Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 30, 20 July 1876 — Page 2

Page PDF (1.29 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IULAI 20, 1876.

HOOLAHA KULA SABATI.

          O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o  ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. LYONS, S. B. DOLE na Komite.

          UA hoea mai ka lono io makou nei, ua pahola ia ae la kekahi mau olelo imua o ko makou poe heluhelu e kekahi poe manaoino paha, e make ana ka kakou pepa iloko o keia hapa makahiki. Ke hai aku nei makou imua o na makamaka a hoa haihai olelo hoi o na la i kunewa 'ku la, he hoopunipuni ia mau olelo, he hakuepa, a he lili. Ua kukuluia ka LAHUI HAWAII maluna o ke kahua paa, "he leo a he wahaolelo no na makaainana," a aia maluna oia papahele kahi i hakoko ai no ko lakou mau pono a pomaikai hoi. Ma keia hana a kekahi poe a makou i ike ole ai, a i manao ai hoi he hana aloha ole, ua hoike mai i ka lili, a he mea pono ia makou e hai aku i ko makou mau makamaka, no ko makou pono iho, ma ke ano he pomaikai no ka lahui holookoa a me ke aupuni. Mai hoolohe i keia mau olelo hoopunipuni a ka poe i nele i na aa-koni o ke aloha.

          ILOKO o keia mau la, ke maumaua nei ka hapai ia ana o na noonoo o na ninau nui imua o ka Ahaolelo, a ke kau mai nei paha ka manao o ko makou mau makamaka e ike i ko makou manao ma ia mau mea. Ke manao nei makou he kuleana ko lakou e manao iho ai pela, a he mana hoi e kauoha mai e hai aku makou ma ke ano kalaimanao no lakou, i ke ano a me ke kulana o keia mau ninau nui a pili laulaha hoi i ka lahui ; aka, ke noi aku nei makou i ka oluolu a me ka lokomaikai o na makamaka, e kala mai no keia manawa, e hookaulua iki iho ia mau koni ana, a pau ae ka Ahaolelo, alaila e kamailio aku no makou. Oiai, ina makou e kamailio me ka hai akea ana i ko makou manao ma na mea pili i na hana a ka Ahaolelo, alaila, he mea maopopo e manaoia mai ana makou e nuku aku ana, a e pai ana paha i kekahi mau lunamakaainana, a me na hana a lakou i hapai ai. Nolaila, ua manao makou e kali a pau ka lakou hana,  alaila, e waiho akea a laula mai ana ke kula, a na makou e olokaa aku i ka oiaio me ka hopo ole, e kapae ana i na manao makamaka a hoopili aku paha. Ilaila oukou e hooholo iho ai no oukou e ka lehulehu i ke kulana o ko oukou mau wahaolelo, i ke aloha lahui a me ka ole, a i ka hoopilimeaai a me ka ole. O ka oiaio ka mea i makemake ia, a o ka oiaio ka makou e waiho aku ai e like me ka makou ike ma ka hoomakakiu ana.

          UA loaa pinepine mai ia makou na lono, a he mau leta kekahi, no ka pilikia o kekahi mau kahu o na ekalesia no ka nele i ke ola mai na kanaka mai o ko lakou kihapai. Aole makou e haohao no keia ina ua ike mua ia ka hana a ia poe kahu he kupono ole, a ina paha he poe palaualelo ma ka lakou oihana. Aka, o na kahu o kakou e lawelawe pono nei i ka hana ma ko lakou mau kihapai, e hooikaika nei ma ke alakai aku i kana i kahi o ka pono a me ke ola, he minamina loa makou ke hoolawa ono ole ia ko lakou wahi ola makahiki. A ke lohe nei makou pela no kekahi poe o na ekalesia o kakou.
          O ka uku o ia poe kahu, he haahaa loa no; a he mea hiki no ke hoolawa pono ia kahi haneri me kanalima dala, a elua haneri paha, me ka oluolu loa, ke alu pu mai na hoa o ke kihapai. Aole ia he mea kaumaha ke hapai like ia mai o a o, aka, ina e waihoia na ka hapa uuku e hana, aia malaila ka pili kaumaha ana.
          Aole anei he mea pono i na luna o na ekalesia e noonoo no keia mea? Mai hookuu kakou i na ekalesia Hawaii ilalo, a e pio no keia kumu. E makaala kakou i na kahu, i pono lakou ma ka hana ana, i maemae a haumia ole ma ka noho 'na o na ohana o lakou; e paa mai ia lakou iloko o ko lakou hana ponoi; a e makaala pu no hoi ma na wahi pono kino o lakou, i ole e hihia ma na hana e ae, a i ole hoi e pololi. No na ekalesia nele no ka ilihune maoli, ke manao nei makou, he mea pono ke hoomakaukau ia he waihona kokua ia lakou, e hoolawa i na koena i hiki ole i na hoahanau. No na ekalesia ilihune wale no keia waihona, aole no na kihapai a pau.
          Ina he mano ko na kahu ekalesia no keia mea, a ina paha he manao ko na mea e ae e pili ana i keia, ke noi aku nei makou e kakau mai, a na makou e hoolaha aku no ka pomaikai o ko kakou mau ekalesia.

