Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 37, 7 September 1876 — Page 1

Page PDF (1.20 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.}  HONOLULU, POAHA, SEPATEMABA 7, 1876.  {HELU 37.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1]  a me ka maikai.

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a no ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y

G. W. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii  1-1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."

HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia.  1-1y

A. McWAYNE.
Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.

MA ke kihi o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no, (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na lau lapaau i kela me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE!
KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA
KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O
KA OI WELINA HOPO O KONA
MAU ENEMI.
Mokuna VIII—Helu 33.

          I KA pau ana o na koa powa kiai i ka make, ua kaumaha iho la ko Elina manao no ia mea, no ka mea, he koa oia ma ke ano "lawe pio" i kona mau enemi, aole hoi e "luku," aka, he hiki ole ia ia ke pale ae ia mea, ua kaumaha oia ke pepehi. He mea maopopo no i na makamaka heluhelu i ka moolelo o keia kanaka opio koa oia mau la kahiko o Beritania, o kona ano mau no ia mai kinohi mai, a he hoao ia e pale ae i ka uhau ana aku i ka make o kana makakila, aka, he mea mau ma na hoouka kaua ana mawaena o na hoa paio, aole e hiki ke pale ia ka make i kahi manawa, a nolaila, i wahi nona e pakela ai, a e lanakial ai hoi kona aoao, ua hooko aku la ia i ka mea a kona puuwai waipahe i kue a i manaonao mau ai hoi.
          Ke moe nei na enemi me ka nanea a me ka pauhia loa ia. Aole i wehe ia ko lakou mau aahu, a e paa ana no ko lakou mau pono kaua ma na ili puhaka. Komo aku la o Elina me Egemona iloko o ka hale lole o ke alakai o ua mau powa nei, ua maopopo ia laua nei o ka hale ia o ke alii ma ke ano o kona mau hiohiona. E moe ana no ia a me kona mau ukali Lutanela.
          "E hele nihi aku kaua a e wehe malie ae i ko lakou pono kaua, i hike ole ai ke paio mai ia kakou," wahi a Egemona i hawanawana mai ai i kona haku alii, me ka leo aa a ano makaukau e hooko koke ia manawa. Aka, kau koke ae la o Elina i kona lima i kona waha e papa aku ana e noho malie, a hawanawana'ku la me ka malie i ka pepeiao o kona hoa:
          "Owai ke kanaka koa e ike ia ana kona wiwo ole, ina e aihue mua i na pono kaua a kona enemi, a ike i ka nele, alaila, aa aku e paio? Aole e kuu hoa, e paio kakou i keia poe ma ke ano he mau koa kakou no ko kakou Moi aloha, a e hoao e lawe pio ia lakou a hoike aku i mua o lakou a imua hoi o ko ke ao nei, he mana no ko Beritania e hoomalu i kona mau aina a me kona mau moana, a e hele lanakila ke kanaka ma na kula a me na waonahele, a e holo maalahi hoi na moku maluna o ka ilikai o na moana, me ka maluhia malalo o kona hae nani."
          Pau ae la ko Egemona manao, a i ka maopopo ana ia laua na ano a me ke kulana o na mea e pili ana i ke kahua o na kipi, puka hou aku la laua iwaho, a hele aku la a i ka hale lole o na paahao, kahi hoi i hoopaaia'i kona mau luina o ke aumoku. Ua ike koke mai la no lakou i ko lakou haku alii, a ua hoomaka ke ano pioo a hauoli, me ke kihaha i ke ano o ka hiki ana 'ku ilaila a me ka ike ole ia e na kiai, aka ua papa koke aku la no o Elina, me ke kauoha aku e noho malie loa lakou me ka hooho leo ole, a me ka hoolohe i kana mau kauoha, a o ka mea mua o lakou e hoolohe ole ana i keia kauoha, o ka make mai ka na pahikaua aku kona hoopai.
