Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 39, 21 September 1876 — Page 2

Page PDF (1.29 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, SEPATEMABA 21, 1876.

Ahahui Euanelio.

          E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma Waialua, i ka la 10 o Okatoba, A. D. 1876, hora 10 A. M. E eleu ae na hoa me ka makaukau i ko lakou haawina.  M. KUAEA.
Lunahoomalu.

KA PUA ALII ALUALU-WAILIULA BIHOPA A ME KE ALII KA MEA HANOHANO CHARLES R. BISHOP.

          I keia kakahiaka makou e hoea aku nei imua o oukou e na makaainana, me ka leo pahola hauoli o ke aloha Alii, a ahai aku i ka lono, ua hoi mai nei, me kona kino maikai puipui, me ke ola lanakila maalahi o ka makaikai ana i na aina mamao malihini, o ke Alii Pua makamae o Hawaii, ka Wahinealualu Wailiula o Kaiona, a ke puana ae nei makou:
          Aloha! He lima akau ko Hawaii!
          Aloha! O ka leo aloha me ka hauoli o na makaainana!!
          I keia kakahiaka nui makou i ike aku ai ia ia me kona ano mau, a i ka hehi hou ana o kona mau kapuai i ka ili lepo o ke one oiwi, ua haawi ia ae la he mau leo huro hauoli e na makaainana i hele a haiamu ma ka uwapo, a hele wawalo aku la ia leo aloha o ka haawi ana'ku ia laua, "ke pana, ka iini o ka puuwai; ke aloha, ka makahehi, nou e ke Alii e! "I ka huli hoi ana'ku i ka home, ua ukali aku la na makaainana a papanipaa na ipuka o ka pa a me ka hale, a ike lihi aku la makou ia laua, o ua Alii Pauahi nei e hauoli ana me ke Kama Alii Kaiulani, a e hoike mai ana i kona olioli piha i ka hehi hou ana i ke one o ka aina, honi hou i ke "ea mau o ka pono," a ike me ka lohe i na hoike aloha o na makaainana. He maikai ko laua mau ola kino. Aloha!

          UA HEHI hou i ke one o Kakuihewa nei he mau haneri pake i keia mau la iho nei. Maloko o ko lakou heluna, he mau wahine kakaikahi a he kane ka heluna nui. Aole o makou manao kue i ke komo ana mai o na lahui o na aina e maloko nei o ko kakou aina, a hoolilo i kona  mau papalina nani i lili nuiia e na oiwi ponoi, i home no lakou; aka, ke manao nei makou, he mea pono ia kakou ke nana i ke kulana o ka lahui, a hana i na hana e holomua ai ka ulu ana, a e waiwai ai hoi ka aina. He mea maopopo, mawaena o ka heluna o ko kakou lahui i ka helu hope loa ana iho nei, ua ikeia, he wahi hapa uuku loa ka nui o na wahine, a he hapa nui loa hoi ko na kane. Mai ia manawa mai a hiki i keia la, he mau haneri o na pake kane i komo hou mai, a he hoopuipui nui ana ae hoi i ka heluna o na kane. Ma keia mea, me he la, aole loa wahi e ikeia 'ku ai he pomaikai kahi e loaa mai ana ma ke ano "ke ola o ka lahui." Aole loa pomaikai e loaa ana i kekahi aupuni i kapakahi ka heluna o kona lahui e like me ko kakou; a he mea kupono i ke aupuni e nana 'ku no ka manawa o ke Kuikahi Panailike e holopono ai, a e kaheawai mai ai na kanaka o na aina e; a o ka pake no ka mea i maa mau ma ia ano. He mea pono ko lakou hele mai me ka lakou mau wahine, aka, o ka hele ana mai e like me keia, o ke kau ana iho no ia he mau kaumaha hou maluna o ka haawe a ka lahui e amo kulanalana nei, a he hookowa loa ana'ku i ka manawa e hookoia'i ka haina o na huaolelo "hooulu lahui."

