Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 31, 27 July 1876 — Page 3

Page PDF (1.26 MB)

NA ANOAI.

          I keia kakahiaka e ku mai ai ka mokuahi Lawe Leta mai Kapalakiko mai.

          He anunu ka hana a kahi poe oloko o na keena Aliiolani Hale. Pehea la ka lakou mau oihana maoli e lilo mau nei ke aupuni, kapae paha no ka manawa.

          Ma ka po Poaha i hala iho nei, maloko o ka luakini hoomana Enelani, ua mareia e ka Rev. A. Mackintosh o James W. Robertson, me Rose, ke kaikamahine hiapo a ka Hon. A. S. Cleghorn.

          Ma ka Poalua o keia hebedoma'e, e hoomaka ai ka hamama ana o na puka o na Hale Kula Aupuni no ke kula ana. Ua lohe wale makou ua nele kekahi mau kula i na kumu kula.

          Ke hoomaka hou mai nei ke kahe ana o ka Bia! Ke ano hauwalaau hou mai nei na alanui, a ke uluaoa nei na omole. Auhea oukou e lakou nei iho, iha'ku, akahi ka hoi ua mea he hookuli.

          Mai ka Olauniu mai o Kapalama, i loaa mai ia makou he lono, a oia keia : Ma ka la 19 o Iulai nei, ua hanau mai o Mere Nawaihoikeanu, na Keakaloloa me Ane Kikaha.

          Ma ka Poakahi e hiki mai ana, e ia ka la 31 o Iulai, e weheia ana he hoike akea e ka Aha Paio o Kamoiliili, no ka hoao ana i ka makaukau o na hoa oia Aha ma ke kamailio ana. Ua lohe makou he ae ia na lehulehu e hoao pu me lakou. O ka makaala aku ka pono i papa leo pu.

          Ma nei mau la iho nei, ua hoao ae ke alelo o ke ahi e palu i kekahi hale laau ma Waianae, aka, ua pakele no nae, mamuli o ka ikaika o ka poe i hakoko pu aku me ia. O ke kumu o keia ahi, ua manao ia na Nana, (iole,) i lawe a nalinali i ka papaa ahi koe.

          Mamae no hoi ka iwiaoao i kekahi mau ano Haiolelo a kahi mau hoa hanohano o ka Ahaolelo, a ano li no hoi ka ili i ka kahi. Hookahi nae hewa nui, o ka lili wale a huhu o kahi poe ke pa lihi aku i ka iniko olu a kahi, hoomaka mai la ka walaau e like ai iluna o ka noho. Ko—hu o—le ke hoolohe aku i ka lili wale iho no.

          He mahalo wale no ko makou ke hapai ia ka noonoo ana i ka olelo hooholo e pili ana i ka makaala o na hoa o ka ahaolelo. Aole wahi mea a pili iki o ko lakou mau maka, eia nae ka hewa, o ke kani mau o ka leo hoene o ka ipu hokiokio o ka ogana hanu. He hiamoe maoli pa—ha a he hihio pa—ha.

          He mau leo hauwawa kai lohe ia aku ma ke alanui Emaa i ka Poalua nei, ma kahi e kokoke ana i ke kula o Kahehuna; a i ka hoomaopopo ia ana aku, eia ka he hakaka ano aumeume mawaena o kekahi mau wahine elua—o ka namu haole i i piha me na huaolelo pelapela ka mea i lohe ia aku, eia ka, he mau aea haukae hele po. Ina he makai kahi malaila, ina la ua kani ke mele i ka hale mabala o Alika.

          I ke Sabati nei, oiai ka Makai o ke aupuni e hoihoi ana i kekahi manuwa iluna o ka moku, no kekahi hewa, aia hoi i ka pili ana aku o ka waapa ma ka aoao o ka moku, ua kui malu mai la ia i ka makai me ka powa, a hoao e hoeha i ke kahu o ka maluhia; aka, ua moe nae ia maloko o kekahi keena o ka hale mabala hookipa a kau ia ka hoopai kupono no kana hewa i hana ai.

          O na makamaka e kakau mai ana i na Leta no ka kakou nupepa; ke nonoi aku nei makou, e pono oukou e kakau pono mai me ka maikai, me ka moakaka, he  oi aku ka luhi o ka hooponopono ana i na mea huikau mamua o ka ulele ana i na hua metala. A ke nonoi hou ia aku nei e hai pu mai i na inoa ponoi, o komo ole auanei na leta e na makamaka.

          E na makamaka o na Apana Koho mai Hawaii a Kauai; Aloha: Ua loaa mai ia makou ka oukou mau leta lehulehu e noi mai ana e hai akea aku i ke ano a me ke kulana o ko oukou mau Wahaolelo e noho nei ma ka Aha kau kanawai maloko o ko kakou pepa. Ke nonoi aku nei makou, e hoomanawanui oukou a pau ka Ahaolelo alaila hooko ia ko oukou mau makemake.