          "O ka manawa keia e ikeia ai ka oiaio o na olelo he mau iliohae no Elina," wahi ana i pane aku ai imua o lakou me ka leo mama nahenahe "aia wale no i ko oukou kupaa a wiwo ole, me ka malama pono i ka'u mau kauoha kakou e lanakila ai. Ua maopopo i ko'u puuwai aloha aina makua nei, ina e hoolohe ia ka'u mau kauoha e oukou, e o'u mau hoa alo pilikia, ke hai aku nei au me ka maopopo, e like me ka oiaio o ka puka ana mai o ka la ma ka hikina a napoo hou aku ma ke komohana, pela no ka oiaio o ko kakou lanakila ana maluna o ko kakou mau enemi."
          Ua puka mai la maloko o na maka o kela a me keia kanaka he ahi wela o ka manaopaa, a ua hooiaio koke aku la no ko lakou haku, he hoike ia no ko lakou kupaa mahope o kona leo a hiki i ka lanakila ana a poino paha.
          "Ano e hele mai oukou iwaho nei, oiai, ua nele ke kahua i ke kiai o na powa, ua puanuanu ko lakou mau kino i keia manawa, ua nele i ka pana o ke ola."
          Ua hooko ia keia kauoha me ka nehe malie loa, a o na pono kaua o lakou i lawe ia ai e na powa a houluulu ia ma kahi hookahi, oia no ka lakou i kii aku a lawe malie mai la, me ka lawe ole mai i kekahi o na mea make a na powa, oiai, ua papa loa o Elina ia mea. I ko lakou makaukau ana a pau, hoomaka aku la o Elina e kuhikuhi a e haawi aku i na kauoha.
          Hoopuni ia ae la ke kahua hoomoana o na powa a puni, me ka makaukau o kela a me keia, i ka manawa o lakou e lohe ai hookahi kani o ka pu panapana, o ka manawa ia e holo ae ai a hoopuni i kela a me keia hale, a e kauoha aku i na koa powa e haawi pio mai, a ina aole lakou e hooko, alaila e lalau lima aku i ko lakou mau pono kaua mamua o ko lakou puka ana mai mawaho o ka ipuka.
          Hoi hou aku la ua Elina nei me Egemona, i ukaliia e na koa ekolu, a komo aku la iloko o ka hale o ke alii koa powa. E a ana no ke kukui maluna o ke pakaukau. I ko lakou hiki ana iloko, huki like ae la lakou i na pahikaua, a me ka leo koa a kuoe no hoi, ua pane ae la o Elina, me ka hoao ana e hoala i ka hiamoe o kona mau enemi.
          "Ma ka inoa o ke alii nui, ka Moi Rikeke o Beritania nui, a no ka pono a me ka maluhia o ke ea o kona aupuni, ke lawe pio nei au i keia kahua hoomoana o na powa pakaha a pepehi kanaka, a e lilo kela a me keia kanaka o ia ano e noho ana malalo oia hana i keia manawa i mau pio na'u, a malalo o ko'u malu lakou e malamaia'i a hiki i ke kau ia anao ka hoopai maluna o lakou, e like me me ka makemake o ke alii kuu Moi," a pahu iho la kela a me keia o lakou i ka lakou mau pahikaua i ka honua, he hoailona hoi o ke kupaa mahope o ia kuahaua.
          Ia Elina e kamailio ana, ua ala ae la na powa, a me ke kahaha nui lakou i nana mai ai ia lakou nei. A i ka pau ana o ka Elina mau huaolelo, ua pane ae la ke alii o na powa, me ke ku ana ae iluna, a huki ae la i kana pahikaua.
          "He koa io no paha oe e keia kanaka opio, aka, ua komo mai nei oe i keia wahi me ka manao kuhihewa ou, a e kau aku ana no ka poino maluna ou a me oukou a pau, na oukou no i huli mai nei a loaa. Nolaila, ma ka inoa o ka mea e kamailio aku nei ia oukou, oia hoi ke Alii ka Moi o na powa o ka hikina, Carlosa Don Pero, ke lawe pio nei au ia oukou i keia po, a e hoohauoli ia ko'u naau a me na puuwai o ko'u mau makaainana, ma ko'u haawi ana aku ia lakou i ekolu la e inu i ka waina, e ai i ka ai, a e hoohauoli piha, a me ka lana o ka manao e lanakila mau ko'u hae, a e pio ka hae o Beritania a e lilo kona Moi a me kona mau makaainana i mau pio malalo o'u."
          "He mau huaolelo na au e ka powa e hoahewa oleia ai au ke haawi aku i kou hoopai kupono he make iloko o keia minute, aka, ke manao nei au e ae ana no oe, mahope iho o kou lohe ana i ka'u mau olelo hoakaka, e hoihoi hou aku i na mau olelo hoino i kuu makua alii, ka Moi hoi o'u a me oe, a o kakou no a pau!" wahi a Elina i pane aku ai me ka aa ana o ke ahi o ka inaina ma kona mau onohi maka, ua hoomanawanui no nae ia, a aole hoi i lele ino aku; he mea mau no nae iaia ka waipahe imua o kona mau hoaaloha a me kona mau enemi.
