Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 38, 14 September 1876 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, SEPATEMABA 14, 1876.
Ahahui Euanelio.
E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma Waialua, i ka la 10 o Okatoba, A. D. 1876, hora 10 A. M. E eleu ae na hoa me ka makaukau i ko lakou haawina. M. KUAEA.
KULA KAHUNAPULE.
E wehe hou ia ana keia kula ma ka Poakolu mua o Okatoba e hiki mai ana.
E pono i na haumana ke akoakoa mai ma ia la, a me ka poe hou e manao ana e komo i ke kula, ma ka hale kula i ka hora 10 o ke awakea. Malaila e hui pu ai me na kumu a e kuka pu no ka lawelawe ana i ka hana iloko o ka makahiki hou.
HOOLAHA KULA SABATI.
O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. LYONS, S. B. DOLE na Komite.
HE LONO KAUA MAWAENA O BERITANIA A ME RUSIA!
Ma ke ku ana mai a ka mokumahu Zealandia i ka hora 7 o ke kakahiaka Poakahi nei, iloko o na la he 13 me 15 hora mai Aukalana, Nu Kilani mai, ua loaa mai he mau lono mai Europa ae, e hooia ana i ka ouli kaua mawaena o na aupuni nui elua o ia hapa honua. Ua haawiia keia mau lono mena hooiaio pili aupuni, a ua manao kekahi poe he oiaio no; aka, he mea kahaha no hoi i kekahi poe ke hoomanao ae, ua wiliia na poo alii ma o ka ohana la o keia mau aupuni a paa e ke kaula paa o ka mare; no ka mea, ua mareia ke alii opio o Beritania ka Duke Ediniboro, me ke kaikamahine a ke alii o Rusia. Aka, ma o ke aumeume ana no na pono kuleana maluna o Tureke, he mea hoina Rusia i lia mau, anoai paha ua hoomaka oia e hoao e hooko ia iini, a ua ala mai la hoi o Beritania e kaupale aku. Ke lana nei ko makou manao, e pau wale ana keia kaua, oiai, ina e ala ka liona me kona inaina, a e oni hoi ka bea nui o ke anu akau, a halawai laua me ka hahana, he mea oiaio, e komo poo ana o Europa iloko o keia kaua, me he la e huli ana o Tureke a me Farani ma o Beritania la, a o Auseteria a me Geremania ma o Rusia. Ua makaukau na aoao a i elua me na pono kaua, a ma ka lono hou e loaa mai ana i keia mau la aku e hoomaopopo loa ai kakou.
E KOMO BALOTA HOU ANA.
Ma ke Kauoha a na Luna Nana Koho Balota o ka Apana o Kona, Oahu nei, e malama ia ana ke koho ana i Lunamakaainana, ma ke ano, he pani no ka noho i hoohakahakaia ma ka make ana o ka Hon. S. M. Kamakau, kekahi hoi o na Luna i kohoia no keia Apana, iloko o Feberuari i hala. Ma ka hai ia mai ia makou, he nui a lehulehu no ka poe e holo balota ana, e like no hoi me ka mea mau ia Honolulu nei. Ke manao nei makou, mai loko mai o keia lehulehu, e koho ana na makaainana i kanaka kupono; i kanaka i loaa ka noonoo maikai, ka ike moakaka, a me ka lawa i ka manao kuokoa a me ka naauao. O ke koho ana i ka poe akamai ma ke kamailio wale ana, e wawalo ana ka leo oioi me ka mikomiko o na huaolelo, a nele i na haawina kupono no ka hoopiha ana me ka hanohano i ka noho Lunamakaainana, ke manao nei makou, ua ike na makaainana i ka poino ma o ka loaa ole ana o kahi pomaikai ma o na Luna oia ano e noho nei. Ua kohoia kekahi mau Luna akamai kamailio, a hawawa ma ka hana, a ke pahola aku nei makou i ka leo noi imua o na makamaka, e pani i ka pepeiao, a mai hoolohe i na leo wai kahe o ka ole; aka, e kaakaa na maka, a e hoomaopopo i ka hana a me ke kulana o ke kanaka, a ma ia kaupaona e ana like ai, a koho.
MAIKONI SIA.
MA KE ku ana mai o ka mokuahi Zealandia i ka Poakahi iho nei, ua loaa mai ia makou na lono no Maikonisia mai, a ma ka lokomaikai o J. E. Chamberlain, ua hiki ia makou ke pahola aku imua o na hoa heluhelu i kekahi mau mea hou no ua aina nei i noho ia e ko kakou poe kumu.
O ka mai o ke kumu haole, oia o Mr. Snow, nona na lono i haawi mua ia mai e i ana, ua loohia ia oia i kamai lolo mai luna a hala i lalo o kona kino holookoa, ua maha iki kona mai, a ke pii hakalianei kona maikai. Ua manao ia e hoimai ana laua me kana wahine maluna o Hoku Ao i keia hoi ana mai.
