Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 30, 20 July 1876 — Page 3

Page PDF (1.22 MB)

Ahaolelo Kau Kanawai
o ke Aupuni Hawaii
Ka Moolelo o na hana o ke Kau o
ka M. H. 1876.

LA HANA 58.—Poalua, Iulai 11.
Halawai ka hale i ka hora 10 A. M.
Noi mai ke Komite o na Aha Hookolokolo no ka noonoo ana i ka olelo hooholo a ke'lii Kaai, e kauoha ana i ka Loio Kuhina e hoopii i ka mea nana i hoopae mai iloko o keia aupuni i na dala e hoemiia nei i 90 keneta wale no, e hoopanee iki aku a hiki i ka hora 1 o ka auina la, i pau na hoa i ke kakau inoa, ae ia.
Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka bila e laikini ana i na mea malama Banako iloko o keia aupuni. Ua hooponopono lakou i ka bila mua, a heluhelu mai i ka bila me ka hoololi i hooponopono hou ia.
Hoololi mai o Mr. Birch ma ka $1,000 ke kumukuai no ka laikini hookahi. Hoole ia. Nolaila, waihoia ka bila i hooponopono ia no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poakolu e hiki mai ana.
Hoolaha mai o Mr. Kalaukoa, he mau bila. 1 E hoololi i ka pauku 56 o ke Kanawai Kivila. 2 E hoololi i ka pauku 57 oia Kanawai Kivila no.
Heluhelu mua mai o Mr. Gay he bila e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina, i na e kuaiia na aina aupuni, alaila ma ke kudala e kuai ia ai. Waihoia no ka heluhelu alua ana.
Heluhelu mai o Mr. Kanealii he olelo hooholo e kauoha ana i ke Komite Wae, i waihoia aku ai na bila e pili ana i na haku a me na kauwa, e hoike mai i ka lakou hoike.
Hoololi mai ke'lii Kaai me ka bila e pili ana i ka Hoopaa Ola, ua hoihoi hou ia.
Hoololi mai o Mr. Birch o na bila a pau i waihoia aku ma ka lima o na komite mau a pau o keia hale, a e hoike mai i ka lakou hoike mawaena o keia la a me ka Poakahi e hiki mai ana. Hooholoia ka olelo hooholo a me ka hoololi.
Heluhelu mai ke Kiaaina Kapena he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai, e uku aku i $2,200 ia Severance no kona kokua ano i ka hoouna ana mai na pake.
Noi mai ke Kuhina Waiwai e waiho i ka olelo hooholo ma ka lima o ke Komite wae.
Noi mai o Mr. Nawahi e hoopanee loa i keia olelo hooholo, oiai ka olelo hooholo e noonooia ana, ua hoomaha ka Hale a halawai hou ma ka hora 1.
Halawai hou ka Hale ma ka hora 1.
Kamailio mai ke Kiaaina Kapena ma ka waiho i ka olelo hooholo ma ka lima o ke Komite Wae. Noi mai ke'lii Kaai e ninau ano ia. Mahope o ka hoopaapaa rula ia ana, ua waihoia ka olelo hooholo ma ka lima o ke Komite Wae.
Hoika mai ke Komite o na Aha Hookolokolo no ka olelo hooholo e kauoha ana i ka Loio Kuhina e hoopii i na mea nana i hoopae mai i na dala e hoemiia mai nei. Waiho ia ma ka Papa a hoike mai ke Komite Waiwai i ka lakou hoike.
Heluhelu mai o Mr. Birch he olelo hooholo aole e hoopili mai i na rula o na aina e i na hana a pau o keia Hale. Hooleia.
Heluhelu mai ke'lii Kaai he olelo hooholo, e noi ana i ka Loio Kuhina, aole e lawelawe i kekahi oihana e ae, o ka oihana Loio Kuhina wale no. Hooleia.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 59.—Poakolu, Iulai 12.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Heluhelu mua mai o Mr Preston, he bila e hoololi ai i ke kanawai no ka mare e ana o kekahi o na mea mare mamua. Waiho ia e pai no ka heluhelu alua.
Heluhelu mua mai o Mr. Kalaukoa, he bila e hoololi ai i ka pauku 56 o ke kanawai Kivila. Waihoia no ka heluhelu alua.
Heluhelu mua hou mai no oia he bila e hoololi ai i ka pauku 57 o ke Kanawai Kivila. Hoopaneeia.