          "Ua hoopuka wau i ka'u mau huaolelo, a o ka hopena o ia mau huaolelo o ke ko wale no me ka hala ole. Aohe Moi, a aohe koa maluna o keia ilikai, aole hoi ma ka aina maloo, e wiwo ai au, a hoohaahaa iho i ko'u kulana, a wiwo me ka hoihoi hou ana i ka'u mau huaolelo, mai kamailio meia imua o'u e ke kamalii. E waiho iho oe i kou mau pono kaua a pela kou mau hoa, a e kauoha aku no au i ko'u mau kiai e lawe aku ia oukou a noho pu me na huina paahao o oukou, a hiki i ka wa a'u e lawe pio ai ia Elina, ka'u mea e imi nei, alaila, e kau ia aku no ka hoopai maluna o oukou," wahi a ua powa nei.
          Nee mai la o Egemona ma imua, e ake ana lakou e haawi aku o Elina i ke kauoha, oiai ua hoomaka lakou e moni iho i ko lakou mau haae o ka inaina i ka lohe ana aku i nei mau huaolelo hookano e pili ana i ko lakou haku alii. Aka, o ke koa oiaio, ka Elina wiwo ole hoi, aole pela kona manao. I keia manawa a Elina e papa leo nei me ka enemi, ua ala mai la na ukali o ua alii powa nei, a e like me ke kahaha o ko lakou haku, pela no ko lakou. Oiai ua paa ko lakou manao, aole mea e komo mai ana maloko o na lina o na koa kiai, ke komo no, o ka make no ka hopena, a he poe hoi lakou i ike ole i ke ano o keia mea he lawepio ia, a he auhee paha, no ka mea, ma ka lakou mau hoouka kaua ana a pau, ua lanakila mau lakou, aole loa e lanakila mai ko lakou mau hoapaio, a ua kau ia ka weli no lakou a puni ia mau ae kai, a o ka hoea ana aku o keia poe he elima wale no ka heluna, a komo iloko o ka hale lole o ko lakou haku, a ku aku imua ona me na olelo o keia ano, he mea hou ia ia lakou a he mea kupanaiaha no hoi.
          No keia mau huaolelo hope loa a ke alii powa, ua pane koke aku la o Elina me ka leo kalakala, i ka i ana aku: "O ka mea e kamailio aku nei imua ou, oia no kau mea e imi nei. Owau mai luna a lalo, o Elina no ia, o ko mau kiai au i pai mai nei, ua haalele mai ia oe, ua nele keia kahua i kou mau kiai ole, a i keia po, ke waiho puanuanu nei he 10 mau kino make o kou mau kiai. O na heluna paahao o makou au i kaena mai nei, he poe lanakila lakou i keia po, a ke kali mai nei no ka huaolelo kauoha mai keia lehelehe aku. O ko kahua, ua nele i ka mana kaua, a ua nele oe i ke kahua ole. A o kau kauoha ia'u e waiho iho i ka'u mau mea kaua malalo o kou mana, a e haawi pio aku au me ko'u mau hoa ia oe me ke kali i ka hoopai au e kau mai ai, ke hoihoi hou aku nei au ia oe, a ke ninau aku nei imua ou, a e pane koke mai oe ano: E haawi mai ana anei oe e like me ka'u kauoha? A aola paha!"
          "E haawi pio mai ana anei oe e like me ka'u kauoha? A he makemake anei oe e halawai koke me ka make?" wahi a ua kanaka powa nei me ka leo kalakala. Lele mai la oia imua me ka hoao ana mai e uhau, aka, aole i hiki pono ae kana pahi iluna, aia hoi, ua lele liilii ae la na apana ma o a maanei, i ka uhau ana 'ku a ke koa Beritania. Ia manawa koke no, ua wawalo aku la ka leo poha o ka pu panapana mai ka lima aku o Elina e haawi aku ana i ka lono a kona mau koa e nauki mai ana e ake ana e pae aku—e hooko ia kana mau kauoha. He imo ana iho na ka maka, a ua loheia aku la ka nakeke a na pahikaua, a me na leo kalakala piha inaina e puana ana ma o a maanei, me na huaolelo o keia ano: "Ano e na powa e haawi pio mai malalo o ka mana o ke koa Elina!" "E kukuli mai e na ilio a e pule mai no ko oukou ola!" "Ano, e hoolei aku i ka oukou mau mea kaua, a i ole e make ano!" "E ola ka Moi Rikeke a me ke koa Elina!" "Imua no ke alii Elina!" "E inu i ko lakou koko!" A he lehulehu wale aku na huaolelo ano like me keia i hoopukaia e na koa o Elina, me ka hauoli no ko lakou lanakila, a me ka inaina i na enemi.
(Aole i pau.)

