Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 36, 31 August 1876 — Page 4

Page PDF (1.26 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

HAAWINA KULA SABATI
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
Ka Hapaha Ekolu.
HELU 11— SABATI, SEPT. 10, 1876.
Kumuhana.—KA WAHINE NOHO PONO.
Pauku Baibala.—Solomona 31; 10—31.

10 ¶ Owai ka mea i loaa ia ia ka wahine noho pono? He waiwai oia i oi aku i ko na momi.
11 Paulele ia ia ka naau o kana kane, Aole e nele oia i ka loaa ole.
12 He maikai no kana e hana'i ia ia aole hoi he hewa, I na la a pau loa o kona ola ana.
13 Imi oia i ka huluhipa a me ke olona, Oluolu oia i ka hana me kona mau lima.
14 Ua like no ia me na moku kalepa. Mai kahi loihi e mai i loaa'i ia ia kana ai.
15 I ka wanaao, ala ia a haawi i ka ai na kona hale. A me ka mea e maona ai na kana poe kauwawahine.
16 Noonoo oia i ka mahinaai a kuai lilo mai; Me ka hua o kona mau lima, kanu iho no oia i ka malawaina.
17 Kaei oia i kona puhaka me ka ikaika. Hooikaika hoi oia i kona mau lima.
18 Hoao oia i kona waiwai i maikai ia; Aole i pio kona kukui i ka po.
19 O aku kona mau lima ma kahi e kau ai ke olona, Lalau kona mau lima i ka mea milo lope.
20 O aku oia i kona mau lima i ka poe nele; Kikoo oia i kona mau lima i ka poe ilihune.
21 Aole ona makau e anu ko kona hale; No ka mea, pau kona hale i ke komo kapa ulaula.
22 Hana oia i na kapa hoalii nona iho; O ke kilika a me ka mea ulaula, oia kona kahiko ana.
23 Ua ikeia kana kane ma na ipuka, i kona noho pu ana me na lunakahiko o ka aina.
24 Hana oia i ka lole olona maikai, a kuai aku; Haawi oia i na kaei i ka poe kalepa.
25 O ka ikaika, a o ka hanohano, oia kona kahiko ana; E hauoli oia i ka manawa mahope aku.
26 Oaka oia i kona waha ma ka naauao; A o ke aloha oia ke kanawai o kona alelo.
27 Kiai oia i ka hele ana o kona hale, A o ka ai no ka palaualelo, aole oia e ai iho
28 Ku ae kana mau keiki a hoomaikai ia ia; O kana kane hoi mahalo oia ia ia.
29 Nui na kaikamahine i hana pono. A ua oi aku oe mamua o lakou a pau.
30 He hoopunipuni ke alohaia mai, he mea ole ka maka maikai; O ka wahine hoi i makau ia Iehova, oia ke hilinaiia.
31 E haawi aku nana i ka hua o kona mau lima; O kana mau hana, oia ke hiilani ia ia ma na ipuka.
Pauku hoopaanaau. p 30.
Mele.—Him. 335, 7—Leo Wailuku.
1 E na keiki a ke Lii,
Nauwe me ke mele ae,
Mele aku ia Iesu,
Mele i k na nani mau.
3 Oli ena pokii nei,
Naue i kahi o ke Lii,
Kahi noho no oukou
Ma ke aupuni o Iesu.
Pule no na wahine, makuahine, kaikamahine &c.
Na ninau a na Kumu.
P 10. Heaha ka ninau? Me he la, he kakaikahi ka poe e loaa ana o ka wahine aha? I na loaa heaha ka waiwai? Nana no hoi Sol. 12:4. 18:22. 19:14. 1 Kor. 1:7.
P 11. Pehea ka naau o ke kane? Owai ka i nele ole i ka loaa? Nohea ka loaa?
P 12. Heaha ka ka wahine pono i hana'i i ke kane? Mau anei kana hana ana pela?
P 13. Heaha kekahi hana a ka wahine pono? He hana aha me ka huluhipa a me ke olona? Aole anei oia i ohumu no ka hana mau?
P 14. Owai ka i like me ka moku kalepa? Ma ke aha ka like ana?
P 15. Heaha kana ma ka wanaao? Me he la he haku wahine keia?
P 16. Noonoo oia i ke aha? Ma ke aha hoi e loaa'i na mea e kanu ai i ka malawaina?
P 17. Kaei oia i ke aha? me ke aha? no ke aha? A aha hoi i kona mau lima?
P 18. Heaha kana e hoao ai? no ke aha? Pehea kona kukui? hana anei a ao ka po?
