Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 39, 21 September 1876 — Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni Hawaii Ka Moolelo o na hana o ke Kau o ka M. H. 1876. [ARTICLE]

Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni Hawaii

Ka Moolelo o na hana o ke Kau o ka M. H. 1876.

La HaKa 101.—— Podba, Aogate 31 Haiawai ka Ahaoielo e Hke t»e ka mau. Heloheiu moa mai ke Kahma Waiwa» be:bila e hoomahuahaa aoa i ke dute uaeluna o koknhi maa komo m#i. Waiho ia uo ka heluhela «laa. Hhelu uiua mai o Mr Nahako he hileelu e haawi ana i kekahi ap»na aiua leialii ma Aawaiolimu a me ao ke'Lii ka Moi. Woiho ia iiu ka heluheio elua. Noi o Mr \Vbternooae, e heluhela alaa ln ka'biU e pili uoa i oa luikioi kudala, a ea hooholo in. lieluheiu m «i o Keoealii lie oielo hooholo e hoopauee ka Ahaolelo ma ka Poaooo Se> |M>tomabi la <J, 1876. Hooleia. Ho!i K<Jtnifea he oieio houholo, o na bila i waiho m uo ka heluhelu eloa, o lakou na 4i<ma o ka la mai ka la apopo uku, u hiki i te» wa e pau ai heia Ahaoielo. liooluli mai 0 Mr Kalaukoa e noono» ia tiu oa btla a pau e like me ko ia.kou hiki aua m»i tua ke pakaakau o ke.kakauolelo a ut houhoio ih. Noi mai o (lou ELaai e hoihoi iiou i kana <n<u «lelo i pine ikaika aku ai i ka Loio Kohn.a I ka P(;aouo i balB. Na hana « ki Li Heluhelu alua ia ka bda e hooloii ai i na ;.-Huku 64, 65 a me 66 o ke kauawai kiVila,"e f>ili"aīia i'i».a'laikiai".kudala. liooioli nt' o Mr iMipo koe ua kaoaka ona au|>aui i kuikahi ole me kakou. NidhO ia a hoohoio i». Waiho i* ka hiU c»o ise kakau poepoe, u e helahelu akola ia ma kii Puakahi. Heluhelu ak'>lu ia kn bita e bv»omalu ena iua ulu laai». Houiioioi». Houmaha ku U»le. Halawai hou ka llaie w«a ka K hora 1 r. u. Nooooo i» ka B»la Haawiu* imua o ke kom te oka Haie. Noho oMr Kamauoha uaa ka ooho Lunahooinalo, Noi o Hon Wnil» e hookomo ia ma ka B»la Haawma i $1,000, no ke kuai aua i apana aina a me ka pa do ka Iliaa o fca I<\ hulehu ma Honolulu. Hooholoia» Noi o Uua Waiia no kela oe keia hlo « ka Pap* Ola, $12,000. Hooholo ia, He 25 nia ka ae, a he U u»a ka hoo'e. Noi o H«»n Wa»U, no n» k«uk» a na enalam» mai kawhele (I'i.OIK). H>K>huloi«. N'oi ha L'>io K«hina e Oapai la ka uor>. noo ana r<» ka haawina oo ka luaakaoawai houmalu no iiilo. Lunakaoawai Hoom*fa o Hilo, 1,400* H»«>holoi». Noi o Mr Martin e hapai ho« ia ka not>uoo aoa HO ka haawiua o ka lunakanawa' hoomalu o Uooolulo. HauJe H<i< p»u ia ke komita me ke noi aka i ka Hale e hoohoio la e 4«ke rae la ī hoike i« maluna. Apoooia. Ma ke noi «< k*p*« ia na rola, a hoike niai ke komle wae uo ka nooo.H) aoa t ka hanwina no ka mokuahi Pele, e noi oia» aoa i $7.500 no ka Mokumahu Pele. Apo. ooia. Hoooanee ka Hale.

