Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 31, 27 July 1876 — Page 4

Page PDF (1.24 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

HAAWINA KULA SABATI
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
Ka Hapaha Ekolu.
HELU 6—SABATI, AUG. 6, 1876.
Kumuhana.—KA HOOPOMAIKAIIA O SOLOMONA.
Pauku Baibala.—I Na'lii 10; 1—10.

A LOHE ae la ke alii wahine o Seba i ke kaulana o Solomona, no ka inoa o Iehova, hele mai la oia e hoao ia ia i na mea pohihihi.
2 Hele mai la hoi oia i Ierusalema me ka huakai nui loa, a me na kamelo e halihali ana i na mea ala, a me ke gula he nui loa, a me na pohaku makamae; a hiki mai la i o Solomona la, kamailio mai la oia me ia i na mea a pau iloko o kona naau.
3 Hoakaka aku la o Solomona i na mea a pau ana i ninau mai ai, aohe mea hunaia i ke alii, ana i hai ole aku ai ia ia.
4 A ike ae la ke alii wahine o Seba, i ke akamai a pau a Solomona, a me ka hale ana i kukulu ai.
5 A me ka ai o kona papaaina, a me ka noho ana o kana mau kauwa, a me ke ku ana mai o kona poe lawelawe, me ko lakou kahiko ana, a me kona poe lawe kiaha, a me kona alapi i pii ai oia i ka hale o Iehova; aole ae la he hanu iloko ona.
6 A olelo ae la oia i ke alii, He olelo oiaio ka'u i lohe ai ma ko'u aina no kau mau hana a me kou akamai:
7 Aka, aole au i manaoio ia mau olelo, a hiki mai nei au, a ike ko'u mau maka, aia hoi, aole no ka hapalua i haiia mai ia'u; ua kela aku kou akamai a me kou pomaikai mamua o ke kaulana a'u i lohe ai.
8 Pomaikai kou poe kanaka, pomaikai kau poe kauwa, ka poe e ku mau ana ma kou alo, e hoolohe ana i kou akamai.
9 E hoomaikaiia'ku o Iehova kou Akua ka mea i olioli mai ia oe e hoonoho iho ia oe ma ka nohoalii o ka Iseraela; no ko Iehova aloha mau ana i ka Iseraela, nolaila i hoolilo ai oia ia oe i alii e hooponopono a e hana ma ka maikai.
10 Haawi ae la hoi ia wahine i ke alii i hookahi haneri me ka iwakalua talena gula, a me na mea ala he nui loa, a me na pohaku makamae; aole hiki hou mai ka nui loa o na mea ala me neia a ke alii wahine o Seba i haawi mai ai ia Solomona ke alii.
Pauku hoopaa, p. 9.
Mele.—Him. 321. 8—6. Leo.
1
Pomaikai e, ka Haku e,
Na kauwa pono au;
O oe ko lakou alakai,
A maluhia mau.
2
Maanei, a ma na aina e,
Nau lakou e hanai;
Ma kahi ino, wela, mai,
Nau no e pale ae.
Pule no na kauwa a ke Akua, no na Kahu Ekalesia, Kahu Kula Sabati, Kumu, Haumana, maanei, ma na aina e, i hoopomaikaiia, kokuaia i ka hoohuli ana i na kanaka, i na kamalii ma ka pono, &c.
———:o:———
Na ninau a na kumu.
P 1. Owai kai lohe i ke kulana o Solomona? Aia mahea o Seba? Aia ma Aitiopa, ma Aferika, wahi a kekahi poe. Aia ma ka hema o Arabia, wahi a kekahi poe. Nana ma Kin. 10; 7, 28. Manao nae ka hapa nui aia no ia ma ka hema o Arabia. ua kapa o Iesu ia alii, ke alii wahine o ka hema. Mat. 12; 42. Luk 11; 31. ua kaulana o Solomona no ke aha? No ka inoa o Iehova, no kona kukulu ana paha i hale nani loa no Iehova, a no ka naauao paha o Iehova i haawi ai ia Solomona e like me kona nonoi ana. hele keia alii e ike ia Solomona, a e aha ia ia? E haawi ia ia i na ninau hohonu, me na nane pohihihi, a me na makana he nui wale.
P 2. Hele ke alii wahine i hea? Me wai? Me ke aha hoi? E halihali ana i ke aha? I mea aha? Owai mahope loa iho kai hele e ike a e hoomana i kekahi keiki alii? Owai kai oi ma ka naauao, Solomona? Iesu? Mat. 12; 42. Heaha ka ke alii wahine i kamailio ai ia Solomona?
P 3. A pehea o Solomona? Paa anei a hiki ole ke hai aku i kekahi mau ninau a ke alii wahine?