HAINA O NA HUA MALILI A WM. ROSEWELL.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua ike au ma kou Helu 35 o ka Buke II i na " Hua" a ka mea  e noho ana ma Maui Komohana ; a no ko'u ike aole i papaia mai ka lehulehu no ka pane aku, nolaila, ua manao au he kuleana ko'u e pane aku.—
          Hua Akahi.—Haina, (a) 4.986 + lbs (b) 2.5 lbs; (c) 1.25. (Ua manao ia ma ka pika o Everesta o na Mauna Hymalaya, kahi i kau mua ai.
          Hua Alua.—Haina. (a) 16.934 + Sabati makahiki; (b) 2.446 + hora ia o kona ola ana; (c) O ka Poakahi ia, (Monday.)
          Maanei, e waiho malie au ia oe e W. Rosewell, oiai, aole oe i hooui iki i ka wai huihui o Kalena a me ka liko pua lehua o Piiholo. Owau iho no.
J. E. SIERRA LEONO.
Piiholo, Makawao, Aug. 31, 1876.

          No ka lana ana mai o ka manao e kokua aku i ka makamaka e noho mai la i ka malu ulu o Lele, nolaila, ke waiho haahaa 'ku nei au i na haina o au wahi hua i ano pala haama, a nau ia e wae iho i ke au nui a me ke au iki.
          Hua Akahi.
          Haina akahi, 4.9 + lbs. Haina alua, 2.5 lbs. Haina ekolu, 1.25 lbs.
          Hua Alua.
          Hana akahi, 1 Sabati. Haina elua, Hora 2 + Haina ekolu, Poakahi.
          A i mea hoi e waiho kue ole ai na aoao a elua, ke lalau nei au i ka maa a Davida, a hiu pololei aku i keia mau wahi iliili ala o ke kiowai kaulana o Kalena i ka uka o Makawao.
          Iliili akahi. Heaha ka loa o ke kaula, e oki ana i ka o ka poai, nona ke anawaena 289 kapuai?
          Iliili alua. Ina o ke anawaena o ke poo o Count Bisimaka he 9¼ iniha, mai ke kikowaena o ka lae, a hiki i ke kikowaena mahope o kona poo; a o ka loihi mai ka kani a-i aku a hiki i ka auwae he 4 iniha. Eia ka ninau: Heaha ka helu o kona A-i kala e kupono iaia?
          Me ka lana o kuu manao e hihipeaia ana ka lolo o ko puniu e keia mau ninau. (Na haina me na wehewehe ka mea i makemake ia.) Ke hooki nei au maanei, oiai ke loku hala ole mai la ka ua Ulalena i ka piko luna o Piiholo. Me ka Mahalo. Aloha no.
JOHNY MAIPINEPINE.
Makawao, Aug. 28, 1876.

KA HAINA O KA NANE A S. K. KALAIKINI.