          Aole no paha he noonoo iki o na Kahu lio holo lealea i ka pilikia e ulia wale mai ana. Ua hele a alai maoli ia ka pono hele wawae o kahi poe ma na ahiahi Poakahi ke holo ke "Kilauea," a me na ahiahi Poaono ma kai o ka Makeke. Ke manao nei makou, he mana ko na makai e hookaawale ia lakou ma o ka pono o ka lehulehu nui hele wawae, a ke manao nei makou, e pono e ao ia lakou; o hiki mai auanei he ulia,—aohe nao ai i ka paapaa.

          Ia makou e kaukoo ana ma Alanui Nuuanu ma ke awakea onehinei, no ka hanu ana aku i kahi e piha ai ka houpo lewalewa; ua halawai mai me makou kekahi kanaka ua pepehiia, a e hiolo ana ke koko ma kona papalina, a e hele ana oia e hoopii imua e ka Halewai. Pehea la, ua hohola aku anei na lima o ka mana hoomalu e hooponopono i kela mea? Aia me ke oho hina o ka makuakane o ua mea la nana i hoeha ke kanaka ko makou welina aloha, no ka mea, aole no paha e nele ana ka hai pu ia ae o ka puana a ka moe no na hana hoomaewaewa a na keiki.

          Ua ike iho nei makou ma Honolulu nei i keia mau la, i ke Keiki alii o ka mokupuni o Niihau; e kali ana oia no ka holo aku i Sikane ma ka mokuahi o nei la.

          Ua loaa mai ka lono ia makou ma ka la i nehinei, ua make aku la ma Kalawao, Molokai, ma ka la 24 o keia mahina, o Mr. Enoka Kalauao, ko makou makamaka o na la i hala. Aloha ino kona noho hookahi ana, a hele aku la me ka ike ole aku o kana wahine, ka laua keiki, a me kona mau hoa'loha lehulehu e noho u nei.

          MAKE I ALOHA NUIIA—Ma ke ahiahi Polima o kela pule, ua haalele mai la i keia ola ana o Miss Maraea Hopekaa Kanakaole. Ua hanauia oia i ka la 24 o Nov. 1856, a ua make aku la i ka la 14 o Iulai nei. O ka nui o konamau la ma keia ola ana, he 19 mak., 7 malama, 20 la. Ua hoonaauao ia oia ma ke kula o Waikiki, a me kula a Binamu. Aloha ino ia.

          E loaa no i ko makou poe heluhelu kahi mau inoa o na Hoa Hanohano o ka Ahaolelo maloko o ka Papa Inoa o na Luna Helu, oia keia:
Oahu.
Honolulu . . . . . C. H. Judd.
Ewa and Waianae . . . . . John K. Unauna
Waialua . . . . . S. M. Naukana.
Koolauloa . . . . . J. L. Naili.
Koolaupoko . . . . . W. C. Lane.
Hawaii.
Hilo . . . . . Edward Hitchcock.
Puna . . . . . L. Kaina.
Kau . . . . . Chas. E. Richardson.
S. Kona . . . . . K. Kamauoha.
N. Kona . . . . . J. W. Makanoanoa.
S. Kohala . . . . . S. H. Mahuka.
N. Kohala . . . . . J. Wright.
Hamakua . . . . . G. W. D. Halemanu.
Maui.
Lahaina . . . . . Thomas W. Everett.
Wailuku . . . . . Thomas N. Birch.
Makawao . . . . . J. W. Ukumea.
Hana . . . . . E. Helekunihi.
Molakai and Lanai . . . . . D. W. Kaiue.
Kauai.
Hanalei . . . . . A. S. Wilcox.
Anahola . . . . . H. J. Wana.
Lihue . . . . . S. W. Wilcox.
Koloa . . . . . P. Puhiula.
Waimea . . . . . S. K. Kuapuu.
Niihau . . . . . J. Kauai.

          LUAHINE NALOWALE.—Aia ma ka apana o Keokea i Kula, Maui, pii aku la ko maua makuahine i ke kuahiwi i ke ka uala kahiki oia ka la 26 o Iune, o ka Poakahi ia, aole au i ike i ka pii ana, ua hala au ia wa i ka halawai, a i kuu hoi ana mai, ninau i ko ka hale poe, hai ia mai la ua pii i uka, kali au ia la aole hoi mai, i ka Poaono ae pii au a me ko ka hale e huli, aole i loaa kona kino ia makou, aka, o kahi ana i moe ai ua loaa aku ia makou, e waiho ana ka huluhulu me ke kihei; o ka nui o na la ka nalowale ana o ko maua Mama o Kamai he 11, aole oia i loaa a hiki i keia la a'u e kakau nei, e ike ana paha kona ohana a me na keiki.  J. KAMAKELE.
Keokea, Kula, Maui, Iulai 6, 1876.

