhouse e hoopanee loa i ka bila, oiai he bila keia e hookaumaha ai i na makaainana, a eia au ke ku nei ma ka aoao o na makaainana a hoopanee loa i ka bila.
Noi mai hoi o Mr. Aholo e hooholo loa aku i ka bila no ka heluhelu alua ana, i ka ninauia ana, ua waihoia ka bila e pai no ka heluhelu aluaia ana.
Ma ke noi, ua kapaeia na rula, a heluhelu mai ke'lii Kuihelani he palapala hoopii mai ke Komite 13 mai o Kalawao e noi mai ana, e hoomauia ke Kauka Kaahele o ka mokupuni o Maui. Waihoia i ke Komite malama ola.
Heluhelu mua mai o Mr. Birch he bila e hoololi ai i ka Lunakanawai Apana o Wailuku i Lunakanawai Hoomalu. Hooleia ka bila.
Heluhelu mai o Mr. Kamauoha he olelo hooholo i $2,000 no ke alanui o Kona Hema, mai Kealakekua a i Kahahawai ma Kau.
Heluhelu mai o Mr. Pilipo he olelo hooholo, aole e haawiia na oihana aupuni i kekahi lunamakaainana, mahope o ko lakou hoi ana aku.
Oiai e hoopaapaaia ana, ua hoopanee ka Hale a halawai hou ma ka hora 1 auina la.
Halawai hou ka Hale ma ka hora 1.
Mahope o ka ninauia ana ka olelo hooholo, me ke kakau ana i na ae a me ka hoole. Eia ka poe makemake e hoopanee loa i ka olelo hooholo: Kanoa, Kapena, Moehonua, Walker, Kakela-makua, Kuihelani, Parker, Kahanu, Martin, Kamika, Kaai, Paulo, Aholo, Kamauoha, Kauai, Naili, Birch, Helekunihi, Barenaba, Halemanu, Nahaku, Wana, Naukana, Nakaleka. Eia ka poe kokua i ka olelo hooholo: Kahuila, Kaiue, Kanealii, Pilipo, Lilikalani, Gay, Kalaukoa, Nawahi, Mahoe, Waterhouse, Preston, Mahelona a me Kaina, nolaila, ua hoopaneeia ka olelo hooholo.
Hoolaha mai ke'lii Kaai he bila e hookapu ana i na luna aupuni aole e kohoia i lunamakaainana.
Heluhelu mua mai oia he bila e hookapu ai i na manu Iiwi, apapane, o-o o na kuahiwi, aole pepehi waleia, aka, e hoomaluia na ke'lii ia mau manu. Waihoia no ka heluhelu alua ana.
NA HANA O KA LA.
Hapaiia ka noonoo ana no ka pauku 1 o ka bila e hoonoho ana i na Kiaaina i ke Kahukula Nui.
Noi ke'lii Kamika e hoopanee loa i ka pauku 1 o ka bila. Noi mai o Mr Mahelona e hooholo loa, i ka ninauia ana ua hooholo loa ia ka pauku 1.
Heluhelu ia ka pauku 2 o ka bila. Kamailio loihi mai ke'lii Kamika a me Kakela makua ma ke kue.
Hoololi mai o M r. Birch, i ka wa e pilikia ai ke Kiaaina o ko lakou mau hope ke kaapuni i na mokupuni, mahope o ka ninau ia ana, ua hooholoia ka pauku 2 me ka hoololi.
Heluheluia ka pauku 3 o ka bila a hooholoia.
Heluheluia ka pauku 4 o ka bila a hooholoia.
Heluheluia ka bila ma ke poo a hooholo loa ia no ke kakau poepoe. Ma ke noi e heluhelu akolu ia i keia Poakahi ae.
Hoopaneeia a ka hora 10 apopo.
LA HANA 55—Poalima, Iune 7.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Heluhelu mai o Mr Preston he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Komite Waiwai, e nana i na dala o ka waihona aupuni a e hoike mai i keia manawa. Hooholoia.
Hoolaha mai o Mr Kanealii he bila e hoololi ai i ka pauku 496 o ke kanawai kivila.
Heluhelu mai o Mr Mahoe he bila e hookaawale ana ia Hilo Akau i Apana Hookolokolo okoa. Waihoia no ka heluhelu alua ana.
Heluhelu mai o Mr Halemanu, he olelo hooholo, e kauoha ana i ka Makai o ka hale, e hoolako mai i berena a me ka waiu bata nana hoa o ka Hale. Hooleia.
Heluhelu mua mai o Mr. Birch he bila e hoololi ai i ka pauku 393 o ke Kanawai Kivila. Waihoia no ka heluhelu alua ana.
Heluhelu mua mai o Mr. Naili he bila e hoololi ai i ka pauku 434 o ke Kanawai Kivila, i hoololiia i ka M. H. 1868, e pili hoololi ai i ka pauku 434 o ke Kanawai Kivila, i hoololiia i ka M. H. 1868, e pili ana i ka hookupa ana. Waihoia no ka heluhelu alua ana.
Heluhelu mua mai o Mr. Birch, he bila e hoololi ai i ka pauku 1, 4, a e hoopau loa ai i ka pauku 2 o ka mokuna 84 o ke Kanawai Hoopai Karaima. Waihoia no ka heluhelu alua.
Heluhelu mai o Mr Kalaukoa, he olelo hooholo, e kauoha ana i na hoa o ka Hale, e hele e nana i na hale aupuni, aole hoi e hoohanaia na paahao ma ka la apopo, i ka wa a na hoa e hele ai e ninau ia lakou. Ua hoihoi hou ia.
Heluhelu mua mai o Mr. Birch i kana hoololi no ka pauku 61 o ke Kumukanawai. Waihoia no ka heluhelu alua.
Hoolaha mai o Mr. Gay he bila e hoakaka ana, ina e kuaiia na aina aupuni, alaila e kudalaia.
Heluhelu hou mai o Mr Kalaukoa i kana olelo hooholo i hoihoi ai, e kauoha ana i ka Makai o ka Hale, e hoolao mai i na kaa emi, hookahi dala no na hoa o keia hale, e hele ai e nana i na hale aupuni, ma ka la apopo, Iulai 8, ma ka hora 1 o ka auina la, a e auaia na paahao ma ia la.
Hoololi mai o Mr Aholo, ma kahi o ka hora 1, e hooko malaila, hora 2.
Hoolol mai o Mr Nakaleka, i Komite Wae, i ka 13 lala.
I ka ninau ana, ua kohoia i Komite Wae ke hele e nana i na Hale Aupuni, oia hoi o Mr Nakaleka, Hon. Kaai, Hon. Kapena, Mr. Lilikalani, Mr Aholo, Mr Kalaukoa, Mr Kaina, Kuhina Kalaiaina, Mr Mahoe, Nahaku, Kuhina o ko na aina e, Mr. Nawahi, Mr. Wana.  A(ole i pau.)