P 19. Heaha kana hana ma keia pauku?
P 20. O a kikoo aku oia i kona lima i ka poe hea?
P 21. Makau ole oia i ke aha? no ke aha? He lole hoopumehana paha keia.
P 22. Heaha kana i hana'i nona iho? Heaha hoi kona kahiko ana?
P 23. Pehea hoi kana kane? Ua hanohano oia, a hui pu me ka poe lunahooponopono ma na puka, kahi akea, kahi hookolokolo ma ia mau aina.
P 24 Heaha kana i hana'i i mea kuai aku i ka poe kalepa?
P 25 Heaha kona kahiko? E aha hoi oia i na manawa mahope? no ke aha?
P 26 Oaka kona waha ma ke aha? Heaha hoi ke kanawai o kona alelo?
P 27. Pehea oia i ka hele ana o ko kona hale? Ka ai aha ana e ai ole ai? Heaha ka ai a ka palaualelo?
P 28. Pehea kana mau keiki? A aha hoi kana kane?
P 29. Nawai keia mau huaolelo mahalo? Na ke kane paha a kela wahine pono.
P 30. Hai paanaau mai i keia pauku. Heaha ke alohaia? heaha hoi ka make mai ai? Ka wahine aha ke hiilaniia?
P 31. E haawi aku ia ia i ke aha? A na ke aha oia e hiilani? ma hea? ma kahi akea.
Mele. Ka Iesu kamaiki au. Hae Hoonani 4.
Na ninau a ke Kahu.
Na makua. Nowai keia Haawina? Ua loaa anei kekahi Haawina mamua e pili ana i na wahine wale no? No ka wahine aha keia Haawina? No ka wahine aha keia Haawina? No ka wahine mare e noho pono ana. Nui anei na wahine mare i keia wa, ua like ke ano me ka wahine ma keia Haawina? Nui paha ma kauwahi, he hapa ma kauwahi. Ma ka nana'ku he hapa paha ma Hawaii nei. Noho maikai no kekahi poe wahine mare me na kane mare, malama pono no, hanai pono i na keiki no kekahi manawa. A mahope iho, ano e, hele lalau, haalele i ke kane, malama ole i na keiki. Na keiki. Hai mai i kekahi mau wahine maloko o ka Baibala. Owai ka wahine mua? Ka makuahine o a Owai? o kakou a pau. Mahea ka mare mua ana? Heaha ke kanawai mare mua? Kin. 2:24. Owai ka wahine a Aberahama? Owai ka wahine i mahuka a hoihoiia e ka anela? Owai ka wahine a Isaaka? Loaa mahea? nawai i kii? Heaha kekahi hana pono ole ana? Owai ka wahine alohaia a Iakoba? Ma ke aha i loaa'i? Heaha kana oihana? Owai ka makuahine o Mose? Owai ke kaikamahine o Mose? Owai ke kaikamahine i hoopili loa i kona makuahonowai wahine? Owai ke kaikamahine i haalele i kona makuahonowai wahine? Owai keia makua? Owai ka makuahine o Samuela? He wahine maikai, a he keiki maikai loa kana, he keiki hewa ole, owai ia wahine? Owai ka makuahine o Ioane Bapetike? Hai mai i kekahi mau wahine maikai e ae a oukou i lohe ai. Pehea la oukou e lilo ai i mau wahine maikai? Ma ka hele ana paha i na kula kaikamahine. Maikai wale no anei lakou a pau ke puka mai noloko mai o ia mau kula? A maikai ole anei ka poe a pau i hele ole ia mau kula? Ma ke aha e lilo ai oukou, e na kaikamahine, i mau wahine noho maikai, i mau momi maikai no na kane mare? Ma ka pule paha, ma ka hoohanau houia e ka Uhane Hemolele, ma ka makau ia Iehova me ka malama pono ia ia.
Ke kula a pau. Hai mai i kekahi mau wahine noho pono ma Hawaii nei. No ke aha ka hapa o na wahine noho maikai ma keia pae aina? Pehea la e mahuahua ai ia poe? Pehea hoi e ulu hou ai keia lahui?
Mele. "Hahai ia Iesu." Hae Hoonani 8.
Noho ma na la a pau. Me ko Iesu ano, &c. Pauku 1, 2, 5.
Pule no na haumana, e hiki mai ka uhane e hoohanau hou mai, e hoo piha ia lakou i ka makau ia Iehova.
Haawina no Sept. 17, Kekahuna 12;1— 14.