          He mea hilahila ia makou ka ike ana aku i na hope o ka Luna Awa i ka wa a ka mokuahi City of San Francisco e pili ana ma ka wapo; no ka hana kupono ole a ua mau hope luna la. I ka wa e hoi nui mai ai na wahine Hawaii ma ka makaikai ana i ka mokuahi, a hiki ma ka wapo; o ka huli kokeia aku la no ia o ke kino holookoa mao a maanei, a he apuepue maoli aku hoi ka kekahi, no keia mea, ua nui ka poino o na wahine no keia, nahaehae ka lole, haihai ka mamalu, a poino na mea e ae, a ua haule ino iho la ka maluhia o ke kino o ke kanaka, a ua hoohaahaa loa ke ia mau hope luna awa i ke kulana ou e ka Hawaii, ua kuakeeo loa ka pauku 12 o ke Kumukanawai mahope o ka maluhia o ke kino, a pela me kahi mau kuhikuhi kanawai e ae. Nawai i hoomana aku i keia mau Luna aupuni, a mau hope o lakou e hoohenehene i ka malu o ko ke kanaka kino? He mea kupanaha ia makou ka nana aku i na kauwa aupuni e kapae ana i na kanawai o ke aupuni kahi o lakou i hoohanohano ia aku ai. Aole anei i kupono ka Ahakanawai e nana aku i na luna o ia ano? A i ole e hooponopono i ka lakou? Heaha la ka mea i aumeume oleia ai na wahine e ae?

          Ma ka Poaono o ka pule mua i hala, ua halawai ae la na keiki o na Ahahui Kinipopo o ka "Athlete" a me ka "Star," ma ke kahua mokomoko, ma Kulaokahua, a i ka hora 4, ua hoomaka ka paani ana. Na na keiki uleu o ka Athlete ka hahau mua, a ua hoike mai no lakou i ke ano mau, oia hoi, he ali no ia kahua. O ke Star, ua mikiala no lakou. Ua haele like lakou, me ke ano nihi malie ana imua, aka, i ka wa i maa mau i na keiki o ka Athlete e niau ae ai a ku i mua, oia ka wa i halawai mai ai ka manaolana o ko lakou mea nana e "kini" oia hoi o Robert Parker, me kekahi ulia, a holo ae la ke anu maeele iloko o kona mau hoa, a me he mea la ua ano koni a iho la lakou, a pau ae la ka hoihoi. I ka pau ana o na puni, ua oi aku la ka "Star," a o ka make mua ia o ke alii kinipopo ka ahahui Athlete, iloko o na paio ana he lehulehu wale.
          —Ma keia Poaono iho nei, ua halawai hou ae lakou malalo o ke kono ana a ua mau alii nei, a ua paio hou. Ua hoomaka ka hoouka kaua me ka piha o na manaolana o ka "Star" e eo hou ana no ia lakou, oiai, ua holo aku ka lima akau o ko lakou hoa paio, oia o W. J. Sheldon i Hawaii, a he pani hakahaka wale no kona, aka, ua like me na koa Sekotia o ke au kahiko, pela no ko lakou kupaa imua ke alo, a hoike ae la i ka oiaio, aole no hai ke kahua, aka, no lakou no, a o lakou na alii nana e aahu i na hulu hanohano o ka mahalo piha a ke anaina a me ko lakou mau hoa'loha. Na lakou ka make, a o lakou ka oi. I keia Poaono ae, e paani hou ana no malaila i ka hora 4 o ke ahiahi.

          HANA MA KE SABATI.—Aia ma Kalihi waena kekahi wahine o Ahia kona inoa. Ua pii aku ua wahine nei i ka ohi lauhala mauka o Kamanaiki i ka la Sabati, oia ka la 2 o Iulai i hala iho nei. Ua hana ua wahine nei i ka lauhala, a ku ke ahua, hana ka haawe, a amo mai la mai ke kuahiwi mai, a waiho he hale kanaka ole. A ma ka Poakahi ae, hoohikihiki loa i kauhale; eia ka mea haohao, o ka hikiwawe loa o ka mio ana aku a hoi mai ana. A no ia haohao, ninau aku makou i kahi kaikamahine a ua wahine nei, hikiwawe no ka olua lauhala i hele aku nei? Inehinei no ka maua pii ana, a amo mai no o mama a waiho i kahi o Lilia ma, i keia manawa, kii ia aku nei. E na makamaka, mai hana elike me keia Ahia hoomaloka, he noho wale iho no keia Ahia i na la a pau, me ka manao paha e nalo ana, heaha ka mea e nalo ai? Oiai, aia oe ilalo, aia ke Akua maluna kahi i kiei iho ai me na maka aniani. A hea la no hoi haalele aku ia hana ino. E ka hoomaloka! Ua oki oe. Me ka mahalo.
J. W. K. B.
Kalihi-waena, Iulai 7, 1876.