O ko lakou makamaka hoi i aloha nui ia, o Kahele mauna , nona na lono walohia i pae mai io kakou nei iloko o na la i aui hope aku la, he mau lono hoehaeha hoi e i ana ua make ka hoaaloha, a hoa hana hoi, ke hai ia mai nei he fiva kona mai i make ai. Iloko o na la pokole loa, he elua a ekolu paha kona waiho ana i ka mai a make aku la. Iwaena konu o kana hana ke kii ana o ka lima menemene ole o ka make. Iloko no oia o ka hale halawai kahi i lawelawe ai e ao ana a e alakai ana i kanaka i kahi o ko lakou pomaikai, o ka hiki koke iho la no ia o ka leo, "Ua pau; kuu ia iho ka luhi; hoi mai i kahi e maha'i." Aohe i pau ka halawai, hoi e aku la o Kahelemauna i ka home, waiho iluna o kahi moe, a iloko o ia mau la koke no, hoi loa aku la i ka home ma o, maluna.
Aohe lono kaumaha e ae. Ua holo pono na hana a pau. Ua piha ko kakou poe kumu i ka manaolana. E paa pono kakou i ko kakou aoao o keia auamo o ka hana ma na aina e. E hookanaka, a e manaolana e like me lakou la ma Maikonisia.
Na Anoai o ka Ahaolelo.
Ua oleloia, i ka manawa a kekahi mau hoa hanohano o ka Ahaolalo e koi ana i ka Ahaolelo e hoopanee, "e pau ana na hana iloko o na la he umi," pela io paha, aka, ke manao nei makou, e haule pu ana ia mau la he umi, a e aneane ana e hiki aku i ka iwakalua a oi aku no. He nui loa ka hana i koe iho, a ke hoea mau mai nei no na hana hou i kela a me keia la.
Ma ka Poakolu i hala, ua waihoia mai he olelo hooholo e hoolakoia i mau mea ai no na hoa, i noho paa'i maloko o ka Hale, a holopono na hana me ka hikiwawe. Ua kue ikaika ia keia mea, a ua hoopaneeia.
Ua hai mai la ka Hon. Mr. Kaai imua o ka Hale, i ka make ana o ka Hon. S. M. Kamakau ma ka Poalua iho, a noi mai la e hoopanee ka Hale a noho hou i ke kakahiaka Poaha, no ka hoohanohano ana i kona make. Ua kokua mai la ka Loio Kuhina W. R. Castle i ke noi, a pane mai la i keia mau huaolelo:
E Mr. Peresidena:—He mea kupono loa e lawe ia mai kekahi olelo hooholo o keia ano i keia manawa. Ke hauoli nui nei au i ka hoomaopopo ana he manao hoohanohano ko keia Hale i ka make i kaumahaia. I ko'u mau la opio, ke hoomanao nei au i ka lohe ana i ka inoa o S. M. Kamakau ma na mea a pau e pili ana i na mookuauhau o keia Paemoku. Ua loaa ia'u ka noonoo ana nona ma ke ano he kanaka oia i hoolakoia ma kona naau me na kaao a me na moolelo, e malama ana no keia mua aku, na hiona kaulana o na kupuna Hawaii i mahui wale ia.
Iloko o na makahiki hope mai, ua ano hopohopo au no kona mau manao pili laulaha. Ua like ole kona mau manao me ko'u, a ua ulu mai la ka manao ua kuhihewa oia. Aka, i keia la, he mea pono ia kakou e mahae mai, mai keia kanaka, na hiona i kuleana ole ai ia, a e makaikai i kona kulana ma kona ano oiaio. Aole o S. M. Kamakau he kanaka naauao loa, a moakaka paha ma kona mau manao laulaha, alaila, e hoolei ae kakou ma kahi e, i kahi o kona moolelo e pili ana i kona manawa e noho ana malalo o ke kuhihewa, a e kamailio ano nona ma kona ano oiaio maoli. Ma ke ano haku moolelo a mookuauhau hoi, ua ku moakaka a hookahi oia mawaena o na mamo o Hawaii. He kanaka oia i kupono ai ke kapaia he hailona no Hawaii. He kakaikahi ka poe i koe iho i keia la e like me kona ano, ka paa maemae ana i na mookuauhau kahiko o Hawaii nei. Ma kona mau noonoo ana, nona ponoi iho ia, a he keu kona hoomanao o ka paewaewa ole, a pololei hoi. O kona mau hoike no na mookuauhau ua kau mau imua o kona mau maka, a oia mau hopuna ke waiho mai imua o ka mea hoolohe, e paa pono ana me ka poina ole. Ma kana mau moolelo i kakau ai a paiia, me na mookuauhau nui ana i hooikaika ai e hoopaa, ua lilo o Hawaii he aie iaia no ka manawa pau ole. O na kanaka o keia ano, he poho ko Hawaii no ka nele. Aohe a'u mea e ae i ike e hiki ana ke hoopiha i kona hakahaka. O na aoao i kakau ia e ka mea i make i aloha nuiia, e piha ana he mau buke lehulehu; he mau buke e hanohano ai na waihona buke kiekie, oiai o ko lakou mau hoike ana, he moolelo no kekahi lahui maikai.