          MA KA Poakahi nei, ua malamaia ke koho balota no ka Lunamakaainana hou e noho ai ma ka noho hakahaka o keia apana. I ke kakahiaka, ua hooomaka ke koho ana, a ua ike ia aku na kauna makamaka e noke ana i ka hooikaika ma ke kahua heihei no ka noho i moeuhane ia. Ua haiolelo kekahi poe, a he mea ku i ke kaniuhu ka lohe ana aku i na olelo ku i ka hoopunipuni, e kaena ana i kekahi mau kumu hana, me ka ike iho no, aole loa e hiki ke hooko. Ua puka mai la he mau apana pepa liilii, i pai ia na kahua o kekahi o lakou, a i ka nana ana iho, ua ala mai la ka manao hilahila. Me ka ike iho no, aole loa i loaa iaia ka mana hiki ke pale ae i kekahi mau mea ana e hoikeike ana me ka maopopo no iaia ua lalau ia mau kaena, aka, waiho mai la no ma ke ano he maunu, me ka noonoo ole iho i kona kulana. Aole ma ka pai ana ma ia ano e ike ia mai ai, aka, aia ma ke kulana, e hooikaika ana maluna o ke kahua oiaio a pololei. Ma keia koho ana, ua lana malie ka maluhia, a holopono na hana. Penei ka huina o na balota: Cecil Brown, (Kekila) he 190 balota; James Keau, 134; Davida Malo, 75; A. Kalauli, 72; J. N. Kaiaikawaha, 64; O. K. Kapule, 52; E. Mikalemi, 40. Nolaila, ua koho ia o C. Brown. Ma keia, ke manao nei makou, ua koho naauao na makaainana o keia apana, oiai, he keiki i kamaaina, ua lawelawe ma ke kanawai a me na mea pili naauao, ko kakou Luna makaainana hou.

Na Anoai o ka Ahaolelo.

