Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 32, 3 August 1876 — Page 1

Page PDF (1.23 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.}  HONOLULU, POAHA, AUGATE 3 , 1876.  {HELU 32.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1]  a me ka maikai.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a no ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

OLELO HOOLAHA.

MAI KA HAKUAINA C. C. HARRIS, o Kailua Ahupuaa o Koolaupoko, Oahu, ua lilo mai ia makou ka hoomalu ana i na kai lawaia o Mokulua, Ahulili a me Kea. Nolaila, ua koho pono ia o JOHN A. CUMINIS i Luna nana e hoomalu a hooponopono i na mea a pau ma ia mau wahi no ka makahiki.
E hoolohe na mea a pau iaia.
W. L. MOEHONUA.
Mei 20, 1876.  [22tf]

Ama ra! Holokahana!!

UA MAKAUKAU KA MEA NOna ka noa malalo iho e hoolawa i ka makemake ma ka hana nowelo ana i na KAA o kela a me keia ano, me ka nani a me ka paa. Malaila e kiliopu ai ka holo a ka lio, me na kamaa hao i kaupaona likeia, a i hana ia hoi noloko mai o ka hao paa loa me ke kumukuai haahaa loa. Me ka eleu a me ka mikiala, ua hopo ole i ka puana ae "aohe lua e like ai. Ma Ainahou ka lua o ka Hale Amara mai ka Hale Dute mai.  C. B. WILSON,
1 1y  Kale Wilesona.

G. W. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii  1-1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."

HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia.  1-1y

LIGHT OF MY SOUL.
Royal Diadem. p. 96.

1
Ke Akua o'u, ke kahe mau,
Ke aloha ou i bama no'u.
He punawai ma kou aoao,
Malaila au e inu mau.
Cho.—Kuu Lama e, kuu Lama e,
Aole po ke launa oe me au.
Kuu Lama e, e launa me au,
Me oe a'u e pili, pili mau.
2
Kuu Lama e, ka olelo au
Ka lama no'u a mau a mau,
Malaila no e ike ia ai
Ke aloha nani e ola ai.
Cho.—Kuu Lama e, &c.
3
O oe kuu oli, kuu Kiai,
Kuu Koo paa mau, kuu Alakai;
A, me ka hau mai luna mai,
Pa mau ia'u na pomaikai.
Cho.—Kuu Lama e, &c.
4
Hoopaa mai ia'u kau keiki nei,
He keiki palupalu e;
O mai kou lima i paa au,
I ole e hina a make mau.
Cho.—Kuu Lama e, &c.
HAWAII.

ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE!
KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O KA OI WELINA HOPO O KONA MAU ENEMI.
Mokuna VII—Helu 29.

