Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 40, 28 September 1876 — Page 3

Ahaolelo Kau Kanawai
O ke Aupuni Hawaii
Ka Moolelo o na hana o ke Kau o
ka M. H. 1876.

LA HANA 108—Poalima Sepatemaba 8
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke komite pai, ua paiia na bila mamalo nei: 1 bila e hoomahuahua ana i na waiwai i hookomo ia mai. 2 bila e hoeueu ana i na oihana kuloko o ke aupuni. Aponoia.
Heluhelu mai o Mr Kanealii, he olelo hooholo e kauoha ana, e hoalala mai ke pakaukau mai o ke kakauolelo, keia mau bila malalo iho: 1 bila e hoemi ana i na mai a me na ino i loaa ma ka hookamakama. 2 bila e hoololi ana i na pauku 1217, 1218, 1219, a me 1220, e pili ana no na haku a me na kauwa. 3 bila e hoopau ana i ka metala o na iho. 4 bila e papa ana i ke Kuhina Waiwai, aole e uku i na luna aupuni e holo ana i na aina e. 5 ka hoike a na komite wae, oia ka hana ma ka Poakahi. Mahope o ka hoopaapaaia ana, ua hoihoi houia ka olelo hooholo.
Noi ke'lii Kaai e hapai houia ka noonoo ana no ka bila e pili ana i na auhau o na hoailona pai. Hooholoia.
Heluhelu aluaia ka bila ma ke poo a waihoia i ke komite wae, Kaai, Loio Kuhina, Preston, Halstead a me Barenaba.
Noi o Mr Mahelona, e hapai hoola ka noonoo ana, no ka palapala hoopii a Mr Haalou, e noi mai ana no kona uku.
Noi ka Loio Kuhina e hoopanee loa. Mahope o kona kamailio loihi ana mai, ua hoopanee loaia ka noonoo ana; he 18 ma ka ae, a he 17 ma ka hoole.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu aluaia ka bila e kokua ana i ka hooholo mokumahu holo pili aina, imua o ke komite o ka Hale. Noho o Mr Lilikalani ma ka noho.
Heluhelu aluaia ka pauku 1 o ka bila.
Kamailio mai ke Kuhina o ko na aina e ma ka aoao kokua i ka uku ana aku o ke aupuni i ka poe hui i $1,250, no ka malama, a noi mai i kana mau olelo inehinei no ke noi ana mai e hoopanee loa i keia bila, a ua noi mai, e hooholo aku i ka bila. Oiai e hoopaapaaia ana, ua hoomaha ke komite ma ka hora 12 awakea.
I ka hoomaka hou ana i ka hora 1 P. M., ua ninauia ka pauku 1 me ka hoololi e uku aku ke aupuni i ka poe hui i $1,250 uku kokua i kela a me keia malama.
Heluheluia ka pauku 2 a hooholoia.
Heluheluia ka pauku 3 a hooholoia.
Heluheluia ka pauku 4 a hooholoia.
Heluheluia ka pauku 5, a oiai e noonooia ana, ua hoopanee ka Hale.
LA HANA 109—Poaono Sepatemaba 9.
Waiho mai ka Loio Kuhina he olelo hooholo e hoomana ana i ka Moi e koho i mau komisina e noonoo ai no ke kumu manao nui he hooulu lahui. Hooholoia.
Noi mai o Mr Gay e hooliloia ka bila e hoomahuahua ana i ka loaa o ke aupuni i hana no ka Poalua. Aeia.
Heluhelu mua mai o Hon S K Kaai he bila e pili ana i na aha keena. Kauohaia e pai.
Ma ke kapaeia ana o na rula, ua heluhelu mua mai o Hon A S Cleghorn he bila e hoomahuahua ai i na dute maluna o kekahi mau waiwai komo mai. Waihoia i ke komite no ka bila a ke Kuhina Waiwai.
Ma ke noi a ke Kuhina Kalaiaina, ua kakau poepoeia ka bila e haawi ana i kekahi mau pono i na konohiki.
NA HANA O KA LA.
Heluheluia na pauku 5 a me 6 o ka bila mokuahi a hooholoia me kekahi mau hoololi.
Heluheluia na pauku hope iho a hooholoia.
Ma ke noi, ua hooholoia ka bila no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poakolu.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 110—Poakahi Sepatemaba 11
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Heluhelu mai o Mr Kalaukoa he olelo hooholo, e kauohaia ke Kuhina Kalaiaina, e kauoha koke i ka luna dute o ke awa, aole e kipakuia na kanaka Hawaii me ka lakou mau mea kuai, mai ka lanai mai o ka uapo mokuahi ma Ainahou. Hooholoia.