Na Anoai o ka Ahaolelo.

          He 60 a oi la i niau hope aku la, mai ka hoomaka ana mai o ka noho ana o ko kakou Ahaolelo Kaukanawai, a iloko oia mau la, ua lawa, a ua piha na mea i ike ia no ke kamailio ana ma na nupepa, ke makemake nae na Lunahooponopono e hoopiha i ka lakou mau pepa me ka mea e ike mau ia nei maloko o na keena nei, oia hoi he mahu makani. E hilinai Puna kalele ana ia Kau, aole hoi he nome o kahuila elike me ka hoomaka ana mai, a o ka Alihikaua nui hoi he helekueihi wale ae no kana me ka halemanu a kana haku. Aohe pane a na Mahoe o ka ua kanilehua me ko ka paia ala, a me he la, ua uhi ia me na wahi no eka pii o kaina-ina o kahi poe ke poha mai ke au o ka liona Belekane, a kau iho la na helehelena ano hoa pilipo maluna o lakou la—a—i—i niau iho nei—e—haalele i na ipo—a—na kupa oiwi—u.
          O ka hapa mua o kela pule i hala, ua mau no na hiohiona o na hana, oia hoi, aohe ano nui. O ke Kanawai a ka Loio Kuhina i waiho mai ai e hooponopono ana i ke ano o ke kuai ana i ka opiuma, ua poluku ia iho la kona lae, a mauliawa ae la ma ka Poakahi, me ka hoomainoino ano menemene ole o na hoa i ke kino nawaliwali o kahi kaaka "ninau ano." Ua ano pupuahulu na hana, a me he la, ua anunu maoli ka poe kue, oiai, aole loa i haawi ia ka manawa kupono no ka pane ana mai o ka mea nana ka bila ma ka aoao hoakaka a kokua hoi. He ekolu mau bila e ae na ka Loio Kuhina no, i pepehi noonoo ole ia ma ia la no.
          Ua hapai ia ka noonoo ana i ka Bila Haawina ma ka Poakolu, a ua ane hiki no ia makou ke puana ae, o ka poe ake hoemi lilo i leo nui ai i na la makamua, me he la, ke nana aku, o na haku lakou o kekahi mau ona miliona, he pae wale no ia maluna o na papaheenalu, "hoomahuahua ae i na haawina, a papakonane na lilo no ke kaumaha.
          O kekahi hana nui imua o ka hale, oia no ka hoike a ke Komite Hookolokolo ma kekahi olelo hooholo e pili ana i na dala "peso" a me ka "sol," i hoemi ia iho nei na keneta. Ua hai mai lakou he $60,919.55 o keia ano i komo mai maloko o ka hale dute iloko o na mahina eono i hala ae nei. Ua olelo mai lakou, ua ano hoohemahema ia ka malama ia ana o ka waihona aupuni, a ua lawe ke Kuhina Waiwai i na tausani dala o keia ano a waiho ma ka waihona me kona ike no ua haalele ia e ka Banako a me kekahi poe e ae no ka haule ana o ka heluna waiwai. Ua noi mai ke komite e papa ia ke Kuhina Waiwai aole loa e lawe hou i na ano dala o kela ano, ma keia hope aku. Ua waihoia ka olelo hoike a noonoo pu me ka hoike a ke Komite Waiwai.
          Ma ka Poaha mai, ua waiho mai la ka Hon. J. Mott Smith, ka Lunahoomalu o ke Komite Waiwai, i ka lakou hoike, ma ka olelo hooholo a ka Hon. E. Preston e pili ana i na dala i hoemi ia, a ua hoike mai lakou i ke ano lauwili o na ano oihana o ke aupuni a me ka nawaliwali a ano kulanalana ke kulana o na Kuhina. Ua olelo pu no hoi ke komite, he $40,000 ka huina o na "una" a me na "peso" a o ke kumu o ia komo ana mai, no ka makaukau ole o ka poe nana e malama nei a e hookele nei i ke aupuni, a he kumu hilinai ole ia hoi e ka lehulehu.
          I ke ahiahi o ka Poalima, ua waiho mai  la ka Hon. H. Waterhouse (Hanale Walakahauki) he olelo hooholo, a oiai e heluhelu ia ana, ua ano kau na hiona li a hio maluna o na hoa o ka hale, a pioo hoi na makaainana e makaikai aku ana. Eia ua olelo hooholo nei:
          No ka mea, i loaa ai ka pomaikai o ke Aupuni a e mau ai kona noho kuokoa, ua pono e ikea ke ano makaukau, a me ka kuoo, ma o na Kuhina o ka Moi, ka mea hoi e hiki ai ia lakou ke lawelawe i na oihana o ke Aupuni me ka noiau, a e lilo ai lakou i mau poo a mau alakai no hoi maloko o ka Ahaolelo o ka lahui:
          A no ka mea, oiai i noho aku keia mau Kuhina o ka Moi ma ko lakou mau oihana iho, o kekahi mau puu dala a ka Ahaolelo i hookaawale ai no kekahi pono, ua hooneo ia a ua hoollo ia e na Kuhina no na mea a ka Ahaolelo i kauoha ole ia, aole no hoi mamuli o kekahi pilikia i ulia mai:
          A no ka mea, iloko o ka manawa kokoke i hala ae nei, ua ae aku na Kuhina o ka Moi e lawe a e waiho iloko o ka waihona o ke aupuni (aole nae i mea e hookaa mai ai i na aie) a e haawi hou aku i kekahi mau dala i ike pono ia e na Kuhina ua haule ka waiwai io iloko o ia mau dala malalo o ke kulana i lawe ia ai e lakou; a ma ia hana ana ua hoopoho ia ke aupuni a me ka lehulehu holookoa, a ua kupikio a maluhia ole ka lawelawe ana o ke dala mai o a o.
          A no ka mea, iloko o ka palapala hoi ke o na Kuhina o ka Moi no na lilo i manaoia iloko o na makahiki elua e hiki mai ana, ua oleloia ho $393,179.79 na lilo e oi aku ana mamua o na loaa o ke Aupuni, aole nae i hoakaka mai ua poe Kuhina la ma ke ano hea la e pani ai no ia oi aku o na lilo, ina paha ma ka hoemi ana i kekahi mau lilo, a ma ka imi ana paha i mau dala hou:
          A no ka mea, aole loa no i hoike mai na Kuhina o ka Moi i kekahi ano makaukau, e lawelawe ai no ka pomaikai o ka lehulehu, ua ike lakou me ka mumule ano hookano i na leo kukala noi oiaio a ka papa pai a me na makaainana, e noi ana e hoohuli i ke ano o na hana, a e hookumu i ke au o ka hoemi lilo a me ka hooikaika ma na ano pomaikai, i ake nui ia ka nele maloko o na oihana a pau o ke aupuni ; a ma na hana pono ole i hai ia maluna ae nei ua hoike ia ko lakou malama ole i na pono o ka lahui a me ke aupuni, a me ko lakou hoowahawaha i ka mana a me na kuleana o ka Ahaolelo kau kanawai, he mea hoi ia e paulele ole ai ka lehulehu i ke aupuni a me ka noiau o ka Moi:
          Nolaila, E Hooholoia. Ma keia, ke hoike akea aku nei ka Hale Ahaolelo, aole no i hilinai ia na Kuhina o ka Moi e noho nei.
Honolulu, Iulai 14, 1876.
          I ka pau ana o ka heluhelu ia ana o ka olelo hooholo, ua waiho mai la ua Hon. Mr. Waterhouse nei, ka liona weli hoi o ia la, i na olelo e kokua ana i kana olelo hooholo. Ua oolea kana mau huaolelo a ku i ka moakaka na ano a me ke kahua, a ua kaumaha ka ukana o kona leo maluna o na poohiwi o na Kuhina o ke aupuni. Penei kana mau olelo:
          E MR. PERESIDENA :—He mau ouli hoolanamanao kelakela ko ke aupuni i ka hoomaka ana mai o ke Au o Kalakaua; ua hooia mai oia i kona apono i ka holomua a me ka hoano e a hooi ae i ke ano o kona aupuni maluna o na huila o ke au o ka manawa. I ka noho ana mai o na Kuhina ma ka lakou mau oihana, mao ko lakou ano makaukau a noeau, ua ala mai la na manaolana o ka lahui no ka pomaikai e loaa mai ana ma o ka lakou mau alakai ana. Heaha ka mea i hanaia ? Pehea na hana i hapaiia ma na ninau pili aupuni? Ua hoomaopopo ia e ulu mai ana ka ninau Hoopae Lima Hana a huipu me ka hooulu lahui. Ua manaoia e lawe ana ke aupuni o ka Moi i ka manawa kupono no ka hoomaopopo ana i na ano a me ke kulana o keia mea mai na Kanikela a mai na luna aupuni e ae paha e noho ana ma na aina e; aka, aole loa lakou i waiho mai i na olelo hoakaka no ko lakou kahua ma keia ninau no ke alakai ana i ka Moi a me keia Ahaolelo. Ua hoike mai na Kuhina i ko lakou manao ole i ka pomaikai a me ke ola o ka lahui Hawaii. Ua ike no lakou i ka oiaio hookaumaha a na lehulehu lahui, e hoike mai ana, ua aneane aku e 7,000 ka heluna oi o na kane mamua o na wahine mawaena o ko kakou wahi lahui mailuilu; aka, ua ae aku no lakou e hana i aelike no ka lawe ana mai i 1,000 mau kane hou; no lakou hoi kekahi mau heluna i hiki mai nei, a he lahui hoi no lakou na ano a pau i maopopo ia kakou a i hoomahuahua ia mai ai hoi ka manao kanalua a weliweli no ka emi hou ana aku o na wahine, a ma ia emi ana emi pu hoi me ka lahui Hawaii. Mamuli o ka hana hoohemahema ia ana o na olelo aelike, ua hiki ole i ke aupuni ke hoomaopopo i ko lakou kulana ke hoea mai na moku i piha me na kane pake maloko o ko kakou nei awa.