          O KA mea imua o ko Elina manao, oiai ua loaa iho la kona hoa, oia hoi ka imi hele ana'ku i kahi a na enemi e hoomoana ana ma ka aina. No keia mea, ua hele pili aina hou aku la lakou ma na aoao o ua mokupuni nei, kahi hoi a lakou nei i manao ai ua nohoia e ka enemi. He mau la ko lakou nei imi ana, a i kekahi kakahiaka nui, ua ike ia'ku la he waapa e holo ae ana mamua o lakou nei. Ma ka hoomaopopo ana'ku, me he la ua ike mai na kanaka o luna o ka waapa ia lakou-nei, a ua hoomaka e hoao e holo aku a pae i uka o ka aina, i pakele ai. Kau ia ae la na pea a pau o ka Zelina, a na ka makani aheahe i lawe pakika aku iaia maluna o ke kai malino o ke kakahiaka: Alualu aku la lakou nei i ua waapa nei, aka, aole no i liuliu, kaalo ae la ia he wahi lae ulu-laau, a i ko lakou nei hoea ana'ku ilaila, aia hoi, ua pae aku la lakou i uka, a ua nalo ka waapa, a me na kanaka a pau.
          No keia mea, ua kahaha iho la na koa o ke alii Beritania ; a ulu mai la ka manao e huli aku. Kuuia iho la ka waapa, kau aku la o Elina me Egemona, a me kekahi o na ukali koa a wiwo ole o na luina, a holo aku la lakou nei no ka aina, me ka pololei o ka ihu i kahi i manaoia ua pae aku ua waapa nei. I ke kokoke ana'ku, aia hoi ua piha mai la lakou nei i ke kahaha, no ka mea, mamua pono, e hamama mai ana ka waha o kekahi ana nui. Hoe malie aku la me ka nihi, a me ka makaukau no hoi i ka wa a kekahi ulia e kau mai ai. Ano hookunana iho la na luina, aka, paipai aku la no o Elina, a komo loa aku la lakou nei. Nana ae la ma o maanei aohe ike kanaka ia'ku, a he akea a nui oloko, kahi hoi a lakou nei e lana nei. Uliuli ke kai, a ke nana iho ia lalo, he keu o ka hohonu. Anoano na ano a pau o loko o ua ana nei, me he la he home no na uhane ino, a ua ano kau mai la ka li maluna o ke kino o na luina, aka, o Elina a me kona koolua, aole loa laua i ane hopo. Ua aa laua e hele imua, a me ka makaukau me na pono paio, ua hele aku la no imua.
          He mau minute lehulehu wale ko lakou nei nee malie ana aku, a komo aku la iloko o ka pouli haalele. Aia ma ka aoao o ke ana ko lakou nei wahi i pili aku ai, a me na lima e pahu aku ai i ka waapa imua me ka malie loa. Ua like ka pouli me he la he rumi pouli maoli, a ua anoano io no hoi, ano like me he ilina kupapau 'la i ka waena o ka po pouli. Ke nee malie aku la no lakou nei imua, a oiai lakou nei e nanea ana me ka hoomaopopo iho i ke ano e o keia wahi, aia hoi, ua holo mai la ke anu maeele o ka hikilele, a pii ae la i ko lakou nei houpo. He mau leo ka lakou nei i lohe aku,me he la eia koke iho no mamua pono. Lana malie iho la kahi waapa o lakou nei, me ka hoolohe aku i na leo kamailio.
          "O ke kuna paha e oleloia nei he wiwo ole!" wahi a kekahi leo. "Ae, oia no," wahi a kahi, "a i ano lohi iki aku makou, ina ua pau makou i ka lawe pio ia, oiai e iho pololei mai ana me ka holo."
          "A aia paha ia ke hoaa mai la, e noke ana i ka imi."
          "Ua manao mai nei o Kapena Dumesa e holo aku ma na waapa i keia po, me ka hoopunipuni aku he mau olulo, i puni mai ai lakou, ke hoomau lakou i ke kalewa ana ma keia kai."
          "Pela paha, a aole paha," wahi a Elina i hawanawana ae ai imua o kona mau hoa, "he mau kiai keia, a me he la o ka ipuka mua keia e komo aku ai iloko o ke keena noho o na powa. O kela inoa o Kapena Dumesa, ua lohe mua wau, a ua kaulana kona inoa no ka nui o kona waiwai. Nana i aihue ke kaikamahine a ka haku alii Nomana, a ke imi ia nei oia a hiki i keia la, a me he la, o ka la keia e loaa ai," pela o Elina i kamailio aku ai i kona mau hoa.
          Ano hoi hou mai la ka hiohiona koa, a me ka manao aa iloko o na luina o Elina i ka lohe ana i kana mau olelo hoolana manao, a nee hou aku la kahi waapa o lakou imua me ka malie loa. o Elina mamua loa o ka ihu a o Egemona mahope koke iho, me ko laua makaukau. He wahi ano kihi, a he kuono ae mamua pono o lakou nei, a i ke ano huli ana ae ma ke kihi, poha mai ana ka malamalama o na kukui.
          Lana malie hou iho la lakou nei malalo o ka malu pouli o na aka o ua mau kanaka nei, a hoomaopopo aku la lakou nei he keena noho io ka keia no ka powa, a he mau kiai keia. He mau kino ano weli maluna o ua mau kiai nei, he mau aahu nani i hele a kinohinohiia me na wai gula hoonani, a e paa ana na pahikaua nunui ma ko laua mau aoao. Ma ka lakou nei hoomaopopo ana i ko laua kulana a me ka laua hana, ua hoomaopopo koke aku la no, he mau kanaka laua i hoonohoia malaila no ke kiai ana i ka poe hele aku, me he la, aia maloko aku o laila, he mau mea waiwai loa, a i ole, he home no ko lakou mau alii. Kahi a laua e ku ana, oia no ka hoomaka ana aku o ka honua, a e kau ae ana maluna he huihui kukui nani, a na ia mau kukui i hohola ae i ka malamalama a puni ua wahi nei.
          Nalu iho la o Elina ma i ka lakou mea e hana aku ai, oiai, i ka wa paha o ua mau kanaka nei e ike mai ai ia lakou nei, o ka wa no paha auanei ia e kahea aku ai i ka lakou nui, a e pau lakou i ka lukuia. Pela iho la ka manao mua, aka aole i hookuu loihi o Elina i kona noonoo ana e hoopuaa wale ia. Hawanawana malie aku la ia i ka i ana aku i kona mau hoa, "e panee malie aku kakou, a i ko'u wa e lele ai iluna o ka honua o ko oukou wa no hoi ia e lele pu mai ai, a mai kali, ke hoao mai laua e paio, a e kahea paha, e hoomoe koke aku i ka pahi maluna o laua, aka, ina laua e hoopau koke i ko laua manao paio, alaila, mai hana ino oukou a e hoolohe i ka'u mau kauoha."