          He Leta kai loaa mai ia makou mai ka Makani Holo-uha mai o Kekaha, e hai mai ana, ke ulu la a mahuahua ka hula ma Waialae, ua huliamahi na keikikane, kaikamahine ma ia hana, o ka inoa o ke kumu hula, o Kaumai k. Ke noi aku nei  makou ia oukou, ma ko oukou ano he kanaka, aole hoi he holoholona; e lu, a e kiola aku i ke kuahu opala o Laka, e wawahi i na ka-noa me na apu awa ; a e ike lea oukou a pau ia oukou iho he kanaka, alaila, e lalau na manamana lima i ka oo, e pahu i mau makalua i ka honua, e hawele iho na lau uala me na anoano ipu, a he manawa e kali ai, a hoea mai na hua ono mai ka lepo—e oli mai no ka leo o ka manu kamaaina o ka aina, (Pelehu,) "Pokeokeo! pokeokeo! pokeokeo oe!" Pela e hala ai ka noho ana o ka la maka-poniuniu o ka aina. Pela iho la ko makou manao nonoi ia oukou e ko Kekaha poe.
          —Ma Niu, make iho la kahi kamaaina oia wahi, ma ka inoa, Kalakoa k., ma ka Poalima, la 30 o Iune. Ua manaoia ua make oia no ka mana o kekahi puniu kahiko ana i malama'i, aka, o ka oiaio maoli, ua make oia no ka mai piva, no ka mea, he anu kona mai a haalele wale mai la no.

          E M. Ch. Pilie Ioela, o Kahaluu, Kona Akau, Hawaii, o kau leta ia makou i kakau ia ma ka la 13 o Iulai, ua loaa mai, a no ke ano maopopo ole o kou makemake, ke noi ia au nei oe e oluolu e kakau hou mai.
          —E ka makamaka D. Keoahu, o ke kai hawanawana, o kau leta ua loaa ma ke pakaukau, a ina oe e hoouna mai i elele hou me ka leta, e loaa no kou makemake. E hoakaka mai.
          —E ka hoa'loha W. Abela Kukamana, ua loaa mai kau mau wahi huaolelo pokole, a ke manao nei makou ua pono no kau nauki ana, aka, eia ka hewa, aole i loaa mai. e pono e kakau hou mai.
          — C. K. Hanuna o Hana, ua loaa mai kau, a ua minamina makou, aka, ua pai ia mamuli o na hooiaio ana a kekahi poe i manaoia he hiki ke hilinai. Eia he mau leta lehulehu wale oia ano no na hana pono ole he lehulehu i ike ia, aka, e kali ana makou a lohe ia mai na mana nui mai, ka poe hoi na lakou e noonoo nei, alaila, e kamailio aku makou me ka hopo ole ma ka pono a me ka pono ole o ka makou.
          —Ke noi ia aku nei kela makamaka o Molokai, nana ka uku i hookaa ia mai, e kakau hou mai, oiai aole i loaa mai, ua kali makou, aole nae he hoea mai o ka leta, nolaila, e oluolu paha ia e kau wahi leta hou mai, me ke kope Hoolaha i kona makamaka nei.

          Ma ka Poakahi nei, ua ulumahiehie ae la ka halewai i na kanaka, a ua lehulehu wale ka poe i hookolokoloia. Weliweli ko makou ike ana aku i kekahi kanaka ua hele a ano mainoino kona helehelena mamuli o ka pepehi ana a kekahi mea e. He mau mea laua i kamaaina ma keia kaona, he pena ka laua hana, a me he la, no ka maa no i ka aila, ua pakika loa aku la no ma ka laua hana mau he wala kiaha. Ua hoopaiia kekahi he $15.00 me ke koina. O kahi hoakaaka a ku no hoi i ka hoohilahila, oia no kahi haole Farani e hookala upa nei; ua lawe ia 'e oia no ka hoeha ana i kekahi kanaka. Ua ninau ia ke kanaka a ua hai mai la oia i ke ano o ka hana ia ana o ka hewa, aka, aole i maopopo iaia ke kumu o ka uhau ana o ka haole iaia me ka pauku hao. "Heaha ke kumu," wahi a ka Lunakanawai, "ua uhau mai anei keia haole ia oe me ke kumu ole?" "Ae," wahi a ua kanaka nei, "ua uhau oia ia'u me ke kumu ole." Ninau ia ka mea i hoopi ia, a ua hai mai la oia, ua aihue ia kekahi omole rama mai kona rumi aku, a ua haohao oia, a ua hele oia i omole hou, a ua aihue hou ia no, kii hou no a lilo hou no, elima kii ana a elima lilo ana, a i ke ono, ua hoomakakiu oia, a ike aku la o keia kanaka ke kumu i lilo ai, nolaila ua pii kona huhu, a i ka loaa ana o ka manawa kupono iaia, ua hoao aku la e hoeha, no ka nui o kona inaina, wahi ana. Hilahila ole maoli keia kanaka, o ka mea iho la ka ia e ae aku e hoohaumia i kona lima, a hoike wahahee aku la imua o ka Ahahookolokolo. Minamina makou nona, a ua ahewa no hoi i ka mea i hoao e hoeha iaia, aka, me he la he hewa oi loa ka ke kanaka Hawaii i hana ai, a ua piha loa ia makou i ka hilahila.