La llana 102—Poalima Si'PātemsbJ 1. Helewni ka Ahaolelo e like me k<* uisu. Hoike mai ke komiia p»i, n» pai i* ka b I« e haom«huab<ia ai 1 ke dr.te m«lnna o kekahi nuu waiwai konio mui. Aponoia. HooUh* »n»i o Mr Kaueiilh he b<U e hoakaka ana i k« m««aw« e 110bo «i !»«• kau Ahaolelī'. Ma ke noi «» kapae U n« r il:i 4 a ua heluhelu mua ia ka bil«, « w«iUo Q > ka lieluhelu ;>lu«. Hplulm'lu ras> o Mr KaUnkoa he oUl,> hnoholo e kauoh* i» ka 1 jf«*na o k« inoku*hi KtUo«ea, «ole e hoohoio Koke ī ka m<>kunhi KiUmI'',1'', a p«a pouo k< na maa ht . tn«hem>». Woiho ia ma ka papa. Nui o Hou Kaai a hap»i hou la k« ooonoo ana uo ka bila • hoi'kuu ana I ka «ulian k4«o. HoohoUi». NOl o Hou Kaai e hvn*hoie Ua aku b<< ke kak«u i«oa ana mai « ka Mui Nui ke Kukia* o ko aa u'o» r, e Loopai»re *ja, a kanuilio 01*1 ue ia mea. Mah<>pc o ke kana4io ia ao», «a boo)io lo lo» ia ka b>U, no k« kakau ieo« aaa eaai o ka Moi. Uelab«lu mai o Mr K«pe*lii h« olel.> booboio « b«ok«u i« «• k«« lua«ai«aaa»naoa i koko ia t luaa e 4ni « bet« i ko U kou m«Q apana. Uv>opaoe« lo» la iloolaha a%i k« Kttbi«a £aUi«-«a h* b>l« e ,web« «• i kekahi .aau (.«likīa o ua kooohili i Joa« oiai k« Ukou ma «paaa aīe» mai • K*OMbaseb« 111 ■ Ma ke eoi aa k«pae i« oa reU, a belob«U eaai o 4Jr Lilikalaai be bo<ipn m»i n» koa mei, « ooi e>«i ••«, eo ka hoemi a«\a . 4te Kt*ai«« i ko Ukoe eke mab>e«. wai, hr 4S dala ee ka mebie«, • eae e« k««« lehnlebo e ee. W»ibo i* i ke koeiHi- kna N* lltV| o k« i.a li«luhe>u atua ia k« bi a • tioop*« a< t k» paukii 4 o ke k»tta«r«i e b->op»u 1 k» ui. kua» 14 o ke kauaw«i k v U, i apono ia tua ka eiak*biki !Mki. e kv<om»bu«liua •e« 1 k« keUea o ea UU H>*>ii p a >> iloko o ka t*ap« lleoe*****. i« ttv> ke k»k«a poepo«. Ue<u|>elu »U« ia ka &U « p«p» ana i k» *<rt Uw«i«ere 1 4« «jMhaM a«p«4t« ( «o « e fc.>fee >a t l««afe»4*ateaea Nvn o Mr B ixfh • k«|»«e loa 1« ke<« i« U l ka tt>««w 1* ««« u* l..*v>b«U<a *s> ir kakaa « e bvUb«U «k«>U »« «M k» fo*te«. Ht<4«beU aina i» ka fe4* • l«®oU-t* •« - i* j *viV« 7. s W kana«r»< 4>* ■'* W n

>be ia i ke ko«kte «ae, Prt-stt>a t Aholo, 1 Loio Kubiaa 5 rcSi a m& HiionAa ka Hali>, ' Halawai b»a ka Hale ms ka faora 1. BIU tIA*WIN*. Nooooo ia ka B>la Haawina imna e ke kom ta oka Hale. Mr Martia eaa ka aolm (QDohi>om«lo. Noi ka Luio Kahina e hapai ia ka ooruoo aaa oo k« mokana-iho boo. Hoobolo«a. Mokomaho hou • $tOO,OOO Nui o Mr Kanealii e kapae ioa.