          Ano, ke ano hiki aku nei ia makou ke hoomaopopo i ka aneane ana mai o ka manawa e huli ai ke au o na Hon. ma na mea e pili i ka Oihana Kaukanawai o ko kakou aupuni o keia Kau, oia hoi, e hoopanee ana ka Ahaolelo i keia mau la koke ae nei, a ina e holopono i keia la a me ka la apopo, alaila, e ko ana paha ka manao o ka olelo hooholo a ka Hon. Mr. Birch i waiho mai ai, "e noiia'ku ka oluolu o ke alii ka Moi e hoopau i ka Ahaolelo i keia Poaono ae, Sepatemba 23, oiai, ua pau na hana."
          Ma ka Poakolu o ka pule i hala, ua ala ae la he hauwalaau mawaena o kekahi mau hoa hanohano mamuli o kekahi olelo hooholo i waiho ia mai e ka Hon. Mr. Kalaukoa, e hoole ana, aole e hilinai ia ka Papa Ola, no ko lakou lawe ana i kekahi mau mai lepera i Kalawao, mahope iho o ka papa ana o ka Ahaolelo. Ma keia kumu hana, ua kamailio ia a ua kaena ia hoi ke akamai o Kahui, ke Kahuna Hawaii nana i lapaau iho nei kekahi mau mai lepera a ola. Ua maalo iki kekahi o na lala o ka Papa Ola maloko o ka Hale Ahaolelo, a i kona ike ia ana mai, ua paluku ia mai la me na pohaku o ka inaina e kekahi mau hoa, ma ke ano, he hookiekie a pakike i ke kauoha a ka Hale. Ua noi mai la ka Hon. Mr. Birch, me kona ano hoomakeaka mau, i wahi e ike io ia ai ke akamai o Kauka Kahui, e hoopau ia na lala o ka Papa Ola, a e hoonoho ia ua Kahui nei i Peresidena, a o ka Hon. Kalaukoa me Kuwauwau ma na lala. Hu ae la ka aka o kahi, a nuha hoi kahi.
          Ua hapaiia ka noonoo ana i ka bila auhau loaa makahiki, a mahope o ka noke ana o na aoao paio elua i ke kakaolelo, ua waihoia i ke komite wae. Oiai e kamailio ia ana keia bila, aia hoi, ua komo mai la kekahi wao keiki uuku, pehea la kona komo ana mai aole i hoomaopopo ia, holo kaapuni ae la maloko o ua keena nei, e maaloalo ana a e hoolauwili ana mawaena o na hoa. Ua kani ka aka a na hoa hanohano no keia mea, aka, ina paha lakou e lohe i ka hailona a kahi kilo Pinaau, ke manao nei makou, e pihi ae ana kela a me keia i kona pililakee, huki iho i ka papale a nalo na maka, a me ka puuwai kaumaha, me ke kino haalulu, e nihi hele aku ai a nalowale mai na maka aku o ka lehulehu. Ua manao makou e pai aku i kana mau hoakaka no keia hailona, aka, e pau e hoi auanei lakou la i ka makau, a auhee aku, nolaila, i keia pule ae, mahope aku o ka pau ana o ka Ahaolelo, e pai aku ana makou. Ke ano haalulu e mai nei no ko makou mau manamana lima. Heaha la?
          Ua hooholoia ka bila e hoohoihoi ai i ka hooholo mokumahu pili aina. He $100,000 ke kumukuai i manaoia no ka mokumahu hou; a he $1,250 ka haawi kokua a ke aupuni no ka mahina. Ua kapaeia kahi e haawi ana i ka Ahakukamalu ka mana e apono a me ka ole i na hana a ke Kuhina Kalaiaina, a ua haawi piha ia ka mana i ke Kuhina. Ua ano pii ka nauki o na hoa i keia bila, ma kahi i oleloia ae la maluna, oiai, he hoowahawaha, a i ole, he hilinai ole i ko kakou Kuhina Kalaiaina, a nolaila, ua hooholo lakou e like me ko lakou hilinai piha ia ia, a me he la, aole mea nana e hoahewa aku ia lakou no ia hana.
          O ka Poaha o kela pule ka manawa i hooholoia no ka heluhelu hou ana i ka bila haawina, aka, ua hoopanee hou ia. Me he 'la ua kaakaa na maka o na hoa ma keia mea, a e kali ana lakou a ike pono i na bila i kakau inoa ia e ka Moi a me na bila i hoole ia, alaila, o ka hana hope loa ia. A hiki mai ia la, ua hiki aku ka heluna o na dala i hooholoia ma ka bila haawina i ka $1,096,000! Me ka hui pu ole ia o $1000,000 no ka moku mahu hou, a me kakahi mau tausani e ae. Ia la no, ua hoopanee loa ia ka bila kanawai e haawi ana i medala i na makua keiki lehulehu. He medala hoohanohano o ke ano lelo keleawe mae wale ka na hoa o ka Hale e lei nei, he hoike no ko lakou lilo ana i mau lala no ka hui malu i kapaia o "miliona a pakeo wale aku!"
