Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 31, 27 July 1876 — Haiolelo a ka Hon Mr W. H. Halstead [ARTICLE]

Haiolelo a ka Hon Mr W. H. Halstead

nnua (i fcn A/hh>i'llo .ru-,n>cai o k< Aepu/ii ;:i k > /' a\ahi, īt<!a> I" I 1 .■>?(>. i/ni v:' r k k,t ' tt'ni i la "/, lo l' t \t),a t W* t k< ai.iHi'u !,,• K,kahi )uan knmu. l'. v„ l'vur<:rvN.\ : - M:\noi\e ih>> o ko'n kv!io k\ ;issa ī l.uj;s\!iiak:\amnna r.o ka npau,i o Makawao Main. aoie loa i kouio iki niai ka i!iarjno iloko o ■«. e ili mai ana ilnna : o'u kr» hana t-u:ieiw a Kaa:naba lioi, € kn nku ana au i:r.ii'i o kn Alinolnoo ko knkon aupuni. a ao'e 110 koi au i moeahaiie iki e Hlo ana owau keknlii u;e:i e kue a e lunu» ' aku aaa o li.ioiei i i:a Kuhhia o ko kukou n. p !r.ail:ina ae i> ko lakou noho nrn l.i v u i'io, a i:o!io :r;a hookele i ke;:v wah: "'oki i kaieon e ho:o uei. K"\ no hoi k<»k i' . >ie au l.e kanaka maiiia wale a n nkll w \ e aksi i kn u i:ioha:io ī loaa i kek*tr •a«..f ī.o ik v . au : n:akenvake e hio ī poh iki: e i: 'okr.:a :r, ; Kekahi !r.ea, t>-:u ;a e lu-le ava ī ke ,aia::ui kaahelo lioolnln t> keia oia aka. v >i-. IV:e>ulera. r.a h:k! o!e •a u ke ! n\e : .:u : k« kahi ir.a:;ao nioha nm n« :> wa ::«> k« 'i }>oe e •:o;;o n;n: i;t: he niau !;■■;.,« .ko r.o ko a::v;:n!. u-n r. > o ko u k::aKa:.e o:n jioe. no k:« r.;ea o kue a:; \:.t : ,1;; 1 ka !!::l!::u> lioop >no K.a:niKe a n;e ::a n > ai:a a ko -i 'u!.:v.ke!riln. N la-a, īiiawae'.a o ko k:.- aka a ::.e ke Kni.nkn. a r. e ke!a *r.a:: l'.uaoie.o ka;;!ar.a e kan m.u i». . t ■ i • i: naua.a ka p Kau :ke i::a he r o» ;:» e hau.e :r.a: n: r.a :ar. . a nia ka :;>• iio: ana «ku : Ka "K:v.<:a Ka:<nra. ko kokua r.«; ar. , ka o.t ;o liooholo ; nia::;;..; o kt * i i k i . V > k t \ i hnawi na 1 .ui'.nea. kaa;.:a:ta o.« kv; t»e :nau ha.awi'ia viaia i:o k«'.a a r.e Ko.a o\i\ai,a k.aawale i hiki aku o kon* »vau huah.o.u \ kaf'.'7t"., o',•:>>?. « h\sv: mauao k*Kou « na hoa hanohano a me ka . KV.AK!t t:.akua . o ka Ahaoiolo : wale t:o ka msr.s haaw\ tia':a !ns ke kanaitji, mawaho ae o kx- a, aoiie niana hou *ft Alf»;'.a m»j» }H\a. aoh.o iv,ana o na Kuhma. n )u:'.a *u}•>:;:, o ae «' lawe wale ; ka haaw tu» «Ul» i hookaawa.i .a :.o k«k»li: ha::.*, » h,>w lilo tio kokah h.iua oko*, oun ,» hinv.*t kiiko i.ua u«v::.k> t:.5.a n* K uh.na i na huu«> o kc *uptn>t ive «>* un>* t »u*koni»kon i;o krl» han* a trr ko:\ Imm jv«k»lti. a na »».»: t«j»t .akot> ma ke »n«> h<st|Mu.> mn ka i*k«>u M;,a liaaw s.r r«,i:ho nia; a: imu* o n« I.unimakaaiu*:.*. a r.i? he m«\a 1», ro ke'* mau han* pakaht «»]f no u» 1* »*•; , 11 oi 1» tr.si v.. » i h)M«'i» »i bot «p. ka Ahav>!«so. a ; n«'!o ka !aw» jv»Uv> *ua o KeU tta: a : k,' r,a h«*::in 5 iiaawi ī» *; e ka Aaoho e h.k; k«> lawr *r i kn L-»aw .::a o kekah; hann t\k»v» » htsnawa 'kn v,. »i* h»v,a »< lawm nt> k» »»«<•<!*» t»« r.a jvv , , ;h»na e hw»*t »»»♦ k* « ko ho. o ka h.aaw;n* ; huut 9»k« no »* »v;h*T>a, K.a hrwa o ka ha *ku m«x»&htK «> 11,i »us: «' :.a o:h»!** «mh. m»; o k» h*. na i» a n* K... !>a. o Wa hoonis>\jvt|Ki niam,;a ar . ka w* ...> n.ju o i«kr\« I k* I»ii« : 1.% «»i»l 1 t»«k>MiWlkv ,