          HULA MA HEEIA.—Ke malamaia nei elima pa hula Hawaii ma keia wahi, malalo o ke alakai ana a na kumu elima no lakou na inoa pakahi, Iopa no Iolekaa, Ioane Kaaiai no Ho-i, Laeula no Kealohi, Kanuku ma ka hale o Kalei, ma Kikiwelawela, no Manoa mai ke kumu, ma ka hale o Kaili, kuleana o C. Barenaba, aia maloko o keia mau pa-hula, kekahi mau haumana kula, a o ka mea haohao, ua hooikaika loa na makua e hoolao i na keiki no ka hele ana i ka hula, a hoohemahema i ke keiki i na lako hoonaauao; e hula mau ana i na po a pau aole po nele, e hoomaka ana ka hula a keia poe kumu mai ke ahiahi a hiki i ke aumoe, ina hewa kekahi haumana, uku i ke poo puaa, a o na haumana i koe, pakahi ka pu awa, pela mau e hana nei.
J. W. P. KAHOAIAI.

O James K—— ka! O James K——!!

          E James K——, aloha oe. Ua minamina wau no kou puiwa ana a hoopuka i na olelo piha lepo ; aka ua mahalo no nae i ka hoike oiaio ana. O oe anei ka mea i kamailio ia e kahi itamu? Nani kou ike ana i kou kii, a hoomaopopo iho i kou mau helehelena. Ua oleloia anei ma ia kamailio ana o James K——? Aole! A nawai i olelo o James K—— ka mea nona ke kaona a ka moe? Na James K—— no, ma kona ano koa, a hoike oiaio. Uhu! uhu!! Ina ua ike o James K—— ia Jamea K——; a ua hoomaopopo o James K——, o James K—— no ia; alaila e pono ia James K—— e hoopau ia hana; a e noho malie o James K—— a mai nihi po hou o James K——; i iniki hooipo hou ole ia ai o James K——, e na hana epa a James K——; a hoike okoa mai o James K——, o James K—— io no ka o James K——. E aloha auanei o James K——, a nui loa au e James K——.  PINAAU.

Aole no makou e hilinai ana i ka ka Lunahooponopono o ke "Kuokoa."