Hoolaha mai o Mr. Birch he mau bila. 1 E haawi ana i ka mana i na Lunakanawai Kaapuni, e hoolohe i na kuleana hoopaa i na Lunamakaainana, e like me ka pauku 61 o ke Kumukanawai. 2 E haawi ana i kekahi mau pono i na koa kumau o ke aupuni.
Hoolaha mai o Mr. Aholo, he bila e hoololi ai i ke kanawai e pili ana no ka Oihana Aopalapala i aponoia i ka 1870.
Heluhelu mua mai o Mr. Kanealii, he bila e hoololi ai i ka pauku 496 o ke Kanawai Kivila, e hoemi ana i ka uku o na Luna Helu. Hoopaneeia.
Hoolaha mai o Mr. Helekunihi, he bila e laikini ai i na hale lole puaa.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu akoluia ka bila e pili ana i ke kuai ana i ka awa. Waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Heluhelu akoluia ka bila e hoopau ai i ka mokuna 28 o na kanawai o 1874 ma ke poo, a hooholoia.
Heluhelu ekolu ia ka bila e hoopau ai i ka mokuna 4 o na kanawai o 1874, ma kona poo, a hooholo loa ia.
Heluhelu alua ia ka bila e hooloi ai i ka pauku 12 o ka mokuna 86 o ke Kanawai hoopai Karaima.
Hoololi mai ke ali Kaai, o ka poe wale no a pau i loaa ka palapala hookaa auhau, kupono i ke koho balota, ke koho ma ka la koho. Hooholoia.
Ninauia ka bila a me ka hoololi, a hoololi, a hooholo loa ia no ke kakau poepoe ana.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 237 o ke Kanawai Kivila, a e
hoopau ai i ke kanawai i kapaia he kanawai e hoololi ai i ka pauku 237 o ke kanawai Kivila, i aponoia ma ka la 23 o Augate 1862, e like me ia i aponoia ma ka la 4 o Augate 1874. Waihoia ka bila imua o ke Komite o ka Hale. Noho o Mr. Waterhouse ma ka noho, a noonoo pakahiia na pauku.
Mahope o ka noonooia ana, ua hoopauia ke Komite me ka hai aku i ka Hale, ua waihoia ka bila ma ka lima o ke Komite o na Aha Hookolokolo. Aponoia ka hoike.
Heluhelu alua ia ka hoololi i ka pauku 56 o ke Kumukanawai. Hooleia.
Heluhelu alua ia ka bila e auhau ai i na bipi i hoohanaia, ma ka 10 keneta pakahi no ke poo bipi. Hoopaneeia.
Nonoi mai ke'lii Kaai, e hapaiia ka noonoo ana no ka Bila Haawina imua o ke Komite o ka Hale. Hooholoia, noho o Hon. P. Isenberg.
Noi mai ka Loio Kuhina, e noonoo pakahiia na haawina a pau. Hooholoia.
BILA HAAWINA.
Ko ka Moi me ka Ohana Alii  $45,000
Hoemi o Mr. Kanealii i  35,000
" Nakaleka,  22,500
Noi mai ke alii Kapena Loke, e hoopanee i ka noonoo ana no keia Haawina a mahope aku. Hooholoia.
Na uku Hoomau.
Moiwahine Emma  $12,000 Hooholoia.
His Ex. P. Kanoa,  2,400
Noi o Mr. Wana, e kapae loa.
Noi ka Loio Kuhina, e hooholo loa.
Hooholoia ka haawina, $2,400.
Methul Mahuka  $600. Hooholoia.
Huina o na uku hoomau  15,000 "
Ahaolelo a me Aha Kukamalu.
Ahaolelo o 1874  $1,362 Hooholoia.
" 1876  15,000 "
K. olelo A. Kukamalu  100 "
Huina o na lilo  16,462 "
Oihana Kanawai
Lunakanawai Kiekie  $10,000 "
Kokua L. Kanawai mua  8,000 "
" " elua  8,000 "
Kakauolelo Aha Kiekie  4,000
Noi mai o Mr. Helekunihi  3,500 hooleia
" Kanealii  3,000 "
" Nahaku  4,000 Hooholoia
Hope Kakauolelo Aha Kiekie  3,000
Noi mai o Mr. Helekunihi 2,500 hooleia
" Halstead  2,400 "
" Nahaku  3,000 Hooholoia
Mahele Olelo Aha Kiekie
a me Aha Hoomalu  2,000
Noi o Mr. Nakaleka 1,800 hooleia
" Kalaukoa  2,000
" Naukana  2,400 Hooholoia.
L. Kaapuni o Maui  $3,000
Noi o Mr. Helekunihi  3,000
" Halstead  2,400
Kiaaina kapena  4,000 Hooholoia
Lilo kaahele o ka L. Kaapuni o Maui  200
Noi o Mr. Pilipo e kapae loa.
" Kapena Loke  500 "
Na L. Kaapuni o ka mokupuni o Hawaii  3,600
Noi o Mr. Kauai  3,000
Noi o Hon. Kaai  3,800
" Mr. Pilipo  3,000
" Kahuila  3,600
" Martin  4,000
Hoihoi hou o Mr. Kauai i kana noi.
Hooholoia  3,600
Hoopauia ke Komite a noho hou ma ka Poalima.
Hoopanee ka Hale.