P 4, 5. Heaha ka ke alii wahine i ike ai? 1 Ko Solomona akamai. 2 Kona hale alii. 3 Ka ai o kona papaaina. 4 Kana poe kauwa. 5 Kona poe lawelawe. 6 Ko lakou kahiko ana. 7 Ke alapii o ka hale o Iehova. Pehea iho la oia? Maule ea.
P 6, 7. Heaha kana i olelo ai no kona lohe nona ma kona aina ponoi? Ua like anei kona lohe wale me kona ike maka? Mahea ka oi? Ka hapa aha kai lohe ole ia?
P 8. Heaha kana olelo no kona poe kanaka, poe kauwa e hoolohe mau ana i kona akamai?
P 9. Hai paanaau mai i keia pauku. He alii hoomana anei keia ia Iehova? He alii mahalo no i ke Akua o Solomona, a o ka poe Iseraela, aole nae i maopopo kona hoomana ana ia ia. Aka, heaha ka Iesu olelo nona ma Mat. 12; 12?
P 10. Heaha ka ke alii wahine i haawi ai ia Solomona? 120 talena gula. Ua like ia me na dala maoli he 1,200,000. Lua ole ua makana.
Mele.—Him. 117. 6—4. Leo.—America.
1
E pii ae i ke ao,
Iesu, ke kamahao,
A alii ae;
E kaa ae, e na ao,
Wehea na puka mau,
I komo nani no
Ke Lii maikai.
4
Me oe e hui ai
Koonei poe akahai,
Na pokii ou,
He kini lehu no,
Ua maemae ia Iesu,
Me oe e noho pu
A alii mau.
Na ninau a ke Kahu.
Na makua.—Heaha ke kumuhana o keia haawina? Ka hoopomaikaiia ana o Solomona ma na mea ehia? 1 Ko ke Akua hoalii ana ia ia. 2 Ka lanakila ana maluna o na enemi. 3 Ke kokua ia e Hurama ma na mea e paa ai na hale elua, hale alii, hale no Iehova. 4 Ka launa o Iehova me ia a haawi mai i ka naauao a me ka waiwai, ka hanohano he nui wale. 5 Ka paa ana o na hale elua, ka luakini nani a me ka hale alii. Ehia makahiki i hala a paa ia mau hale elua? mok. 9; 10
Na keiki.—I ka paa ana o na hale elua, ka luakini me ka hale alii, owai kai ike hou ia e Solomona? mok. 9; 2. Heaha ka Iehova mau olelo ia ia? p. 3—9. Heluhelu. Pili anei ia mau pauku ia oukou, i na kanaka, i na 'lii, i na luakini o keia wa? Pili no. Ina e malamaia ke Akua, heaha ka pomaikai? Ina e malama ole ia, heaha ka poino?
Ke kula a pau.—Heaha ka Solomona i haawi aku ai ia Hurama no kona kokua ana iaia? mok. 9; 11. Oluolu anei o Hirama ia makana? p. 12, 13. Kokua hou anei o Hirama ia Solomona? p. 14. Ehia dala? 1,200,000. Heaha kekahi hana a Solomona i hana'i i waiwai ai oia? mok. 9; 26—28. Heluhelu. Hai mai kekahi kumu i ka moolelo a pau no ke alii wahine o Seba. Mahea o Seba?
Mele.—Him. 456. 8—6. Leo—Hoaliiana.
1
Hoano ko Ziona puu,
Malaila makaukau
Ka noho Moi no Iesu,
Ke'Lii hoano mau.
6
Hosana! ola! e Iesu!
Ko makou Haku mau,
E kau ka lei maluna ou,
Pomaikai ko ke ao.
Pule no na aina e, i hoohuliia mai, &c.
Haawina no Aug. 13, Sol. 1; 20—33.

Haiolelo a ka Hon Mr W. H. Halstead
imua o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni Hawaii, ma ka Poakahi, Iulai 17 1876, ma ka aoao e kokua ana i ka olelo hooholo e hilinai ole ana i na Kuhina o ke aupuni no kekahi mau kumu.

          E MR. PERESIDENA:—Mahope iho o ko'u koho ia ana i Lunamakaainana no ka apana o Makawao Maui, aole loa i komo iki mai ka manao iloko o'u, e ili mai ana iluna o'u ka hana ehaeha a kaumana hoi, e ku aku ana au imua o ka Ahaolelo o ko kakou aupuni, a aole no hoi au i moeuhane iki e lilo ana owau kekahi mea e kue a e hoao aku ana e hoolei i na Kuhina o ko kakou aupuni mailuna ae o ko lakou noho ana hanohano, a noho ana hookele i keia wahi moku a kakou e holo nei. Eia no hoi kekahi, aole au he kanaka niania wale a makee wale aku i ka hanohano i loaa i kekahi aole no hoi au i makemake e lilo i pohaku e hookuia ai i kekahi mea, oiai ia e hele ana i ke alanui kaahele hooluhi o keia ola ana; aka, e Mr. Peresidena, ua hiki ole ia'u ke lawe mai i kekahi manao aloha ma keia wa no keia poe e noho mai nei he mau hoikeike no ke aupuni, ina no o ko'u makuakane kekahi oia poe, no ka mea e kue auanei au i ka manao hoopono kaulike a me na ao ana a ko'u lunaikehala. Nolaila, mawaena o ke kanaka a me ke kanaka, a me kela mau huaolelo kaulana e kau mai la, Fiat Justitia ruat Cælum, oia hoi, "E hanaia ka pono kaulike ina he mea ia e haule mai ai na lani," a ma o ka hoihoi ana aku i ka "Kaisara ia Kaisara," ke kokua nei au i ka olelo hooholo; mamuli nae o keia mau kumu.
