Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 39, 21 September 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
Ka Hapaha Eha.
HELU 1—SABATI, OCT 1, 1876.
KUMU HANA—Ko Setepano olelo pale.
PAUKU BAIBALA. Oih. 7: 1—19.
NINAU aku la ke kahuna nui, Pela no anei keia mau mea?
2 I mai la kela, E na kanaka, na hoahanau, a me na makua, e hoolohe mai: Ua ikea mai ke Akua nani e ko kakou kupuna e Aberahama, i kona noho ana ma Mesopotamia, i ka wa mamua aku o kona noho ana ma Harana:
3 A i mai la ia ia, E puka aku oe, mai kou aina aku, a mai kou poe hoahanau aku hoi, a e hele i ka aina a'u e kuhikuhi aku ai ia oe.
4 Alaila, hele aku la ia mawaho o ka aina o ko Kaledaio, a noho iho la ma Harana: a make kona makuakane, mai ia wahi mai i lawe mai ai oia ia ia, a i keia aina a oukou e noho nei.
Aole hoi i haawi ia ia ia i hooilina maloko ona, aole no i kahi e ku ai ka wawae: ua olelo mai nae oia e haawi mai ia ia i kuleana nona, a no kana poe mamo mahope ona; ia manawa, aole ana keiki.
6 I mai la ke Akua penei, E noho malihini ana kana poe mamo ma ka aina e; a e hooluluhi pio ia ilaila, a e hoomainoinoia mai lakou i na makahiki eha haneri.
7 A o ka lahuikanaka a lakou i hookauwa ai, na'u no ia e hoopai aku, wahi a ke Akua: a mahope iho o keia mau mea, e puka mai lakou iwaho, a e malama mai ia'u ma keia wahi.
8 A haawi mai la ia ia i ka berita o ke okipoepoe ana; a hanau mai nana o Isaaka, a okipoepoe iho la ia ia i ka walu o ka la; a na Isaaka o Iakoba, a na Iakoba o na makualii, he umikumamalua.
9 A huahuwa iho la na makualii ia Iosepa, a kuai lilo aku la ia ia i ko Aigubita: aia no me ia ke Akua.
10 A nana no i hoopakele mai ia ia, mailoko mai o kona mau popilikia a pau, a haawi mai ia ia i ka lokomaikaiia, a me ke akamai imua o Parao, o ke alii o Aigubita; a hoolilo iho la ia ia, i luna maluna o Aigubita, a me kona hale a pau.
11 Ua hiki mai he wi maluna o ka aina a pau o Aigubita a me Kanaana, a me ka popilikia nui: aole i loaa i ko kakou mau kupuna ka mea ai.
12 A lohe ae la o Iakoba he ai ma Aigubita, hoouna mua aku la ia i ko kakou mau kupuna.
13 A i ka lua [o ka hele ana] hoike mai o Iosepa ia ia iho i kona poe hoahanau, a hoikeia'ku la ka ohana o Iosepa ia Parao.
14 Alaila, hoouna mai la o Iosepa, a kii mai la i kona makuakane ia Iakoba, a me kona poe hoahanau a pau; he mau uhane kanahikukumamalima lakou.
15 Iho ae la o Iakoba i Aigubita, a make iho la ia, a me ko kakou poe kupuna.
16 A laweia'ku la lakou i Sukema, a waiho iho la maloko o ka halelua a Aberahama i kuai mai ai i ke kala me na keiki a Hemora, a ka makuakane o SUkema mai.
17 A kokoke hiki mai ka wa i oleloia mai ai, a ke Akua i hoohiki mai ai ia Aberahama, mahuahaua na kanaka, a lehulehu ae la ma Aigubita.
18 A ku mai la kekahi alii e ae, i ike ole ia Iosepa.
19 Hana maalea mai la ia i ko kakou lahuikanaka, a hana ino mai i na kupuna o kakou, a kiola aku la i ka lakou keiki hou, i ole lakou e ola.
Mele.—Him. 464. 3—6. Leo.
1
Pomaikai wale ko ke ao!
Ua hiki mai ke Lii;
E moe, e na aiana a pau,
E malu nui mai.
2
Hauoli! o Iesu ke Lii!
Mahalo kanaka,
Hookani ae na mea a pau,
E pau hoi na kina.
Pule no na aina hooana kii, no na kula Sabati &c malaila.
Na ninau o na Kumu.
P 1. Nawai i ninau? ninau ia wai? heaha hoi ka ninau? Owai keia kahuna nui? aia mahea Setepano? E aha ia'na? Keia mau mea, heaha ia mau mea? Mok. 6:13 14.