          Me ke kino maloeloe, me na hiohiona ano Lunakanawai kuoo, a me ka leo kani olu o ke kileo, ua heluhelu mai la ka Hon. Mr. Kalaukoa i keia olelo hooholo:
          No ka mea, ua hiki mai na lono e kaua ana na aupuni o Beritania me Rusia, a malia paha e kauo pu ia aku ana ko kakou aupuni iloko o ia kaua ana, nolaila, e hooholo ia—Ma ka inoa o ka Lahui Hawaii a ma ka manao maikai o keia Hale Hanohano, e kauohaia ke Kuhina Kaua e hoike koke aku i ua mau aupuni nei e manao nei e kaua, aole e kokua ana keia aupuni Hawaii ma kekahi aoao a ma kekahi aoao paha, aka, e ku kaawale ana keia aupuni me ka lawelawe ole aku i ka laua mau kue ana.
          Hu ka aka a mamae ka iwiaoao i ka hana hoohilahila a keia hoahanohano i ko kakou mau koa. Aole no ka paha ia i ike he kanahiku tausani dala a lehu wale aku i hooholo ia no na mana makakila a me na waha o na pukuniahi! Kainoa e ao i ke koa no ke koa, ei hoi ka iala he papa aku. Oia nae paha, ua ike no oe, o ka umeke poi a me na amaama ko lakou mau hoa paio mau; oiai, he wiwo ole ko lakou hele ana imua, a he lanakila mau. No kau mau hana hoohenehene, ke noi mai nei ke ala paoa o ka paia i Puna, e hooholoia keia malalo iho, a ke manao nei makou, he mea pono e hoike ia aku keia lono i na panalaau o Samoa a me Fiji, i hoomaopopo iho ai ia mau aupuni i ke kulana o keia Aupuni ma na mea e pili i ka mana koa wiwo ole, nona ka heluna kaumaha o ka mea kaupaona aole i emi iho malalo o 70,000 ala! a o ka huina pau o ka ikaika aia mawaena o na huahelu mailuilu he 30 a me 40 koa! Eia ka ua hinano nei:
          E hooholoia—E hookaawaleia maloko o ka Bila Haawina o keia mau makahiki elua e hele nei i $30,000,000 no ka hana ana i ka pakumoana hoolulu moku o ke kaona o Hilo, Hawaii, e hoohui ana i ka lae o Leleiwi me ka lae o Makahanaloa, nona ke kowa he 12 mile.
          Ua hoopaapaa nuiia ka manawai o Makawao, no ka lilo ana ia hai ka hana a me ka mana. Ua makemake kekahi mau hoa hanohano e hoihoi hou i ke aupuni. Ua waihoia i kekahi komite wae.
          Ua hoopau loa ia ke kanawai Hookamakama. Ma ka Poalua, he 11 mau bila kanawai i hoihoiia mai me ke kau inoa ole ia e ka Moi. O ka bila e hoopau ana i ka auhau kino kekahi i hooleia, a ua hoohalahala na hoa no ia mea, a ke hoao e imi i wahi e hapai houia'i a waiho hou aku imua o ka Moi.
          Ua hoopanee ka Hale ma ka Poaono nei, a noho hou i ka Poalua, a ia la, ua noho mai la ka hoa hou, Mr. Cecil Brown, (Kikila.)
          Inehinei, ua hapaiia ka noonoo ana ma ka heluhelu elua ana o ka bila kanawai e hoomahuahua ana i ka auhau maluna o ka waiwai paa me ka waiwai lewa, he 1 keneta maluna o ke dala. Ua ala ae la he hoopaapaa nui, kue aku la na Hon. Mr. Pilipo a me Waterhouse, a ua kokua na Hon. Aholo a me Birch. Ua kani ka leo i ke oli, ua kiki ka hou, a ua pii ka ula, i kau a mea o ka l iki me ka leo nui i na pomaikai a lehulehu wale. E puka ana ka ka poe ilihune, a e kau ana ke kaumaha maluna o ka poe waiwai. Poina iho la lakou, e like me ka nui o ka auhau a lakou e kau aku ana maluna o ka poe waiwai, oia hoi ka poe halekuai lole, mea hao, a pela aku, pela no auanei e kau mai ai lakou i na auhau oi ae o ke koikoi no ia mau pono o keia ola ana maluna o na makaainana ilihune, a ma o ko lakou hoopii ana i na kumukuai o ia mau pono hiki ole i ke kanaka ke pale ae; ma o ka uku palua ana'ku i na kumukuai no ia mau mea, malaila no i kau mai ai ke koikoi a me ke kaumaha maluna o na makaainana, a lilo na lakou e uku ka auhau o ka mea waiwai, ma ke kau ia ana mai o ke kumukuai kiekie, a o na wahi mea ai, me na wahi aahu lole he $5.00 i keia la, e pii ae ana i ka umi, a oia ka mea e puka ai, o ka puka no ia a puka!
          Ua waiho ia mai he 11 bila i kakau inoa ia e ka Moi.
          Ua ae maoli ae kekahi mea hanohano i ka "huhu ka o kona mau haku makaainana no kona hoopilimeaai mahope o na Kuhina." Pela io anei? Aloha wale no ka hoi!