          Ma ka M. H. 1874, ua haawi na Lunamakaainana oia kau he mau haawina dala no kela a me keia oihana kaawale i hiki aku o kona mau huahelu i ka $976,303.87, e hoomanao kakou e na hoa hanohano a me ka Peresidena kanaka makua; o ka Ahaolelo wale no ka mana haawi dala ma ke kanawai, mawaho ae o keia, aohe mana hou ae. Alaila ina pela, aohe mana o na Kuhina, a luna aupuni e ae e lawe wale i ka haawina dala i hookaawaleia no kekahi hana, a hoolilo no kekahi hana okoa, oiai e hilinai kakou, ua noonoo mua na Kuhina i na hune o ke aupuni me na mea i makemakeia no kela hana pakahi a me keia hana pakahi, a ua noi mai lakou ma ke ano hoopono ma ka lakou Bila Haawina e waiho mai ai imua o na Lunamakaainana, a me he mea la, no kela mau hana pakahi wale no ua mau dala nei i noi ia mai ai, a i haawiia ai hoi e ka Ahaolelo, a i nele ka lawa pono ana o kela hana i ko na haawina i haawi ia ai e ka Ahaolelo, aohe e hiki ke lawe ae i ka haawina o kekahi hana okoa a hoolawa 'ku no ua hana nei i lawa ole, no ka mea, na na poo oia oihana e haawi me ke akehele, a maloko hoi o ka haawina i loaa aku no ia oihana, aia ka hewa o ka hu aku mawaho, o nele auanei ua oihana nei, oiai o ka hana ia a na Kuhina, o ka hoomaopopo mua, mamua ae o ka waiho ana mai o lakou i ka Bila Haawina i na wahi i makemake ia ai ke dala a me ka nui o na dala e lawa ai ua mau wahi la; a ina i lawa ole ka haawina oia hana i manaoia ai, alaila i ka wa e noho hou ai ka Ahaolelo e hoike mai lakou i na kumu i lawa ole ai me ke noi mai ia kau Ahaolelo e hoomahuahua i ua haawina nei, aka e Mr Peresidena, ua hana anei na Kuhina o kakou i keia wa pela? Aole loa! Ma ka M. H. 1874 e Mr Peresidena, ua hoolilo kolohe keia poe Kuhina i na dala a ka Ahaolelo oia kau i haawi ai e like me na olelo o ka olelo hooholo, no ka mea, ma ka bila haawina, ua haawi ka Ahaolelo o 1874 he $50,000 no ka hoopae lima hana, a na ka papa hoopae lima hana e like me ke kanawai o ka la 30 o Dek. A. D. 1864 ka mana e kikoo mai iloko o ka waihona i kela mau dala i ka wa a lakou e makemake ai no ia hana. Aka, lawe ae nei nae ua poe Kuhina nei i kela dala i haawiia no ia hana a hoolilo no ka mea okoa me ke kue i kela kanawai, a me ka hoopunipuni pu mai ia'u he $15,000 i hoolilo ia e lakou a he $35,000 i hoihoi hou ia iloko o ka waihona auapuni, a nolaila lakou i makemake ai e noi hou mai i keia $35,000 e haawi hou 'ku keia kau Ahaolelo, a i $30,000 hou aku no ka oihana hoopae lima hana, hui $65,000 e like me keia bila haawina hou. Aka, e Mr. Peresidena, he hiki anei ia oe a i na hoa hanohano e ae o ka hale ke manaoio i keia, aole o'u manao pela, no ka mea, ina ua hoihoi hou lakou i kela dala iloko o ka waihona, aia ihea ua dala nei, eia ka haina aole lakou i lawe iki i kela dala mailoko ae o ka waihona, no ka mea, ua pau i na hana e ae, aohe dala oia haawina i koe e hiki ai ia lakou ke lawe ae, ua pau i ka hana hou ana i ka Hale alii, malaila ka hoolilo ana, no ka mea, o ka haawina a lakou i noi mai ai no ka hale alii, he $15,000 ua ae aku ka Ahaolelo, aka ma ka lakou hoike nae, he $36,911 i pau ia lakou no ka hale alii, like me $21,911 dala i hoolilo ia me ka ae ole a mana ole hoi mai ka Ahaolelo aku. Eia hou kekahi, he mau dala o na haawina o na alanui a me na uapo kekahi i hooliloia ma na hana e ae, no ka mea, he $2,937 dala i hooliloia no ka aha hulahula, mai hea mai hoi keia dala, a na ka Ahaolelo hea i kauoha i keia poe Kuhina e hoollo i keia mau dala ma ia ano? Eia hou no he $5000 dala i haawiia e ka Ahaolelo o 1874 no ka Buro o ka oihana wai, a he $25,000 dala no ka haawina wai o Honolulu nei, like me $30,000 ka huina no ka oihana wai, a ma na hoolilo ana a lakou i hoike mai nei he $12,272 i hoolilo maoli ia no ka oihana wai, a aia la ihea ke koena $18,721 kahi i hoolilo ia ai, he mea maopopo ua hooliloia no kekahi hana okoa no ka mea, aole ua mau dala nei ma ka waihona. No ka mea, ina paha ua mau dala nei a pau a'u i olelo ae nei ma ka waihona, ina la aole ua poe Kuhina nei e aie hou i $130,000 a mailoko pu hoi o keia mau dala i aie ia, hoolilo hou iho la no ua poe Kuhina nei he $40,000. Nolaila, e Mr. Peresidena, penei anei ka pono a keia poe Kuhina e hana ai, e hookomo i ke aupuni iloko o ka aie, a e hoolilo wale i na dala e like me ko lakou makemake; he makehewa ke kahea ana i Ahaolelo, no ka mea, ua hoole ia ka mana o ka Ahaolelo. Eia hou no keia mau dala i hoolilo kolohe ia, o na dala i loaa mai na aina aupuni he $33,460 ma ke kanawai i hooholo ia ma ka la 1 o Ianuari, 1864, ua hoakaka ia he dala ia e hookaa ai i na Bona, a Aie Aupuni; aka, e Mr. Peresidena, ua hookaa ia anei keia dala ma na aie Aupuni, elike me ka makemake o ua kanawai nei? Eia ka haina, "Aole," ua holilo ia ma kekahi mea e ae, ina la paha, ua hookaa ia ma na aie aupuni, ina la, ua emi iki mai ka Aie, aka, ma kahi o ka emi, ke pii aku nei iluna. E Mr. Peresidena, aole no paha e ahewa ia na Kuhina, ina ua hoolilo lakou i kekahi mau dala uuku no kekahi pilikia hiki ole ke alo ae, ina no me ka ae ole o ka Ahaolelo, a me he mea la, e huikala aku ana no ka Ahaolelo no ia mau wahi hoolilo ana, no ka mea, he pilikia ike mua ole ia, aka, o ka hoolilo ana i na dala nunui no na mea makehewa wale no, a pomaikai ole hoi o ke Aupuni, ke olelo nei au, he karaima kiekie keia i hana ia, a e paa ai kekahi poe he mau makahiki loihi ma ka hana oolea. Eia hou keia ninau. E Mr. Peresidena, Nawai i haawi i ka mana i keia poe Kuhina e aie i keia $130,000 ma ka inoa o ke Aupuni? A na ka Ahaolelo hea i haawi i ka mana e hoolilo ae lakou mai loko ae o keia huina i $40,000? Ke hai aku nei au, na lakou iho no mamuli o ko lakou manao, a e pono na lakou e uku i keia mau dala a lakou i aie ai, aka, olelo ia mai paha auanei oiai, ua hanini aku la ka waiu, aole e hiki ia kakou ke uwe aku, ina pela, hookahi wale no mea i koe, o ka hilinai ole ia lakou, a e pau lakou e pono ai, no ka mea, ina e hookuu ia keia poe Kuhina, pela e hana ai, he mau la pokoloe komo kakou ma ke ano Banekaroupa. Eia no hoi kekahi e Mr. Peresidena, ke waiho wale mai nei no na dala he 90,000 a ua poe Kuhina nei i aie ai me ka helu mau o kona uku panee a hoomahuahua hou wale iho no i ka aie lahui me ka pomaikai ole i loaa mai. Eia no hoi kekahi e Mr. Peresidena, heaha la ka hana nui i aie ia ai keia mau dala he 130,000? Eia wale no ka haina, i pani a hoolawa ma kahi o na dala a lakou i uhauha ai. Pau keia, e nana ae kakou i ka bila haawina launa ole a lakou e noi mai nei no keia mau makahiki elua, me he mea la e hookomo hou aku i ke aupuni iloko o ka aie e hiki ole ai ke hookaa, no ka mea, aole lakou i hoike iki mai i kahi i hiki ai ke hoopiha ia keia huina, aole mai na dute, kuikahi pomaikai, a waiwai e ae paha. Ua hoolilo ua poe Kuhina nei he $75,025 ka oi aku mamua o ka haawina a ka Ahaolelo o 1874 i haawi ai ma ka bila haawina. A i keia wa, ke noi hou mai nei i puu dala a kakou i ike ai he koikoi na huahelu, aka ia lakou la he uuku wale no, a me he mea la ina no o keia na Kuhina e aie hou aku ana no, no ka lawa ole o ua mau dala nei; oiai, aohe mana o kakou e hoole ai, ua kailiia ka mana o ka Ahaolelo.