" Wana e waiho a 000000 po nae aa l>ila e ptli aaa oo i» mea. Hoopao ia k« kooaile mo ka bai aka i ka Halo, aole mea r hoohoio ia. Apoooia. Ma ko noi u i kapae ia oa rul» a hoihe mai ke komile wie r>o ka nooooo ana i hu bita oo ka houiiolo ana i mokoahi holo pili aioa, e nut uiui ana, ua hoopuuopono in ka b U iuaa, a waiiin mai i ka biia oie ka hooloii ma ko auo bib hou. Waibu"ia ka hoike ma ka papa, a waiho ia ako ka b>l» e pai, a oia ka haua o ka U raa ka Poakahi. Heluheln aloa ia ki b«la e hoololi ai i ka pauku •249, 1251, 1253. o ke kaoawa* kivila a hoopauee ioa ia. N'ioooo hon ia ka imua o ke komile oka Hale. Mr Martia ma ka uoho. Noi ka Loiu Kuhina e hookomo ia ma ka H'lh Hawaiian, t.o oa lilo o ka Ahaole. lo o 1876, e hoomahu»hua ae i $21 500 Hooholoia. Noi ki? Kuhina Waiwai e hookomo īa ma ka BtU H«aw>o*, ka o'elo hooho'o e huokeawah' hii» i Ji20.000 uo aa lilo o ko ka Mui knahel»? hm.-i a ku oei i \mt rika. oiii o Mr Pilipo o na Mn oiaio aneī keia o kuoa knnhek' aoa i AmeriSf. Ua Imike mai ke'lii Knai, oia na huaolek) ponoi i puka r)hī ka waha mai o ke'Lu ka Moi he kooa lilo no ia huakai. -Mahope o ka houpHapa>i loihi i* «na, ua hooholo ia e huokomo ia m» ka Bila Ha«wina $"20,ō00, no na lilo kaahele o ka Moi i Atoeritta, Lie '28 ee, & he 8 hoole.

Noi o Mi' Mahie e hookomo ia ma k» Bil« Ha»wtna i no ka lunekaouwai apwna o H»lo Akau. Hooleia, Heluhelu ia ha pnoko 'i, 3, 4, • hooh"?© la uie k» lokahi. Heluh«lu ia ka pauko 5 0 k.i b(U, oin kt ptuku e h«awt ana i ti» po<> e huoliio »ko i «e d»l* do heU me teia me«, mai keknhi lia'»wioa a i fee kahi b»a wma e like rae kn maoao o na Ku hin* a poo eupuui e se paha. U<unoi o Mr Xawahi e hoopaeee loa oia', o keia ka pankn e hiki nei i oa Kuhiu» ke hoolilo i «c dāla m*> k& ae ole o ka Ahaolel", i ka nioao i« aa» o ke kap»e ua kukao ia aa «e a me oa hoole. E>a ka pw ae «* hoobolo aka oo i ka bil» 1 hiki ai i 08 Kuhina ke hoolilo ako i ke daU e like me mamoa : Aholo, Kamauoh», B-<« reii«bi», Halemaao, VV»na, Naukaoa Prest >u, Mahelona, Kaioa, hui me 12 mau alii like me 21 se. Eia ka poe hoole i keia paoko i hiki o»e i na Kuhina ke hoolilo w*le «ho i ke d*la : KahuiU, K.tioP, Kaoealii, Pilipo t Lilikalani, Kau*i, Helekooihi, Aiw.'lm, Nawahi Mahoe. Wi.terhouBe, Nakaleka, hi.i i* he 13 w«l« no Ilelolieii» ia ka p«uko 5, « waiho ia i ke kou» |e ho>>pono[o io bil.i kao»wai. Heluliolu ia ka p«uHn 6, « hooh«|oia me k* pakiu, a o ka pauko 7, ua hooholo ia me ka ho<>)o!>. Hoopau ia ke ko<nite mo ka hii aku » ka Hale e iike me ia m«)ui»a, Apouoia. Iloopaoee. L* H*n* 103—Poaono Se[>atemnbi 2. H«>aw»i ka e like me k» mau