P 2. Ka hoomaka ana keia o ko Setepano pane ana i ka ninau o ke kahuna nui, me kona pale ana ia ia iho. Ia wai kana mau olelo pale? Owai ka i ikeia e Aberahama? ia ia e noho ana mahea? ma Mesopotamia. Ma Kinohi mok. 11:31, mok. 12:1, o Usa ka inoa o kahi i noho ai Aberahama, a no ko Kaledea ia wahi okoa Kaledea, okoa Mesopotamia. Ina no Mesopotamia o Usa, ma ka aoao akau ia, a e noho ana ko Kaledea poe malaila, a ua lilo paha ia ia lakou. Kauoha ke Akua ia Aberahama e haalele i kona aina hanau &c. A haalele no oia, a hele ma ka hema a hiki i Harana. No Mesopotamia hoi ia.Malaila Aberahama i noho ai a loihi.
P 3, 4. He wahi pohihihi no e pili ana i keia mau pauku 2, 3, 4. Penei ka pono. Ma ke kauoha mua hele Aberahama mai
U sa a hiki i Harana. A ia ia malaila, kauoha hou ke Akua ia ia e ku a hele i Kanaana. A ku no oia, a hele i Kanaana, kahi e noho ana ka aha e hookolokolo ana ia Setepano.
P 5. Nana Kin. 12:7 Ma na kauoha mua elua, aole ke Akua i olelo e haawi ana oia i wahi kuleana nona a no kana mau mamo, ma ia aina o Kanaana. Aka, ma keia ikea hou ana o ke Akua e Aberahama, ua olelo oia e haawi ana oia ia aina i kana poe mamo oiai aole ana keiki ia wa.
P 6. Nana Kin. 15:13, 16. E noho ana pehea na mamo a Aberahama? Owai ia aina e? o Aigupita. A e aha ia malaila? no na makahiki ehia? Ua hookoia anei? Puk. 12:40. Gal. 3:17.
P 7. Owai keia lahuikanaka i hooluhi a hookauwa i na mamo a Aberahama? A nawai ia i hoopai? Nana Puk. 3:7 a hiki mok. 12. A puka hou iwaho o Aigubita, ehia makahiki a hiki lakou i Kanaana? 40 paha.
P 8. Ka berita hea ka i haawiia ia Aberahama, Kin. 17:9, 10, 11. Owai ka i hanauia, a ahaia ma ka poawalu? Kin. 2:2—4. Owai ke keiki a Isaaka? Owai na makualii he 12? Na keiki paha a Iakoba.
P 9. Huahua na makualii ia wai? a kuai aku ia Iosepa i ko wai? Kin. 39:2, 21, 23. Owai pu me ia malaila?
P 10. Nawai Iosepa i hoopakele mailoko mai o kona mau pilikia? a hookiekie ia ia pehea? Kin. 41:37, 42:6.
P 11. Heaha ka pilikia nui i hiki mai maluna o Aigupita me Kanaana? Kin. 41:54.
P 12. I ka lohe ana o Iakoba heaha ma Aigupita? heaha kana i hana'i? Kin. 42:1.
P 13. I ka hele ehia i hoike ai Iosepa ia ia iho i kona poe hoahanau ? a hoikeia lakou ia wai? Kin. 45:4, 16.
P 14. A aha aku la Iosepa? E hia lakou? Kin. 45:9, 27, 46:27. Kan. 10:22.
P 15. A pehea ae la Iakoba? a aha ilaila? make oia me wai malaila? Kin. 46:5, 49:33. Puk. 1:6.
P 16. Pohihihi keia pauku, aole akaka ke kumu o ka lalau ana. Aole o Aberahama, aka, o Iakoba ka mea i kuai ia Sukema. Kin. 33:19. A o Iakoba, ua kanu ia oia ma Makepala me Aberahama. Kin. 50:13. O Iosepa ka i kanuia ma Sukema. Iosua 24:32, a malaila pu hoi i kanuia'i kona mau hoahanau, wahi a ka moolelo o waho.
P 17. Ka wa aha ka i kokoke mai? Kin. 15:13. Puk. 1:7, 8, 9.
P 18, 18. Owai keia alii i ike ole ia Iosepa? Heaha hoi kana hana ino i na keiki hou? Puk. 1:8, 10, 11, 13, 16, 22.
Mele.—Him. 463, 7. Leo.
1
Mele pono ia Iesu
Hoomaikai ia mohai mau;
Oli i kona aloha mai,
Ke aloha e ola'i.
3
E na pio i ka po,
Kii mai Iesu ia oukou,
Nana oukou i kuai
Me ke koko e ola'i.
Na ninau a ke Kahu.