NO HANA, I MAUI.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua hoao au e pale ae i ke kamailio ana ma kekahi ano i na hana a ko makou kahu malama maluhia o keia apana, oia hoi ka lunakanawai apana C. K. Kakani, aka, no ka hiki ole ke huna, ke manao nei au, aole au e ahewa ia ke kamailio aku me ka hoike lauhala a oiaio i na hana kupono ole a ua kahu kanawai nei.
          Ua hele aku kekahi mau mea i ka lawaia i keia mau la iho nei ma Haneoo, o ka lawaia a lakou i hele ai, he kaka uhu, mawaho o kuaau, no ka mea, he aina kai kohola o Haneoo, a ua hopu ia lakou no ia lawaia ana, a ua hoopiiia imua o ua lunakanawai nei. Ua hoao no o J. W. Kunewa e pale imua o ka aha, me ke kuhikuhi aku i ke kanawai hoonohonoho oihana Kuhina, haawina 5, pauku 126, e pili ana i na kai kuanalu o Haneoo. Ua hoole ka aha me ka olelo mai, he puupoi wale no o Haneoo, ua kauia ka hoopai maluna o ka poe i lawaia i na dala he 13.25. A ua hoohalahala ka poe i hoopiiia i ka olelo hooholo a ka aha. O na poe i hoopiiia, o S. W. Kunewa, Mose Naiwi, Kealoha, Kekua, Moewaa, Oha a me Kimo.
          No Miss. E. L. Kauwa keia aina. Ua noi nae na kamaaina e hoolimalima me lakou ma ka aoao elua. Aka, ua ae ka mea hooponopono i ua aina la me A. Unna, he haole ia, a ua hoole ka haole i ka hoolimalima me lakou. A i ko lakou hele ana e lawaia ma kahi pili ole i na konohiki, ua hopu ia iho la. Me ke aloha.  ROBATA.
Hana, Sept. 8, 1876.
          [O ka pinepine o ka hoea mau mai o na leta e pili ana i na hana a keia lunakanawai mai na makaainana mai o keia apana ka makou e kaniuhu nei, a ke minamina nei makou no ia mea, me ka lana o ka manao e nana ia e na luna aupuni a e hoopauia.  L. H.]

He Lono Alii.

          [Mai ka lokomaikai mai o ko makou makamaka maikai J. B. Keliikanakaole, ke pai aku nei makou i ka leta a ke Kama Alii Pauahi.]
KAPALAKIKO, SEPT. 1, 1876.
          ALOHA OE.—Ua loaa aku paha ia oe kuu palapala i kakau aku ai ia oe, ia maua no i Nu Ioka. Inehinei hiki mai maua i Kapalakiko nei ma ke kaa ahi, hookahi pule ka holo ana mai a hiki ia nei.
          Ma ka la 11 o Sepatemaba nei, holo aku ka mokuahi o City o New York ka inoa, a malaila maua e hoi aku ai, e aloha mai ke Akua i ko kakou halawai pu hou ana.
          He wahi palapala ka'u na ke 'lii Keelikolani mai, e hai mai ana i ko mai. E hoomanawanui oe, a e hoolohe no i ka olelo a ke kauka.
          He maikai no ko maua ola. Aloha i ka poe o kakou. Aloha oukou a pau.
Na'u na  PAUAHI.