Pane ia Honolulu City.

I ka makamaka maikai, a oluolu hoi, KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:
          E oluolu oe e ae mai ia'u e pane aku ia Honolulu City, ka hiwahiwa nui a ka mea kakau o ka nupepa "Kuokoa." Ma ka ike ana iho i kona mau manao, i hoolahaia ma na pepa i hala iho nei o ke "Kuokoa;" ua hele a piha loa ua o H. C. i ke kaena ia ia iho, no kona akamai piha ma na rula o ka Ahaolelo; aohe ona lua, oia hookahi ka oi pookela. Pela no hoi, ma ka hoopuka ana i na manao lili me na olelo kuamuamu, oia oi no ia ona ; no ka mea, o kona ano mau no ia, a ua kokua mai o JOS. U. Kawainui e hoopuka ia mau manao hailiili ona maloko o ka nupepa "Kuokoa," i mea paha e ao ai i ka lahui, he mea maikai ke kuamuamu a me ka hailiili, a oia, ke kumu i kukulu ia ai ia nupepa.
          Haohao au iloko o'u iho, a ninau iho hoi,—Heaha keia hana a Jos. U. Kawainui, i ae ai e hoopiha i ka nupepa "Kuokoa, me na manao hailiili o kekahi mea, e imi ana i kona ola iho, mamuli o kekahi hana hoopoino i ka lehulehu? Ma ko J. U. Kawainui ae ana e hoolaha ia mau mea ma kana pepa, malaila no i maopopo loa ai, oia kekahi i huipu e kue mai ia'u. Ua aa o J. U. Kawainui e kokua ia H. C. ma ke ano, he hoa'loha oia no ia poai hookahi; a e kokua pu hoi e hoolaha aku iwaena o ka lahui, e ike mai lakou, owau ka hawawa loa i na rula o ka Ahaolelo; a no ia mea, ke koi aku nei laua i na makaainana o Puna paia ala i ka hala; e hoowahawaha mai lakou ia'u, no ka mea, aohe ike i na rula, aohe pomaikai o ka apana o Puna ia'u; &c.
          Eia wale no ka'u pane aku malaila;—E hana mai olua ia'u e like me ka mea pono i ko olua manao; ina e hoino mai me na hailiili o na ano ino a pau loa, oia iho la no; aka, owau nei la, aole loa wau e hoouluhua ia, aole no hoi e ekemu aku ko'u waha e hailiili ia olua.
          Ia olua e noke mai nei i ka hoolaha no'u, no kuu hawawa, kupono ole, pomaikai ole, a pela aku.—Ea, aohe o'u wahi manao iki
          aku no ia mea; Eia no wau, ua hele no hoi a piha mau i ka hauoli, no ka mea, eia no ia'u ko'u ano kuokoa; a oia ano kuokoa, he "Banner" ia maluna o'u, i na la a pau o ko'u ola ana; ka mea hoi a'e e hoomaopopo iho nei, aole no ia i loaa iloko o olua.
          Ma keia ano, i loaa mai ai ia'u ka hilinai ia e na makaainana o kuu one hanau, i pakolu ai ka lakou hoouna ana mai ia'u, e noho maluna o ka noho o Puna, a e kiai hoi no ko lakou mau pono. Ke hoomanao ae nei hoi wau i ka loaa ana ia'u o kekahi makana kiekie, kuu hele makaikai ana i ka aina gula o Kalifonia, iloko o Maraki 1874, maluna no ia o keia kulana.—A he hauoli iwaena o kuu lahui a'u i hui kino ole ai, i ake e lulu lima pu mai me a'u, a e lilo hoi i mau hoa'loha oiaio, no ka mea, ke hilinai nei no lakou maluna o ia kulana i loaa ia'u.
          E na makamaka, ua makemake nui au e komo mai olua a elua iloko o ka Ahaolelo o ko kakou aupuni, e hoike i ko olua paa rula, a e hooikaika pu hoi i loaa mai na pomaikai no ko kaou lahui. O ka'u hoi ia e kali ae nei. Ahea hoi olua komo mai? Heaha hoi ko olua mea i haule ai? Mawaho wale iho la no anei olua e walawalaau mai ai?
          Ke halialia wale mai nei no ia'u na ouli o olua, a, me he mea la, e hoike e ia mai ana na puana a ka moe:—"Aohe olua e komo ike ana iloko o ka Ahaolelo ma ke ano he Lunamakaainana no kekahi apana iloko o keia aupuni, a hiki i na hora ahiahi o ko olua ola ana." No ke aha? No ka mea, aohe wahi kuokoa iki iloko o olua a elua; nolaila, aole hiki i ka lehulehu e paulele iki maluna o olua.
          Ia olua e ake ana e imi i ka hoino ia o hai, aole loa i loaa ia olua he keehina o na kanaka maikai a naauao io; aka, aia olua maloko o na poai o ka poe i maa i na olelo pelapela, a hilahila ole hoi.
          Mai lana haakei ko olua manao, aia hoolaha mau olua i na mea hoinoino no'u maloko o ka nupepa "Kuokoa," alaila, pau ka hilinai ana o ko Puna poe maluna o'u aole loa pela, aka, eia ka mea maopopo loa, e halawai mai ana kau nupepa me na makemake ole ia, a o ka hopena, he hoemiia mai o kekahi heluna nui o ia pepa, mamuli o keia mau hoino a olua maluna o ke poo o ka mea a lakou i paulele nui ai.
          Ua lawa ae la paha keia wahi pane ana aku ia Jos. U. Kawainui a me Honolulu City, a e hoomaha iho hoi wau maanei, no ka mea,
          "Ke hea mai nei ia'u
          Ka leo kahuli o ka uka,
          Aia no oe e ke ala
          Me ka liko o ka awapuhi."
          Cho.—Huli au ia oe e ke aloha,
          Ma na paia aala o Puna,
          Mahea la oe i noho ai?
          E hai mai ia'u e ke ala.
JOSEPH NAWAHI.
Honolulu, July 15, 1876.