Ia Lunahooponopono o ke Kuokoa a me Honolulu City.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          Aia ma ka helu 35 o ke Kuokoa, na manao o ka Lunahoponopono o ke Kuokoa, a me ka manao o ka mea kuai awa i kapa iaia iho o H C; e hoinoino ana i ka inoa o na Lunamakaainana i hoike inoa ia ma ua nupepa la a me he la he puulu okoa no, e ake ana e hoinoino mai i ko makou mau inoa i hilinaiia e ko makou mau Makaainana; a he ake e kukulu aku ia lakou a pau imua o Hawaii he poe maemae.
          Ke olelo nei o Lunahooponopono a me Honolulu C., ua ue makou i ke Kumukanawai, a ua hoike mai o ka Pauku 56 ka makou i uhaki ai—Auwe! Mahalo no hoi makou i ka nui o ko lakou ike kanawai, mahalo, a he keu no hoi a ka minamina ia lakou, ina paha o ko lakou komo i mau Lunamakaainana no Honolulu nei, ina ua pomaikai makou, lilo hoi lakou i mau loea wehewehe kanawai no keia Ahaolelo.
          Aole makou malalo oia pauku 56 i nonoi hou ai i dala. Ua ike makou, o ka hana i koe a keia ahaolelo, ua nui loa na mea i koe, a o ka haawina dala a keia Ahaolelo i hookaawale ai no kona mau lilo ponoi, ua pau o ia, a i aha la ka mea e hiki ai ke hoopau i ka hana mamua ae o ka hookuuia ana o ka Ahaolelo. A penei ke ano o keia noi ana:

OLELO HOOHOLO.

          E hooholoia e ka Moi, a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
          Pauku 1 E hookaawaleia, a ma keia ke hookaawale hou ia nei na Dala Eono Tausani Elima Haneri, mai loko ae o ka Waihona Aupuni, no ka uku ana i na lilo ponoi o ka Ahaolelo o 1876.
          Mamuli o ka Pauku 15 o ke Kumukanawai ua loaa i keia Hale Ahaolelo ka mana hookahi malalo iho o na Lani, a unuhi mai i kekahi mau dala mailoko mai o ka waihona o ke aupuni; a e hoolilo i kekahi mea i kupono i ko lakou manao. A e hiki anei i ka poai o ua poe akamai nei ke olelo ae ua kue makou i ke Kumukanawai? Aole e hiki i ko lakou hooio ke hooia mai? a ke ae mai lakou, he naaupo akaka ia.
          Eia hou kekahi kahua o ko makou kulana, ma ka Pauku 31. Ua hanaia keia olelo hooholo ma ke ano Kanawai; a ua waiho ia imua o ka Moi a ua kakau inoaia e ke Alii ka Moi ma ka la 25 o keia malama. Ua kue anei makou i ke Kumukanawai? Ua kue anei ka Moi i ke Kumukanawai? Owai o keia poe? a o ko lakou Hui paha, ke olelo mai, ua kue makou i ke Kumukanawai? He hawawa nui ka mea e olelo mai ana, he kue Kumukanawai ka Moi; a pela hoi ka Ahaolelo.
          Ke manao nei makou, o ka lakou nei ano hooio maoli, ua lawe ae lakou i ke kulana hoakamai, a aole mai, he poe kue makou i ke Kumukanawai.
          A ke olelo mai nei, "he poe makou i hoohiki e hooemi i na lilo; aka, ma ka makou hana ana, he pakaha nei i na dala." Ae, eia no makou mamuli o ka makou ae ana.
          Ina aole makou e nonoi hou i dala, aole e hiki ana ia makou ke noho hou i na hana i koe. O ke koikoi o ka hana ka mea i koe. Ina aole makou e nonoi, a e haalele paha i ka hana ua ike makou, o ka haalele ana ka pilikia nui. Aole i ike keia poe makilo i ka nui o ka hana e waiho nei imua o ka Hale.
          Eia ka Bila Haawina, aole i pau na haawina ma kona heluhelu elua ana. Ina e haalele makou i keia hana, he nui  a mea e loohi ana e keia poino. Aohe mea e ola ai no ka Moi, na Haawina Hoomau, na oihana Kuhina, na oihana Hookolokolo, a me na mea e ae a pau. Pilikia na hana hou, pilikia na paahao, pilikia na mai o Kalawao. Auhea ka oi aku o ka poino a makou e hana ai? O ka haalele anei i ka hana, a hoi aku? A o ka hookaawale paha i mau dala hou i mea e hiki ai ke hoopau pono i ka hana? Ua kohu pono anei ka huaolelo pakaha no makou, i kuamuamu ia mai ai makou? Aole anei ia makou ka mana oia mea? Aole anei o makou ka mea kupono e puunaue maikai e like me ka pono a makou i manao ai? He wahi lihi iki anei o ke kuleana o ka Luna H. a me ka mea kuai awa maluna ae o ka makou hana? Keu laua nei o ka mahaoi! keu o ka hookiekie!!