PEPEHI KANAKA.

          [Ma ka lokomaikai o ka makamaka Hon. L. Kaina, ua loaa mai keia leta malalo iho, a ke pai aku nei makou no ka pomaikai o ko makou poe makamaka. A hea la pau keia mau hana hoomainoino i ko kakou lahui.]
HON. L. KAINA; Aloha oe :—
          No ka loaa ana o kahi mea hou e hoike aku ai, nolaila, ke kakau aku nei au i keia wahi palapala ia oe, a no ka holo aku no hoi kekahi o Pauahi i keia ahiahi; a eia ua nuhou 'la: Aia ma Lokowaka, Waiakea, Hilo nei, ua make o Kauhane (k,) i pepehi ia e Kalimakuhi (w) ma ka Poalua, la 5 o keia mahina. Ua nahu ia ka ihu, nahu ia ke kani a-i, a me ka umi ana i ka puai, a nahu ia na manamana lima; eia nae he kanaka mai loa o Kauhane, a oia ka mea i hiki ole ai iaia ke pale ae i na hana aloha ole a kana wahine. Ua iho kino ka Makai nui me ke Kauka e ike maka, a ua noho ka Aha Kolonero, a ua hooholo lakou ua make o Kauhane, ma ka pepehi ia ana e Kalimakuhi, a ua hopu ia ua wahine nei a e ninaninau ia ana e ka Aha Hoomalu no ka waiho ia ma ke kau Jure o Waimea, ma Novemaba ae nei. He keu keia o ka manawa pepehi kanaka. Owau no me ke aloha.  G. W. A. HAPAI.
Hilo, Sept. 8, 1876.

He Ahaaina na na Poola ma ka uapo o Honolulu nei.

          He wahi ahaaina ka na Poola ma ka uapo o Honolulu nei, ke hiki aku i ka la 28 o Novemaba i keia makahiki; a ke lulu nei lakou i na kenikeni ma ka lima o ka Hon. Mr. Waterhouse, ka puuku malama dala. A ua makemake ia ka poe hanohano o keia kulanakauhale, e hele kino ae malaila, me na rula kupono ia lakou, aohe i makemake ia ka poe inu rama ma ia la, a me ka hoohaunaele.
          A ke kono ia aku nei ko makou hoa paio Moses Nakuaau e hele ae ma ia la, a e hookipa maikai aku no makou iaia me ka hanohano nui, malalo o ko makou mau manao maikai. He mau hana lealea kaulana no ka wa kahiko kai hoike ia ana ma ia la, a me na lealea e ae ma ia la, na haiolelo, a me na makua o ka pono, ke makemake lakou pela, elike me ka pono.
          Oiai, o ko makou mau hoike ana keia i ka hanohano maoli o ko makou mau luhi, a me ka inea, a e hele huakai no makou ia la ma na alanui o Honolulu nei, me na puhi ohe o Mikakolo ke alakai, a me na pahu mamuli o ko makou mau lilo ponoi iho. Me ka mahalo.  Makou o na Poola.
Honolulu, Sept. 14, 1876.

Huakai makaikai ia Kauai.
[Kakauia no ka LAHUI HAWAII e Mr. D. Keaweamahi.
Helu 7.