Na makua. I nahea ko kakou haalele ana i na oihana? Haalele kakou ia Setepano mahea? Maloko o ka aha hookolokolo nui? Heaha kona karaima i hoopiiia'i, a i hookolokoloia'i? Ka hoino ana ia Mose, a me ke Akua, ka luakini,, ke kanawai, &c. Ua kapaia ka Haawina o keia la he olelo pale keia a Setepano, ma ke aha i pili ai ia i ka olelo pale? Ma kona hai ana i ka moolelo o na Iudaio mai ia Aberahama mai, i maopopo, aole oia i hoino i ke Akua, ia Mose, i ke kanawai, i ka luakini, &c. Iloko o keia olelo pale he mau mea ku ole i ka moolelo kahiko, nowai ka hewa no Setepano anei? no Luka ke kakauolelo anei? no ke pai ana anei? no ka poe kope paha i ke pai ana?
Na keiki. Makaukau anei oukou e hai pololei mai, i ka moolelo o na Iudaio mai ia Aberahama ka makua a hiki i ka hanau ana o Mose? Hoao paha. Aberahama, noho oia ma Usa o ko Kaledea kauoha ke Akua ia ia e haalele i kona aina hanau, kona poe hoahanau, a e hele i ka aina ana e kuhikuhi ana. Haalele oia ia Usa, a hele i Harana ma Mesopotamia. Noho loihi malaila. Kauoha hou ke Akua ia ia e haalele ia Harana, a e hele i Kanaana. A haalele no oia a hele i Kanaana i SAekema. Malaila i launa ai oia me ke Akua, a olelo ke Akua, e haawi ana oia ia aina i kana poe mamo. Aole nae ana keiki ia wa. Mahope iho, loaa ke keiki o Isaaka. A na Isaaka, o Iakoba, a na Iakoba na keikikane he 12, oia na makualii. Iosepa, oia kekahi keiki punahele. Hana ino ia oia e kona mau hoahanau, a kuaiia'ku, a laweia ia Aigupita. He kauwa oia malaila. Launa pu nae ke Akua me ia. A lilo oia i luna no na kauwa e ae. Hana ino ia, a hooleiia iloko o ka halepaahao. Kokua nae ke Akua ia ia, a laweia'e mailoko ae o ka halepaahao, a lilo i kiaaina nui no Aigupita. Makaukau io ka oukou. Aole nae i pau.
Ke kula a pau. Hai mai i ke koena o ia moolelo. He wi nui ma Aigupita, a ma Kanaana. Pilikia Iakoba ma no ka ai ole. Mahea ka ai? Owai ka i hoounaia'ku e kuai i ai na lakou. ma Aigupita? Owai ke Kiaaina. Ua ike anei lakou o ko lakou kaikaina o Iosepa ia? Ma ka hele elua, ike lakou nawai i hoike? A pehea Iakoba me ka poe i koe ma Kanaana? Kiiia a laweia ma Aigupita; a na wai lakou i malama
malaila? A make Iosepa, a me ke'lii i kokua ia lakou, pehea ke ano o ke lii hou? Heaha kona nana ino ana, ia ia i ike ai ua mahuahua loa na mamo a Aberahama? Hanaino, hooluhi, hookaumaha, pepehia i na keikikane. Pehea ka loihi o ko lakou noho ana ma Aigupita, a hoomanao ke Akua ia lakou a hoohiki e hookuu aku? Mahea ka wanana no ia hoohiki? Kin. 15:13. Mahea ka pili ana o keia mau olelo ia kakou? 1 E hoopaa pololei i na moolelo kahiko mai ia Adamu mai, aole e lalau ke hoike mai. 2 Mai wiwo imua o ka aha hookolokolo ke hewa ole. E pale pono me ka pihoihoi ole, me ke akahai.
Mele—Him. 494. 7. Leo.
1
Mele i ka Iubile,
E hookani ma na kai.
Kani ma na aina a pau,
Ie su ke Lii ola mau.
3
Ola, e na pio e,
Pau ka luhi hewa nei,
Hiki mai ka mea ola'i,
Hoi oukou a pomaikai.
Pule no Fatuiwa, Maikonisia, &c.
Haawina no Oct 8 Oih 7:35—50.
E alu pu e na makamaka.
E wiki oe e pane aku i o'u makamaka oiaio, e hapai ana i ka oihana Kula Sabati iloko o ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina. Oiai, ua koho mai la ka Ahahui Kula Sabati o ka Paeaina Hawaii ia'u i hoa hui no na Kula Sabati iloko o na palena o ia Ahahui. A ma ko'u manao paipai e ulu ai na Kula Sabati, penei no ia.