         Ina makou e haalele i ka hana no ke dala ole e hiki ai ke uku ia na lilo o kela a me keia hana a ka Ahaolelo, ina e hoomau ia aku ka hana, alaila, e lilo auanei ka hana o ka hoolilo ana i ke dala i kekahi aha e, a he pono anei ia? He oi loa aku ia o ka haihai Kumukanawai.
          E hiki anei i ua mau loea kanawai neii ke olelo mai, o na hoolilo ana a na Ahaolelo i hala a me keia Ahaolelo iho nei, e hoolako mai i na pepa, pooleta, inika, peni, nupepa, wai hau, malalo o na lilo o ka Ahaolelo, ua kue ia i ke Kumukanawai? A no ko laua hoike mua ole i ko laua kue no keia maea, me he mea la, ke hoapono nei laua. A e hiki anei ia laua ke olelo mai, ua kauoha ia ma ke Kumukanawai ua mau hoolilo ana la? Aole.
          I kekahi mau kau Ahaolelo mamua, ua hooholoia, "e hoolakoia e ka makai o ka hale i papa ahaaina awakea no na Hoa o ka hale Ahaolelo;" a ua ike ia anei ia mau hoolilo ana ma ke Kumukanawai? Aole. Pehea la i hiki ole ai i ua mau akamai kanawai nei o kakou, ke hoike pu mai, o keia kekahi mau hoolilo ana i kue i ke Kumukanawai.
          Eia koe, ia laua nei e hoahewa nei ia makou, ua kue i ke Kumukanawai ; ke a a nei laua e hooili pu aku i keia ino maluna o na poohiwi o ka Moi, no ka mea, ua hoapono mai oia i keia olelo hooholo; a ua hooili pu aku hoi i keia ino iluna o na poohiwi o ka Hooilina Moi; no ka mea, oia kekahi i kokua nui i ka hooko ana i ua olelo hooholo la.
          Minamina makou ia J. U. Kawainui, A. Kalauli, J. S. Kekukahiko, a me Moses Nakuaau, i ko lakou owili pu ana o ka Moi a me Kona Hooilina, he kue Kumukanawai, a hepakaha hoi i na dala o ke Aupuni.
          O na olelo awahua, a opu ino mai ka Luna Hooponopono mai o ke Kuokoa a me Mose Nakuaau i kapaia o Honolulu City; aole a makou pane ia laua no ia mea, aole e hiki i ko makou kulana, e haluku pu me laua iloko o ke kio lepo a laua e haunaku la, me na olelo pelapela; a i hiki ole i ko makou kulana e kukai pu aku me laua, a me lakou paha.
          O makou na Lunamakaainana i hoike inoa ia ma ke Kuokoa Helu 35.
Hale Ahaolelo, Aug. 28, 1876.

REV. J. F. POGUE; Aloha oe:
          He nu hou ka'u e hai aku nei ia oe, a nau hoi ia e hookomo iho ma KA LAHUI HAWAII, i ike mai na makamaka o kaua mai Hawaii a Niihau i ko Lanai mea hou, oia keia:
          I ka la 12 o Aug. nei, ua haalele au ia Lahainaluna, a holo aku no Lanai e malama i ka ahaaina a ka Haku; ia'u maluna o ka waapa mawaena o Lanai a me Lahaina, lohe iho la au ia Kauwenaole, ke kumukula o Lanai, ua kuokoa ka ekalesia o Lanai mai ka Ahalunakahiko o na mokupuni o Maui, a mai ka Papa Hawaii mai no hoi. I ko'u lohe ana i keia nu hou, ninau aku la au ia Kauwenaole, nowai ka manao e kuokoa? Pane mai kela, na na hoahanau no, penei nae, iloko o kekahi mau Sabati elua o Iune i hala aku nei, ua hui na hoahanau ma ka luakini o Kahalapalaoa, a o Kauaihilo o Hauula i Oahu kekahi ma ia mau halawai ana, e koho i kahunapule no Lanai. Elua inoa i waihoia, o Kealakaa a me S. Lokai, i ke koho ana, ua puka ka inoa hope, oia ke kahunapule, a mahope o ia koho ana, ua waiho hou ia mai keia manao e Kauaihilo a me S. Kahoohalahala, ua loaa ko kakou kahunapule, eia ka pono e kuokoa kakou mai ka Ahalunakahiko mai, a me ka Papa Hawaii, a na kakou no e malama i na hana ma ke ano he ekalesia kuokoa. Mahope o ke kuka ana, hooholoia iho la "e kuokoa ka ekalesia o Lanai." Ua waiho keia ekalesia me ke kuokoa malu, mai ka mahina o Iune a hiki i ka la 13 o Augate.