lioike lioapono qi«i k* b«pa nui o ke koroiW w»t> i waīho i«&ku «j uooaeo i ka bl!» e ht«opom'po;io «iu i oa da)a ttie k« noi ena e hoohv>!o «ku oo k« k«k«u poepoe. Waiho i» ka }>*pa. H «i«e hoapeno ro#i fc«>k»hi koait« «*c i waiho ii» aku >> n» bila be 1> hu'ehu me k« uo< niai e hot hai<> »?u oo ka kakau poepoe. Ae ia a \i aiiio ta i htn» ao ka P<>»lua. Ho<ke h<>«pom> «ai kekahi kom t* war i w»iho la aka e eōith«)o i k* Liila e hot>pone> fH>no au« i o» aioni, • wa>)|i« «a ka Ho.>l*ba ■»** ke'ai K»ai b« bila « pt|t ■ a» i D« ko»ilon» pai Uoolaha a«i k« Ik»h» Kehiea be bila e hool.»li ai i k» pauka £46 o ke kiTiU e pib aoa i ka «ika o ke koku» elaa luuakaaawai »b« k«ekif. Ma ke kapae ia aea o u« rala. aa b*W helu mu» naai ke'm i kaoa b.U ai«lua« a« a kauoha la e p»i. M« ke kapne ta ana o oa rnl», aa t>«lo, helu »»» Ka M** Kiekie ke'L i LeUiofecko i ka paakō ;> o ka B U Mi«n ,aa w»i o Mr K»ee«lu t>e olelo h<H>e ktpaku ana i ka m*« k*ka« • ka * Xo»>rpe K < -koa." ke kaaau ta a»« o u* oi» h.-:oh>-'U t»ci n>a k*hi >p»ua peNi pokou • j-aUp<*.«. <i» k |>»ku I* «uei maw». h«> o ke p»ka«k*t« 1, »4 ua waihu boo 1» ®*i h<> »1« l>> 1 kat«e 1« « 4« ii. »» ok««a L»we ia • ka 11.1«, Noi ouai o XI i B rvh « WpiāH ioa, K««s«i-o hiMia j%) «•)< w*i o Pil»p,v \«wrhi. » £«a«(U om k« waiw»< O k» L ... K t>4*« i «r#beweb« iMi, »»lr L vr » k,» aKK)I«U « fc« H«ie, e »b« e Ik k p'l.» • U *>?« 1« «e <k« ".«tw e»*t He mea •»»•• ka eepe**, * be fi 4« ®\> Ukv>« hv*>>pat • 1 »i Qiaa4k> m» k« k«*k«, abu, loe M« U k«MWf • k«»«*vaaa. 0««i • l-> ia «a». w»i kaki « »« ' V * «" 'M 4 ■ f« M»| O 4«

i la, * o ke pohoio tea )»»<>«& olelu hoe- ! holo la. ; ; Na Hana o ba La. Heiohela akolo ia ka e hoomale «i i kabi maa ma&o, oia ka 00, mamo, iiwi a oie ka akNkane. Oiai e h«opaapaa ia ena, sa hoopaaee ka Hale. La Hana 104.—Poakahi Sepatemaba4 H»J-.woi ka Aheoieioe hkeme ka mao Mr Pilipo bo hoopii taai llakawao mai e aoi mai ana, e waiho ia aa mai'iepen e loaa a>Bi aaa ma keia hope «ka rae ko lakoa ohaoa. Waihoia ma kB papa a noonoo pu ib p ka hoike ake komile no ka ma« lama ola. * i. Mr Prestoo heluhelomai i ka hoike a ke honnle weei koho ia no ka aooeoo ena i ka biU e hoohui a e hoololi ai i ke kaoawai no us mea hoike, e ooi mai sus, oa hwpouepouoia ha bila e ehoohalo ioa ahu ao ke kakan poepoe. Apono ia ka hoike, a waiho ia ka biU no ke &akßa pot*poe a e heluhelu akolo ia ma ka Poakolu. Mr Birch hoike a ke koeiite wae oo ka aooooo ana i ka 01010 hooholo e liookaewale aaa i 15,-000, oo ha malamaaoa i ka hoikeike nui ma ka makahiki 1878, r>o ka puni ana o ka 100 makahiki mai fca ike ia aoa e Kapeiia Kuke, e noi mai aoa, e wailo ii ka olelo hooholo ma ka papa. Apoooia. . ' Loio Kahioa no ka manawa oaa he bila e hnololi ai i ka p*oko 846 o he kanawei kwila, e piti ana no ka hoom»heahaa j 809 i ka uko o ke kokoa aloa o oa looaka» 1 oawai oka nha kiekiei Kap»e i» oa roia i a helohelu alaa ia ka biJa uii k«* poo a wa>ba ift ka bila oo ke kakau peepoe, a e he'uhelo akolu ia ma kn poalima.