Aohe mea haahaa loa i nele ka loaa ana o kekahi mau ao ana mai ke ano o kona ola. Mai kona noho'na, he nui na ao maikai e loaa ana. He pomaikai nui, ina he mea hiki ia Hawaii ke kaena ae no ka lehulehu o kona mau manao o keia ano. Oia noho'na ano nui i hala, e like me ka loihi o ko Hawaii ola ana, pela no e pono ai ke hoomanaoia kona kulana; oiai, ma na wahi a pau e ikeia'i na ano o kana mau hana ano nui. O na ano mookuauhau nani loa oia na mea i kakauia me ka peni mai kona mau hoomanao mai. E kulu iho ka paka waimaka o ke aupuni no kona mau hoomanao ana; aole no ke kanaka kuhihewa ia o keia mau makahiki pokole i hala iho nei, aka, no ka haku moolelo a me kakau hoomanawanui me ka hooikaika. Me ka lokahi e hui pu kakou ma ke kokua ana i ka olelo hooholo i hapaiia e ke alii Mr. Kaai, a ma ka hoopanee ana i ka Hale, e malama i ka la mamuli o ka walohia no na hoomanao ana'e nona.
HE LETA MAI NA AINA E.
PILADELEPIA, IULAI 20, 1876.
ALOHA:—Eia hou no au ke hai nei i ke ano o ka'u huakai e hele nei me ka ohana ole. O kuu leta mua a'u i kakau aku ai i Kapalakiko. Kuu leta i Nu Ioka, a o keia leta a'u e kakau nei. Eia au i Piladelepia; e hai aku au ia oe i ke ano o Nu Ioka, ia makou ilaila, he nui loa ka wela o ia aina, aia he lole lahilahi alaila pono, me ka pulu no nae i ka hou; nui no na kanaka oia aina. I kekahi ahiahi, hele aku la makou i ka holoholo, ia makou i hele aku ai a ma kekahi kihi o ke alanui, lohe aku la au i keia pila, lea no hoi ka leo, ia nana ana aku o'u, ike aku la au he wahi haole ilihune me kahi wahine, a me kahi pepe uuku e hele makilo ana, o kahi wahine me kahi pa e noi ana i dala; a no ka nui o kuu lealea i ka pila, ku iho la makou a hele mai la ua mau mea nei e hookani ia makou me ke noi pu mai i dala, haawi aku la makou i ke dala, hookani hou kela me he ala he hapalua hora, aloha aku au, he nui loa ka poe ilihune i hele mai e noi i dala, ilihune i like ole me ko kakou. Alua paha o makou la i Nu Ioka nei, haalele makou ia wahi a holo a kau ma ke kaa ahi, elua paha hora a hiki ana i Piladelepia, i ka hiki ana ma keia aina, akahi no a loaa ia makou kahi oluolu e kupono ai a maikai, he like loa me Honolulu ka oluolu o ke ea. Olelo mai nae na kamaaina, pomaikai loa makou i ka hiki ana i na mahina oluolu, aohe wela, aohe e like me mamua aku ehiku make no ka la hookai, nui loa ka poe make piha pono ka pa ilina. Ia hiki ana o makou ilaila i ka hora 12 paha ia, hookipa ia aku la makou i kekahi hale, kahi ka lauoho, komo kapa maemae, a iho ana makou i ka hale hoikeike o Piladelepia. Ia nana ana aku o makou, aole i kanamai o ka nani, o i makaikai aku makou a luhi, a ua hiki paha i ka hora elima hoi ana i ka hale, moe ma ia po a ao Poaono hele hou ana makou, akahi no a ike pono ia na mea nani oloko. Ia nana ana aku o'u, ahewa ka maka i ka mea o ka nani, o i hele aku a manaka, ke kaimana, gula, kala, aniani a me ka hao; ke silika, huluhipa o na ano a pau, aia no malaila kekahi lei daimana he $60,000 ke kumukuai, ua lilo nae i ke kuai ia, aole nae e hiki ke laweia, aia a pau o Novemaba, alaila laweia.