          I ke ano molehulehu ana iho, pae aku la makou i Kahalapalaoa, hui pu me na kamaaina, moe malaila ia po a ao ae o ka la Sabati ia. I ka hora 10 paha o ia kakahiaka, akoakoa mai ana na kamaaina, a mahope iho o ia manawa akoakoa aku la makou iloko o ka luakini. Hoomaka ia ke Kula Sabati malalo o ke alakai ana a Mr. S. Lokai, me ka himeni, a me ka pule. A pau ke kula ana, ua hoike aku au i ko'u manao, ua lohe au ma ka moana ua kuokoa ka ekalesia o Lanai nei, pehea, he mea pono anei e malama kakou i ka ahaaina a ka Haku i keia la? Pane mai lakou, e hapai no, me ka lokahi o ka manao. Ike iho la au aole i paa ka puka o ka'u hana, ia wa hoolaha aku la au ia lakou, aia a pau ka ahaaina, e noho mai ke anaina e kuka pu i ka mea i kuokoa ai ka ekalesia. Hapaiia ka ahaaina berena a ka Haku, a pau  ia, noho iho la ke anaina, kohoia o Kealakaa i lunahoomalu. Waiho aku la au i ke kumuhana. Heaha la na kumu i kuokoa ai ka ekalesia o Lanai nei? A no keia ninau, ua lawe ke anaina a noonoo. Ku mai o Kaholokahiki he hoahanau a hoike mai, no ka hana pono ole o ke kahu i noho ai mamua, oia o Rev. N. Pali, ua lawe i ke dala o ka ekalesia i waihoia ma kona lima. Ku mai o Apaki he hoahanau no a hoole mai, aole makou i kamailio iki ia mea i hoike ia ae nei e Kaholokahiki. Ku mai o Kamai he luna a kuhi pono aku la i ka lunahoomalu a me na kanaka no laua na inoa o Kauaihilo a me Kahoohalahala ke ole au e lohe hewa na lakou keia i imi ma uka o Lanai. (aole nae laua iloko o keia halawai ana) A i ka hui ana maanei, na ia mau kanaka no i waiho mai imua o na hoahanau i keia manao, e kuokoa ka ekalesia o Lanai nei, o ko makou hooholo iho la no ia kuokoa ana. Ku mai hoi ka lunahoomalu a pale nona iho, a noi mai ia Kauwenaole e hoike aku i ka moolelo o ua mau halawai ana nei a lakou. Hoike waha mai o Kauwenaole e like me na mea i hoike ia mai ia'u maluna o ka waapa, a me keia manao hou. Ina e kuokoa ana kakou mai ka Ahalunakahiko mai o Maui a me ka Papa Hawaii, alaila lulu no kakou i na mahinahou, a na kakou iho no, aole na ka Papa Hawaii, mahope o keia, hoike aku la au i ko'u manao, ua imi iho nei kakou i na kumu, a ua hoole mai nei no hoi oukou, aohe kumu, nolaila, ina pela, ke noi nei au e hoopau i keia kuokoa ana. Ninau ka lunahoomalu, a ua hooholo ia ka hoopau loa i ke kuokoa ana, a e noho no e like me kona kulana mua.
          Iloko o keia moolelo, he mea kupanaha ka ike ana iho ua kuokoa ka Ekalesia o Lanai, mai ka mahina o Iune a hiki i ka la 13 o Augate, me ka lohe ole ia a ma ka la i hoike ia ae la ua hoopau ia kona noho kuokoa malu ana.
          O ko'u manao, he kumu no o ke kuokoa ana, oia hoi ka hookomo ia ana aku o keia manao e kuokoa e kekahi makamaka o kakou, ina aole oia e waiho ia manao ina aole e kuokoa. O na dala i lawe ia e ke kahu mua, ua pau no ia i ka hooponopono ia a ua hoopau ia aole i kala.
          Nolaila, ke paipai aku nei au i na ekalesia kahu ole, mai noonoo e like me keia ekalesia, aole i noonoo pono aku i ke kumu o ke kuokoa ana, aka, puni wale aku e kuokoa.  J. B. HANAIKE.
Lahainaluna, Aug. 18, 1876.