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua ike makou i kou lokomaikai nui i na wa a pau, no na ukana e hooiliia aku ana ia oe e amo; nolaila, ua lana ko makou manao e panee aku i keia wahi ukana a kau pono iho iluna o kou hokua kanaka makua.
          Aia ma kou kino o ka la 15 o Iune, Helu 25, ua ike makou i ka pane kokua a ka Luna o Kona Akau i ko makou Luna, Joseph Nawahi. Ua nui kana mau olelo maikai, e paipai mai ana ia makou aole e hilinai i na olelo a ka Lunahooponopono o ke Kuokoa; nolaila, ua lana mai ka manao e panee aku imua ou i keia mau lei hala, malia o ike iho lilo mai na wahi kenikeni ana i na lei hala, alaila, ua kau haaheo ka hala o ka aina o makou iluna ona. 1 Aole makou e hilinai iki i ka ka Lunahooponopono o ke Kuokoa mau olelo i hoopuka'i no ka halahu o ua Luna nei, no na kumu a makou i hoomaopopo ai: 1 Aole makou i ike ma kou kino e ka LAHUI HAWAII ua pane oe i ka halahu o ua Luna nei; aka, ma ka ia la nupepa nae, ua halahu. Owai la o olua ka mea i hoike me ka oiaio, a me ka maikai? A owai la o olua iloko o ka Hale Ahaolelo i ike pono i na hana a pau o ia hale? Hookahi no haina, o ka L. H. o kou kino. No keia mea, ke hoike mai nei ka oiaio o ka pane a ko makou Luna Hanohano Joseph Nawahi ma ka Helu 26 ma kahi e olelo ana, ua lehulehu ka maka o ka awapuhi pala i ka ua noe, (hiamoe) a mailoko o ia lelehu i puoho ai a hopu hewa i ka loli i ka ia maka ole. No keia kumu, ke puana ae nei makou, aole no makou e hilinai i kana. 2 Mailoko mai o kela kumu maluna, ua loaa ke kumu elua. Aole ka L. H. o ke Kuokoa i hoopuka i kela manao mailoko mai o ka waihona maikai o kona manao, aka, ua hoopuka mailoko mai o opu keemoa a puuwai omaomao hoi, no ka mea, ina he manao maikai kona, aole no ia e kamailio ma na mea ku i ka hoehaeha manao.
          Aia ma ka lua o na pauku o ia manao kokua; ua olelo hou iho o "Laiaehu" penei, "he mea keia a ka L. H. o ke Kuokoa i hana naaupo ai no ke ola o kana pepa. Ma keia hope aku, e halawai mai ana ke Kuokoa me na nawaliwali ana, ka hoemi ia mai a me ka haule loa aku paha; ma kona hoino ana i kekahi mea i hilinaiia, a pela auanei e haalele ia aku ai ka nupepa e hoino mai ana."
          O keia mau olelo maluna ae, he oiaio loa ia mai ka mua a ka hope; aole nae no keia kumu wale no, aka, he mau kumu e ae no kekahi e hiki ai ke haaleleia ia nupepa. Ke makemake nei makou e hai aku ia mau kumu: 1 O ke Kuokoa i keia wa ua olohelohe, he piha Olelo Hoolaha, he piha himeni, a he uuku na wahi mea hou, a he ake nui i kona pomaikai kino iho aole i ko ka lehulehu maka e nana ana i kona kino. 2 A he hookomo i na olelo pilikino mai kona mau L. H. iho a i ka poe mawaho ae e hoino ana i kekahi mea kino.
          Nolaila, ke hooia aku nei makou i kela mau olelo.
          Ma ka apana o Puna nei, ua lohe nuiia keia mau olelo, malia aole o Puna nei wale no kai komo i ka hoahewa ia Kuokoa, o kekahi mau apana e ae no paha kahi, aka, aole makou i ike maka ia lakou. Ua hoi no ka mahalo i ka nupepa KA LAHUI HAWAII, momona, piha pono na kuineki i na olelo waiwai ano nui, a me na mea hou o kela a me keia ano, e olu ai o ka manao. Nolaila, ma keia makahiki ae, e loaa ana la ia Kuokoa ehia hale nana e hookipa ia ia o Puna nei. Aloha ino! Aloha wale!!

          Nolaila, ke puana hou ae nei makou, o kau mau olelo a pau e Kuokoa, aole makou e hilinai ana.
          O kau hoino i ko makou Luna, oia kekahi mea a ko makou manao i kue loa ai; ua manao iho la paha oe o oe na oioi o Maui Hikina, aole paha oe i ike i na pono o ke Keiki o ka la hiki i Kumukahi, ka mea nana e na-i hele 'la ke kahua loa. Nolaila, mai noho oe a hoino iaia, oiai, oia kekahi huna lepo a ke Akua i hana ai ma ke ano ku Iaia, o komo pu auanei oe i ka hoino i ke Akua.
          Ia oe hoi e Honolulu City, he okoa hoi kau poo manao, a he okoa no hoi na olelo aka, ua komo nae oe ma ke apo hookahi me ka L. H. o ke Kuokoa, ka hoino a hoohenehene i ua Luna nei (mea kino hookahi.) Auhea oe e ka makamaka, ke puana hou ae nei makou, aole makou e hilinai ana i kau mau olelo a pau, no ka mea, aole oe i kaawale ae mai ke apo ana me ka L. H. o ke Kuokoa, a i ole o oe no ia e L. H. o ke Kuokoa e pee nei malalo o kela inoa, aka, na ke au o ka manawa e hoike mai, a i ole oe o ia la, alaila, he paa lalo ae oe no ua o L. H.
          Ua manao paha oe, o ka mea hookahi i hanaia iawaena o ka poe nui a haule, oia iho la ka mea e pono ai, aia no o ka mea i holo i ka hapa nui, oia kai hooholoia. Mamuli o kona hoala ana i ke kanawai koho balota Lunamakaainana, ua alu like mai na apana a pau e kokua i ka hoololi i ka Poakolu, nolaila, ua maikai loa ia kanawai i keia wa. Aka, ke pahenehene mai nei oe, ua hookaawale ia no Pele ia la. E ka makamaka, o oe kekahi o ka poe puuwai eleele hana lokoino.
          Mahope o kau pane, e olelo ana oe penei: "He mau wahi puu iki no kona ma keia mau pule ae nei, ua oki no hoi ia."
          He makemake hoi i ka hulikole, heaha la hoi ka mea o ka hooki ana. Eia no ke kumu: No ka mea, ua ike no oe e H. C. aohe oiaio. Nolaila, mai hoino i ka mea kino a ke Akua i hana ai, o uku ia oe i ka uku o ka poino, e like me kau mau hana ino. Me na Lunahooponopono a me na keiki ulele hua kepau ko makou welina.
          O makou no kekahi mau makaainana o Puna. He mau inoa lehulehu.
Puna, Hawaii, July 3, 1876.