          Malalo o ke ao ana a na Kuhina, aole i hoopiha pono ia ka Ahahookolokolo Kiekie a o ka pono o na makaainana a pau o ka Moi no ka hoopii ana aku ia mana kiekie, no ka piha a me ka lawa, ua hoole maopopo ia mai ia lakou, a ua aoia ke ano haalele wale i ka oihana ma ia mea, a he kumu hoonawaliwali a hoolapuwale hoi i ka oihana o ka lehulehu.
          Ua hooleia na haawina a ua hoolilo ia ke dala i na mea i ae ole ia e ke kanawai, ma ke ano e hoino ia ai ke aupuni, a e hoonele ai hoi i ka hiinai o na mana hooko ma na mea pili waiwai, he mea hoi i pili pono i ka manao nuiia o ka inoa o ke aupuni. Na ka hoike a ke Komite Waiwai e hooia mai i keia mau hopunaolelo.
          Ua aieia ke dala i oi aku mamua o na lilo o ke aupuni, a ke waiho palaualelo wale mai nei no iloko o ka waihona Waiwai, me ke kau mau o ka ukupanee kaumaha maluna o na Bona aupuni. Ua ae ia aku na dala maikai ole e komo mai iloko o ka waihona aupuni mahope iho o ka ike laulaha ana o ke ino, a e kau ana hoi i ke poho maluna o ka waihona Waiwai; a ma ia hana ana, ua kau mai la he poho poino nui maluna o ke aupuni no ka nele i ka makaukau kupono no ka malama ana i ka waihona Waiwai. Ua hooholoia iho nei he Kuikahi maluna o ke kahua e ulu a e ala nui mai ana na pomaikai lehulehu maluna o ke aupuni, aka, maluna pono iho no oia kahua, ke kau ia mai nei na auhau kaumaha hou maluna o ka lahui; me he la ua komo aku ke aupuni iloko o kekahi pilikia nui, a ua imi ia mai la e kau mai i na aumaka kaumaha maluna o na oihana akahi no a hanu ae ke ea a e hakoko ana hoi me ka manaolana no ka holomua ana. Ua waiho ia mai he bila haawina nona na ano kue loa i na loaa o ke aupuni a oi loa aku hoi ma na lilo, a e hoala mai ana i ke kumu hooia no na hoolilo noonoo ole, a e hoonele ai hoi i ka hilinaiia o ka aie ana aku o ke aupuni.
          Ua hana ia na Bona Hotele me ka hoomaopopo pono ole ia, me ka maopopo lea no o ke ano o a hoopuka ia ana—a e hoike mai ana hoi i ka hoopalaleha ano molowa ia o ka hanohano o ke aupuni; a nawaliwali a ano kulanalana hoi na Kuhina a nele loa i ke kupono ma ke ano malama oihana no ka lehulehu. Ua hoohemahema nui ia na hoolilo ana, a ala mai la ke ano kunukunu a ao ana, mai ke komite Waiwai mai.
          O na makahiki elua e panee ia mai ana, he au nui a hiona kamahao ia ma na ano o ka moolelo o keia lahui. He mea pono e hoala ia na kumu hana nui i kumu e hoomau ia ai ka holomua ana o keia aupuni e like me na mea i hai mua ia ma ka hoololi ana i na ano launa kalepa ana ; aka, he kanaono! ae, he kanaono la i kaalo aku la mahope o ke au o ka manawa maloko o keia hale, a aole loa wahi kumu hana i waiho ia mai no ka noonoo ana aku. Malalo o na ano a me na loina ouli i hoomaopopoia o ka manawa i hala, he hiki no anei i keia Ahaolelo ke manao iho, he poe kupono na Kuhina o ka Moi na lakou e hilinai aku, a waiho aku i ka inoa hanohano a me ka hilinai ia o ke aupuni malalo o ka lakou malama a alakai ana no na makahiki elua e hiki mai ana?
          He mea ku i ka pono o ke alii ka Moi ka waiho ana aku imua ona, no kona hoomaopopo ana, i ka nele o na wahaolelo o kona lahui i ka manao hilinai no kona mau Kuhina no ka hooponopono ana i na oihana o kona aupuni, i kau mai ai na manao maikai maluna o kona kulana aupuni; a ke pahola aku nei au i ka leo poloai maluna o na alii a me na Lunamakaainana, e halawai a e noonoo ma na hiona o keia ninau me ka manao ole i na haawina pilikino, aka, me ka manao oiaio no ka pono o ka aina, me ka makau ole a hilinai ole aku ma ke ano hoa'loha.
          E hana me ka oiaio pololei no ka pono a me ka pomaikai o ka Moi a me kona mau makaainana.
          I ka pau ana o kana, ua pane aku ka Hon. Mr. Preston, ma ke kokua ana i ka olelo hooholo, a ua minamina makou no ka loaa ole ana mai o kana haiolelo. Ma ka Poakahi, ua pane mai ke Kuhina o ko na aina e ma ka pale ana me ke kupaa a wiwo ole no ka paio ana no kona kahua, a me kona mau hoa, a na oolea ana mau huaolelo. O ka Hon. Mr. Kaai kekahi a me ka Hon. Mr. Kauai, i kamailio ma ka aoao e kokua ana i na Kuhina.