HE MOOLELO
—NO—
T AMAKI IONAKANA IAKEKONA KA PUHI OLALI O KA HEMA, KE AHIKANANA O KE KAUA KIPI KULOKO O AMERIKA HUIPUIA, I KA WA O KE KAUA HULIAMAHI O AMERIKA.
[Unuhiia e Lutanela Robert Hoapili.]
MOKUNA V.

          A ME ka eleu nui i paa hou ae ai na koa o ka Akau, a nee hou aku la imua. Imua a ihope ko na aoao elua paonioni ana, a hakaka ana no ke kahua kaua a me ka lanakila. I ka nana ana aku, ua hahana loa ka mokomoko ana, aole o kae mai: me he kiu hoohaehae naulu la e kaiehu ana i ke kahu kaua, a hooili iho i ka hanohano maluna o ka aoao nona ka lanakila. Ua haule ka naau o na keiki eueu o ka aoao Akau, ua emi lakou ihope a ua hoonee pu ia mai la e na keiki kaeaea o ka Hema, "oki pau ka hana i ke one kani o Nohili." Ua hooikaika mai na Kenela o ka Akau e hele kapalulu mai ko lakou mau koa, aole nae e hiki, "ua uhi paa mai e ka noe, nalowale na ailana," ua nahaha lakou ma na aoao a apu, a ke aneane hoakea ia mai la ke kahua kaua, no ka keiki o ka Hema, e hoomaka iho la na eheu o ka anela e lanakila maluna o na koa o ka hema, no lakou ka lanakila a me ka hanohano o ke kahua hookahe koko o Manasas.
          Mamua ae o ka nee hikiwawe ana 'ku o na koa o ka hema imua, mahope o ke kihi akau a me waena o na koa hee o ka akau, hahai aku la na koa o ka hema ia lakou ma na alanui mahope aku o ke kahua kaua; ma keia wa no i hoomaka ai ka auhee holookoa ana o na koa aupuni, (Fedral) me he paoo-lekei la no ka heka, ka elemio i ka moae. Ua hoouna ia 'ku la na kaua lio malalo o Gen. Stuart e okioki aku i na koa o ke aupuni i mahunehune a i mokumoku hoi i na hana weliweli o ka la mawaena o na puali i nahaha ino loa, oia o Puali Zouaves. Me na pahi ke oki ana, me na lipi ka holu ana, a kahi ka neo, aohe nao paina i ka paapaa.
          O ka aoao aupuni ka oi aku, ina paha he nui na koa kaua lio o na kipi, ina la paha aohe ahailono o na koa o ka aoao aupuni nana e hai aku i keia lono i ke kulanakauhale alii o Wasinetona, kahi hoi o na poo aupuni e noho mai ana me ka manaolana, no lakou la ka lanakila o ka la hookahe koko o Manasas.
          Na na koa o ka aoa aupuni i hee mai ke kahua i hai aku i keia mau lono: A penei iho la ka hoomaha ana me ke kuu ana o ka luhi o na aoao a i elua, e hoopau ae i na hana mainoino o ke kahua kaua o Manasas.
          E ka mea heluhelu, e kala mai ia'u, he mea hiki ole ia'u ke hai aku i ka nui o na make a me na eha o na aoao elua, no ka mea, aole no i hai mai ua moolelo nei a kakou i na mea o ia ano; o ka liki wale iho no i ka aoao ikaika. O ka oi o na puali koa o ka aoao hema, oia no ka Stonewall Bregade, ua kaua lakou aole me ke ano ikaika kanaka maoli, aka, me he la ma ko lakou aoao pu na uhane demona i kokua pu ai ia lakou, ua make lakou malalo o ko lakou hae, ua paila ko lakou mau koa make ma kahi hookahi; a e like me ka paa o ko lakou alakai, pela no ko lakou paa ana a make, a kaulana ai ka inoa o kona puali koa, (Stonewale Bregade.) Ma keia hoouka kaua, ua loaa i ko lakou Kenela ka eha ma ka lima, aka, he mea ole ia, i ke kono ae a loko, ua piha oia i ka olioii, a pa tausani kona mau hoomaikai ana i na lani. Ua piha na mokuaina o ka hema i ka hauoli no na lono lanakila ma ko lakou aoao. Ma na kulanakauhale nui a pau o ka hema, ua malamaia he anaina haipule a me na hauoli he nui i ke ole ia mamua, me he la ua hookahi puuwai, a hoi iho la "ka wai ua lana malie." Ua hauoli nui na poo aupuni o ka aoao hema ma Richmond, a mamuli hoi o na hana eleu a pakelo, a koa hoi a Gen. Stonewale Iakekona, ua loaa hou he inoa ana i moeuhane ole ai mamua, he "Stonewall." Ua haohao na mea a pau i keia inoa hou ona. O keia ka inoa o ko kakou koa i bapetizo ia ai iloko o ke ahi a me ke koko—wahi a ka mea kakau moolelo o ka nupepa Independence o Ladana, ua hoike mai oia penei: "I na hora mua o ka hoouka kaua o Manasas, ua lilo ae ke au o ka lanakila i na hora hahana loa o ke kaua ma ka aoao o na koa aupuni, ia makou e nana aku ana maluna o na wahi kiekie o ia uka nahele."