E KA LAHUI HAWAUU E! Aloha oe:—
          E oluolu kou hanohano a me kou aloha lahui oiaio, e hai aku i keia manao ma ke akea.
          A ia ma kou kahua kaua o ka la 17 o Augate, helu 34 o kou mau paia kinohinohi. Ua ike ia malaila ka olelo nane a ka mea nona ka inoa maluna ae a eia mai ka haina oiaio a ko'u puuwai i kau paona iho ai me ka lawe hapa ae ma na mea ano nui.
          "O ke kulanakauhale i noho ai ua kanaka waiwai la, o Honolulu nei no ia, o ke kanaka waiwai hoi i olelo ia he eona miliona, o kapuaiwa no ia, Kamehameha V, ka Moi i make; O ka palapala ana i hana ai he palapala hooilina oiaio no ia, me na olelo ano nui i kakau ia maloko, oiai kona mau la e mai ana, (ua kauoha ia no kana keiki, a huna ia ka inoa he kaikuaana,) i waiwai ai ka nane, "he pili oiaio ma ka hanau ana, a me ke koko."
          O ua keiki la, o W. C. Lunalilo no ia, a o kona hooilina oiaio no ia ma ke koko, elike me ka mea i olelo ia ma ka nane, aka, no ko W. C. Lunalilo hoolohe ole i na olelo ano nui a kona hoahanau 'lii, ua kaulana o Kamehameha V; ma ia mau la mai, aole oia i kakau i kona inoa ma ua palapala kauoha la, a hiki i ka la o kona make ana.
          A o ka waiwai nui, o ke aupuni no ia, a me ka noho 'lii, a pehea hoi e hana ai ua keiki la, i lilo mai ka waiwai o ka makuakane ia ia, penei oia e hana aku ai: Make aku la o Kamehameha V, aole nae i akaka kona hooilina, ua waiho wale ia ka noho Alii ia mau la, a ua hakahaka, aole i akaka ka mea e noho ana ma ia wahi. Nolaila, ua noonoo iho la ua keiki 'la, a ua kaka loa i kona manao.
          Nolaila, waiho aku la oia i kona pono imua o ka lahui mai Hawaii a Niihau, a hoopuka ia kana kauoha Alii ma kana palapala hoolaha, a puni keia Paeaina, a ua koho na makaainana iaia me ka lokahi o na puuwai a pau, a ua lilo oia i Moi no ke Aupuni a me ka noho Alii. Oia ka waiwai o ka makuakane ma ke ano nui o ua Nane nei, a ke keiki o ka malu ulu o Lele. E aloha auanei.
S. B. KANAKAOLE.
Kepahoni, Honolulu, Aug. 31, 1876.

NA MEA HOU O NIIHAU.

          Pakele mai make.—Ma ka mahina o Iune i hala ae nei, hele aku la kekahi mau kanaka no Kamalino ma Pahau e kuu ia ma kahi kuuna ia, aia hoi, ua hiki pono aku o Haa ka mea iaia kekahi kaka o ka upena ma kahi i moe ai o kekahi ia he Pakanaloa, aole nae kona kino malaila, ua holo mua paha ia, koe nae kona wale, oia ka mea i pa ma ka a-i, a haalele iho la i ka upena, au aku ma uka, a hoi loa ma ka hale e pakaawili hele ai ma ke alanui, a hoomaka koke mai la ka hakumakuma, ua pehu ma na wahi a pau i pa ia mai e ua wale la, a me he mea la ua loaa i ka mai alii, a i ka hiki ana ma ka hale, ua haawiia mai ka laau kupono no ia mea, a ma ia laau i hanaia'i a loaa ke ola hikiwawe. Auhee aku na palapu a kela ia mai ke kino aku o ka mea i loohia.
          Ka mai o ka hipa—Mai na makahiki mamua i hala ae nei, ua ike mau ia kekahi ano mai maluna o na hipa, ma ka ihu a me na pepeiao na puu ino e kau ai, a mahope mai puka hou mai no he mai, ino loa keia mai, aia mahope ma kahi o ka huelo, a hiki maluna o na ka, he hemo wale mai ka hulu, a palahu ka ili me ka io, e hookupu mau ia ana e na nalo keleawe i ko lakou lepo ola (ilo) a na keia ano ilo e nahu mau, a make iho la ka hipa. Ua makaala mau no na ona no lakou na hipa, e pepehi mau ana i na hipa i loaa i ka mai, aka, puka mau mai no.
          Hoowelawawae.—Ua lohe wale au, ua kapaia ka inoa o keia nahelehele hua kuku ma Lanai he Umealu, aka, ia'u hoi he Hoowelawawae. Ua pahola ae kona ulu ana ma ka hapanui o keia mokupuni, aia hoi iloko o ka pule hookahi, elua la e hele ai i ka imi kikania, na kane wahine a me na keiki, a e keehi mau ana maluna o keia ano kuku, o ka wewela mai la no ia o na wawae, nolaila ua hoopuka mau ia he hoowelawawae.
          Hanau.—Ma Keawaula, Kamalino, hanau o Rose Kaiiwa w. na M. W. Keale k. me R. Kaleiwahine w.
M. W. KEALE.
Au g. 22, 1876.