          Ua lokahi ko lakou manao e like me ko lakou ano mau, a panee malie aku la lakou nei, me ka nehe o ka wai. Ua lohe koke na kiai, a kahea mai la me ka leo ano puiwa.
          "Owai ka mea hele mai!"
          "He hoa paio," wahi a Elina i pane mai ai. Ia manawa koke no, e like me ka liona hihiu o ka waonahele, pela o Elina i lele aku ai, a i ukaliia e ka tiga inu koko Egemona. Mamua o ka hiki ana i na kiai ke pane hou mai, e ku ana o Elina imua o laua, kau aku la kana mau pu panapana i ko laua mau umauma, a pane aku la me ka leo mama ano koa a kuoo.
          "O ka mea mua o olua e ekemu ana, e hiamoe koke ano ka ukana a ka pauda maloko o kona puuwai."
          Hoomaopopo koke ia aku la no ke ano weli o na kiai, oiai, ua ike iho no laua, aohe wahi e hiki ke alo ae, oiai, ua hoopuiwa ia laua me ka hikiwawe loa, a ua ku aku laua me ka hemahema. E kaei ana no ka laua mau pahikaua, aka, aole e hiki ke lalau iho, no ka mea, ua maopopo ia laua, o ka hoao ana e oni ae i ko laua mau kino, o ka manawa no ia e hookuu ia mai ai na elele o ka make.
          "E kau ae i ko olua mau lima i luna me ka ekemu ole, a e hoolohe i ka'u mau kauoha ke manae olua i ko olua ola," wahi a Elina i pane aku ai me ka haka pono loa ana aku o na maka, a hookokoke loa aku la i ka waha o na pu i ko laua umauma. Kau ae la na lima o na kiai iluna e like me ke kauoha, a kena aku la o Elina i kona mau luina e wehewehe ae i ko laua mau aahu, a e hookomo i kona a me ko Egemona. He manawa pokole, ua komo ae la na powa i na aahu o Elina a me Egemona, a o laua nei hoi, ua komo iho la i na aahu o na kiai, a ke nana aku, ua like loa me he mau kanaka powa 'la. Malalo o ke kauoha a Elina, ua kupee ia iho la na kiai, hoopihaia na waha me ka welu i hiki ole ai ke uwa, a hooia aku la i luna o ka waapa.
          Elua mau kanaka i hoonohoia iluna o ka waapa e kiai ai i na powa, a o Elina ma me kekahi mau ukali iho, ua hele aku la imua. Me ka nihi malie loa lakou nei i hele aku ai, me ka alawa ana ma o a maanei. Pa mai la he ahe makani, a maluna o kona mau eheu lakou i honi aku ai i ke ala onaona i halawai ole me ko lakou mau pukaihu a puni o Beritania. Ma o a maanei o na paia o ua ana nei e kakau ana na kii nani o na Moi a me na ohana alii o na aupuni nui. E hulali mai ana ke gula a me ke daimana ma na wahi a pau a ka maka e alawa aku ai. "He ano e keia, a he nani maoli," wahi a ke koa Elina iloko iho ona. "Oi ole uhai ai no hoi keia poe mahope o ka meheu noho'na powa; o ka nani a me ka eehia o ka home o kuu Haku Alii Rikeke, ke ike nei au, ua ano hoinoino ia e keia nani. Aka, he mau nani keia i aihue, i powa, a i anunu lima nui ia e lakou mai ko'u mau oiwi ponoi o ka lahui hookahi, a kau mai la i ka pomaikai awahua maluna o lakou, a kau aku la hoi i ka poino kaumaha maluna o'u mau hoa makaainana o ka Moi i aloha nui ia; nolaila, e inu no wau, a me ko'u mau ukali i ke koko awawa o ka paio no ka make a no ke ola, i kau ia'ku ai ka hoopai maluna o lakou no ka lakou mau hewa i hana ai imua o ko ke ao a imua hoi o ka mana lani." Owaka mai la ka enaena o ke ahi ma kona mau onohi maka, a ona helehelena palupalu ona hoi, ua kau mau la he oolea papalua i ko ka liona ai-kanaka; e hoike mai ana, ua hoa ia mai la kona umauma e ke ahi wela o ka inaina ma ka hoomanao ana ae elike me keia maluna ae la.
          O Elina no mamua, a o kona hoa Egemona mai la no makona mau wawae, i ukali loa ia mai e na ilio hae o ka papa hele o ke kuna Zelina. O ko lakou helehelena, ua hiki ole ke hoohalike ia, oiai ua honi aku la ko lakou mau puuwai i ka enemi, a ua hoomaka na aa e koni me ka enaena nui. Hookahi, elua, a ekolu o lakou nei mau kapuai o ke kikoo hou ana aku, a ku hou iho la. Nihi mai la kahi ea makani a me kana ukana o ke ala waianuhea, a pae mai la hoi mahope mai, he leo! Ae, he leo, a he leo i lohe oleia kona lua e lakou mamua ae, koe ko Emeline. He leo wahine, a e mele ana me ke kani pu o ka pila gita. Holo ae la ke anunau iloko o ko lakou nei mau houpo, a ina paha he mea hiki, o ko lakou ku no ia malaila no ka wa pau ole, me ka hoolohe mau ana i keia leo lea. O ka manu noho kuahiwi i maa i ka inu wai pua o ka wekiu laau, a mele mai i ka wehe ana ae o kaiao, ua hapa kona leo, a ua nalo hoi kona kuko ia mahope o ko keia manu.
          Kau ae la o Elina i kona mau lima i ka lae, me ke kaniuhu ana iho: "Minamina wale ka hoohikilele ana i kou nanea, e ka mea a ka Mana Lani i makana mai me kena leo, aka, aohe hoi e hihi, ke pane ae nei o loko o'u, e i ae ana, 'e Elina, ke hoohiki imua o kou Makua,' a ua hiki ole ke pale ae. Ke pa mai nei keia wahi ahe lau maawe makani me ka huihui waianuhea, ke honi aku nei hoi keia ihu i ke ala paoa onaona, a ke lohe aku nei keia mau pepeiao, he leo pahee nahenahe, he manu nani, aka, aole au i hele mai a hehi i keia kahua a ka make no ia mea he nani, aka, i alo wale ia mai ia mau ino, a i hoomanawanui ia hoi na inea, no ka pono, a oia pono ka'u e imi nei, a ke haupu mai nei ka moe, e loaa ana ia pono i keia mau lima."
          He hiki paha i ka mea kakau moolelo ke puana ae, a hoohalke; ke nihi ae la he wahi moku malalo aku o Molokai, pa aheahe ae la he wahi kiu lau makani a halawai me ia, iho iho la hoi ke ala onaona o na lau lipo waonahele o na awaawa o ua moku noho kai nei o Hina, a hoomanao ae la hoi, he hihio moeuhane, a hiki ke kaena ae ka Elina o Hawaii nei, he nani kamahao no, he ala lau ahihi onaona no, a he manu leo hone nahenahe no ko kona one oiwi, i ano like me kana i ike aku la maloko o ia ana pouli.
(Aole i pau.)