1 O na makua no a pau e noho ana ma ko lakou mau kula iho, o lakou no na alakai maikai o ka lakou mau keiki, e like no me ka pono o ka makua, akahai, oluolu, ao pono i na keiki e heluhelu palapala, ao i ka pule ohana, pule malu, ao i na kanawai he umi o ke Akua, ao e hele i ke kula, a e kuhikuhi pu aku eia ke ola ma o Iesu Krisito la, a ina e hoolohe mai ana na keiki i kou leo, alaila, e hoomanao oe no kaua, e holo ana no ke kula ma o kou alakai ana i kau mau keiki no ke Kula Sabati. Penei hoi ma Kanawailua 6; 7. "A e ao pono aku oe ia mau mea i au mau keiki, a e kamailio aku ia mau mea ia lakou, i kou noho ana ma kou hale, a i kou hele ana ma ke ala, a i kou moe ana ilalo, a me kou ala ana iluna." Ina pela mau kaua e hana ai, ua holo ka hana ma ko kaua kula iho.
2 Ina hoi e kokua mai ana na kumu kula aupuni a pau ia hana, e like la me kekahi mau kumu ma ko lakou mau kula iho, e manao no kakou o lakou no kekahi mau lala ikaika loa oia hana, o na kumu ano haipule, haahaa, malama iaia iho, noho oluolu, akahai, aloha i na haumana, alakai ma ka naauao, ao ma ka pule me ka paipai, a e kuhikuhi aku aia ke ola ma o Iesu la. O ke kumu, he alakai, he makua, a he kahu no na hipa opiopio ma kona hale kula. Penei hoi ka Iesu: "Owau no ke Kahuhipa maikai, a o ke Kahuhipa maikai, oia ka ia malama i ke ola o na hipa."
Pela wau e hoomanao ae nei i ko'u noho ana ma ke kula o D. B. Laimana ma Hilo, he kumu ia, he makua a he alakai no na haumana, hana oia ma ka pono, hahai no kekahi mau haumana iaia, a lilo i mau kahu ekalesia no Fatuhiva, a me na Paemoku o Maikonisia. Ma Hawaii nei kekahi, he mau Lunaauhau, Lunakanawai, a pela aku. Ina pela na kumu e hana ai, e holo no na hana Kula Sabati.
3 No na Kahu Kula Sabati, a kokua pu me ha kumu o na papa, aia iwaena o lakou e olioli ai na pokii, oia ka makaala, hana me ke aloha i na haumana, ninau i na pauku, ao i na himeni, wehewehe i na pokii, hoolaulea ia lakou, kuhikuhi i ke ola ma o Iesu la, ke kumu ike, ahonui, aloha, aole paewaewa, aia ma ona la ke ola o na pokii, ina pela na kahu ma ko lakou mau kula iho, a me na kumu papa e holo ke Kula Sabati.
Penei ma I Timoteo 4; 16. "E malama oe ia oe iho, a me ke ao ana aku, e noho mau ma ia mau mea; no ka mea ma kau hana ana ia, e hoola oe ia oe iho, a me ka poe a pau e hoolohe mai ana ia oe."
4 O ke Kahu Ekalesia, oia ka paahana ma ke kihapai, nana no e paipai i na makua, a me na pokii, ma na hana maikai a pau, a o ke Kahu Ekalesia no ka hoa paahana pu me ke Kahu Kula Sabati, kuka, huli, noonoo, i mea e ulu ai ke kula, me ka hoomanawanui no e pono ai ka hana a keia mau kahu elua malalo o ka hana a ko laua haku. Pela no i oleloia ma II Kor. 2; 10. "Nolaila au e hoomanawanui nei i na mea a pau e pono ai ka poe i alohaia, i loaa hoi ia lakou ke ola iloko o Kristo Iesu me ka nani mau loa."
"E hoomanawanui hoi oe, me he koa maikai la no Kristo." Nolaila, he hana hoomanawanui ka ke kahu, a he hana piha i ke aloha.
Penei ka Paulo ma Epeso 2; 4. "Aka, o ke Akua ka mea i piha i ke aloha, ma kona makemake ana i makemake mai ai ia ia kakou."
5 I mau ka hana a keia poe i hana ae la maluna, na makua, na kumu, na Kahu Kula Sabati, na kumu papa, na Kahu Ekalesia, e hana lakou, e hana mau, e hana me ka molowa ole, e like me ke kaa mau ana o ka honua, me ke kahe mau ana o ka wai ma na kahawai, a me na muliwai, pela no e hana mau ai i ulu ke Kula Sabati. O ka hoomau i ka huli Baibala i ke ano o na haawina, huli i na pauku Baibala, hoopaanaau
i na pauku kuhikuhi. Pela no ma Ioane 5; 39. "E huli oukou i ka Palapala Hemolele; no ka mea, ua manao oukou, he ola mau loa ko oukou malaila, a oia ka mea nana i hoike no'u."
6 O ka hana mau o ke aloha iwaena o keia poe i haiia ae la, oia kekahi kumu e holo ai ke Kula Sabati. He hana oi ke aloha, he hana me ke aloha wale no, aole uku maoli ia e like me ke kumu kula aupuni, na ke Akua mai ka uku ma ka lalani, ke mau ka hana, a me ka mau pu o ke aloha, a na ke Akua i paipai ia oe e ao mau, imi mau, hana mau, i mea e pono ai na pokii.