Ke Kaikamahine Alii Cracises, a me ke
Keiki Alii Percinet.
[Kakauia e Louisa K. Kanoa o ke Kula o Waialua.]

          Aia e noho ana kekahi Moi me kana Aliiwahine, a me ka laua kaikamahine nani. I ka hiki ana mai o na la kanaka makua o ke kaikamahine, make aku la kona makuahine Alii. Aia hoi e noho ana kekahi wahine hana ino ia ia nei ma ia kulanakauhale hookahi no.
          Mahope mai o ka make ana o ka wahine a ke Alii, ua ili iho la ka nawaliwali a me ka minamina no kana ledy, hele mai la kekahi poe a olelo mai la, e pono oe e hele i ka holoholo i ole ai oe e pilikia. A i kekahi la, hele aku la ua Alii nei i ka holoholo, a no ka wela loa hoi o ka la, kipa ae la oia malalo o ka malumalu laau. Ike aku la kekahi mau kanaka, holo aku la laua e hai i ko lakou haku wahine, ia Kolokonana, oia hoi ka wahine hana ino i ke kaikamahine alii. Ia lohe ana no o ua wahine nei, o ka holo aku la no ia e halawai me ka Moi, a olelo aku la e komo ae ma ka hale i kahi oluolu, no ka mea, aohe kupono o keia wahi ia oe, ae aku la ua Moi nei, o ko ia nei alakai ia aku la no ia a hiki ana i ka lumi ilalo loa, ike aku la keia he elua haneri pahu e waiho mai ana. Ia manawa, inau aku la ua wahine la, heaha la kou makemake, o ka Palani, Ela, Poka, Waina paha? Olelo aku la ke Alii, he Waina. Ia manawa, kii aku la ua wahine nei i ka hamare, kui aku la i ka pahu, helelei mai ana makena wale ua pu panapana liilii, kahaha iho la ua wahine nei, a hele aku la i kekahi pahu hou, kui aku la no a helelei mai la ke dala a piha ka papahele, olelo iho la ua wahine nei, owai la hoi ke kanaka kolohe nana i lawe wale kuu waiwai nui a waiho iho la i keia mea liilii, olelo aku la ke Alii, e kapa ana anei oe i keia waiwai nui i mea liilii loa, o ka waiwai no keia e loaa ai na aupuni nui ia oe, olelo mai la ka wahine, ae, o keia mau pahu a pau e waiho mai nei, ua piha wale no lakou i ke dala, gula a me ke daimana.
          Olelo aku la ua wahine nei i ke Alii, ina oe e mare ia'u, alaila, o oe no ka haku maluna o keia mau mea a pau, ae mai la no hoi ke Alii. Hiki mai la ka manawa e hoi ai o ua Alii nei, haalele iho la i ka wahine hana ino Kolokonana. Aia i ka hiki ana aku o ua Alii nei i ka hale, holo mai la kana kaikamahine alii nani, a ninau mai la, heaha ka nu hou ma kau wahi i hele aku nei? Hai mai la ka makuakane, aohe nu hou, aka, he wahi manu kuola wale no kai loaa ia'u. Ho mai hoi ha na'u e malama, wahi a ke kaikamahine i noi aku ai. Olelo aku la ke Alii, aole he kuola io, aka, e mare ana wau me Mrs. Kolokonana.