Waoala, Waialua.

E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
          Ia makou e noho ana i ka lai o kanahele i hoopulu ia e na omaka kehau anu o kuahiwi, e nanea ana hoi i ke kani hone o ka leo o na manu, a e luana ana i ka olu kohai o na kumu laau i hele a uluwehiwehi i na lau lipo o kanahele, e paoa ana ke ala huihui o ka malie, ma o a maanei o kahi a makou e noho nei. Kono ia mai la ka manao e kakau i mau wahi mamala olelo, oia hoi keia:—
          Ke haohao nei paha oe i keia inoa Waoala. Aia keia wahi ma ke kuahiwi o Waialua. Aole paha he wahi maikai e ae e like me keia wahi, ke ole nae makou e kuhihewa.
          Elua pule mahope iho o ka hoike ana o ke kula kaikamahine o ka lai Ehukai nei, ua hoolana ia mai ka manao o na Kumu e pii i kuahiwi me na opio i koe iho. Ua pau ka nui o na kaikamahine i ka hoi aku i ko lakou home, koe iho he 17 me na kumu he 3. Ma ka Poalua iho nei, hoomakaukau makou no ka haalele ana ia Haleiwa. O na wahi ukana a makou maluna o ke kaa bipi, kau no hoi kekahi mau kaikamahine maluna o ke kaa, hele wawae no hoi kekahi poe; o na kumu no a ekolu ka pii ana maluna o na lio, me he mea la he 6 mile ka loihi mai ka Ehukai mai a hiki i Waoala nei. I ko makou pii ana, huhewa au la ka pipi me ke kaa i kahi e. No keia hana apiki a ka pipi, pau makou ilalo, pela ko makou pii ana mai, a hiki i kekahi wahi, kuu na wahi ukana a makou ilalo; elua mau kanaka i noho e hana i wahi no makou e noho ai, a iho hoi kekahi kanaka me makou i kahawai. I ka hoomaka ana mai e hele, me ka manao la he wahi kokoke mai la hoi, eia ka he loa maoli no; i o a ia nei ka hoi ke alanui e kikeekee ai. I ka hiki ana i kahawai, ua hoolale iho makou no ka inu ana i ka wai huihui o Waoala.
          I ka hoi ana mai keia, aole i liuliu kahi i pii mai ai, oopa e mai la no na wahi wawae, hele a hiki iluna paupauaho loa, he hapalua mile paha ka loihi o keia wahi, mai kahi a makou i noho mua ai. Aole makou i noho loa i kahi a makou i manao ai e noho no ka loihi loa o kahi e kii ai i ka wai. Kau hou na wahi ukana maluna o ke kaa, a hele mai no keia wahi a makou e nanea nei; hana ia he wahi hale no makou, miki e aku la no na kaikamahine i ka ohi ana i na lau ala o ka wao.
         