          Maanei e Mr. Peresidena, e hoi ae kakou e nana i na dala i hooemiia iho nei, eia ka ninau: Heaha ka mea i lawe mai ai ua poe Kuhina nei i keia dala me ka ike iho no aole keia he dala i ae ia ma ko kakou mau kanawai? Eia ka papa helu dala i ae ia e ko kakou mau kanawai. A ina o ka papa helu keia i hoonohoia ai ko kakou kumukanawai, heaha ke kuleana o keia Kuhina Waiwai i lawe mai ai i keia mau dala i hoonoho oleia ke kumukanawai? A ua maopopo no hoi iaia ke kumukanawai oiaio ma na aina e, oiai, he haole kalepa kahiko oia i kamaaina i na dala.
          E Mr. Peresidena, he helehelena inoino ko keia lawe ana mai, me he hui ana la e hoopukapuka, a maluna o ke aupuni ka poino. No ka mea, aole maoli i pilikia ke aupuni i na dala maikai i laweia mai ai keia dala emi o ke kumuwaiwai. A mamuli nae o keia mau hana a ua poe Kuhina nei, e haule ana he mau tausani dala 4 a 5 paha, mailoko ae o ka waihona aupuni. O ke poho oi aku o ke ino, oia no ke poho o ke kanaka ilihune o ka aina.
          Eia no hoi e Mr. Peresidena, ua kue maopopo ia ke kanawai i aponoia ma ka la 1 o Aug. 1874. Oiai ua kauoha kela kanawai e lawe mai ke Kuhina Waiwai i na dala aole e emi malalo o ke kanalima, a e haawi i palapala hooiaio no ua dala nei, a o ua dala nei e waiho malie ia pela, no ka hookaa ana i ua mau palapala hooiaio nei. Alaila, ma keia aohe mana o ke Kuhina e lawelawe ai i keia dala, aia no a hoihoi ia mai ua mau palapala hooiaio nei i haawiia 'ku ai, alaila, hoihoi ia 'ku la ua dala ponoi nei i waiho ia mai, aka, e Mr. Peresidena, heaha ka ke Kuhina Waiwai i hana ai, eia, na lawe mai la o John Paty he $10,000 a waiho i ke Kuhina Waiwai e like me ke kanawai o ka la 1 o Aug., 1874, a lawe aku ua Kuhina nei a wehe i na eke, a hoohui i keia mau dala me na dala i ka waihona, heaha kona kuleana i hana ai pela? no ke aha i hooko ole ai oia i ke kanawai? e waiho no pela a hoihoi ia mai na bona aupuni i haawiia 'ku ai no ua dala nei. A heaha hoi ke kumu o kona hoohui wale ana no me na dala iloko o a waihona? O keia iho la e Mr. Peresidena na hiohiona ino o keia lawelawe ana. A ma keia, ke kokua nei au i ka olelo hooholo, e hilinai ole ia keia poe Kuhina.

HE MOOLELO
—NO—
TAMAKI IONAKANA IAKEKONA
KA PUHI OLALI O KA HEMA, KE AHIKANANA O KE KAUA KIPI KULOKO O AMERIKA HUIPUIA, I KA WA O KE KAUA HULIAMAHI O AMERIKA.
[Unuhiia e Lutanela Robert Hoapili.]
MOKUNA III.
KA HOOUKA KAUA I HAULEKAWAI.

          NOHO iho la o Papohaku Iakekona he Alakai no kekahi mau puulu ma kekahi awaawa a hiki ma ka la 23 o Mei; alaila hiki mai la kekahi kauoha mai ke Aupuni Hema mai, e hoonoho mai ana ia Kenela Iosepa E. Ioanepohaku, he alihikaua no ka aoao aupuni mamua i na la mokuahana ole o Amerika. O ka nui o na koa a Iakekona i waiho aku ai ma ka lima o ke Kenela hou, he mau Regemona, a me 2 Batariona o na Koa wawae, 4 komopani o na Koa Pukaa me na Pukaa he 16 i lako pono ole i na mea kaua, a me 300 koa kaua lio; a o ko lakou kupono ke kapaia aku, "he poe koa i makaukau.