          Ia lohe ana no o ke kaikamahine alii, helelei iho la kona mau waimaka, a hoi aku la i kona lumi.
          Hiki mai la ka la o ua makuakane nei e mare ai olelo mai la oia ia Gracises, e hoomakaukau oe a e hele ae i kahi o Mrs. Kolokonana. A hala aku la a makuakane, puka aku la ke kaikamahine alii a noho iho la malalo o kakahi kumu laau. Ia ia nei e nanea ana a e hoomanao ana no kona makuahine alii i hala aku la i ka po, ku ana keia keiki nani me ka lio nani lua ole. Olelo aku la ua keiki nei, e ku ae oe e ke kaikamahine alii nani opiopio a e kau ae maluna o keia lio a e hele aku e ike i ke mare o ke Alii, ko makuakane. Ia manawa no kau ae la ua kaikamahine nani nei maluna o ka lio.
          Ua kahiko ia ke kaikamahine alii nani me ke kilika keokeo, i kinohinohi ia me na momi, a he lei pikake i kau ia iluna o na pohaku makamae. Hiki aku la keia i kahi e mare ai ka makuakane, lele iho la keia ilalo a hele aku la malalo o kekahi kumu laau e noho ai. Hele aku la kekahi poe kanaka i ua wahine hana ino nei a olelo aku la ua hiki mai ke kaikamahine nani a ke Alii, olelo mai la ua wahine ino nei, aole i oi ae kona ui mamua o kuu wahi manamanalima uuku, pela iho la ka olelo hookano a ua wahine nei.
          Mare ae la no hoi ka Moi me ua wahine ino nei, a hoi aku la i ka halealii. Me ka hana ino no o ua wahine nei a ka Moi i ke kaikamahine alii mahope iho.
          Mare ae la no hoi ke Kaikamahine Alii Gracises me ke Keiki Alii Percinet.
          Ua lawa ae la no keia, he nui loa no, aole hoi e hihi he uuku ka manawa.

NA ANOAI.

          Ua haiia mai makou no ka mare malu a ano kupanaha ana o B. Kalua, me Akaneki, maloko o na paia o Aliiolani Hale. O ka mare ka mare, aia i Haukipila ke kahua.

          WAHINE HOOMANAMANA.—Ma ka hora 12 o ke awakea Poakolu i hala iho nei, Iulai 12, hiki aku la wau ma Heeia. Ia manawa, ike iho la wau i kekahi kahuna wahine e kauoha ana i kekahi kanaka nona ka hale i kauo ia mai kekahi kahua a i ke kahua hou aku. "E eli oe i mau lua malalo o na puka komo i elua, a e waiho pu oe i keia mau wahi me na pauku ko ula maloko o keia mau lua, i ole ai oe e pilikia a me kou ohana." Ike ae la ka lehulehu i keia hana ano e, kahaha iho la lakou a pau a me a'u pu kekahi. Ia manawa, hoopuka ae kekahi kanaka i kana huaolelo i ua epa nei, "e waiho oe i keia hana a neoneo." Aole oia la wahi mea a maliu mai, liki no hoi a liki, hookohukohu, hoano akamai. E hiki ana anei i na wahi a me na pauku ko ke kaohi i ke ola o keia ohana? Ua oi aku anei ka mana o kau olelo mamua o ka mana o ka mea nana oe i hana? Aole! Aole!! Aole loa no!!!  L. K. HUKIKU.