KALAWAO, MOLOKAI.
KA HUAKAI A KE "KILAUEA," ME KE KOMITE HE 13 O KA AHAOLELO,  NO KE KAHUA HOME O KA LAHUI LEPERA—NA HANA A KE KOMITE—KE ANO O KA AINA—KE KULANA O KOLAILA MAU OIWI—A ME NA HIONA E AE MA KA MAKAIKAI ANA A NA HOA O KA PAPA-PAI, &c., &c.
Helu 3.

          Ua hele aku makou e makaikai ma na wahi a pau e pili ana i ka Haukipila, a ua ike maoli i ka menemene. Ua ake nui, a he wahi hoi na makou i olelo mau e imi i wahi e ike ai, a ua ike aku la, a me he la aole paha e ake hou ana ka manao e hele hou aku. Menemene a walania ke ike 'ku i kekahi e lewalewa ana na pepeiao ua hele a pehu nununu manoanoa, ma kela a me keia aoao o na poohiwi, o na maka hoi ua nalowale i na kuemaka, a ano pohihihi ka hoomaopopo ana iho, pehea la e hiki ai ke ike mai, a o ka ihu hoi ua ano e loa. Auwe! ka makamaka i loaa i keia ano mai nona ko makou mau welina walohia, ma o na mea i hoomaopopo ia aku nei ma ka home o ka poe e noho la ma ia inea. He mau lumi paahao kekahi e ku ana, ua hoomakaukauia no ka poe e ku ana i na rula a me na kanawai o ka Papa Ola. He pa nui no keia, a ua maemae na hiohiona o na mea a pau. Maemae na kauhale, a maemae pu me ka aahu a me na helehelena o ka poe mai, a he mea hauoli ka hoomaopopo ana'ku i ke ano lokahi a maluhia o ko lakou noho ana.
          Ua holo aku makou ma kela huli e makaikai ana i na hiohiona o ka aina, a ua ike aku makou i ka nani uliuli a me ka paa i na kauhale o ka aina. Ua hoike mai la ia aoao, aole ia he kula pano wale iho no, aka, he aina i noho ia e na kanaka. Lehulehu wale na kauhale, a mawaena oia mau kauhala, e ku ana na luakini o ka Haku, e hooia mai ana, ina ua hookaawale ia lakou mai ka lehulehu kanaka aku o ko ke ao, aole no lakou i hookaawale ia mai ke aloha o ko lakou Makua ma ka lani. I ka huli hoi ana mai ua kipa aku la maloko o ka hale noho o ko makou hoakuilima W. Crowningburg, a ua hooluana iki malaila. He hale nani kona, nona na hiona hanohano no ia kulanakauhale, a ua ike aku la no makou ma na ano a pau o ua hoa'loha nei i kona mau hiona ano ona la i hala, he heahea, a he opu lokomaikai.
          I ka hora 1 o ka auina la, ua huli hoi mai la na Lunamakaainana mahope iho o ka hui aloha pu ana me Emoka Kalauao, a lau hoi i ka wai o Waikoli, ua hoomaka na hana ma ke kahea ana o ka Hon. Mr. Wilder i na komite a noi aku la e hookuu ia oia, a e noho ka Hon. Mr. Pilipo ma ka noho Lunahoomalu, ua ae ia, a koho ia ka Hon. Mr. Mahoe i kakauolelo.
          I keia manawa, ua akoakoa mai la na makamaka i loohia ia e keia mai mamuli o ke kahea ana o ko lakou makua a kahu malama hoi o W. P. Ragsdale. Kamailio aku la ka Lunahoomalu o ke komite ia lakou me na olelo aloha, e hoolana ana i ko lakou manao, a e hooia aku ana e hana ia no na mea a pau e ike ia he pono no lakou, a kahea aku la i ka poe nana ka hoopi, a i manao paha e hoopii mai imua o ka Ahaolelo, e hele mai imua, a e hoakaka mai i na kumu hoopii.
          Ku mai la ke alii Kekiokalani a hai mai la, oia kekahi o ka poe i kakau i na hoopii imua o ka Ahaolelo no kekahi mau kumu ana i manao ai he kupono, a kahea aku la ia J. Komoikeehuehu e kamailio mai nona a me kekahi poe e ae.
          Ku mai la o J. Komoikeehuehu a kamailio mai la me ka moakaka ma na kumu hoopii me ka waiho ana mai imua o ke komite.
          Ua kaupaona makou iloko iho i ke kahua o ka lakou mau hoopii, a ua ike i ke ano pilikia io no o ko lakou noho ana, aka, he mau pilikia nae e hiki ole ke pale ia ae. Ua pane aku ka Luna Ragsdale i na kumu hoopii ma ka aoao o ka Papa Ola, a ma ko makou manao, ua lawa kupono no ka hooia ana i na komite, ua hana ka Papa Ola e like me ka hiki, koe nae ka hoolawa ana i na kauka. Ua nana no na kauka i na mai, maloko o kekahi lumi o ka haukipila, aole nae i mahalo loa ka mea kakau i ke ano o na hana a ke kauka, me he mea la, ua oi aku ka makaukau a me ke ake nui o ka Luna Ragsdale e hana pono ia, mamua o ke kauka, ma na ano o na hana oia la. Ua hoike mai ka Luna nui, he kanaka kupono oia i hoonohoia ma kahi kupono, a ke manao nei makou, ua pomaikai na mai ma ona la.
          Ua loihi na kukakuka a me na nieniele ana a ke komite, a i ka pau ana, ua poloai ia mai la makou e pii aku e paina ma ka hale noho o ka luna nui, a mailaila aku, mahope o ke aloha ana aku i na makamaka, hiki i ke kae o Kauhako, ka lua hoi i oleloia na ka Pele i eli, a malaila ae ke alakai ana o ke keiki lalawai o ia mau pali o ka Hon. J. Nakaleka, a hoea hou i ka hale noho o ke alii Kekuaokalani. Halawai ke Komite malaila, a hooholo ka hapa nui e hoihoi mai i ke 'lii. Hoomakaukau ke'lii a kau maluna o ka lio a iho pu a hiki i kahaone. Malaila, ma o ke noi a ke alii Waila, ua noho oia a kii houia aku.
          Eia malalo iho nei na inoa o ka poe a ke Komite i manao ai ua kupono ke hoihoi ia mai, a o lakou ka i manaoia aohe wahi ano o ka mai Pake maluna o lakou:
          Honolulu, Oahu.—Ke'lii P. Y. Kaeo k., Enoka Kalauao k., Opihi k., no Kapalama Kalakala w., Kenoimalo k., Waiaha w., Luukia w., Imehameha w., Kakaoko w., a me Keaukuku w.,
          No Kauai.—Pukulei k., Kapa k., Koloa.
          No Hawaii—Waiwaiole w., Kawaihae, Malie w., Waimea, Naeole w., Ninole, Kau, Macarega Nape Hilo.
          No Maui.—Papu k., Halehaku, Kalama k., Lahaina, Keaka Poikai, Wailuku. A he mau poe kupono e ae no kekahi, ina nae hoi e holo lea ana keia.
          I ka wa a ka la e ane iho aku ana ma ke kua o na pali, o ka wa ia a ke Kilauea i haalele aku ai i ke awa o Kalawao me ka malie a ano lai no hoi. Ua nanea na mea a pau, a i ka hora 12 o ia po, hehi ana na wawae i ka lepo o ke kaona alii o Honolulu, me na hoomanao ana i na mea i ikeia. Maanei ke aloha hou ae nei makou i na makamaka a pau o ia aina e noho mai la me ka lana o ka manao e halawai mau mai ana no lakou me ko kakou pepa nei, a e hoomanao mau no makou ia lakou ma ka makou mau hana ana a pau no ka pono o ka lahui a no ka pomaikai o ke aupuni. Aloha! aloha nui loa!!