Hele makou e huli i ko Hawaii mau wahi mea hoikeike, a loaa ia makou, i ka nana ana aku aohe nui, aka, he nani no nae hoi, hele loa aku la au e huli i ke ko a ke Kiaaina o Maui, a'u i ike ai ma Lahaina, a ike wau e waiho ana ua haki ka elau. Aole wau i ike ke kalo malaila, o na wahi mea a'u i ike, he mau pahu kopaa no Lahaina, he ahuula, mau umeke laau, he lei koa, kahili, papale pu, me na akua o ka wa kahinani i loaa mai Hawaii mai, ke kii kekahi o ke kulanakauhale o Hilo, a me ke kii o Iao i Wailuku, me ka mauna o Haleakala, na Mr. Bailey i kakau. Na hae Hawaii no hoi, me na hua olelo mawaho o ka paku, "E mau ka Ea o ka Aina i ka pono." o ka mea ia a makou i ike ai, o ko Hawaii keena hoikeike.
I nana wale ia no e makou a po ia la, me ka hiki ole nae o makou i ka hapalua o ua hale nei, aole e puni kela hale ke hele ia i ekolu la me ka nana nae i na mea nani a pau; pau ia, hele aku la makou he hale hou, i nana aku ka hana, he kaa wale no o kela a me keia ano, ua paa no me na lio, kuhi oe he lio maoli, eia ka he kii laau wale no, e nana a wainui ka maka, e helu a moloa, aohe e pau ka nani o neia mau aina, eia nae iloko o oia nani, aohe o'u hoihoi aku, e ake no wau e hoi i ka aina hanau. Ia makou iloko o ka hale hoikeike, ninau mai la kekahi wahine haole, heaha la ka inoa o ke kalo ma ka olelo Hawaii? Hai aku la wau he kalo no, ninau hou mai la kela, no Hawaii anei oe? Ae, aku la au, i aku la au, o keia mau mea a pau mai ko'u one hanau mai, ninau mai la kela i ke ano o Hawaii; i aku la au, o kekahi no ia o na aina maikai o ka honua nei.
Eia keia, o na mea kuai maanei, aohe e loaa wale mai, 5 keneta o ka maia hookahi, he hapalua a he hookahi dala ko ka ipu haole, he 20 keneta o kahi kiaha wai lemi.
Ma ka Poaono, Iulai 22, hele hou makou ma na hale hoikeike, ike aku la wau i ka hanaia ana o ke aniani eia ka hoi he hehee wale no ke aniani i ke ahi. Hele hou makou ma na hale hana hao, mai laila ae makou a ke kaona i na hale kuai, i nana aku ka hia ua like no me Kapalakiko ka piha pono o na alanui. No ke dala Palani, aohe e lilo maanei. Ma ke ahiahi o ka la apopo, Iulai 24, e hoi hou ana makou i New York, a malaila ae e au aku ai i ke kai no Enelani. E pule oukou i ka Haku no'u, i hooloihi ia mai ko kakou ola, a ike hou he makua a he maka, a pela no hoi wau e pule ai no oukou.
Ma nehinei, Iulai 23, holo aku makou i kai o ke kaona, hora 2 paha hoi ae la makou a ka hale hoikeike o Piladelepia, aia hoi malaila kekahi Balloon e hoomakaukau ana e lele, kakali iho la makou a loihi, hele aku la au a kokoke, kuu paa aku no hoi koe i ke kaula o ka baluna, kahea e ia mai hoi au, no ka piha loa no nae hoi kekahi i na kanaka. Elima minute o ko makou kali ana, lele ana ua baluna nei, hookahi haole oluna, me ka hikiwawe loa o ka lele ana, nana aku la makou me he wahi puolo la ka uuku iluna o ka lewa. Hoi aku la makou a ka hotele, a ma ia po iho, nui loa ka ua, a ao ae la pule, hora 3, haalele aku ia Piladelepia, iloko no o ka ua ko makou hoi ana i New York, e ua ana no hoi ia aina. A Poakolu, e haalele ana makou ia New York a holo aku i Enelani, a iloko o na la he 10 ku aku i ka aina.
***
KAPALAKIKO, JUNE 30, 1876.