7 O ka mau o ka pule pono iwaena o keia poe, e like me ka hooma-u mau ana aku o ka wai i ka laau kanu ma kahi lepo panoa, pela no e mau ai ka pule pono. Pela ma Ioane 9; 31. "Aka, ina e haipule kekahi i ke Akua, a e hana hoi i kona makemake, oia kana e hoolohe mai ai." Pela no ma Iakoba 5; 16. "O ka pule ikaika a ke kanaka pono, e lanakila nui ia."
8 O ka mau o ke noi ana aku i ka Uhane Hemolele, e kokua mai ma na hana hiki ole ia kakou ke hana me ko kakou nawaliwali. Penei ma Ioane 15; 4. "Aole e hiki i ka lala ke hoohua ma ona iho, ke pili ole i ke Kumuwaina, pela e hiki ole ai ia oukou ke pili ole mai ia'u, aole mea e hiki ia oukou ke hana ke ole ia."
Ua maopopo ina e hana io mai ana ka Uhane Hemolele iwaena o na kula ma na wahi a pau, alaila, e manao maopopo ae no kakou e ulu ke Kula Sabati.
He ma-u ia mau manao paipai o'u iwaena o ko'u mau makamaka, me ko'u manao aole i lawa, a na oukou hoi e hoolawa aku a lawa ka lei papahi o ke ola no na pokii a me na makua. Me ke aloha.
J. H. PAHIO.
Onomea, Hilo, Hawaii, 1876.
Haiolelo a ka Hon. G. W. Pilipo no kana
Olelo Hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai, e haawi mai i ke Kakauolelo i na $6,500, i mea e hiki ai iaia ke uku aku no na lilo o keia Hale, ma ka la 28 o Augate, 1876.
E KA PERESIDENA.—Ke ku nei au ma ka aoao o ka'u olelo hooholo, a e hooiaio aku i ke kuleana kupono e hiki ai ke hookoia, a mamua ae o ko'u hoike pono ana aku i ko'u mau manao, ua pono i ka aoao o na Kuhina ke hoike maopopo mai i ko lakou manao. "E hiki anei i ka aoao Kuhina e hooko mai i ka haawi ana mai i na $6,500, e like me keia olelo hooholo aole anei? Pane mai ke Kuhina o na aina e, "aole makou e haawi i hookahi keneta malalo o keia olelo hooholo."
Ua pane maopopo lea mai ka aoao Kuhina, aole loa e haawi ia mai ana kekahi keneta hookahi malalo o keia olelo hooholo, a he mea pono i keia hale ke nana pono iho i ko lakou kulana, a me ko lakou mana piha malalo o ke Kumukanawai, a he oiaio anei he kulana ko keia hale Ahaolelo i emi iho malalo o ka aha Kuhina? Aia a ike kela a me keia mea o loko o keia aha i ka minamina i kona kulana iho, a pela auanei lakou ma ko lakou ano oihana iloko o keia hale.
Aole anei o keia aha ka aha mana hookahi malalo iho o ka lani? A he aha mana e ae anei kekahi mawaho aku o keia hale? Ke hoike maopopo aku nei au me ka makau ole, ua ikeia ma ka pauku 15, O ka Ahaolelo ka mea mana e unuhi ae i kahi dala mailoko ae o ka waihona o ke aupuni a e hoolilo e like me ko lakou manao a ina ua loaa ia mana i ka Ahaolelo, ua loaa anei ia mana i ka aha Kuhina e hoole mai imua o keia hale, aole e haawi i kahi dala i hooholoia e keia aha? Auhea ka pauku Kumukanawai e haawi ana i na Kuhina, he mana ko lakou e hoole mai? E huli a puni ka buke, aole e loaa. E huli iloko o na kanawai, aole i ike ia. Aole e hiki i ka makaukau kanawai o ka Loio Kuhina ke olelo mai i ka oi ae o ko lakou mana e aua i kahi mea, ke haawi keia hale.
Aole anei o keia hale ka mea mana nana e haawi i ka hana i na Kuhina? Aole anei he lima hooko wale no lakou, e haawi mai i na mea a keia hale e manao ai e haawi? Aole anei he puuku malama waiwai lakou no ka lahui? Aole anei o keia ka mea mana hookahi e haawi ai i ke dala, a o keia pu no hoi ka mana e imi aku i ke dala? Aole au i ike i ka mana o ka aha Kuhina e kue mai i ka mea nona ke kuleana maopopo i ikeia? Ma keia hana a na Kuhina; e ike auanei oukou, he wa kupono keia e paa ai keia hale i ko lakou mana piha, a e kupaa me ka haawi pio ole o ka haku na ke kauwa.