No ka mai Lepera.

E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
          Ua ike iho au ma kou helu o ka la 26 o ka mahina i hala, he kukulu manao ma ka ninau mai lepera. O ke kumu a me na ano oia manao, elike me ka mea i hai ia malaila, mai ka manao no ia o Dr. Vandyke Carter, maloko o ka nupepa London Mail. O ke ano o ka manao ma ua kukulu manao ala, oia no ka hoole ana aole ola o ka mai lepera. Ua olelo ia malaila ua kaapuni o Dr. Carter i na aina lehulehu i komo ia'ku e keia mai, a ua komo kukonukonu aku i loko o na noonoo ana i na ano o ka lapaau ana, a mahope iho o kana mau imi ikaika a noeau ana, ua hooholo iho la ia aohe ola o keia mai ma ka honua nei. Ua lokahi au me ke kumu mua, aka, o ka lua, ua ano kanalua au malaila, me ko'u hoomaopopo no ua lawe ia mai na hooiaio ana mai ka ike o kela kanaka maikai a naauao no hoi o Dr. Carter. Ua heluhelu au i na manao o keia kanaka kaulana ma keia mea, a ke ku nei ka manao minamina ina e haule mai ana ia mau ike ona mawaena o na kanaka Hawaii, oiai, ma na kumu ano nui, na kumu pili pono loa hoi i ko kakou noho ana, ua ano e loa kona ike mai ka ike o na kauka e noho nei mawaena o kakou. Aka, o keia mea, aole au e kamailio nui aku, oia hoi ka manao o na kauka naauao o na aina e he ola no keia mai. Ma na aupuni e, ke hooikaika mau ia nei ka imi ana i na kumu a me na ano a pau e hiki ai ke lapaau ia a hoola hoi i keia mai; aka, ma Hawaii nei, me he la, ua lawa iho la no ko kakou mau manao makee i ka heluna o ko kakou lahui ma ka hookuke ana aku ia lakou e palahu mai maluna o ka aina me keia mai me ka hoao ole aku e imi i wahi e loaa na ano a me na loina o ka mai a hoao aku hoi e lapaau; me he la, ua lawa ko kakou mau manao nui ma ka olelo ana ae, "aole e ola ka mai lepera," a kapae ae i ka luhi. Ke olelo nei au, aia maluna o keia mau mokupuni, ua loaa ke kahua kupono, a oi aku paha ke akea, no ka nieniele ana i na ano o keia mai i makau nuiia, mamua o kekahi wahi e ae ma ka honua nei. Aka, oiai o Enelani a me kekahi mau aupuni e ae e hoouna ana i ko lakou mau komisina ma na kihi o ka honua malalo o na lilo nui a me na hooikaika naauao, e imi i kekahi wahi lihi uuku o ke ola o keia mai, eia hoi kakou ke noho hookananuha nei, me ka ae ole e hoao i na laau a lakou i hoao ai a i ike ai hoi he kokua ana ko lakou e hoonalo aku i ka mai no kekahi manawa loihi. O keia ano hana me he la, ua ko, ko kakou mau manao ana no ko kakou lahui, a o ka noho wale aku no me ka hoolohe ana i na olelo a kekahi poe i kapa ia lakou iho he mau kauka, a haalele aku e luu ia a e ulupa ia na kupuna, na makua a me na keiki e keia mai me ka hoao ole aku e hana i kekahi mea.
          I ka wa i hoomaka'i ka mai pala e puka mawaena o na kanaka, ua manaoia aole loa e ola ; ua hoole loa ia ke ola o ia mai e ka poe naauao i huli ikaika ; he mai ia i oi aku ka ikaika mamua o ka lepera, he oi aku ka hikiwawe, a he nui na pilikia hiki ole ke pale ae, aka, heaha ka hopena ? Ua loaa ka laau, a ua ola, a pau ka hopo ia ana. A heaha la ka mea e hoao ole ia nei e lapaau i keia mai oiai ua ola aku la kela mai iloko o ka manawa aole i laulaha a hohonu loa ka naauao e like me ko keia au?