Mai huli ka Waapa.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou lumi i keia wahi ukana a nau ia e lawe aku. I ka Poalua a Kilauea i hoolei ae ai i kona mau ohua ma Lahaina no ka pilikia puka o kona ipuhao. Hoolimalima iho la kekahi poe ohua i kekahi waapa huelopoki e holo i Makena a me Maalaea, i ko lakou holo ana a mawaho ae o Ukumehame loaa iho la lakou i ka makani, ia wa hooholo iho la na Kahu waapa e pii ana ka ale ma o a maanei o ka waapa me ka piha loa i ka liu, hoohuli ae la hoi me ke puhiia o ka makani, me ka uwe o na wahine i ka make, ia wa i hopu mai ai o Kahanuala, a me Waiholua i ka hoe me ka olelo aku, e ka i ka wai, a o ka hoe ka makou, pela kakou e pono ai. Pela ko lakou hoomanawanui ana akau i ka Lae o Kahekili, a manao ae la ke ola.  J. A. K. PAELE OPIO.
Kanahena, Sepat. 2, 1876.

KANIKAU NO HIU W.

Kanikau aloha keia nou e Hiu,
Kuu kaikamahine mai ka ua kukalahale o Honolulu,
Mai ka huikau lua o ke kaona,
Mai ka ia mili lima o Ulakoheo,
Mai ka pele kuilua o Kaukeano,
Anoano halialia wale mai no ko aloha ia'u,
Kuu kaikamahine mai ka hale hooluhi,
Mai ka ua wehe i ka lau o ka niu,
Wehe mai nei oe i ka pili me ka makua,
Wehe ka uhane ka hoa pili o ke kino,
Auhea oe hoi mai kaua.
ANE HIU-NUI.
Kanikau aloha keia nou e Hiu,
Kuu kaikamahine hoi e,
Kuu kaikamahine mai ka ulu niu o Aala,
Mai ka piina loa o Nuuanu,
Hoomaha aku kaua o ka ulu inia o Kahooahapohaku,
Kuu kaikamahine mai ke koa mokumoku o Heeia,
Mai ka ua poai hale o Kahaluu,
Ua luuluu i ke aloha e,
Auwe kuu kaikamahine e,
Auhea oe hoi mai kaua e.  S. KAI.
Kanikau aloha nou e Hiu,
Kuu makuahine mai na pali hauliuli o Koolau,
Kuu makuahine mai ke one kilo waa o Kahana,
Hana mai nei ke aloha e Mama iloko o kuu manawa,
Kuu makuahine mai ka ua maakua o Haula,
Mai ka lae au o Laniloa i ke kai,
Kahi a kaua e kakele lio ai,
Kuu makuahine mai ke kula loa o Kii,
E hiki ana ai i Nauolewa i ka hipa,
Kuu makuahine mai ka la wela o Kahalau,
Mai ka wai huihui o Huapueo,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
Auwe kuu makuahine e,
Auhea oe hoi mai kaua.  KALUHI-OPIO.
Kanikau aloha nou e Hiu,
Kuu kaikuaana mai ka paia ala i ka hala,
Hala ae me ka pono kino o keia ola ana,
Noho au me ka minamina ia oe,
Ua walea aku la paha oe i ke kui ohai.
Owaka na pua i ke kakahiaka,
Mohala na pua i ke awakea,
Ukulii na pua i ke ahiahi,
Kuu kaikuaana mai ke kai leo nui o Kakala,
Kuu kaikuaana mai ka halewai a kaua e noho ai,
Mai ka hale piha kanaka nui o ka makua,
Kaua, Auwe kuu kaikuaana—e,
Auhea oe, hoi mai kaua—e.
MI SS KULEKI.