Ma keia hana a na Kuhina, ua hoohaahaa ia ka hanohano o keia Ahaolelo. O ka olelo hooholo mua, e hookaawale ia he $6,500 no na lilo o ka Ahaolelo, ua hooholoia ia e keia hale, a ua kakau inoa ia mai e ka Moi, a o ka lua, e kauoha ana i ke Kakauolelo, e kokua ana i na hemahema o na lunamakaainana pa $100; a ua hooholoia no, a ma keia olelo hooholo hoi, e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai, e haawi i na $6,500 ma ka lima o ke Kakauolelo, i hiki ai iaia ke hooko i ka olelo hooholo elua, a ma ka olelo hooholo mua. No ka mea, ua hoakakaia e ke komite o na Buke Helu, he $4,000 hou e lawa no 30 la hana hou aku e noho ai ka Ahaolelo, a o na dala oi aku, ua manao ia komite, i mea kokua no na hemahema o na lunamakaainana, a ua hana ia ka olelo hooholo mua e like me ia manao, a pela no ka lua, a pela hoi keia.
Ina e nana iho na hoa o keia hale, ka poe nana i hooholo i ka mua, a me ka lua o na olelo hooholo, he pono ia lakou a pau ke kupaa ma ka hanohano o keia hale; he mea hilahila maoli no keia hale, ke haawi pio lakou na keia poe uuku, a he mea hoohilahila hoi, ke haalele na haku i ko lakou kulana a haawi pio aku na ka lakou mau kauwa.
E hoomanao iho e na hoa, ua kokua ikaika ka Hooilina Moi i ka olelo hooholo elua a ua manaoia no, ua loaa no i ka Moi na lono no ka mea i manaoia no na $6,500, a ua manaoia aku no, ua keakea aku no na Kuhina i ka Moi, aole e kakau inoa ka Moi ma ua olelo hooholo la, aka, ua kakau inoa mai la no kela. Ina he aloha keia hale i ko lakou alii opio, a heaha na hoike ana oia aloha? Eia wale no, e koho ma ka aoao o ka olelo hooholo.
Ke oleloia nei, ua papa na L. K. Kiekie i na Kuhina, aole e haawi i kahi dala i hooholoia ma na olelo hooholo mua. He oiaio anei, he mana ae ko ka Aha Kiekie maluna o keia hale? Aole au i ike, aia wale no a waiho aku ka Ahaolelo i kahi ninau ana ia lakou, oia wale no ka mana e hiki ai ia lakou ke hooholo no kahi mea. O keia hana houpuupu ana, a i ole ia, ina ua olelo io no na L. K. Kiekie pela, i kuu manao, he hana hookiekie wale no ia, e hehi ana i ka Ahaolelo.
O keia hale wale no ka mea mana ma na mea a pau, o keia aha ka mea kauoha, a haawi i na hana ia lakou, e like me na kanawai e hanaia ana i kela a me keia manawa a ka Ahaolelo e hana ai. Ina e malama ana keia aha i ko lakou hanohano, eia wale no ka mea pono e hana ai, e hooko i kana mau mea a pau i hoapono ai, a mai nana aku i na olelo a kahi mea e ae.
Eia hoi keia, malia paha, ua ao ia mai nei e kahi poe e ae mawaho. He mea hookahaha i kuu manao ia mea. Ua hana balota kela a me keia mea o kakou no ka hilinai ana i ko kakou ike iho, a pela hoi ka poe nana i koho mai ia kakou, ua hilinai no ia ike; aole he mea ku i ko kakou hilinaiia, ke hele mai kakou, a noho haumana kula, na hai e a'oa'o mai na olelo, a na hai e hoololi ae na manao; a ke hilahila nei kuu uhane no keia mea, ina e haawi pio ana kakou ia kakou iho ma na kapuai o ka Aha Kiekie, ua haalele kakou i ko kakou kulana, a ua hoowahawaha hoi i ko kakou hanohano iho.
He mana anei ko na Kuhina e hoole i ka mana Moi, i hoapono ai i ka haawi ana mai i keia dala? Ma keia, aole i kupono iki i keia poe Kuhina ke noho, a hana pela, e hoole i ka makemake o ka Mana Kau Kanawai o ke aupuni. Ua hooholoia e ka Ahaolelo, ua hoaponoia e ka Moi, a he wahi hiki anei ia lakou ke hoole no keia mea? Oia anei ke kuleana kupono o na Kuhina e hana aku ai i ko lakou haku, a i keia hale hoi? Oia anei ka uku o ko ka Moi hoopomaikai ana aku ia lakou, e hoohoka mai lakou Iaia, a i keia Hale hoi? O keia kekahi mea ino loa a keia Aha Kuhina i hana ai. He hana hookiekie loa, he kue i ka makemake o ko lakou Moi, nana i haawi i ka hanohano Kuhina ia lakou, a heaha ka hana kupono no lakou e noonoo iho ai i keia wa, a ke ike iho lakou, ua hooholoia e ka Ahaolelo, a ua aponoia hoi e ka Moi, a o lakou hoi e kue mai i ka makemake o ka Mana Kau Kanawai o ke aupuni. Na'u e hoike aku. E haalele iho lakou i na noho Kuhina o lakou e noho la, a e hoihoi aku i ka Moi i na Palapala Hookohu o lakou.