ALOHA NUI.—Eia wau ke ike nei i ka nani o keia wahi. He nani lua ole a'u hoi i ike ole ai mamua ma na moeuhane. E hai aku au ia oe i ka mua o ko makou haalele ana i ka aina. Ua haalele aku la makou ia Honolulu i ka Poalua a ku mai la makou ma Kapalakiko i ka Poakolu o kekahi pule mai iloko o ka hookahi pule o ko makou hele ana i ka moana, ia makou i holo mai ai aohe luai o na mea a pau, owau wale no ka luai, i luai wale ia no e aʻu a hiki i ke kakahiaka Poakahi me ke komo ole o kekahi wahi huna ai. A ka Poakolu ae oia no ka la i ike ia ai ka aina, a akahi no au a manao ae he ola i ka hooho ia ana ae o ka aina, oi holo aku a ike ia ke kulanakauhale kani aku la ka pu o ka moku, i nana aku ka hana ia wahi nani, o ka pau ae la no ia o kuu manao i ka make, olioli mai la ka manao i ka ike ana i ka aina, a pili ka moku i ka uapo, ku ana na kaa nui, ua like ke kiekie me kekahi o na hale kuai o Lahaina. Kau aku la makou ma ke kaa o ka Hotele Alii a holo aku la a hiki i ka Hotele, aole lua o ka nani e like me keia. O ka Hotele a makou e noho nei, ua like kona kiekie me ka puka uahi o ka hale wili o Lahaina a kiekie ae paha. Holo aku la ko makou a komo loa no iloko o ka hale, i nana ae ka hana, ku i ka weliweli; alakai ia aku la makou a loko o ka rumi hookipa, i nana aku ko'u hana, ilihia i na noho, he weleveta wale no ka moena, he weleveta na pale puka aniani, he hihiu loa no na mea a pau. Pau ka noho ana a makou iloko o ka rumi hookipa, kii ia mai la makou e kekahi haole, komo aku la makou iloko o keia wahi rumi uuku, ua hele a piha ia manawa. He kani ana no ka bele, hala ae ana ia rumi, kani hou ka bele, hala ae ana ia rumi, ia kani hou ana o ka bele, hiki aku la makou i ke kolu o ka rumi, me ka ike ole nae o'u i ko makou wahi e hele nei, ke kuhi nei no au eia no makou ilalo, eia ka makou iluna i ka ha o ka hale. Auwe! Ka mea hou e! Alakai ia aku la makou a ko makou mau rumi nani, ua like no ka nani o na rumi moe me ka nani o na rumi hookipa o kuu aina. O na noho he weleveta wale no, aole au i ike he wahi moena pake kekahi o ka lanai, mai ka hale ekahi a hiki i ka walu o ka hale i ka wekiu he weleveta wale no. O ke pili o ka hale he aniani aohe pili maoli, ina e nana ae iluna hai ka a-i. Na aninai o na rumi moe, ua like no kona nui me ka puka komo. Moe iho la makou ia po, kakahiaka ae, lawe ia mai l a ka makou mau mea ai o kela ano keia ano, ai aku a haalele. Hookahi no aʻu mea ono e noho nei, o ka poi me ka amaama hou. Noho iho la makou a hiki i ka auina la, hele aku la makou i ka holo kaa, i nana aku ka hana i na hale, hewa ka maka i ka nani o Kapalakiko. O ka palena o ke kiekie o ka hale i ka 10 hale, nana aku i na alanui, me he la, ua hali ia i ke kapa ulaula, i ka paa i ka hae, aohe e ike ia aku kau hale kuai i ka welo a ka hae, mai kahi aoao a hiki i kekahi aoao o ka hae, mai kahi aoao a hiki e kekahi aoao o ke alanui, o loko o na hale, nani na mea kuai, ka lole, papale a me na mea e ae.
A ka Poakolu haalele makou ia Kapalakiko a holo i St Louis a malaila aku a hiki i Europa, Enelani. O ka la ehiku paha o Sepatemaba, alaila huli hoi mai makou i Kapalakiko. Maikai ke ola kino o na mea a pau.
Eia ae ka la nui oonei, i ka la eha o Iulai, aohe au i hiki aku ia la, paa e kuu leta aole i ike i ka lealea oia la. * * *
KE SOLOMONA ELUA.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Eia ae kahi puolo mea hou, nau e lawe aku na na hoa puni mea hou o kaua. Ma ka la 27 o Aug. ma ka hale noho o Rev. J. Manuela ko'u hooluolu ana no na po elua, a mai iaia mai ko'u lohe ana i keia mea hou.
Ma na la i hala ae nei, ua hoopii ia ke Kahu Ekalesia e kekahi hoahanau, imua o ka aha luna o Kaneohe, no ke kumu hoopii, e hooponopono ia laua elua no ka o-o, a laua i hooponopono ai mamua ae, aole nae ko.
Ua kohoia ka lunahoomalu e hoomalu ai i ka hana. A noho mai ka mea nana ka hoopii, a me ka mea i hoopiiia, a me na luna i akoakoa mai. I ka hooponopono ana a ka lunahoomalu i keia hihia: eia kana imua o ka ahaluna, e laweia mai kela o-o imua o keia aha?
I ka hiki ana mai o ka o-o imua o ka ha, alaila, penei ka hana a ka lunahoomalu, olelo oia imua o ka mea nana ka hoopii, a me ka mea i hoopiiia, a imua hoi o ka hale, "e uhakiia keia o-o i elua apana, alaila, e nele like olua a i elua."