I ka Luna Makaainana o Kona Akau, G. W. Pilipo.

          He mea puiwa i ko makou ike ana iho nei i kana mau hana, kona mau manao a me kana mau olelo ano hou loa. I hele aku nei ka oe iloko o ka Ahaolelo e hoole i ke kuleana koho o na Kuhina iloko o ia hale. Nau wale aku la no ia, aole pela ka manao o na makaainana o Kona Akau. No kou kue ino loa i ke Kuikahi Panailike, aole o makou mahalo ia oe no ia mea, ke kanu nui nei makou i na mea kuai i makemake ia e na aina e, elike me ka hala kahiki, maia, &c. O ka lilo nui o kau hana ma ka paio manao me ia mea aku a me ia mea aku, elike me ia i ike ia ma na nupepa o kakou. Ua kohu like oe me ka pipi ahiu e hoohaehae ia ana e kamailio ma ke ano paani lealea, pela kou ano i ka nana ana iho nei iloko o na nupepa e hou ana oe ia L.  Kaina, kou hoa hanohano o ka hana nui, e alualu ana oe ia W. P. R., o Molokai, a pela ka nui o kaou mau hana huhewa loa.
          A koe no ia oe ko makou mau hoopii, aole i lawelawe kou lima, aole hoi i ekemu kou waha no ko makou pilikia, a kakou i hui ai ma ka hale kula ma Holualoa, a ka Lunahoomalu e ohi mai ana ka waha me he hoe kauai la, o oe no hoi e Pilipo i noho kakauolelo ai a hoolaha ai oe ma ka nupepa Kuokoa. Mai ka hoomaka ana mai o ka Ahaolelo a hiki i keia mau la, aia wale no oe ma ka hana i ae ole ia e kakou, i kauoha ole ia e na halawai makaainana o Kona Akau nei.
          A no keia mea i olelo mua ia ae la maluna, ke haawi nei makou i ka mahalo ia oe a me na olelo hooholo i hooholo pono ia. Me ka mahalo piha—1. Hooholo ia. Naauao kiekie oe e Pilipo, hu hewa nae, a nele makou i na pono hele alanui, $3,000 no na alanui o Kona nei. 2.—Hooholo ia. Mahalo piha ia oe i kou hilinai Kumukanawai a hoole i na Kuhina; ahu nae ka niuniu, a nele makou i na pono Awa ku moku o Kailua. 3.—Hooholo ia. Pono aku la no oe i olelo aku la i ka L. K. Kiekie a me na Kuhina, he karaima kiekie ko lakou, mahalo nuiiki iho, hoi nae me ka nele a me ka eleele. Nele hou makou i na pono e hooapu ana i na "Medala lei a-i ilio." 4. Hooholo ia. Ke haawi aku nei na wahine, na kamalii, na holoholona, na manu, na mea ulu i ka hauoli nui i ka L. M. o Kona Akau, no ka nele ana o ko lakou mau makua i na pono kivila o keia kau Ahaolelo o ke au o Kalani Moi Kalakaua.
          A ma keia, he hauoli a he aloha i ka Luna Hooponopono o ka nupepa ka Lahui Hawaii a me na keiki o ka Papa Pai. O makou no me ka haahaa. MAKAAINANA.
Kona Akau, Hawaii, Iulai 19, 1876.

          He mau la ku wale mai no keia o ka mokuahi lawe leta mai Kapalakiko mai, me ka nu hou o ke Kuikahi.

          Aohe paha he wahi hale aina pihilolelole e like me —— ma Alanui Kalepa, he ae mai i kahi poe, a hoole mai i kahi poe, hoomahuahua i ka kahi poe, a houuku i ka kekahi poe. Pela makou i ike ai ma ke awakea Poakolu nei. He pono anei ia?

Luahine kahiko.