Ka Huakai Hooili i Romney.

          Haalele iho la o Iakekona a hoi aku la i Winisika, ma ke kauoha mai kona mau mau poo mai, a e hooponopono i na hana a ke Kenela, maluna o na koa hou i waiho ia aka malalo o kona mana a me na puali koa e ae no hoi kekahi, ma na wahi e kokoke mai ana, a o na puali koa hoi malalo o Gen. Lolina, ua hului pau ia mai la malalo o Iakekona. Ka helena o ke kai oolea. Ma keia hana ana, ua hoi hou mai la no kona mau hoa aloha mua o ka make malalo o kona malu, i haomanawanui ai i ka inea, pololi a me na pilikia e ae he nui, oia hoi ke Stonewall Bregade. Ua hoonohoia aku lakou ma na wahi e pili ana i Kerustown iloko o na la hope o Novemaba. I ka la mua o Ian. A. D. 1862, ua hoounaia aku la ua Puhi Olali la i Bath a me Romney. O ke kumu o keia hoonaia ana o ua puhi laumilo la, i mea nana e bulumi pau aku na koa o ke Aupuni, e hana ino ana ma na wahi o Paka a me Lomane, ma keia mau wahi hoi na koa a ka akau e hana uso ole ana, "ua hapuku ohi ka ia o Kapaau," a lawe hoi i na mea a pau e loaa ana i ko lakou mau lima. A o keia mau wahi i olelo ia oleloia ae la, eia malalo o na lima kakauha o na keiki o ka akau. I ka la o Iakekona i haalele iho ai, he la molaelae malie a maikai maoli a, ua oluolu maikai ke ea, a na ia mau ea mau ea maikai pumehana i kona mai i ko Iakekona mau koa e waiho aku i ko lakou mau kapa mehana, me ko lakou manao na na kaa lawe ukana a lawe mea ae, e halihali aku i ko lakou wahi e hoomoana ai. Ua hoonanea loa ia na koa ma ko lakou huakai hele, no ka oluolu a me ka malie kalae launa ole mai. I ke kolu o ka la o ka Iakekona huakai i Romane, ua loli ae la ke ano o ka makani, a ano gela uwini maoli mai la, a hoomaka pu mai la ka helelei ana o ke Sano. No ka hiki ole ana mai o na kaa me ko lakou mau lole mahana, ua hoomanawanui na koa ma keia wahi iloko o ka ino a me ke koekoe, malaila aku lakou a hiki ma Malalo o na Kea; mai keia wahi aku ke moe la ekolu mau alanui, hookahi i Romane, hookahi i Makeneba, a he hookahi i Beka, o ke kolu o keia mau alanui ka Iakekona i lawe ai. Aohe no he ano nui o keia huakai a ka Puhi Olali i hele ai, hookahi wale no o ka hoomanawanui o na koa. He oiaio ka olelo: "o ka hoomanawanui ka mea e hiki na mea a pau i iini ia," pela i kokua mai ai ka poe haku moolelo o Napoliona i keia manao o ka hoomanawanui. Oiai na koa e nee ana iloko o ka ua lanipili, ka hau oki, a me na waikahe, a pela aku, hookahi no a lakou mea nui o ko lakou Alakai. Eia ka mea hilu, aohe mau hale lole, a aole no hoi mea uhi e ae o ko lakou mau kino e hala ai la hoi ke anu me ke koekoe mawaho.
          I ko lakou hanina ana aku i na enemi ua hookapuia na mea hoomalamalama o na ano a pau. O na kapuai wawae o na koa, ua maeele loa i ke anu, pela ka hoike a kahi koa opio i leta aku i kona makuahine, e hoike ana i ko lakou pilikia i ke anu a pela aku. Ua hu ke aloha o ko lakou Kenela i keia pilikia o na koa, ka make a ka ai, ke anu, a me na mea e ae, aohe o lakou mea e ae o lakou e ana ai, o na olelo hoolana wale no a ko lakou kenela. Ua uhi paapu iho la hoi ka hau i ka hau, aole hiki pono na lio ke kauo i na Pukuni, a he pakika na alanui a nui ka poino o na Pukaa, haihai na kolo, lepe ka ihu o na huila. Aka, aohe nae ia he mea e keakea aku ai i ko na Puali nee ana imua, no ka mea, ua paa lima aku la lakou i na pukaa a me kahi mau mea i loaa iki ka pono ia lakou.