          Aole nae i kupono, no ka mea, aole lakou i paikau nui, a i hoomaamaa nui ia la hoi ma ia hana. A o kekahi mea hilu aku o ka nele o kekahi mau puali i na mea kaua ole, no na wa kaua. Aka aole i nana ka Ahaolelo o Vireginia no ka hemahema o kana mau keiki i hoouna ai i ka kahua kaua. A ma ia mea e hookaulana ia ai ko lakou manaolana no ka loaa ana o ko lakou noho kuokoa ana.
          Ma ka mahele liilii ana i na Puali Kaua i waihoia mai i ke Kenela hou, penei na pepa: O Kenela Ioanepohaku ke alakai o na koa hele wawae, o Suaka ko na koa kaua lio, a o Pedeletona ko na koa Pukaa; o kenela Suaka, he alihikaua kaulana iloko o ke kaua huliamahi o Amerika ma na koa lio; a he Murata elua, he panihakahaka paha no Murata akahi. He kanaka hopuhopu a lulu ole ma kana mau hana a pau, he paa kona manao i kana mau mea a pau i manao ai he pono ke hanaia i ka hoouka kaua ana. Aohemea nana e hoololi i kona mau manaopaa ma na mea kaua, he koa i hilinaiia no kona akamai i ka hookele ana i na koa lio, a aole no hoi he mau hooili kaua nana i hookuemi mai iaia mai ka lanakila mai. O Pedeletona hoi ka mea iaia ke alakai ana o na wahi Puali Pukaa, he koa no ia i hohonu na ike ma na mea kaua, he Civil Engineer oia i mahalo nuiia, a hoonaauao pihaia hoi ma ke Kula Koa o West Point, he kanaka akamai i ke kipololei ma na Pu kuniahi, a o na hemahema e pili ana i na Pu kaa, ua hoolako ia me na kaula lio, a me na ili kaa lio palau.
          Mamuli hoi o na Kaua Lio, ua hilinai wale ia aku no ko lakou kanakila ma ka wiwo ole o ko lakou mau puuwai, a me ka mana o ko lakou mau lima me na aa koko i piha i ka uila.
          Ma keia mau mea, ua noho iho la maluna o keia mau koa o ka aoao Hema, he ekolu o na kanaka i hilinaiia e ka hema i mau alakai imua o ka enemi. O Kenela Suaka no ke Kaua lio, o Pedeletona i ka Puali Pukaa, a ia Iakekona hoi i ke alakai i kekahi mau mahele o na koa hele wawae. Ma keia mea i hiki aku ai o Iakekona i ka pane poo o ka aiwaiwa o kona uleu a me ka olali a pakelo launa ole hoi me he Puhi la no ke ale, me kona aloha ia e kona mau koa.
          Ua lohe lakou i ka leo aloha o ko lakou alakai; ua komo kana mau olelo ao iloko o lakou, na ia mea, i hookahua ia ka wiwo ole iloko o ko lakou mau puuwai, a lilo ia i makia paa no ko lakou mau umauma kila, a na keia mau mea i hoolilo i na koa malalo o Iakekona i Puali kupaa me ka wiwo ole, me he pa pohaku la, a nolaila i kapaia ai: "Stonewall Beregade." Mahope iho ua ike i ke ahe lau makani, ua okaoka liilii i na poka, a me ke pahuia e na poka Boma, iloko o na hooili kaua ana, aka, aole nae i helelei ka Hae o ka lanakila.
          Aole i liuliu iho ka noho ana, i na la mua o Iune, hiki mai la he kauoha ia Kenela Ioanepohaku, e nee aku imua me na Puali Koa nui i Patterson, (Pakekona,) Ia manawa hooholo iho la ua kenela nei e wehe koke ia o Harper's Fere, he wahi hiki wale no ia i na puali ke kii ia mai e hoopio, aole hoi e hiki iaia ke ku aku imua o kekahi mea e kii mai ana iaia. A ke hoomalu hoi ina aoao elua o ka muliwai Potomaka. He ano huinakolu o Hapa Fere, o kona wahi paa iki no o mahope mai; he mau ala pololei no ke kipu pololei ma kekahi aoao mai o na kiekiena o Merelana; a me kekahi wahi mai Leseba, a me na wahi e ae malalo aku; a ua hiki no hoi ke kiai puia'ku kona mau palena; aka, ua koe no nae na kumu nui a ka enemi i manao ai e lawe i na wa a pau.
          Ma keia, ua loaa mai la na lono ia kenela Ioanepohaku mai a kenela Suaka mai, ka mea nana i na palena o ka muliwai Potomaka, mai Lae Pohaku a hiki mao aku o Uilama Awa, a o Pakekona ka mea me na pu kuniahi kakaikahi i hauhoa ia me kaula lio, a me na ili kauo palau. He mau hora koe ona, alaila hiki pono aku i na kapa o ka muliwai Potomaka, a e hoea mau mai ana na lono i na poe Kipi, ke nee ae la o Kenela Makalelana ma ka hema o Vireginia, a hui ae i Romene.