I ke ano ahiahi ana iho, himeni ae la makou i kekahi mau mele i mele ia e makou a me na hoa i hoi aku la, a mahope, hoomakaukau iho la no ka moe ana. I ka moe ana iho keia, nahua ae la na wahi kua o makou e ka uku lele, piha loa makou i ke kahaha. Hoi mai la elua kanaka, koe iho kekahi, oia no o Kahue ; he kanaka keia na makou i mahalo nui loa ai no kona ahonui a ano kokua no hoi. He kanaka oluolu, ua hana oia i na mea a pau e haawi ia aku ai iaia e hana, ua alua paha ona makahiki o ka noho ana ma ke kula kaikamahine o ka Ehukai ma ke ano hana; nolaila ua lilo ia i ano kupunakane maikai no makou a pau, ua hana oia i wahi e hoooluolu ai i ko makou noho ana ma keia wao uka. Hoi iki aku no ia i kai o Waialua, a pii hou mai no e nana ia makou, ina he pilikia no ka ai a me ka ia. Nolaila, ke haawi nei na kumu a me na haumana i ka mahalo piha iaia, a me ka hoomaikai ana i kona inoa.
          He kanaka mikiala loa keia ma na mea a pau; ka hoopau ana keia o ko makou hoike ana no ka hoomaha ana ma na kuahiwi. He nui ka oluolu, he hoomaha io no keia no makou a pau me ka manaolana, aole o na kino wale no o makou, aka, no na uhane pu, i loaa ia makou ka oi ana o ka ikaika ma ka imi naauao iloko o ka makahiki hou o ke Kula Hanai o Waialua.
          Ia olua e na Luna Hooponopono a me na keiki ulele hua medala o ka papa hele lahilahi o ka "LAHUI HAWAII" ko makou mahalo piha a me ke aloha pu.
MAKAIKAI.
Waoala, Waialua, Iulai 21, 1876.