          Ua ike kakou i na mea i haiia mai e Dr. Carta, a e huli ae hoi kakou a e nana i ka olelo a kekahi poe kanaka i like ka naauao me kona, ma keia mea he mai lepera a me na mea e ae. O ka aila cashew a me ka aila gurjion, ua hooia nui ia no ka hoola i ka lepera ma Inia a me kekahi mau wahi e ae, a no ka manao nui loa o ke aupuni o Beritania i ka aila cashew ma na mea i hoolaha ia, a no ke aloha a me ka minamina nui i kona lahui, ua huli ia a ua loaa, a hoouna ia 'ku la no ka hoomaopopo, no ka ike, a me ka imi ana i ke ano a me na loina o ka lapaau ana a me ka hoola ana i na mai lepera me ia aila, kekahi kauka naauao hohonu, ike kiekie, a me ke akamai loa mailoko mai o na poo noeau o kona lahui, oia hoi ke kauka kaulana Gavin Milroy. Ma ka hoomaopopo ana i ke ano a me na loina o ka aila a me ka mai, a me ko keia kauka, ua hoopuka ae la ka nupepa i hilinai ia ka London Lancet i neia mau olelo e pili ana ia huakai: "Ke manaoio nei makou e hooia ia mai ana ka oiaio, e ka Dr. Milroy hoike, he hiki no, ina aole e ola loa, ka mea hoi e hopo nui ia nei, ke hoopau ia ka heleuma ana, a hoopau ia kona kulana kahua maloko o ke kino o ka mea i loohia. E hoomanao pu ia mai keia mau hoike ana mawaho ae o ka Dr. Beaupurthuy, ka mea hoi nana ka imi ana i keia hoola, a o Dr. Tilhuy Fox, ma kekahi halawai ana iho nei a ka ahahui Clinical, e hoomanao ia, ua lawe mai oia he mau mai oiaio o ka lepora i lapaau ia a palekana."
          Ua loaa mai he leta i Hawaii nei i keia mau la aku nei, mai kekahi kauka Beritania mai, i kakau mai ma kona ano aloha kanaka, e hai mai ana, ua ola he lehulehu wale o ka poe i loohia ia e keia mai ma Inia, mai ka aila guijon mai, o kekahi poe o lakou iloko o ke kiekie loa o ka mai, ua ola nae—he makemake ko'u, ma ke ano aloha i ko'u lahui iho e kamailio loihi me ka hoakaka ana i na kumu kupono no ka hooia ana i keia mea, aka, ua piha e ka palena kupono no ka'u mau kamailio ana, a nolaila, e hoopokole ae paha wau. E ae mai nae ia'u, aole au e kamailio ana ma kekahi mau kumu ano e ae, o ka makee wale no i ke ola o ke kanaka, a me ke aloha i ko'u lahui, a aole hoi me ka manao e houpuupu i ka manao o ko kakou lahui me na huaolelo hoonuinui oiaio ole, aka, me ka hookupaa ana maluna o ke kahua palahalaha o na hoike buke i paiia e na kauka a me kekahi poe naauao e ae ma ke ano o keia mai. Ina paha o oe e ka Lunahooponopono, a i ole o kekahi paha o kou ohana, e loaa ana i keia mai, oiai, aole paha i ike ia ka manawa e kau mai ai keia mai maluna o kekahi o kakou e noho pu wale nei no, aole no paha e nele ana kou ake nui, a hooikaika pauaho ole hoi e loaa kekahi ano, a hoao aku hoi e lapaau i ka mai. Ae! pela io no. Eia kekahi, ke manao nei au, he hana paa, a he hana io na ka poe Kristiano oiaio, a aloha lahuikanaka, e hoolei ae i na ano manao e a pau, a e hapai i ka aumaka o ka hooikaika ana e hoao e hoopakele ma na kumu a kakou i ike ai a i manao ai paha no ka pale ana aku i keia kumu hoopoino i ke ola o ke kanaka, a e hookapekepeke nei hoi i ke kulana o ka Lahui Hawaii a me ko lakou aupuni i anoi nuiia; a ke manao nei, aohe no he mau manao okoa ae e ulu mai ana ma ke pai ia ana o keia mau huaolelo. Mamua o ko'u hoopau ana, ke hai ae nei au, ua kakau au i keia palapala, a ua noi aku i kou oluolu e Mr. Lunahooponopono e pai, aole me ka manao hoalaala i na manao ano e, aka, no ko'u ike maoli iho no, aia ke lawe ia nei na makua, keiki a moopuna, mailoko aku o ke anapuni o ka pumehana aloha o ka ohana, a me ka lahui, ma Kalawao; ae, a no ke aha la? e aha la lakou malaila? E make! E make!! Oiai, aole loa he kauka malaila. Ua hoole na kauka maanei aole e ola me ka maopopo ole ia kakou i ko lakou ike me ka ole i ke ano o keia mai, a nolaila, ua pau ka imi ana aku o ke aupuni i ko hai ike aku, a waiho wale aku la no e make lakou. Auwe! me na kulu waimaka no kela hapa o kuu lahui aloha, ke puana ae nei au, he lua kupapau o Kalawao no na makamaka e lawe ia nei ilaila. He lua kanu ola, he hopena hoi no ka lahui Hawaii ke hoomauia na hana e like me ko keia la!
          Owau no, me ka manao nui a welina i ke ola o kuu lahui,  KEIKI O KA AINA.
Honolulu. July 17, 1876.