          Ma keia hana ia ana me ka eleu, ua hoopau iho la oia i kona manao e hoohamama i kowa kupono, i kupono i ka enemi ke ike pono ia aku, i hiki mai ai ia lakou ke manao ua loaa ia lakou he kulana kupono i ka emi ana aku i Winikika (Winchister) a me na wahi kiekie e ae e nana pono aku ana i kahi o ka hakilo ana aku i kekahi a me kekahi. O ka kenela Ioanepohaku mau hoolala ana no keia kaua o kona kue aku i ko Kenela Makalelana nee ana imua mai Ramene ae; a o Pakekana hoi me na wahi Pukaa ona ma Matinaba mai, he wahi no e emi ai iloko o ke awawa ina oia e kue ia mai ana e Makalelana, a ua akea no ke ala; a ua mau makaukau no hoi o Kenela Biurigada no ke kokua mai iaia.
          Ua ike ponoia ke kahua hookahe koko e ke alakai nui o ka la, oia o Ioanepohaku, me he mau hoohaalua ana la a ke kanaka kia manu o ka uka i Olaa, a ua aniani e wale no hoi ia mau mea iaia; Ua hiki no hoi ke holo imua a ke emi ihope, a io ia nei, ua akea oia ma kona mau aoao a pau, a ua hiki no hoi ke nee aku imua e paio, a ke hoalu mai ihope a me keia kulana i ke kahua kaua ana i ike mua ai, ua awiwi aku la oia e hoopaa iaia iho, a e hoopaa i kona kulana pela. He Kanela mamua a mahope iho he Makia Gen. A. B. Hila; ua hoouna ia ae oia me elua regemona koa hele wawae, e hele i Romena a me Winisika. Mahope iho o ko Gen. E. Ioanepohaku hoouna ana aku i na ukana nui a me na lako kaumaha e ae o kona puali koa, a me na waiwai nui i loaa mai ia lakou, ua wawahi oia i na uapo e moe ana mai kahi aoao a i kahi aoao o Muliwai Potomaka, a emi hope au la i Winisika. He wahi Puali o na Koa Aupuni ma Federala kai hoea mai ma kalekaona a hiki i Banaka Hila, he wahi kauhale uuku i Makineba, nana i hoopioloe ia Gen. Pakekona, no ia mea emi hope'ku la oia a maki mai la o Ioanepohaku a Winiseka. Aole oia i hiki pono aku, ua hiki pono mai la ka lono ke nee hou la o Gen. Pakekana imua me na wahi
          Puali Koa Pu kaa ona, a o ka Puhi Olali hoi, na miki e ae la oia ma na wahi e pili ana i Matinaba i kokua aku ai oia i Gen. Suaka me kona puali koa lio. O ke kauoha i loaa aku i ka Puhi Olali ia wa, o ka hopu aku a lawe pio mai i na mea a pau e loaa aku ana i kona puali ma na wahi a pau ana e nee ai, me ka lawe pu mai i na kaa mahu e holo la ma Balatimoa a me Ohio, ke emi i hope aku ka enemi i ka wa e kaua ai; i ka loaa ana o ke kauoha i ka Puhi Olali, hene iki iho la kana aka, no ka mea, o kona Wai-alii ia.
          Ma keia mea, ua hui ae la o Iakekona me Kuaka, he mau Kenela kaeaea no a elua, a ua lilo laua i mau hoa pili, a aloha maoli a hiki wale i ka manawa i hala aku ai kekahi o laua i ke ala hoi ole mai, a o laua a elua, eia imua o ka maka o ka enemi. Me na koa hele wawae o Iakekona i huipu ia me na koa kaua lio o Kenela Kuaka, ua lilo i mea nana e haehae aku i na enemi me he mau iliohae la iwaena o na pu-a hipa. O Kenela Kuaka maluna o kona lio me na maka e haka mau ana i ka enemi, aole he manawa e haalele ai i ka hakilo ana i kona hoa Kenela oia o Pakekona, no ke ano o kona kulana, no ka mea, oia no ka mea ano nawaliwali o lakou, a ano hemahema iki hoi no ka lako pono ole. Iloko o keia eleu ua hopu pio ia iho la kekahi mahele o na enemi e ko Kenela Kuaka mau koa lio, ma ke ano nanea pu, i puiwa lakou i ka leo o kekahi alakai o na kaua lio i ka nui o ka leo i ka hea ana mai, "E haalele i na mea kaua!" Ia manawa no, iho iho la na koa i pio a kukuli iho la no ke ahonui o na koa kaua lio o Murata II, oia o Kuaka.