I ka lohe ana o ka mea nana ka hoopii, e i mai ana kela, "ua pono kela, i nele like maua i keia o-o."
Olelo nae hoi ke Kahu, "aole pono keia olelo hooholo a ka lunahoomalu, no ka mea na'u no keia o-o, a ke minamina loa nei au i ko'u waiwai, i ka lawe wale ia e ke kolohe ma ke ano aihue."
Aole nae i pau ka hana a ka luna hoomalu no keia mea. Penei kekahi hana ana i hooholo ai, ninau aku la oia i ka mea i hoopiiia, "he hoike no kou no keia o-o?" Ae, wahi a ka mea i hoopiiia. "E lawe ia mai imua o keia aha," wahi a ka luna hoomalu. Mamua o ka hiki ana mai o ka hoike, hana mua iho la oia i na o-o ekolu a waiho maluna o ke pakaukau me ka like loa o ka waiho ia ana.
I ka hiki ana mai o ka hoike imua o ka aha, eia ka ninau a ka luna hoomalu i ka hoike, "e koho mai oe, auhea la o keia mau o-o ekolu ka o-o a ke Kahu i lawe ia e ka aihue, e hoike mai oe me ka pololei."
Alaila, koho no keia hoike me ka pololei me ka olelo aku i ka luna hoomalu, "Eia no ka o-o a ke Kahu, aole nalowale keia o-o ia'u, no ka mea, ua maa makou i ka ike i keia o-o, na ke Kahu keia aole na ia nei."
I ka ike ana o ka luna hoomalu a me ko ka hale, ua holo ka pono ma ka aoao o ka mea i hoopiiia, alaila, eia ka olelo a ka luna hoomalu, "Na ke Kahu keia o-o aole nau e ka mea nana ka hoopii." A eia hoi ka ka mea nana ka hoopii i pane aku ai, "E hoopii ana au i keia Kahu imua o ka aha kanawai o keia ao no kona kue ia'u."
O keia iho la na hana i hanaia e ka aha luna o ekalesia ka o Kaneohe, i ke Kahu ekalesia, me ka hoahanau, a ma na hana a ka luna hoomalu a kakou i ike ae la maluna. Aole anei he Solomona elua keia, he Solomona elua io no ma ka aha luna o Kaneohe iloko o na la i hala ae nei. Me ka mahalo. S. P. K. MALIHINIHELE.
Sept. 2, 1876.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi puolo, ma kahi kaawale o kou kino.
Eia ma ka apana o Kikihale kahi i noho ai o keia kahuna; o Kane kona inoa, ua lapaau ia Emalia wahine no Kikihale no. I kona lawelawe ana e lapaau, ua noi mua oia i $7.00, alaila lapaau ; a loaa keia mau dala iaia, o kona hoomaka no ia i ka lapaau ana, a hala he mau pule, aole i loaa mai ka oluolu i ka mea mai. Alaila, olelo ke kahuna, e kaapuni kana ia Oahu nei a puni, o ke ola no ia o ko mai.
Hele kaapuni iho nei laua a puni Oahu nei, aole he loaa iki o ka oluolu i ka mea mai. A pau ia; olelo hou kela, "he mai ko ia nei no ka aina, e hanaia ka aina i ola ia nei." A ae ka mai, noi kela i mau hapalua dala eono, a i mau punako i ekolu, a i hookahi moa kane keokeo; a loaa keia mau mea, i kekahi po, kanuia keia mau mea ma na kihi ekolu o ka aina. A eia ka mea kupanaha a'u i lohe ai, ua kanu ola ia ka moa iloko o ka lua a uhiia ka lepo maluna; a pau keia mau mea i ka hanaia, aole i loaa mai ke ola i ka mea mai.
I kuu ninau ana aku i ke kane i ka nui o ka lilo, hai mai la kela, ua kokoke e piha ke $40.00 mai ka hoomaka ana mai.
Ke ike nei kakou i ka hoopunipuni o neia wahi kahuna, aole anei he mea pono i na lima lawelawe o ke aupuni e huli ikaika iaia, a e kau aku i na ehaeha a ke kanawai maluna ona.
Me ka L. H. ko'u aloha a me na keiki ulele metala ka welina. D. K. PA.
Kikihale, Sept. 12, 1876.
He Make i Walohia nui ia.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
He mea ehaeha no ko maua noho malihini ana ma Honolulu nei ; ka hoike ana aku imua o ko maua mau pilikoko, na hoaaloha, na makamaka, a me na mea a pau i launa iki ia maua. Ua make iho la ma Kikihale, Honolulu, o Kamakaehukai (k) ma ka la 10 o Sepatemaba, A. D. 1876. He keiki oia na Helekunihi, me Mrs. L. Keoahu Helekunihi; he 8 malama me na la he 21 ka loihi o kona mau la ma keia ao. He kunu me ka fiva kona mai i make ai.