          Moe maua ma kahi o George Charman, ao ae Sabati la 30 o Iulai, a ma ia la, ua hui aku la au me kuu makamaka J. T. Unea, a naue pu aku la maua i ka halepule. A ma ka'u nana i na hana a ka Haku malaila, ke nee la no imua, nui na kanaka i akoakoa mai, o Rev. Mahoe ke kahu o keia ekalesia, a iaia no ka haiolelo ma ia la. A mahope o ka pau ana o ka pule, ua kani hou ka bele Kula Sabati, o Kauka Kamika ke Kahu Kula Sabati, maikai na hana, nui no na Papa Kula Sabati, me na kumu. Mahalo no hoi au i na himeni malalo o ke alakai ana a J. T. Unea, ke kumu kula o Koloa. Aka, aole au i poina i na hana Kula Sabati o Kawaiahao, aka, olioli ka naau ke hui keia mau Puali Kula Sabati ma kela luakini nani ma kela ao, me ke ku ana imua o ke Kumu Nui Nana i hoola na uhane o na mea a pau o ka honua nei, me ka hoolea pu i Kona inoa.
          Pau na hana Kula Sabati, hoi aku la kela a me keia ma na home. A i ka hora 4½ huli hoi i Wahiawa, i kahi o ka ohana o ka'u lede me J. M. Niu, moe ilaila ia po, ao ae Poakahi la 31. Holo hou i ka makaikai i uka o Hanapepe, me kuu hoahanau W. Kamaka a me J. M. Niu, ia makou e hao la, ke kuhikuhi mai la o J. M. Niu ia maua i kahi a Maui i pahele ai i ka la. He puu, a mawaena o ua puu la he wahi puali, a ma ia wahi puali o Maui i pahele ai i ka la. A penei kahi moolelo e pili ana no ke kumu o Maui i pahele ai i ka la: Oiai o kona makuahine o Hina, he kuku-kapa kana hana, a no ka maloo ole o ka kepa, i ka hiki mai no o ka la, a napoo koke no, nolaila, ua lilo ia mea i mea uluhua iaia, nolaila, kii ai ke keiki e pahele, a hei ai ka la, oia ka keia e lohi eni ka la. Ke i aku nei hoi au i o'u mau kamaaina, "O ka wa kokoke paha ia o ka la ilalo nei o ka honua, i hei ai ia Maui i ke pahele ia?" "Pela paha," wahi a laua 'la. Ninau hou aku la au ia laua 'la, "He wa pokopoko no hoi paha ia o ka la?" I mai la laua 'la, o keia mau olelo e pili ana i ke pahele ana a Maui i ka la, aohe oiaio, a he mea olelo wale iho no paha keia na ka poe naaupo o ke au kahiko. Oiai o ka mamao mai ka honua aku nei a i ka la, he 95,000,000 mile, a o ka loihi hoi o ka manawa o ka La i ka la hookahi, he 24 mau hora, nolaila, he mau hora loihi ia e nakaka ai ka Ahuula a ou a o Hina, nolaila, e hoomaopopo iho no kakou, he oiaio ole ia mau olelo.
          Pau ke kamailio ana no keia wahi, iho aku la makou ilalo o Hanapepe, he mau wahi kauhale kakaikahi ko keia wahi, aohe ano nui ko keia wahi; ilaila, luu aku la i ka wai a hoea ae la iluna me na Wi i ka lima, nui ka Wi ma keia kahawai. Pau ka makaikai ana ia laila, huli hoi mai la makou a hiki i kauhale, haalele i kauhale, holo hou i ka makaikai ia Nomilu, he loko kai keia, a hiki i kauhale, haalele i kauhale, holo hou i ka makaikai ia Nomilu, he loko kai keia, a he awa ku moku no hoi. Aia keia wahi i kai pono o Kalaheo, maikai keia wahi, he kauhale no ko keia wahi, aohe nae he kanaka. Haalele ia Nomilu, huli hoi a moe i Koloa, i kahi o George Charman, a i ka Poalua, holo hou e makaikai ia Haupu. A ma keia holo ana i Haupu, ua nui ka poe i ake e ike ia Haupu, a ua hele pu ma keia huakai makaikai ia Haupu, o Mrs. Hana Charles, Cash Kapua, Henry Charman, Miss Lala, William Kamaka, Willie Charmana, a hookahi wahi keiki, a me ka mea no hoi e kakau nei. Haalele ia Koloa no Haupu, ia makou e uhaiaholo ana, hiki ana makou i Haulepu, he mau wahi kauhale kakaikahi ko keia wahi, aia i kahakai. O kahi keia nona ka moolelo akaaka, oia keia, ku mai la ka kekahi moku okohola ma keia wahi, ia wa, kono aku la ka makuahonowai i ka hunona e holo iluna o ka moku e kuai i ka laua mau mea kuai, oia hoi ke Pu, Ipu-kahiki, Maia, a me kekahi mau mea kuai e ae, a oiai no hoi ua hilinai keia makuahonowai i kana hunona no ka ike i ka olelo haole, oiai ua holo mua ua hunona nei i ke okohola, a no ia kumu no hoi i haawi ai ua kanaka nei i kana kaikamahine i keia kanaka, oiai ua komo ia i ka poai o ka Holokahiki.
          Makaukau iho la laua nei me na ukana kuai holo aku la a pili i ka moku, a ia laua nei e pili 'la ma ka aoao o ka moku, pae ana ka leo o ka haole maluna iho o laua nei, "hamaki huakamailani? How much water melon?" Ke i aku nei ka makuahonowai i ka hunona, heaha keia a ka haole e olelo mai nei? Eia ka ua hunona nei, e ninau mai ana, heaha ka olua mau mea kuai. Kahea hou no ka haole, "hou much the squash?" Eia ka ua hunona nei, ku ka moku i Haulepu. He pii aku ka maua, heaha mai oukou? Aohe lohe mai o ka haole i ka olelo a ua holokahiki nei, palua a pakolu ninau a ka haole, oia wale iho la no kai nei olelo, "ku ka moku i Haulepu; he pu aku ka makou, heaha mai ka oukou." He ike ana ka makuahonowai i ka walawala ana iho o ka pauku laau a pahu ana i loko o ke kai e loaa iho i ka lae o ua hunona nei, ina la ua nahoahoa. Pane aku ka makuahonowai, E, huhu ka haole! Eia no ka ua hunona nei, he keu paha hoi keia a kau haole lohe ole i ka'u namu aku; i aku ka makuahonowai, e hookaawale mai kaua i waho nei, alia e namu hou ae au; namu aku la no keia o ka namu mua no. Ia wa, pii mai la ke kai o ka haole, aohe mea nou ole ia laua nei, hala wale iho no ka pakele. Ia wa, o ka hoi iho la no ia o laua nei i uka me ka lilo ole o kekahi mea kuai a laua nei. Hokai ua Holohua, "namu mai kawalawala, pakake launa ole." Pau ka nana ana i kahi i ku ai ka moku, a me kahi awa a ua mau kanaka nei i holo ai, huli hema ae la makou a holo no luna o Haupu, a oiai no hoi o Haulepu ke kai a o Haupu no ka uka, a hiki aku la makou ma ke kumu o ka pali o Haupu, oia kahi e pii ai iluna, ke nana ae iluna hai ka a-i. Aia makou ma ka huli komohana o Haupu, wehewehe ae la makou i na lio a hoopaa ma kahi kupono, ia wa, ninau aku la au i kekahi poe o makou, mahea ke ala e pii ai iluna? Pane mai la kekahi, maanei aku no no ia mamua, pii ana, komo aku la makou iloko o ka uluhala, aohe i ae o ke kuku o na wawae i ke kokala lauhala, ke pii 'la makou i ka pono, hopu aku la i na a-a hala pii no, oi pii aku me ka ike ia o kahi mali alanui, a pau ka ike ana ke hele mai la na kaulu pali a kau pono maluna o makou. Ia wa, pane aku au i ko'u mau hoa, eia mahea ke ala? "Pii aku paha," wahi a lakou, oiai he mau keiki kamaaina kahi o makou e pii nei, a no ka olelo pii no a ke kamaaina aohe hoole aku, oiai ua kau ka manao e ike ia luna o Haupu, oiai makou e pii ana, ke hele ae la ka la i ka aina awakea, aohe nae makou i launa aku i ka hapalua o ka pali, pau ko makou pii ana iloko o ka ooi o ka lau hala, hoea maluna, hihi mai ana hoi ka uluhe, ke hoomaopopo la au aohe i pii ia keia wahi a makou e pii nei, naku hele aku la i o a ianei, aohe wahi mea a loaa iki o kahi e hiki ai iluna, a no ka hiki ole iluna, noho okoa iho la, a hoomaha no kekahi mau minute. A no ka loaa ole o kahi e hiki ai iluna, hoi okoa mai la makou ilalo me ka ike ole iluna.  (Aole i pau.)