          Ma keia, ke nee mai nei ka enemi me na puali koa nui, me ka malama loa o Iakekona i na kauoha; emi aku la oia ihope imua o ka enemi, aole hoi i maa o Iakekona i ka hookuu wale aku i kona mau enemi me ka lele ole ana aku e kaua ia lakou, aole hoi i ka nee ana imua a me ke emi ana ihope; ua maa mau no oia e hoopoino aku i na enemi; a pela oia i hooko ai i Kawailele me ka wiwo ole, a koa no hoi a koa.
          Me keia iho la ka hoomaka ana o ka hahana kaua o na hana o ka la, a hoohuli ae la i na hana a ke kaua maluna o ko Kenela Pakekona puali, kukulu aku la i ka laina o ka puali regemona helu 5 o Vereginia, a me na pukaa o Pekelekona i kukuluia ma kahi kupono, na lakou i hoouka aku ka hiki mua o na enemi i nee mai e halawai me lakou, he maka a he maka, iloko o na punohu uahi. Ua uwila ka hana a na koa pukaa, malalo o ke alakai ana a ka puhi olali Iakekona, a o na koa o ka puali helu 5 o Vereginia, ua hakaka lakou he la okoa, ua piha ka lewa i na enaena uwila iloko o ke ao makahi; ua naueue ka honua i ka palauia he mau eka aina e na poka boma, a ua okiia ke kanaka me he mauu la imua o ka pahi kakiwi; ua pepehi ke kaikaina i kona kaikuaana, a o ka makua i ke keiki; ua nakeke ka iwi o ke kanaka, me he iwi la iluna o ka ilina kupapau.
          O keia iho la na hiki mua o ka hoouka kaua hahana ma Wailele, o na poino a pau o ka la, maluna no ia o ka aoao akau, me ka lawe pio ia mai o 45 poe o ka aoao akau, a emi hope mai la o Kenela Iakekona, aole hoi hookahi ona wahi koa i poino iki.
          O keia hoouka kaua ma Wailele ka mua o ka halawai ana o na aoao elua i ke kahua hookahe koko. He mea haohao ka make ole ana o ko Iakekona mau koa, me kona emi hope ana iloko o ka hahana o ke kaua, aole no hoi he mea hookahi i ike i kona pakelo ana i hope, iwaena o na tausani enemi e nana ana ia ia ma na aoao a pau. "E ole hoi ka pakelo he puhi no ke ale." Ma keia wahi hooili kaua, ua hoeha iki ia ka aoao aupuni, a mano hou lakou e hoomaka na hana, aka, o ko Iakekona mau koa, ua ike lakou i ke ano mumule o ko lakou alaai; a ke alakaiia nei lakou e ke koa io, nona ka naau i piha i ke aloha, a paakiki hoi me he hao la, a me na maka me he mea la no ka manu aeto o Mauna Pohaku, ka aa pono iloko o na okaoka ahi. He oia mau o Iakekona ma na mea liilii a me na mea nui, iloko o na kaua ki-hakahaka a me na kaua nui.
(Aole i pau.)

NA AHAHUI EUANELIO.
AHA HUI EUANELIO O KA PAE AINA HAWAII.

Ua hoopanee ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poakahi mua o Iune, M. H. 1877, hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao; Honolulu, Oahu.
HAWAII AKAU.
Hoopanee ka halawai o keia Aha a halawai hou ma Eleio, Hamakua, Hawaii i ka malama o Sepatemaba, M. H. 1876.
HAWAII KOMOHANA.
Ua hoopanee keia Aha a halawai hou i ka Poakolu Elua o Sepatemaba, la 13, hora 10, M. H. 1876, ma Hauolikamanao, Kapalilua, Kona Hema, Hawaii.
HAWAII HIKINA.
E hui hou keia Aha ma Haili, Hilo, Hawaii, Poakolu akolu o Sepatemaba, la 20, M. H. 1876, hora 1 P. M.
AHA LUNA KAHIKO O MAUI.
E halawai hou keia Aha ma Wailuku, Maui, i ka Poakolu hope o Novemaba la, 29, M. H. 1876.
AHA EUANELIO O OAHU.
E hui hou ia keia Aha ma Waialua, Oahu, i ka Poakolu, la 2 o Okatoba, M. H. 1876.
AHAHUI EKALESIA O KAUAI.
E halawai hou keia Hui ma Lihue, Kauai, ka malama o Okatoba.
AHAHUI KULA SABATI PAE AINA HAWAII.
C. J. Lyons . . . . . Presidena.
Rev. S. Waiwaiole . . . . . Hope Presidena.
Rev. S. Paaluhi . . . . . Kakauolelo.
PAPA HOOKO.
J. F. Pogue.  H. H. Parker.
M Kuaea.  S. B. Dole.
W. Hall.