          E like me na hoolaha, ua malama ia ke anaina mele a ko ke kulanakauhale nei poe, no ka manawalea ana i ke Kumu Puhi Ohe H. Beger, ma ka po o ka Poaono iho, maloko o ka luakini o Kawaiahao. Aohe paha Aha Mele i malamaia malaila a makou i ike ai ka piha e like me keia ka hele a luluu lehau na kanaka. Ua piha ikiiki olalo i ka poe makah anohano a pela pu me luna. Ua mele ia na mele e haanui ai na kiaha wai o ka mahalo, a ua hoike mai la hoi na keiki puhi ohe i ko lakou akamai io ma na mea i ao ia ia lakou. O Mrs. Kapoli Kamakau ke aliiwahine o ka leo ma ia po, a o Mrs. John Paty ka manu leo hone o Kaukeano i anoiia, ke hele la a ko ke ano o ke anaina. O Mr. Pernet, ua nani oia ma ka pila, a o Dr. Hoffman me Hattie Castle ua lai ka laua mau leo piana, a ua kela ka papa himeni ma na mea a pau. O na loaa he $600 ka puka o o ia po. Malaila ae ka Moi a me ka ohana alii a pau.

          Ia makou e hoopapau ana i ka imi wahi itamu; hoea ana o Huaa a pane mai la. "E Pinaau, Pehea la kaua e hui i mau dala, a kii kaua i na lio laau nunui a na haole kapili moku o ka Makeke ia?" "I mea aha ia?" i pane aku ai o Pinaau. "I mea aha,"—wahi a E., me ka hooio. "Kai no hoi i mea hoopaapaa no ka poe e hoopha nupepa nei," wahi a ua Huaa hookano la; me ka ekemu hou mai. "Ina oe e ae ana, alaila, lawe ae kaua a ke kahua ma Ewa ae o ka Hale Inu kope i kai o ka uapo; i hiki aku ia i ka Poaono ae nei, alaila, kii oe ia L. K. Hilo i moho nau, a o Pi hoi ka'u, a na laua e hoau mua ua kawa la, a o ka mea neo a hoka, e haawi mau ia i mau huro mahalo, a mahope e makanaia i medala hanohano, ma ke ka pili i poi ma ke kua a papai aku ka pepa, me na huaolelo lealea. A pela aku o Poo La ma, H. City me M. Nakuaau, a pela wale aku.  Na ka mea kaha kii ia e kaha mai, a kau ae ma na alanui, nanea kakou i ka nana ana." Kunou au la o Pinaau me ka haohao ana, Aka, miki mai la o Ukali ma ka olelo ana; "ua pono, ua pono loa o Huaa, e aho ka papa leo-pu ana, mamua o ka hakukole ana ma na nupepa, e like me ka Luna o H. O ka poe apono i keia kau na lima iluna, ia wa ua pioo ae la ka pepeiao o na lio wiwi o na luna lawe pepa e kuku ana. "Hooho ae la o Ukali, "ua apono ia ka'u e lakou la, (na lio,) ua holo ka'u." No keia mea, ua hu ae la ko makou aka.

          Ma ka Poalua nei, ua komo mai la ka moku hapa Birigi o ka hui o Kakela ma, me na ukana kalepa no keia awa.

          Ma keia mau la iho ua ohi mai la ke kaki no na keiki Lepomanu, a ua mahuahua no ka haawina a kahi poe, a uuku no hoi ka kekahi poe; aka, aole no i malama pono ia ka luhi, no ka mea, ua haina mai la makou e Nakookoo,
          "He li-li Guano Boys,
          Hookahi no la ua neo,"—

          He mea hoohauoli a hoolanamanao ka nana ana 'ku i ka malama maluhia o na makua opio e uku mai nei i ka lakou mau kama, na opuu hoi o ka lahui, a pela makou i hauoli ai i ka noho ana ma ka papaaina hoomanao a Mr. Samuel Kaeo, kekahi o na lala o ka Papa Pai, me kana lede, i ka puni ana o ka makahiki hookahi o ke ola maikai ana malalo o ka laua malama maluhia ana, o ka laua kama opio. E hoomau ia mai ia haawina maikai.