          Mai kakahiaka Poaono, ka po Sabati, a me ka Poakahi a me ka Poalua iho nei, na la a ka ua kilihune i kulu wai liilii iho ai i ke kulanakauhale nei. Aka, ma na pule mua aku ; aohe i kanamai ua mea he wela, i ahona wale no i ka huna wai piula—hala wale ka la o ka noho'na.

          Ua hai mai o Messrs T. S. o Kamoiliili i ko lakou paulehia nui i ka olioli no ke kaulaolelo, a he mea hou loa ia ma ia wahi; ua kai auna ae na kane, wahine, a me na keiki ma kahi o ke kaulaolelo, a hookahi hana he hula, he oli, a me na olelo pelapela pilikino haumia. Ke noi aku nei makou i kela poe malaila, mai hoolilo i na mea hou e ulu mai ana, i mau punana no na olelo pono ole, aka e pono e mahalo aku i ka nu hou o ia uwea olelo. A pela e maliu pu mai al ko makou man makamaka ma na wahi e ae i ka makou nonoi. A aole e ae aku ia mea i home no ka palaualelo, e like me ka Pepa, a me ka hula.

          PAKELE KE OLA.—Ma ka po o ka la 8 o keia malama, ua hele aku o Kaaepa k a me kekahi poe iho 8 ko lakou nui i ka lamalama aama lawaia upapalu ma kahakai o Hokukano, Kona Akau, Hawaii. Oiai lakou e nanea ana i ka hopuhopu aama ma kekahi pali, ike aku la kela Kaaepa i kekahi aama kua lenalena e moe ana iluna o ka pohaku, hoomakaukau iho la ia no ke kii ana e hopu, i ka hehi ana 'ku o kekahi wawae ona i kekahi mea e kokoke ana i kahi a ka aama e moe nei, o ka wa no ia i pahee aku ai a haule aku la a pa ma kekahi kaulu o ua pali nei, a mai laila aku hoi pahu loa 'ku la iloko o ke kai hohonu, pio iho la ke kukui o lakou, no ka mea, iaia nei no ka ihoiho kahi i paa'i, au mai la oia a hiki i kumu pali, hopu ia aku la ia e kekahi mau keiki ma na lima a huki ae la iluna, hoi mai la lakou nei i ka hale. I ka nana ia ana o kahi eha, ike ia iho la he puka nui ma ka papalina akau, a he ku no hoi i ka manaonao. I pakele oia no ka haahaa o ka pali, ina he kiekie ina ua pau ke ola.
J. M. K. KAMANOULA.