ke-da3a & n|e fea nui o a& dala © Uw» »i ua j man wahHa; a ina i lawa ole ka haawina £Īft liana i Siauaoia ai, alaila i ka wa e noho hoa ai ka Ahaolelo e hoik» mai lakoa i na i | knmo i lawa ole ai me ke nor m.au"ia kau I Ahaolelo e lioomahnahua i ua haawina nei, ! j aka e a Mn Peresiden&, ua hana anei na Ku-1 I hina o kakon. i keia wapela ? Aole loa ! Ma ! ka m. fi. 187-4 e Mr. Peresidena, aa hoo- | Lilo koloho keia poe Kuhina i na dala a ka i ! Ahaolelo oia kau i haawi ai e like me na | ! olelo o ka olelo hooholo, no kk mea, ma ka i bila haawiua, ua haawi ka Ahaolelo o 1874 | lie |i50,000 no ka hoopae lima hana, a na ! ka papa hoopae lima hana e like me ke k.a- j uawai o ka la 30 o Bck. A. I\ 18tU ka ; mana e kikoo mai iloko o ka waihona i ke- { ia mau dala i ka wa a lakou e makemake i ai no ia hann. Aka, lawe ae nei nae na poe Kuhina nei i kela dala i haawiia no ia ; hana a hoolilo no ka mpa okoa me ke kue 1 i kela kanawai, a me ka hoopnnipuni pu mai ia'u he $l. r >,ooo i hoolilo iae lakou a he $35,000j hoihoi liou ia iloko o ka waihona nupuni, a noiaila lakou i makemake ai e | nui liou mai i keia e haawi hou 'ku ■ keia kau Ahaolelo, a i §30,000 hou aku 110 ka oihana hoopae lima hana, hni $05,0<j0 e like me keia bila haaiwina hou. Aka, e Mr. Peresidena, he hiki anei ia oe a i na < hoa hanohano e ae o ka hale ke manaoio i keia, aole o'u manao pela, no ka mea, ina ! ua hoihoi hou lakou i kela dala iloko o ka ■ wailiona. nia iher» ua daia nei, eia ka haina j ' nT>le lakou i lnwe iki i kela dala mailoko ao ! 0 ka waihona, no ka mea, ua jwu i na hana i e ne, aohe dala t ia hnawina i koe e hiki ai ! ia lakou ke lawo ae. uaipau i ka hana hou aua i ka llnle alii, malaila ka hoolilo ana. ; no ka mea, o ka haawn a a lakou i noi mai ai no ka hale alii, he $10,000 ua ae aku k:i Aliaolelo, aka ma ka lj*kou hoike nae, he $:>r>,i'l l i pau ia lakou 110 ka hale alii, like me $Jl,Oll dala i hoolilo ia me ka ae ole a mana ole hoi mai ka Ahaolelo aku. Eia hou kekahi, he mau d!ala o na haawina o na alanui a me na napo kekahi i hooliloi » ma na hana e ae, no ka mea, he $i,907 ilnla i liooliloinno ka aha hulahula ; mai lie:i niai hoi keia dnla, a nn. ka Ahaolelo liei i* k.iuoha i keia poe KuL ina e hoolilo i kei:» mau dala nia ia ano ? Kia hou no he n ' dila ī haawiia e ka Ah:»olelo o 1874 no ka liaro o ka oihana wai, a he 52">,000 d\li no ka haawina wai o llonolulu nei. like me *oO,OO'J ka lmina iio ka oihana wai. a ma na hoolilo ana a lakou i hoike mni nei he 'hooljig. ia-no ka oiha'in wai, a aia la ilie:i