          Ma ke ano liula o nehinei, ka wa a ka mokuahi lawe Leta e anehenehe ana e wehe i kona mau laina mai ka wapo aku no ka au ana i ke kai loa o Kalaponi; ua haawi aku la na keiki Puhi Ohe i ko lakou aloha hoope i ka lakou kumu, oia kekahi ohua oia moku. Ua piha pu ka wapo i na kanaka.

          Ma na lono i loaa mai maluna o ke kiapa Falkinburg mai Potilana mai, ma ka Poalua nei. Ua hoea ae la ma Kapalakiko ka mai ahulau hepera, i ikeia maanei i 1853 paha; a me he la aohe e nele ana ka hoea mai oia ino i o kakou nei, no ka mea aia ma ke alanui kupono a na moku e kipa mau mai nei i keia awa. Hehala ka hana a Hawaii e hana aku ai no ia Panailike? O ka nui o na make ma Kapalakiko i ua mai la, he 106. Hookahi wale no alanui pono ia kakou, o ko kakou malama pono i ke ola kino me ka maluhia a me ka maemae.

          Ke hoopuka aku nei makou i keia la i ka hapa o ka Bila Haawina e hapaiia nei imua o ka Hale Ahaolelo, a me na hoemi i manaoia. A ma ko makou hoomaopopo ana iho, ke mahuahua mau aku nei na haawina ma kekahi mau mea—a ke kauwewe iho la na auhau luuluu maluna o ka hokua o na kane, ma o na wahi lako a pau i ona ia e ko lakou mau inoa.

          I ka Poalima aku nei, i ka wa e huliia ana ke kalepa Alden Besse e na luna o ka Luna Dute, ua loaa aku la ka Malamoku e noke ana i ka hoolei i kekahi mau pahu Opiuma iloko o ke kai, ua paaia iho la ua waiwai la, a ua imi pu ia na mea i lana aku i ke kai a lawe ia mai la.
          — I ka Poalua nei hoi ua hopuia iho la kekahi haole o ka mokuahi mai Sidane mai, oiai oia e puka ana mai ka puka pa o ka uapo me na eke opiuma ma kona puhaka. A ua hopu pu ia he pake, i kona wa i hele mai ai i uka nei, ua nakiikii oia he mau kini opiuma ekolu ma ka oloolo wawae.

          Ua haiia mai makou, ua pioloke a lele ka hauli o kahi poe no ka makou wahi iki hao io i hoolaha aku ai i kela pule aku nei, e pili ana no kekahi kanaka opio i hoao e pahele i kekahi kaikamahine me ka manao e hoowalewale i komo iloko o kana kipuka ana i hoomakaukau ai. A ua hai hou ia mai no hoi ua hoao ae ka ua kanaka la a makou i hoolaha aku ai e pulou iaia iho me ke koloka o ka hookamani a kapalau ae la kona alelo e pakuikui mai ana ka i ka makou oiaio; eia ka ka moe e puana nei, na makou e paopao i kou hewa me ka hamare o ka hopo le a haawi aku ia oe imua o ka mana kanawai.

          E kela keiki Puhi Ohe, ua manao paha oe o kau hana i hana ai i ka po Poalima iloko o kela hale eehia i ka wa i pau mai ai ka hoomaamaa ana no oukou hana, he mea ia e hanohano ai ka oihana au e lawelawe 'la, a he ku i ka mahaloia imua o ka lehulehu e nana ana i keia; ke hoike mai nei kau hana i kou lapuwale i oi aku i ko ka ka mea i hoohaahaa! oaia, a he kulana kou e nalo ole ai i ko ke ao, ke maalo mau nei oe imua o ke alo o na ali, a he kino puipui kou, ilikeokeo a maikai na ouli, aka, o ka mea au i hana ai, ua hoohaahaa ia i kau oihana, a ua lawe oe i ka inoa maikai a maemae o kou mau makua a hoolapuwale ma ke kapala ana aku i ke pena eleele.

          MAKE ULIA WALE IA.—Aia ma Kawa, Kau, ua make ulia wale o Kalili k. O ke kumu o kona make ana, ua hele oia i ka lawaia. A no kona hoi ole i ka hale, ua haohao kana keiki, ua hele aku oia e huli, a i kona nana ana ilalo o kekahi mawae kai, ike iho la i ka wawae o kona makua, a lele iho la oia iloko o ke kai a lawe aku la ma kahi maikai, a hoopae aku la i ke kino make o kona makua. Aloha ino! [Owau pu kekahi me oe e ke hoa i hooneleia i ka papa, e hui pu kaua ma na leo hoomaikai i ka Makua Mana Loa, i lawe ia 'ku kona uhane ma kahi maha. Aloha wale ia! Ulele hua kepau.]