Ke olelo mai nei lakou, aole makou e haawi i ke dala i hooholoia, me ke kue i ke Kumukanawai. E hiki io anei i ua poe Kuhina la ke olelo mai, o ka olelo hooholo a keia Hale, e hookaawaleia i $16,000 no na lilo o keia hale, a ua aponoia hoi e ka Moi, he kue anei ia olelo hooholo i ke Kumukanawai? Aole. Pela no ka like oia olelo hooholo me keia. O ua puu dala la i hookaawaleia, e pau ana, a o ka hana, he nui ka mea i koe, a pehea la e hiki ai keia hale ke hoopau i ka lakou hana, ke ole e hookaawaleia i haawina hou. E hiki anei ia lakou ke olelo mai, o kela hookaawale mua ana i ka $16,000, he kue Kumukanawai ia? Aole. Ina aole o lakou kue ia, a heaha hoi ko lakou kue i keia? O ka hookoia wale no ka hana kupono.
E hiki ana ia lakou ke hoike mai ma ke Kumukanawai, a me na kanawai, ua ku no i ke Kumukanawai na hoolilo ana i kahi dala no ka pepa, inika, a me na lako kakau a pau, na poo leta, waihau, na aina awakea i na hoa Ahaolelo? Aole. Ua kauohaia anei ma ke Kumukanawai ka uku ana i ke kahunapule, makai, kakauolelo, mahele olelo, elele, ka unuhi ana i na bila kanawai, ke kakau poepoe ana i na bila kanawai, ke pai ana i kahi mau mea? E huli ka aoao Kuhina a pau na buke, aole he kauoha o keia ano, alaila, he kue Kumukanawai anei keia? A ina he kue Kumukanawai keia, a ihe hoi ua ike Kumukanawai nei o lakou nei ia wa, hoole ae.
Ina aole he kue ia hoolilo ana i ke Kumukanawai, aole no he kue keia.
Owai na aoao lawehala o kakou e noho nei? O ka aoao Kuhina anei, a o ka Ahaolelo anei? O ka ike ia imua o ke ao malamalama; o na Kuhina ke kalohe i akaka, o na dala i hookaawale ia e ka Ahaolelo o 1874 no kahi hana e ae, ua hooliloia ae la e lakou la ma kahi e. He puu dala nui i hoololi ia pela. Ua hoolilo kanawai ole ia hoi kekahi puu dala nui, he ekolu tausani a oi, a ke nonoi mai nei e huikala aku. E huikala aku i ke aha? E huikala i ka hewa, he uhai kanawai, he kue Kumukanawai.
E na hoa hanohano, na 'lii a me na Lunamakaainana, e koho no oukou iho, mai haawi pio, he mea hilahila ia. Mai hoole i ka mea a ka Moi a me Kona Hooilina i hoapono ai, a oia ko oukou hoike ana, he aloha alii io.
WAHINE KAHUNA HOOPUNIPUNI MA
ka Malu Ulu o Lele nei.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
O ka inoa o keia wahine hoonohonoho akua hoopunipuni o Mrs. Kuulu. He wahine kino maikai keia, a he mohaha na helehelena, a he ikaika no hoi na lala, aka, ke hana nei nae i keia hana lapuwale, o ke au o Waawaikinaaupo ma, ahu no hoi ka epa ia oe e Hawaii ponoi.
Aia i ka wa e noho ai ua eepa nei iluna o kona haka, a haule aku la oia e hiamoe no na minute 5 a oi aku, a i kona ala ana mai, ia wa koke no i ninau aku ai ka poe o ka hale e noho ana, "I hea aku nei oe?" "Iloko aku nei au o Pelekane i ka makaikai." "Pehea na hana o ko laila Ahaolelo?" "Hiki aku au ua hookuu ko laila Ahaolelo." "Ua ike nae paha oe ia Vitoria, a me kahi i waihoia'i ka miliona dala ana?" "Ua ike au ia Vitoria, he wahine maikai loa kela, a he hanohano no kona kulana, aole he allii o Hawaii nei e like aku me ia. A o kahi i waiho ai o ka miliona dala, aole au i ike." A he nui a lehulehu wale aku na hana ku i ka oiaio ole i hana ia, me ka hooiaio pu ana o kekahi poe i ka oiaio o keia, no ko lakou ike ole no paha ma ka nupepa i ka hookuuia ana o ko laila Ahaolelo, a heaha iho la ka hoi ka mea i ike ole ai i kahi i waiho ai o ka miliona dala? A ina no paha i hai ia mai e ua eepa nei i kahi i waiho ai ka miliona dala, ina paha ua holo koke no keia poe i Pelekane e ohi ai i ka ole, oiai, o kekahi hapa o lakou, aia malalo o ke alakai ana a keia eepa, ma kana mea e olelo ai e hooko koke ana no lakou. He minamina ko'u i keia poe i ka hooluhi wale ia malalo o keia hoopunipuni nui. Me ke aloha. P. KALAHANAU.