Ua oki oe e Honolulu City.

          E ae mai ia'u e ka LAHUI HAWAII, e pane ae au ia Honolulu City, ka mea e pane nei i ka luna hanohano J. Nawahi o ka paia ala i ka hala ; malalo o kekahi wahi kumu (halahu ka ninau a ka luna o Puna,) hoopau koalaala wale iho no, ana e kaianuu nei, a me ka hookele o ka nupepa Kuokoa; i ke ahu ole nae paha ia ia la, iaia nei e ahu ai.
         Ma ka aoao 1 o ka helu 29 o ke Kuokoa o ka la 15 o Iulai, ua hoea hou mai kona mau wahi kauna manao, a ua ike ia iho, me ke kukui a ke kanaka okilo hee, ka mea nana e puhi iho malino ke kai, ahu wale ka papa-ku o kai uli, i ke o-u a ka hee i ke kakala. Pela iho la au i ike aku ai i kou manao nui ma kau pane, a ua hoolou aku nei au ia Manaiakalani, a ua lou mai nei, a i ka hoomaopopo ana i kou mau manao, ua akioma keia 1 He opu keemoa kou. 2 He opu punalua kou. 3 He lili kou aia iloko o kahi i loku ai. 4 He hoa'loha oe no na Kuhina. Malalo o keia mau kumu wale iho no kau e pane nei, a no ka maopopo ana ia'u, aia wale no malalo oia mau kumu kau e pane nei, nolaila au i noi ae nei i ka LAHUI HAWAII e ae mai ia'u e pane aku ia oe, no ka mea, "Ke pii aku nei oe i ka lapa manu ole, i ko ki Wailau, i ke ala pii a ka opae."
          E ka makamaka, o ka Luna hanohano au e pane nei, he kanaka i kaulana ma ke kulana (Lunamakaainana) ana e ku nei, mai ke kau mua a hiki i keia kau; ua pili paa keia mau ano e kaulana mau ai, a e poina ole ai i ka lahui, a hiki a kau a mau loa aku no. 1 O ka malama pono i kana hana, aohe kau i haalele wale ia ai ka hana, aka, ua makaala mau wale ia no a hiki i ka hopena. 2 O ka hoole iaia iho, aole like me kekahi poe, aia a lilo ae i lunamakaainana, o ka hukihuki ae la no ia, o na Kuhina ka hoaolelo, "Mao ka uahi he makole koonei." 3 Aohe ake oihana; mai ke kau mua o kona lilo ana i L. M. a hiki i keia wa, aole wahi meheu e hoomaopopo ia aku ai e, he ake oihana kona, aole ma ka hiona o kona kulana, aole hoi ma kona mau awihi maka, he ole loa no. 4 He kupaa ma ka pololei, he oioi no ia no Maui Hikina, a o kona ano nui no ia, ina maopopo i kona noonoo naauao ka pono a me ka pololei, o kona kupaa iho la no ia a hiki i ka pahu hopu, aohe mea nana e hookulanalana i kona manao. 5 He mea nui iaia ka poe nana ia i koho mai, o ka poe hanohano iho la no ia iaia, a o kona mau haku alii iho la no ia, wahi ana. 6 Aohe puni i ka waiwai kipe. O ka heke no paha ia o ka puka uahi ma ia ano, aohe lua mai kinohi mai a hiki i keia wa.
          Ma keia mau kumu e kaulana ai, ua pili paa loa iaia, a ua a-ai paa hoi kona makemake ia e ka lahui, a koe wale iho no paha oe a me lakou la ma iho, ka poe ma ko oukou poai (puuwai nonohua) hookahi.
          Eia ka manao nui, ma ka'u e pane nei ia oe e Honolulu City. Mai pane kikoola hou oe i ka luna hanohano o Puna, ua oi aku ka pono e kali malie iho no hoi oe a lilo oe i lunamakaainana, alaila, ike aku hoi paha makou ia oe, e hilinai ae ana ia Puna kalele ia Kau; malia paha auanei he pakeu pali aku oe ma keia mea au e palolo nei ko waha, hoopiha nupepa wale iho no oe e hoopiha ai.
          Ke pane mai nei nae oe, "aole i loaa i na makaainana o Puna ka pomaikai i na kau i hala." He loaa ole ka hoi ka hilahila ole o na lima nui o oukou i ka hapai ma kela aoao, "aole ike wale iho ia Malio." "I ka huhuki lawe a Uwekahuna." Ea, i ko ike no nae paha, hookahi no mea nana e hooikaika a hooholo i na bila iloko o ka hale Ahaolelo ea? Aole loa, aka, aia no i ka hapa nui o ka hale, a i ka Moi ka hooholo loa ana.
          Eia ka hope o ka'u pane ia oe e Honolulu City a o ke oki no ia, a o ke aloha no kou, a na ke aloha e hoopau i kou mau manao ino i hakuia e na puulu makika o lalo o Milu, a ke kui lima pu ae nei au me na kini makaainana opu maikai o kaua, e mahalo aku i ka lunamakaainana hanohano mai Puna mai, a na ke Akua e kokua mai iaia ma kana hana.
          Ai manao oe e pane mai ia'u ma keia mea, aole au e pane aku ia oe, no ka mea, aole ka'u makakila e hoihoi aku i ka ino no ka ino, aka, ina oe e kapi hou ae ana i ka lepo maluna o ka mea hala ole, e awiwi no au e hoopaa i kou mau lima me na kupee keleawe i hoopaa ia ai o Nebukanesa. E aloha auanei.  E. S. T. PA.
Hauhaukoi, Iulai 25, 1876.