ke ki>ena $18,721 kahi i !ioi>!i!o i;» ai, lie mea niaopopo ua hoolilom no kekahi lwuin okoa nl» ka mea. aole nn ma\r dala nei ma ki waihona. No ka men. ina paha ua luan dala 11 m a pau a'u i olo'o ae nei ma kn wai Lioiia, iua la aole i:r\ j oe Kulīiaa neie aie luui i $130,000, a Ria,ioK(.i pu hoi o keia mau dala i aie ia. liooliio h«vj iho' la no ua. poe Kuhiila uei he v4o.U'i<i. Xolaila. e Mr. Peresidenpi. penei auei ka p >- uo a keia poe Kuhina e h:\na aī. e hookomo 1 ke āupuni iioko o ka a>e. a e hooliio w.ne i na da;a e l:ke n.e ko llakoa makemake : ne makeuena ke kaliea ana ī Ah n'lolo- ro k:\ mea, v.n hooie :a ka mana ka Ahi .'e! > l'.ia lu',i no Keia mau .hla \ hoo.i', • ko'.ohe vi. o na o iln ī loaa m:u i na ai: a aupiun i e =>•• īen ke k:»na»v:ii ī no, !\ \lo n n>a k i i.\ .1 o laminn, l.i ua luKikaka n iie tui n * i » k n I i U \> a \ie Aup.w ni" aK.a. e Mr. lVro-:de:i:i. ua hookaa u» ani'i ke;:» di.a n.a na a:t> Anp.mi. ehke n-.e Ki I iKemake .■ :; i k:«>rawa: ::«.: : K::i ka :ia:..:i, - Ao.e. ;:•» l:oif.uo ia r::i kekllll ne. ir.:» la ]>;i;n. ma hookaa :.i ma na a:e ai:n:u:i. i'.a .;i. \;ae:r.; :ki ma: ka A'.e. ik i \ k k t k< \k.i : e i. "a. 1. 1 »•.»"- :;i. ino.»> >:,• pd:.i e a':ie- « i i i i lv « a ,:•>>:> ' \V >: : ke» Ki'u > i!! vl\!a ::nku i;oikek::!i; : :..k:a I. iī: o;e ke ato ae. :: a r.o r.r,e ka !Tc o!e o ka Aiiao.elo. a r..e he n.eai !a. e hu.k .ia ak.i «» a > i k» \ » '« n a ■> ī wah: hoohlo an.a, no ka i> ea. he ]» i;Kia :ke e.iua o!e ia, ■ aka, .> ka h n im d 'a inmi. no ua mea uiakt (««1 \v «!e n.\ a wka: .>!e ho; o ke A::p.i!i\ ke o.elo ne: au. iie karx;n»a kiekie k» » ī !iana iv « e {vaa si k»>kahi jvk> !:«> mau makahik; Kuhi ina ka hana oolei, K:a hou Weia ninau. K >lr. IV:vside:i». Nawai i haawi i ka mana : ke;.« jxh> Kul.ma e aie ī ke\a $loo.<.h*,< nw ka iv.v\a o ke A«puiii: A na ka Ahao',e!o liea i haaw: -4 ka man* e hooliio ae lakoa mai h\ko *e o kei» huma ī $4iV\KKt : Ke hai aku n«\ au. na Ukon iho uo mawuh e ko l»kou « e |>.>i»o na Uko«i e ukn i kna nmu «lala « lakou i ai* «i. aka, olelo i* mai }vtha oiai, wa haauii aku U k» waai. aole e h«ki ia kakou kt iim akw.i »n* j»r:a. hookaki wale «o i kv*e> »> k« hihnai »>!e īa Ukaa a e }«u l#k\»« 9 |vwv» a«L «o ka moa, n.a * h»>oktiu kei» jv* Kuh'.na. jy<* e h:»na a», he mau U |v»ko)e kv«uo kakou n»* ke a»H> JUrekalV>upa, no hoi k«kabi * Mlr. i lYnr*sden«, kr *a»ho w n«a« nei n.i »« »iaia he Kuhu»a iun « «w «i n:e ka h*4n n\aa o k.mia uku ji*av* « ho*>. mahuahua kou wai« »ho no t ka a>« Ukti» me ka )«otuaik«: »>l* « m«i, Kva krkah: * Mr. h«Mka U ka ha«a n«« i aie ta ai kr>»* m*a »UU k« K»a m< ka Kaiua. i jvu»i a kuv\l*w* *a kaki o »a «iak a Uk.>« : ukauha a.. kwi«. 9 naaw «« kakoa \ ka lvi* haa«r«tva I*. «M « l«ko« e e.v mat m«n n,< k*va mm|« ' makak;k« «i«Mu. sw h» rr*>i U e hos«tai>** hv>* ak« » *ap««v il,*ko « k« «« bp k*ok*«. «o ka »vhp*, Uk»jj i k»>*k» »tti HMW » k%k» « kik' «» k* kvx>f«|/|i« j