E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
          O kekahi wahine kahiko o Hoomoe kona inoa. Ua hanau oia ma Honuapo, Kau, Hawaii, mamua aku o ka hiki ana mai o Capt. J. Cook, i ka makahiki 1779, a ua make iho nei oia i ka la 10 o Iune, 1876. Nolaila, o na makahiki i hoomaopopo ia o kona ola ana, he 97, koe aku nae na makahiki o kona hanau ana mamua aku o ka hiki ana mai o Capt. J. Cook, i ko'u manao wale aku, ua piha ka haneri makahiki o kona ola ana.
          A mai kona puhaka mai, 3 keiki kane, 2 kaikamahine, ka huina o na keiki a keia wahine me kana kane, 5. 4 o keia poe aole a lakou keiki, hookahi o lakou i loaa na keiki 3, a mai ia lakou aku i moopuna kuakolu ai o Hoomoe.
          Ua kanikoo, haumakaiole, pala lauhala ke ola ia a ke Akua, wahi a ka olelo. E na makamaka, ua ike ae la kakou i na la loihi o kona ola ana, a kuu aku la kona luhi i loko o ka Haku. Me ka Luna Hooponopono a me na keiki ulele ua medala o ka papa lahilahi "Ka Lahui Hawaii," ko'u mahalo piha, a me ke aloha pu.
ROBERT P. KEALOHAWELA.
Waiohinu, Kau, Hawaii. Iulai 12, 1876.

HE HOOLAHA AKEA.

          NO na LIO o Akoni M. Lopez ke Pukiki i make iho nei. E uku no ka mea nona ka inoa malalo i HOOKAHI DALA no kela me keia lio e lawe ia mai ana iaia ma Kawaipuolo, Waialua, Oahu.  S. N. EMERSON.
Waialua, July 25, 1876.  2t
Ma ke kauoha a W. C. Parke, Lunahooponopono o ka waiwai o Akoni M. Lopez i make.

KAA LIO KUAI.
E ninau ia Kale Kauka.

          Hookahi KAA LIO nani maikai, a paa no hoi, me ka lawa pono i na hemahema a pau o ke ano o ke KAA, e kuai ia no i ka mea e makemake mai ana no ka uku haahaa loa, kupono no ke Kanaka Hawaii. O ka mea makemake e ike a e hoomaopopo, e kipa i kuu wahi, a e ninau ia'u.
[31-4 t]  C. H. JUDD, (KALE KAUKA.)

A. McWAYNE.
Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.

MA ke kihi o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no, (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na lau lapaau i kela me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.

Olelo Hoolaha
HALE KUAI!

KE HAAWI ia aku nei ka leo ahailono imua o na makamaka a pau o'u. UA WEHE AE NEI AU, ka mea nona ka inoa malalo, he HALE KUAI HOU, ma KAIOPIHI, KOHALA, HAWAII.
o G. C. Akina, Pake.
Aia malaila e loaa ai na LOLE NANI HOU LOA, no na kane, na NANI IHIIHI LILO I KA WAI no ka Kaikamahine opio me na Wahine, a me na Kamalii, no ka uku make pono loa. He emi loa ka lole o na ano a pau, me ka oluolu o na kumukuai. O ka poe a pau e kipa mai ana a kuai, e loaa no na MANUAHI ia lakou me ka nele ole.
6 mo.  G. C. AKINA —Pake.

OLELO HOOLAHA.

E IKE OUKOU e nahoa aloha a pau,e noho ana ma ka Mokupuni o Oahu nei, ina ua makemake oukou e naue mai i kuu wahi paina ma Kaneohe, Koolaupoko, ke hiki aku i ka la 29 o Iulai nei, oia ka Poaono e hiki mai ana. A e hoikeia ana kekahi mau mele himeni i hana loeaia e kekahi manu leo lea o keia mokupuni, a me na keikikane o ka lakou mau hana hooikaika kino, a ke konoia aku nei oukou, na manu hulu like a pau, e lele auna mai me na lau oliva a ke aloha ma na nuku pakahi a pau. Me oukou ke aloha pumehana a o ka Haku pu kekahi.  J. MEEMANO.
Kaneohe, Iulai 19, 1876.  30 2ts 31

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

OLELO HOOLAHA.

I KA POE a pau e makemake ana i na Pila a me na Ogana no na Halepule a no na hale e ae. Hookahi wale no ano Ogana maikai loa, oia na Pila i hanaia e BURDETT. He kaulana loa kana mau Pila no ka maikai o ka leo a no ka ikaika no hoi, a no ka loaa ana no hoi o na ano leo a pau.
Kumukuai.
Mai ke $50 a i ke $1,000, e like me ke ano o ka Pila i makemake ia. E ninau ia D. D. BALWIN ma Lahainaluna. Oia ka Agena no ka Paeaina Hawaii.  [22 3m]

E LOAA NO I KA POE E MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.

Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
[E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta.  ( 1y)  TARAMU.