Ua hoaoia no na lapaau ana e kaohi mai i kona ola, malalo o na kuhikuhi ana a Kauka Makibine, aolo nae i hiki ke kaohi mai i ka ikaika o ke kunu a me ka fiva, a hiki wale i ka lele ana o kona aho. Ua kaumaha no hoi maua na makua, ke hoomanao ae, o ka 9 keia o ka maua mau keiki i make, a hookahi i oili wale i ka wa mai o ka makuahine, oia ka umi. Me he mea la, ua haawi mai ka Makua nui i mea milimili, a i ka manawa pono, hele mai oia a ako ae i ka pua ana i makemake ai, mai ke kihapai honua ae, a i ke kihapai lani oluna, i pua mau loa.
Oluolu nae ke hoomanao ae, "No ka poe me keia ke Aupuni o ke Akua," nolaila, "Na ke Akua no i haawi, na ke Akua no i lawe aku, e hoomaikai ia kona inoa." Nolaila, ua hakuia i wahi kanikau nona:
Uwe helu ae nei o Hazaleleponi,
Aloha ino no kuu kaikunane—e,
Kuu keiki o kuu wa naaupo
A'u hoi i hanai aku ai,
Aohe oe he kaikunane no'u,
He keiki no oe na'u—e.
Kuu hoa aukai o ka moana,
I ukali mai ai kakou ia Papa,
Elua hoi kaua keiki me Mama,
Hui mai kakou me papa i Kou nei,
I ke Kulanakauhale o Honolulu,
I ka Hale Ahaolelo i Aliiolani,
Auwe kuu kaikunane, kuu keiki hoi.
MI SS. HAKALELEPONI HELEKUNIHI.
Uwe helu ae nei o Keoahu,
Aloha ino no kuu keiki—e,
Kuu mea minamina pau ole he keiki,
Aole no maua i pauaho ia oukou,
O oukou no ia e pauaho mai nei ia maua
Hui aku la paha oe me ou kuaana,
Ma Ierusalema o luna ae,
Me na Kini Hemolele o ka lani,
O'u hoa aukai he mau keiki,
I ukali mai ai kakou ia Papa,
Noho ai kakou i Honolulu nei,
I ka Ahaolelo o ke Aupuni,
O ka Moi Kalakaua.
Haalele mai nei oe ia makou,
Huli iho nei au, aole oe i loaa,
Ua huli hoi aku nei paha oe i ka aina,
E ike ia Kupuna ma i ka lai o Leheula,
Ke kauoha aku nei au i ka Makanilauae,
E hai aku i ka lono i ou kupuna,
Ku ka uhane nana iluna o Kauiki,
Hamau oe e Kaiwiopele,
Mai hai aku i ka ua Apuakea,
Me ka ua Oninipuaie i ka moana,
Niniau au eha i ko aloha,
Oluolu nae ke hoomanao ae,
Na ke Akua no i haawi mai,
Nana no i lawe aku,
E hoomaikaiia Kona Inoa,
E pono au ke hea ia mai,
O Mala i hoehaeha ia.
M RS. L. KEOAHU HELEKUNIHI.
Kikihale, Honolulu, Sept. 11, 1876.
Haina o na Uiui Uwila a Jos. Singapore.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E oluolu na hookele o ka LAHUI HAWAII e hookomo iho i na haina o na ninau Uwila a ke keiki o ka Ua Ulalena o Piiholo, e pue mai la i ke anu a ke Kiowao, i hoa hooipo no kahi taata iki o ka Ua Koiawe i na pali, i hele kela a nolupe i ka lehua makanoe, e li ana ka io i ke anu o Hauailiki.
Oiai, i ka manawa a kuu aloha e hehi-ku iho ana, ike aku la au i ka anapu ana mai o ka uwila, aia wa no au, ua pale koke ae la au me ke kia aniani, i ole e laha wale 'ku ka uwila ma ka honua nei, a poino ke ola o ka lehulehu.
Ma ko ninau mua ua hemahema. (a) Aole i akaka ka mua o ka ole, ina eia ka (ole), alaila, e ninau kakou, aia mahea ka mua o keia (0)? Alaila, ke hai mai nei kekahi poe, aia ma ka aoao akau, a o kekahi poe, aia ma ka aoao hema: nolaila, he hemahema nui keia.
(e) Aole e loaa ka hapaono o ka huaolelo Beritania eighty; a pela no ka ke ao holookoa e hooia mai nei. Aka, ua hiki nae ia'u ke koho aku i kou manao i hana ai i keia ninau me keia.
Wehewehe. O ke 50, ua like me L kona waiwai io ma ka helu Roma, o kela (O) he O no kona waiwai; oia ka hua eha o ka Pi-a-pa, o ka hapalua o ka 10 he V, no ka mea, o ka 10 like me keia X, o kona hapalua he 5, ua like me V, a o ka hapaono o eighty ua like me E.