          Ua haiia mai makou, ua makemakeia na keiki PUhi Ohe a pau e akoakoa ae ma ka hale koa i keia la me kakahiaka.

Hapuka ka ia o Kapaau i ke "Kuokoa."

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          E oluolu kou kiekie a me kou ahonui e ae mai i keia maka peni o kou hoa aloha, e ulele iho maluna o kou kahua nani, a e hoike ae hoi i ke akea mai o a o, mai ka la hiki ma Kumukahi, a ke kuuna o ka la i Lehua.
          E i ae ana me na hua moakaka lea i ka poe e heluhelu ana i kou kino, a e hoonuu ana i na mea momona o kou papa aina hanohano, i hoopuni ia e na ukana o ke aloha a me na huaolelo wiwo ole, e "ko'u ai ka puu i ka wai o ka naulu." Oia hoi, wahi a ka poe loea kahiko, (nona ka puana ana,) "Hapuku ka ia o Kapaau," he olelo oiaio keia, mawaena o ka poe kamaaina kahiko i pau aku la i ka hiamoe, a me he mea la, ua ili ia mau mea maluna o ke kahua o ka nupepa Kuokoa iloko o keia mau la, ma ke kilohi ana aku i kona mau ouli a pau, a me kana mau hana.
          Oiai, ua olelo ia ua nupepa la, he nupepa hoopono, he aloha, a he hookipa i na malihini a pau ke hoea mai ma kona mau ipuka, a he hooko i ka makemake o ka lehulehu. He hoohaahaa, he ahonui, me ke aloha io, a me kona hemolele a pau kana e hana ai elike me kona kulana. Aka hoi, i neia Au naauao, ua ikea ae nei na puu, a me na kee o ua nupepa la, i olelo ia "Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," eia ka, "He Kilohana Pookela o na mea awahia a pau."
          A eia ka ninau: Auhea la kona hookipa? Auhea hoi kona aloha? Aia mahea ka hoopono? Auhea kona ahonui? Auhea hoi ka makemake o ka lehulehu? Auhea kahi i auwana ai ka hemolele mai ona aku? E na makamaka, e hoolohe mai, a e maliu mai hoi i keia leo, a me ka poe e heluhelu ana i ua nupepa 'la. Ke ia aku nei ka mea e kakau nei me kona kuhihewa ole, a me ko oukou ike pu ana mai i kana mau hana, oia hoi, penei no ia: Ua ikaboka ua nupepa 'la, oia hoi, ua hala ka nani a me ka hemolele o kana mau hana.
          Aka, aole nae au i manao, e hoino aku i ua nupepa nei, nana i pani i ka owaka ana o ka uila, a me ke ke'u ana o ka hekili, aka, ma kana mau hana, a me na alakai naaupo ana a kona mau L. Hooponopono, ua kau ka inoa o ka hoowahawaha maluna o ke poo, a me ka piko o ka nupepa. Aole no paha he lehulehu e hoole mai ana i keia mau ano, e hooia mai ana no paha lakou i keia mau ano kapakahi.
          No ka mea, ua ike ia kona puu nui, a ua hana ia ma ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, e hopu ia ua mau L. Hooponopono nei, no ka hoolaha ana i kekahi mea i hana ole ia ma ka Ahaolelo, me ka hoowahawaha maoli i ka pou hana o ke Kumukanawai, a me na kanawai kahi i kukuluia ai ke kahua, a me ka piko o ke Aupuni. Me ke ano hoowahawaha maoli i na hoa hanohano o ua hale nei, aka, no ka nui aloha o kekahi poe, ua hala ia ano, nolaila, e hoomanao kakou e na makamaka heluhelu o ka nupepa ka "LAHUI HAWAII," i keia, a e nana i kona kulana, a e lawe aku iaia.
          No ka mea o ka nupepa "KA LAHUI HAWAII," ke pii nei kona mahaloia ma na wahi a pau, a nolaila, e hoomanao kakou e na makamaka o ka lawe ana i kona kino iloko o keia makahiki aku, me ke pi ole, nolaila, ke minamina nui nei ka poe hoopono a pau, i ua nupepa 'la, no ke alakai ino ia, me na manao kiekie a pau, a me na manao pono ole i ike ia, o ka hoino wale mai i ka L. Hooponopono o keia nupepa, a me ka inoa o ke kanaka. He mea pono ole ia, ke ole e hana ia kekahi mea pono ole maloko o keia nupepa, a me kona mau alakai, aka, o kona kahua e ku mau ai, o ka Papa Hawaii no ia, kahi e hiki ai e paulele ia, a e hilinai ia ai hoi ke ola o ka lahui, a me ka pomaikai o keia aina.
          Aka hoi, ma na mea a pau i hai ia ae la maluna, he mea no ia e upoi iho ai na L. Hooponopono o ke Kuokoa i ka laua mau hana, me ke alakai hewa i ke kino o ka laua nupepa e komohia e na hana, a me na hoolaha pono ole a pau, a me na hoopiha wale ana i na mea ku ole i ka makemake o ka poe lawe nupepa, a ua lohe no hoi au i kahi poe e olelo nei, e haalele i ke Kuokoa iloko ae o keia makahiki, a e kani uhu ana kekahi poe me ka olelo ana iho: "piha opala mai nei hoi ua Kuokoa nei, a hoihoi ole iho la ka hoi," a pela io no ma ka nana iho.
          Nolaila, e nana mai kakou, a e ike mai hoi e ka poe opiopio i ao ia i ka ike, na kaikamahine kula o Wailaua, a me Haleakala i Maui, e holo mai a apo iho i ka "LAHUI HAWAII," o keia makahiki aku, a pela hoi na keiki kane opiopio e noho ana ma na kula nui, a me na kula liilii a puni keia Paeaina mai Hawaii a Kauai, a me na hoahanau aloha o'u, a me na makamaka ma ke kino, a me ka uhane. Me ka mahalo.
S. B. KANAKAOLE.
Kepahoni, Honolulu, Sept. 14, 1876.

          LUNAHOOPONOPONO, Aloha oe.—Ma ke ahiahi Poalima, oia ka la 15 o keia mahina, oiai au e naue ana mauka iho o ka halepule o Kaumakapili, ua lohe aku la au i ka leo o na keikikane a me na kaikamahine e walaau ana maloko o ka luakini me ke kupono ole, a i kuu lohe ana, hele aku la au a komo iloko, nana aku la au, aole i kana mai o ua kolohe o na keiki iloko o ka hale i hoolaa ia no ke Akua. Nowai la ka hewa, i kuu manao, no ka poe nana e malama i ko lakou hoohamama wale i ka puka, a komo na keiki e paani.  J. IKEMAKA.