          Aka, me na pilikia i hiki mai imua o lakou, ua lilo wale no i ka ole, aole no hoi i hookaulua ko Gen. Iakekona manao no ka hele ana imua, ua maopopo no iaia kana mea e hana ai, me he aniani kilohi la imua o kona maka. Ia Iakekona e hele nei, ke ike wale ia la no ke kahua kaua ana e hookele hou aku i na keiki o ka hema; i lakou e aneane ana e hiki aku i Kernstown, hulali ana na mea kaua a na keiki puukani o ka Akau, malalo o kekahi o na kenela oia aoaoa, me he la e kii okoa mai ana; haupu ae la ka Puhi Olali he ino o maua, ane pii kai e ka ale. Ia wa, hoouna ia aku la o Col. Patton, nana i alakai 'ka i na koa ma ke ano ki-hakahaka, me ka eleu nui no hoi oia eueu o ka hema, oia iho la ka lula o na kana i kekahi manawa. Mamua ae o ka hoouka kaua maoli ana, ua emi aku la na koa o ka Akau ma keia wahi kaua ana, ua lawe pio pu ia mai la kekahi mau koa o ka Akau, he 30 ka nui.
          No ka holo mua ana o keia wahi kaua ki-hakahaka, nolaila, ua hookuu hou mai la o Kenela Iakekona i kekahi mau mahele koa malalo ona e hoouka kaua aku i ke kulanakauhale, a o na koa a pau e malama ana i ua kulanakauhale la, ua seku ia aku lakou e na keiki o ua Puhi Olali la, me he hao la a ka wai nui, koe opala ole iho. Ua hoomau aku la na koa o ka Hema i ke alualu ana i na koa holo wale o ka Akau, a kaa ma kela aoao o ka muliwai Potomaka kau hana, "Ao ke koa ao ka holo, ke holo la hoi e holo ai." Ua ike no hoi na koa o ua puhi olali nei, he nenelu ke alanui i ka snow, noke no i ke alualu, o ka po o ka la; he keu ka paakiki. O keia hooili kaua ana, oia kekahi o na po anu huihui kehau i ike ia ma ia wahi.
          Ike iho la ua Puhi Olali nei, ua akea ke ala e hiki aku ai i Romney, nolaila, ua haawi ia ke kauoha maluna o ka puali holookoa, E nee aku imua, o Romney ka ihu o ka moku, i hooili kaua aku ai na koa o ka Hema me na mea make i na keiki pepeiao kuli o ka Akau e hoomalu ana ia Romney. (No ka Hema no keia wahi mamua, a no ko lakou hemahema, ua miki mai la na owau, a lilo mai la ka mana o na eueu o ka Akau.) Nolaila, hoomau mai la no ka Puhi laumilo o ka Hema, a kuehu aku la i na koa o kaAkau, me he opala la, a ahu iho la ka hoka i kapakai. Aole no i manao nui loa o Iakekona i ke alualu ana aku i na koa o ka Akau, e puhee nui nei mai Romney aku, a ua manao oia aia a hiki pono aku i Romney, ike ia mai la nae oia e na koa o ka Akau, he puhi oe, he ia nahu. Pau e no lakou i ka holo, aohe manao ae o ka waiwai, ua nui na lako o kela me keia ano i loaa ia lakou, mai na koa mai o ka Akau. O kaheluna o na koa o Kenela Iakekona 12,000 wale no. A hiki lakou i Romney, hoonohoia iho la o Gen. Loring me kekahi mau koa, a huli hope aku la o Iakekona me ka Stonewall Bregade i Winchester e hakilo ai i na enemi ma na palena o Harper's Ferry. Peneia iho la na kauoha i haawi ia aku e Gen. Iakekona e hoonoho ia Gen. Loring e kiai ia Romney i ka wa i haalele iho ai na koa o ka Akau ia wahi. Hookahua aku la lakou ma kela kapa o ka Muliwai o Potomaka ma kahi i kapa ia o Moorefield, ua neo ka manao, ua haule pu na aoao a i elua, mahope iho o keia mau wahi kaua ana, oiai, ua kali laua a pau ae ka ino, alaila, ulele hou ua mau keiki nei.
(Aole i pau.)