Penei kau hana ana, E like me 1/6, I like me 2/6, a pela aku a pau na hua eono, alaila houluulu aku LO + V + E = LOVE = ALOHA. OIa ka lanakila o na kanaka, ina nae e hooponopono hou ia a maikai ka ninau, aka, ina no me kela, alaila, aohe kanaka ma ka honua nei nana e huli i ka ninau hemahema.
2. Na kumu laau magnolia, pehea la ke kanu ana i kulike ai me ka makemake a ko aloha? Eia mai ke kanu ana. E hana iho oe ma na kii huinakolu-like elua, oia hoi, A E I oia kekahi huinakolu-like, O U H kekahi, alaila, e kau iho oe i ka aoao U H mawaena o ka aoao A I & A E mai ka huina A mai, a pela no hoi ka aoao U O mawaena o ka I A & I E mai ka huina I mai, a o ka aoao O H mawaena o ka aoao E A a me E I mai ka huina E mai, alaila, ua loaa keia mau huina A H E O I U; alaila, e kaha mai oe i ekolu mau kaha pololei, mai ka huina A a hiki i ka huina O, a mai ka huina H a i ka huina I, a mai ka huina E a i ka huina U, alaila, ua pili pono ka la i Papaenaena, e like me kou makemake, a he hana okoa ae no kekahi, aka, aole o'u makemake e hoopau manawa wale ma ia mea.
I mea hoi e ratio like ai na aoao elua, nolaila, ua kii aku au i ka poka boma hoolele o ka Pakaua o Aranadela, i mea hoi e pumehana ai ka noonoo o kou puniu, a oia iho keia e lele aku nei.
Ha rd Pebble 1. O ke kaumaha o ka ukulele, he 15 mites, ua hiki nae iaia ke lele 1½ iwilei i ka lele hookahi ana, a ina e hoomahuahua ia kona kino, e like me kekahi kanaka nona na paona 150 ke kaumaha, eia ka ninau, Ehia ana lele ana a puni ka honua nei?
Ha rd P. 2. Ma ke kumu o kekahi heleuma o ka moku manuwa o ke keiki alii o Beritania Nui, e kau ana ekolu mau puuhuahelu pakahi, penei: 12, 10, 8, eia ka ninau, Ehia paona ke kaumaha oia heleuma?
Ha rd P. 3. Oiai au e hoonanea ana i ka pa kolonahe mai a ke Kiu hoohaehae naulu ma ka Pakaua o Aranadela, haule mai la kekahi kulu wai ua, iloko oia manawa, kukulu aku la au i kekahi kiaha puaniki liilii (little conical glass), a lawe koke mai la au a ana koke iho la i ka nui o ka wai iloko o ke kiaha, a loaa he elua paina; eia ka ninau, Ehia mea ola liilii e oni ana iloko?
Me ka lana o kuu manao, e weluwelu liilii mai ana i ke keiki o ka Ua Ulalena o Piiholo. Me ka welina no.
L. S. KANIKOHA.
Maunapiko, Maui, Sept. 7, 1876.
Ninau Baibala.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E ae mai kou Lunahooponopono e hookomo iho i keia mau ninau Baibala ma kou kowa kaawale, i ike mai ai ka poe puni ninau mai ka la hiki a huelo loa aku i na poai olu, a na lakou ia e hai mai i ka haina. A eia iho na ninau.
1. He poe kanaka no anei ko ka aina o Noda, i loaa ai ka Kaina wahine i hoikeia ma Kinohi, Mokuna IV. 16—17. A ina aohe lahui e, alaila, no ka lahui hea keia kaikamahine?
2. Ehia tona ka nui o ka halelana o Noa?
3. Ehia mile ke anapuni o ka hale pakui a Nimaroda? Ehia hoi mile ke anawaena?
4. Heaha la ka pu a ke Akua i hoikeia ma I Tesalonike IV: 16?
5. Ehia la ka nui o na la o ka lana ana o ka halelana o Noa maluna o ke kai a Kahinalii a hiki i kona ili ana?
O keia ninau a'u i manao ai e waiho aku imua o ka poe noiau i mea hoonanea na lakou, aka, he lana loa kuu manao, e lilo ana keia mau ninau i mea ole i na liona o ka akau; a ina aohe e loaa ka haina pololei, mai hai mai; no ka mea, he makemake au i ka oiaio, imi no a pololei, hai no oiaio.
Ua oki au maanei, hookahi mea kali aku o ka wehe ia mai o na hipuu o keia kaula.
Me na L. H. ko'u welina, a no na keiki ulele hua ko'u hiaalaai. WM. J. YATES.
S. Kona, Hawaii, Aug. 30, 1876.