Lahaina, Sept. 24, 1876.
Haina a na Uiui Uwila a Jos. Singapore.
Ma ka LAHUI HAWAII o Aug. 31, iho nei i ike iho ai au i ko mau wahi Uiui Uwila, i waiho mai ai na ka lehulehu e hai aku.
1. Ka lanakila o na kanaka.—Ma ka Uiui mua, ua oleloia, mamua iho o ka ole e kau ana ke kanalima &c.
A ma keia, na ano hemahema, no ka mea elua manao o ka poe naauao no keia huaolelo, mamua iho, oia hoi, o ka kekahi ma ka lima hema o ka hua i kau mua ia, a o ka kekahi hoi ma ka lima akau, nolaila, pela no e alua haina ai, oia hoi, ina ma ka lima akau, he 68 ⅓ , a ina ma ka lima hema he 518 ⅓ , aka hoi, ina ma na huaolelo, e loaa no o Lov + eighty, e like me ke kuhikuhi a ka Hoailonahelu, aka, ina o e ka hapaono o ia mau hua, e loaa auanei o Love, Aloha a i ole makemake; oia Ka lanakila o na kanaka, he ano lalau nae ia ou.
2. Na kumu laau a kuu aloha.—Penei ke kanu ana i na laau i kulike ai me ka makemake a ko anela. E kaha i huinakolu aoao like, alaila, e kaha hou i mau kaha mai kela a me keia kihi mai o ka huinakolu, e oki hapalua ana hoi i na oaoa o ua huinakolu la, a e hoohuihui i keia mau kaha me kekahi huinakolu aoao like hou, a ma ka huina o keia mau kaha e kanu pakahi i na laau, a pela iho la ka hooponopono ana e like me na kuhikuhi i hoike ia.
A ina oe e hana e like me keia i ka aina, alaila, aohe mea e hoole naauao mai i kau hana ana. E aloha auanei oe. Me na L. H. a me na keiki ulele hua metala ka welina. WM. ROSEWELL.
We st Maui, Sept. 5, 1876.
Haina o na hua ole wale a Wm. Rosewell.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Aia ma kou Helu 35 o Aug 24, i ike iho ai au i na wahi hua malili a ka manu noho uka i pehi ae nei i kuu io ponoi, S. K. K.
Hua akahi.—Haina. 4 1/9 paona maluna o ka mauna o Himalaia, ina he 5 mile kona kiekie; he 2½ paona ma ka hapalua hanai o ka honua; a 1¼ paona ma 1,000 mile mai kona kikowaena mai.
Hua alua.—2 Sabati makahiki a me ka hapa; o kona hora i make ai, oia no ka hora hope o kona ola ana: A ma kekahi ano o ka olelo Hawaii, e hoolilo i na makahiki, malama a me na la a me na hora o kona ola ana, i mau hora, a o ka hualoaa hope, oia no ka hora hope loa o kona ola ana. O ka Poakahi kona la i hanau ai.
Ano e ka makamaka, e kakali iki iho oe pela, a no ka manawa pokole mahope, e hoolele aku no au ia oe i ka pua a Pikoiakaalala a me kekahi huna ahi Helene, a ke keiki o na Hono a Piilani, a e ike no oe i ka mea eha he iniki. Me na L. H. a me na keiki ulele hua metala ko'u welina.
STONEWALL R. KALEIKINI.
E ver Home, Maui, Sept, 8, 1876.
KA HAINA O KUU NANE.
O kau haina e Wm. Rosewell o Maui Komohana, no kuu nane, ua halahu mawaho o na rula o ka nane; i nui ke aho, nokea i ka niele ia Wao, malia ua loaa iaia.
O kau hoi e S. B. Kanakaole o Laehao, Honolulu, oi ana no ka neo, mahalo nae no kou ikaika i ka huli; huliia, nokea a malia o loaa aku ia oe i Waikiki.
E haawi no au i ka Makana he pahu ko paa helu I o ka Pioneer Mill i ka mea e loaa ai, ma keia la aku a ka la 16 o Novemaba. Me ka mahalo. S. K. KALAIKINI.
Lahaina, Sept, 15, 1876.