I keia huina, aole msū na date, keikahipo* I maikai, a wūwai e' ae paha. Ua hoolilo u& I poe Kahina nei he $75,025 ka oi aka maI mna o ka h&awina « ka Akaolelo o 1874 i haawi ai ma ka biia haawina. A i keia wa, ke noi hou mai nei i'pua daia a kakon i ike ai he koikoi na hnaheln, aka ia lakoa k» he | uuku wale no, a me he mea lā ina ao o ke- > ia na Kohina e aie hoo aka ana no, no ka j lawa ole oua maa dala nei; oiai, aohe ma'na o kakon e hoole ai, na kailiia ka mana i o ka Ahaolelo. | Maanei e Mr. Pereeidena, e hoi ae kakoa i e nana i na dala i hooemiia iho qgi, eia ka i ninau : Heaha ka mea i lawe mai ai ua ■ poe Kuhina nei i keia dala me ka ike iho i no aole keia he dala i ae ia ma ko kakoa ; mau kanawai ? Eia ka papa hela dala iae ia eko kakou mau kanawai. A ina oka papa helu keia i hoonohoia ai ko kakou kn- , mukanawai, heaha ke kuleana o keia Ku> ; hina Waiwai i lawe mai ai i keia mau dala i : hoonoho oleia ke knmukanawai ? A na maopopo no hoi iaia ke kumnkauawai oiaio ma i na aina e, oiai, he haole ka'.epa kahiko oia i ' kamaaiua i na dala. E Mr.Peresictona, he helehelena inoino ko keia lawe ana mai, me he hui ana la e hoopukapuka, & maluna o ke anpnni ka po- , ino. No ka mea, aole maoli i pilikia ke au- ' pnni i na dala maikai i laweia mai ai keia j dala emi o ke kumuwaiwai. A mamuli nae : o keia īnau hana a ua poo Kuhina nei, e | hanle ana he mau laupani dala 4 a 5 paha, I mailoko ae oka waihona aupuni. Oke ! poho oi aku o ke ino, oia no ke poho o ke ! kanaka ilihune o ka aina. Eia īio hoi e Mr. Perc!:i(]ena, ua kue mal (ipojH» ia ke kanawai i nponoia ma ka la 1 0 Aug. 1874. Oiai iia kauuha kelakanawai e lawe mai ke Kuhina Waiwai i na dala %ole e emi-malālo o ke kannlima, a e h&awi i palapala hooiaio no ua dala nei, a o na dala nei e waiho malie ia pela, uo ka hookaa ana lua māu palapala hooiaio nei. Alaila, ma keia aohe mana o ke Kuliiua e lawelawe ai i koia elala, aia no a hoihoi ia inai ua mau palapala hooiaio nei i haawiia 'kn ai, alaila, lioihoi ia "ku la ua «.lala ponoi nei i waiho ia • aka, e Mr. Peregidena, heaha ka ke Kuhina Waiwai i hana ai, eia, na lawe mai la o John Paty hg $14>,ŌŪ0 a waiho i ke Kuhina Waiwai e like me ke kanawai o ka !r. 1 o Aug , 18/4, a laweaku ua Kuhinanei a wehe ina eke, a hoohui i keia mau dala me na dala i ka waihoua, heaha konaknleana i h'.na ai pela ? no ke aha i hooko ole ai oia i ke kan.ayai ? e \vniho no jx>laa hoihoi ia mai na hona aupuni i haawiia 'kn ai no n.". il ila nei. A lieaha hoi ke kuniu o kona hoohui wale ana no ine na dala iloko o ka waihona r • O keia iho la e Mr, PereMvit'na na hu>hiona ino o keia lawelawe ana. A ma koia. ke kokua nei au i ka olelo hoOholo. e hilinai o!e ia keia poe Kuhiua.