Na Hana o ka La. Heluhelo akolu ia fea bda e papa ena i oa inanu 00, mauio. iiw i, a me ka akekane, aole pepehi ia, a na k i Moi ia inau manu Wailio ia ma k» papa. Heluhelu akelu ia i:a bila i iioololi «i i ! ka paoko 2, o ka mokuoa 10 o ke kouawai i kiv.ld, i hoololi ia i t a mak&hilei 1805 e pili ana ika oihaaa ao palapala, Hooholoia. Ileluhelo aiolo ia kn bila e haawi ana i ka pomaiHai i oa koa iu mau o ke aupooi. Noi o SJr VVat«rhouse e hoop*oee loa. E a na aiea i kam&Hio m ka aoan kue i ka biU, Ptystoo t Pilipo, K»keU-naa>to«i. > Eia oa mei kokua ika bil«, Mr Nahaku me LilihaNni. K*hope o ka oeM.noi ia aoa, ua hooholo j ia k» hoopanee loa i lea bila ; he 19 »e, a 1 he 11 hi'«»|f. j Heli-lu'l'i i.lua 14 liilh e"hooholo ei i mokaahi pili eina liou ian sahi o K.l.uea. Waiho i« imua o ke tom>te o ks Hale ma ka la apopo. ; Helohela alu« ia k|a bla e hoololi si i ; | ka mokuna 86 o ke kanawai karaima, e I j pili eoa ike kuleana k<ho b>)ot<i Hoo- | holo ia oe ke kakau >oepoe, a e helohelo : I «kolo ia ka Poahs. ! Hoomaha ka Bale. | Hhlhwai hoo k. H*!e ma ka h»r> I P .m.'{ Noi ke Kuhitta W*i e b okoino ia m» , ka B<l« Haawio*, maloko o ka oihani w<u» i wai, I t'2,UOO, oo ke iu»i ana i iuau hao | ku o i llooh»loi(i. NVi o Mr Ble i ckakbO poepoe ia kn B«l» Ilaawiua. n koej ka h»awina oo ka i mokuohi bou, a e heluhelu akoiu u ma ka | Poaha. ■ j ]

X\ i o ll'on Knai. e b-p*i ho« ia ka noenoo «n-t Qo ka bil» e U> >'p<>uo)>o,>u m i hooh 1» iut i w»i milun» o kfk»bi oi#o siiiii i hoomoe i* i ka nuw«i a hawai p«h«. Hoohuoi* H«>luheSu alua i« k» bl>,i ma ke nei, i ua waiho i& i ke kuini(« w«t.% Frrston, L/>i > tvyh n», Newahi, Kkai » ue Hiwi. a e h >ike m*i t k« Pvaki>l«. Helnhelu alna i& ka biia e hoololi ai i ka l>*ukn I o ka nokura 4 o ke kaaawei t> Uuololi »11 Ka ptsku I? o k* mokuua 16 i> i.v- kaod*j» k»v«i tt». VV*ihv> i« ne ke fcak»u f>vCf»oc, a e b«Uh«lu »kolu ia tu« ka _ Po*h«. I Heluhela aloa ia kt bila e lioolmli ai i ! ka p»ukw (47? o ko i anewai kiv>U e pili ana i oa laeō k*p« i «a koookiki. ,Hoe> I p*p»o loa <a ; 19 .e, tt be 18 hoel«>. ' Hi luti«la ia kja b:U e hoopao «i i« ka Uha ma o Hl a«i ««**ra* o m uip'. ; \Vaih;> la e kakau a e hei«h«lu f •kolu ia «>a ka i'o*ha UeUl>olu aUa ia ka btU e h<v U>li «i i ' kap»ttku 239 oke k«it«wu kiv !», «e ' t>oopa« ai i ka paek« tli »<* kaaewei ne. W*lko ii M k« ****[* < akola la na ka Po»ha. i Ueleh«l« alea t« ka h*la « hoiko* aī i j «a «»ai l«t*ra ikaika « «ok« U •« K«le* we»\ « hel \ ko Uk««i i«a« kem« ; a « «« R»a> W|»«ra « U<«> bo« ak« ««« «m k«*« lu» p*. «Rle l.koa e le«* la mai » Mo>l«k«l» W.iko ie » ke kr*»>U »•«. P«!i*.», WatN, M»rs«« ImaiU.l iM ilo*|»a«e« U9' Ma ka U Sahati iko «««, «a iko la o C H. L«w«c« \L«i o b kai Ht« pkpa.) H« iō m w«k«ktfci o koM atta ma Uaw«u «•(« • «« mot aa koa» INto««aku. Oab mmm i koak ««a ka kai «jilAo o Wailao» a aaaa koi i k«k«l« flho a« k» waii. u« MM KAk&kki Ma* ko«2U». kMtait»a«k« «Mi»* Mbah k| Ua k«a hw>|aaa «k, a «m kok«ibi aaaa waiw«« «m, ' i»>- A- »f niU.-e skm r..,aj kt m