UI IA O JAMES.
JAMES L. HALEMANU.

          Aloha oe:—Ua ike iho nei au i kou wahi manao hikilele a puiwa maloko o ke Kuokoa, "no ka hopu ana o kahi omole noonoo ole i ke kanaka kolohe,'' i hoolahaia ma ka Lahui Hawaii, Helu 28. E hoolohe mai: O oe anei kahi kanaka i hopuia e ka omole noonoo ole? Ua haohao au,  oiai aohe inoa i hoopuka ia e ka Lahui Hawaii, aka ke ku mai nei e pale nou iho. Ua paio anei oe me kekahi omole noonoo ole, a omole noonoo paha? Ua ike anei oe i ke ano o ka omole i oleloia? Ina aole oe "ke kanaka i oleloia," ua hiki anei ia oe ke hoike mai, owai la ka mea i hopu ia e ua omole la? He wahi omole noonoo ole ma kou hale? Ina aole, malia paha he mea hiki ia oe ke hai mai i kahi e luana nei o na omole noonoo ole, pahu wale? i loaa ua kanaka kolohe nei. A ina ua moku oe, haalele ia aku ia omole. Me ka mahalo.  NIENIELE.

          Mawaena o kekahi mau hana ano nui a kekahi o na Hoa Hanohano imua o ka Hale Ahaolelo; aole makou e kop ae ae i ka apono pu ana aku i ka pono o ka Olelo Hooholo a kakou e ike ai ma keia pepa, malalo o ke poo "Na Anoai o ka Ahaolelo." E ulu mai no na noonoo loea i kela a me keia mea pakahi o oukou, a e haawi aku i na kaana maikai ana, i kulike ai me na mea a na maka o ka lehulehu e kau aku nei maluna o lakou, o ka loaa mai o ka maha, aole la hoi e pili ka hanu.

CECIL BROWN.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

OLELO HOOLAHA.

E IKE OUKOU e na hoa aloha a pau,e noho ana ma ka Mokupuni o Oahu nei, ina ua makemake oukou e naue mai i kuu wahi paina ma Kaneohe, Koolaupoko, ke hiki aku i ka la 29 o Iulai nei, oia ka Poaono e hiki mai ana. A e hoikeia ana kekahi mau mele himeni i hana loeaia e kekahi manu leo lea o keia mokupuni, a me na keikikane o ka lakou mau hana hooikaika kino, a ke konoia aku nei oukou, na manu hulu like a pau, e lele auna mai me na lau oliva a ke aloha ma na nuku pakahi a pau. Me oukou ke aloha pumehana a o ka Haku pu kekahi.  J. MEEMANO.
Kaneohe, Iulai 19, 1876.  30 2ts 31

OLELO HOOLAHA.

I KA POE a pau e makemake ana i na Pila a me na Ogana no na Halepule a no na hale e ae. Hookahi wale no ano Ogana maikai loa, oia na Pila i hanaia e BURDETT. He kaulana loa kana mau Pila no ka maikai o ka leo a no ka ikaika no hoi, a no ka loaa ana no hoi o na ano leo a pau.
Kumukuai.
Mai ke $50 a i ke $1,000, e like me ke ano o ka Pila i makemake ia. E ninau ia D. D. BALWIN ma Lahainaluna. Oia ka Agena no ka Paeaina Hawaii.  [22 3m]

A. McWAYNE.
Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.

MA ke kiho o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no. (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na laau lapaau i kela a me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.

Olelo Hoolaha
HALE KUAI!

KE HAAWI ia aku nei ka leo ahailono imua o na makamaka a pau o'u. UA WEHE AE NEI AU, ka mea nona ka inoa malalo, he HALE UAI HOU, ma KAIOPIHI KOHALAHA HAWAII.
o G. C. Akina, Pake.
Aia malaila e loaa ai na LOLE NANI HOU LOA, no na kane, na NANI IHIIHI LILO I KA WAI no na Kaikamahine opio me na Wahine, a me na Kamalii, no ka uku make pono loa. He emi loa ka lole o na ano a pau, me ka oluolu o na kumukuai. O ka poe a pau e kipa mai ana a kuai, e loaa no na MANUAHI ia lakou me ka nele ole.
6 m.  G. C. AKINA—Pake.

E LOAA NO I KA POE E MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.

Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
[E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta.  ( 1y)  TARAMU.

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE  1-1y