E pane uuku aku au.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          E oluolu mai oe ia'u e pane uuku aku au ia J. K. Hanuna, no kana mea i hai ae nei i ke akea maloko o ke Kuokoa o ka la 22 o Iulai, Helu 30, oia hoi "Eia mai ka oiaio."
          He oiaio, ua lawe mai ka aoao o ke 'lii ia Oscar Unna i hoike, aole au e hoole ; aka heaha iho la hoi ko mea i huna ai ia mau hoike o ka aoao o ke 'lii, oia o Kepoolani a me Kaumauma? E nana mai oukou i keia i ka manawa a J. K. H. i ninau ai ia Kepoolani a me Kaumauma, "Ua hooweliweli ia anei olua e a'u e kepa me A. Unna?" Ae mai no laua me na leo moakaka lea, "ae, nau no maua i hooweliweli e kepa," ia manawa, o ka huhu no ia o ua o "puuwai omaomao" a kui i ke pakaukau, kipakuia ua mau hoike la o ka aoao o ua o J. K. Hanuna ma. heaha la ka mea i huna iho ai ia mau hoike ona, o kolekole paha ka noa. Eia ka pono, a o ka lunakanawai pono ia nana e hooholo na aoao o makou i pono, a ninau i ko Hana poe Kuokoa.
          Ke nukunuku pu ae nei o J. K. H. ia Hon. E. Helekunihi, ahu iho la paha ka pala o ka hoopii ana iho nei ia'u, a noke wale aku la no i ka mea hewa ole.
          Ua olelo iho nei ua poe la, o ka wa o ko Hon. E. Helekunihi mau kapuai e hehi hou ai ia Hana nei, o ka wa no ia e hopu ia ai, no ke kokua laibila ka! Me ke aloha.
H. KEKAHAWALU.
Lahaina Iulai 21, 1876.