Heluhelu mai o Hon Kaai he olelo hooholo, e hoomakaia ka halawai ana o ka Ahaolelo ma ka hora 9 o ke kakahiaka, a e hoomaha he hapalua hora ma ke awakea, a e kauohaia ka makai o ka Hale e hoolako mai i aina awakea no na hoa o keia Hale. Hooleia; he 22 hoole, a he 11 ae.
NA HANA O KA LA.
Hapaiia ka noonoo ana no ka heluhelu akolu ana i ka Bila Haawina.
Noi o Mr Aholo e hoopaneeia ka heluhelu akoluia ana o ka bila, a maopopo ka aponoia mai o kekahi mau bila i hooholoia iho nei.
Hoololi mai hoi ke'lii Kaai, e hoopaneeia a ka hora 1 o ka Poaha. Hooholoia.
Ma ke noi ua kapaeia na rula, a ua heluhelu aluaia ka bila e auhau ana i na loaa makahiki, ma ke poo, a ua waihoia e pai, oia ka hana o ka Poakolu. Hoomaha ka Hale.
Halawai hou ma ka hora 1 P. M.
Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i ka mokuna 56 o ke kanawai hoopai karaima. Hooholo loaia.
Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i ka pauku 1 o ka mokuna 4 o ke kanawai i aponoia ma ka la 8 o Iulai 1870, e pili ana no ka aihue holoholona. Hooholoia.
Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i ka mokuna 86 o ke kanawai hoopai karai-
ma, e pili ana no ka hooponopono ana i ke kuleana koho balota. Hooholoia.
Heluhelu akoluia ka bila e hoopau ai i ka laha ana o ka mai iwaena o na hipa. Hooholoia.
Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i ka pauku 289 a e hoopau ana i ka pauku 242 o ke kanawai kivila, e pili ana i na holoholona komo hewa. Waihoia apopo.
Heluhelu akoluia ka bila e hooloi ai i ka pauku 846 o ke kanawai kivila, e pili ana i ka uku o na lunakanawai kiekie. Hooholoia.
Heluhelu akoluia ka bila e papa ana i na luna aupuni i lunamakaainana, a e papa ana hoi i na lunamakaainana, aole e lawelawe i ka oihana aupuni, oiai oia e noho lunamakaainana ana.
Noi o Mr Nahaku e hoopanee loa i ka bila. Hooholoia; 20 ae, a he 5 hoole.
Heluhelu akoluia ka bila e hooponopono ana i ke kanawai e pili ana no na hoopii i koiia no kekahi waiwai o kekahi mea i make. Hooholoia.
Heluhelu akoluia ka bila e pili ana no ka hoopuka ana i na palapala e pili ana i na aha hookolokolo. Hooholoia.
Heluhelu akolu ia ka bila e hooponopono ana i ka moni.
Noi o Mr Waterhouse e waiho ma ka papa. Hooleia.
Ninau ia ka hooholo loa i ka bila, a ua hooholo loaia.
Heluhelu akoluia ka bila e hoohui a e hoololi ai i ke kanawai no na mea hoike. Hooholoia.
Noi o Mr Pilipo e hoihoi hou ia mai ka bila i hoolahaia mai e ke'lii o Kona, e pili ana i ka hooiaio o ka hooponopono waiwai hooilina, nona na pauku 400, imua o keia Hale. Hooholoia.
Heluhelu aluaia ka bila e hoakaka ana i 10 hora hana o ka la o na paahana.
Hoololi mai o Mr Kanealii i 9 hora hana o ka la. Hooholoia.
Ninauia ka bila me ka hoololi, a ua hooholoia no ke kakau poepoe.
Ma ke noi ua kapae ia na rula, a heluhelu mai o Mr Kalaukoa he hoopii mai na mai lepera mai o ka Halewai, e noi mai ana, e noho no lakou ma Honolulu nei, e lapaau ia e ke Kauka Kahui.
Noi o Mr Birch, e haawiia aku keia palapala hoopii ma ka lima o ke Kuhina Kalaiaina, a nana e kaua aku i ka lawe ana i na mai lepera i Kalawao. Haule.
Ma ke kapae hou ia ana o na rula, ua waiho mai o Mr Pilipo he olelo hooholo e kaohiia na mai lepera ma ka halewai no ka lapaau ana.
Mahope o ka hoopaapaa loihiia ana, ua hoopanee ka Hale.
LA HANA 111—Poalua Sepatemaba 12.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina, ua hele aku oia e hai i ka Peresidena o ka Papa Ola i ka hooholo ana o keia Hale e anaia na mai lepera, e noho hou ma Honolulu nei no na malama ekolu, e lapaauia e Kanui, ua hai mai ka Peresidena, aole hiki ke kali oiai ua makaukau na mai no ka holo aku i Kalawao.
Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i ka pauku 239 o ke kanawai kivila. Hooholo a me ka hoololi.
Heluhelu akoluia ka bila e hooponopono ai i ka lawe ana i ka wai maluna o kekahi mau aina i hoopomaikai ole ia ma ia hana. Hooholo loaia.
Heluhelu mai o Mr Kalaukoa, he olelo hooholo, e kauoha ana i ka Ilamuku nui a me ke Kuhina Kalaiaina e kii koke aku i na mai lepera i laweia i Kalawao i nehinei. Hooleia.
Heluhelu alua ia ka bila e hoeueu ana i na oihana kuloko o ke aupuni. Waihoia i ke komite wae, Gay, Kaai, Birch, Lilikalani a me Kamika.
Hoike mai ke komite pai, ua paiia ka bila e auhau ai i na loaa makahiki. Aponoia.
Hoomaha ka Hale ma ka hora 12 awakea, a halawai hou ma ka hora 1 auina la.
Heluhelu aluaia ka bila e hookuu ai i na paahana ma na la koho balota.
Noi o Mr Nahaku e hooholo loa aku i ka bila no ke kakau poepoe.
Noi ka Loio Kuhina e hoopanee loa i keia bila.
I ka ninauia ana ua hooholo loaia no ke kakau poepoe.
Heluhelu aluaia ka bila e hoololi ana i ka pauku 527 o ke kanawai kivila, e wehe ana ia Kailua ma Kona, a me Kahului ma Wailuku i mau awa ku moku.
Eia na mea i kamailio ma ka aoao kokua i ka bila, Birch a me Pilipo.
Eia na mea i kamailio ma ka aoao kue i ka bila, Kuhina o ko na aina e, Kapena Roke a me Nahaku.
Mahope o ka noonoo loihiia ana ua hoopanee loaia ka bila; he 20 ae, a he 14 hoole.
Heluhelu aluaia ka bila e hoopau ai i ke kanawai e ae ana i ka poe i okiia e mare hou, i aponoia ma ka makahiki 1866 e pili ana i ke oki mare. Waihoia no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poaono.
Heluhelu aluaia ka bila e hoololi ai i ka pauku 16, o ka mokuna 41 o ke kanawai karaima, e pili ana no ke kuai waiona. Waihoia no ke kakau poepoe.
Noi o Mr Preston e heluhelu akoluia ma ka la 1 o Novemaba. Hooleia.
Noi o Mr Kauai e heluhelu akoluia ma ka Poaono. Hooholoia.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 112—Poakolu Sepatemaba 13
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Heluhelu mai o Mr Kalaukoa he olelo
hooholo, e hilinai ole ana i ka Papa Ola, a e noi ia aku ka oluolu o ka Makua Moi e kauohaia aku na palapala hookohu o ka Papa Ola, e hoihoi mai no ko lakou lawe ana aku i kekahi mau mai lepera, mahope iho o ka hooholo ana o keia Hale, e aua ia mau mai lepera e noho ma Honolulu nei e lapaauia ai e Kahui.
Hoololi mai o Mr Birch, ina e hoopauia ka Papa Ola, alaila, e hookohuia o Kauka Kahui i Peresidena no ka Papa Ola. Oiai e noonooia ana, ua noi o Mr Waterhouse, e hapaiia na hana o ka la. Hooholoia.
Noonooia ka bila e auhau ai i na loaa makahiki imua o ke komite o ka Hale. Noho o Mr Mahelona ma ka noho.
Heluhelu aluaia ka bila. Oiai e noonoo ia ana, ua hoomaha ke komite ma ka hora 12 a halawai hou ma ka hora 1 o ke auina la.
Kamailio mai ke'lii Kapena Roke ma ka aoao kokua i ka bila.
E a ka poe kamailio ma ka aoao kokua i ka bila, Kapena Roke a me Nawahi.
Eia na mea i kamailio ma ka aoao kue i ka bila, Kuhina o ko na aina e, Loio Kuhina, Kakela-makua, Pilipo a me Nahaku.
Noi o Mr Birch e waihoia ka bila i ke komite wae. Hooholoia.
Hoopauia ke komite, me ka hai aku i ka Hale, ua waihoia aku ka bila ma ka lima o ke komite wae, Kapena Roke, Loio Kuhina, Halstead, Preston a me Kuhina o ko na aina e.
Heluhelu akoluia ka bila e hooholo ai i mokumahu holo pili aina.
Noi o Mr Nahaku e kapae loaia ka huaolelo "Ahakukamalu" ma ka pauku 1 o ka bila. Hooholoia.
Noi ke'lii Kamika i $500 ka ke aupuni e uku aku ai i ka Hui Hooholo Mokumahu pili aina, aole hoi i $1,250, e like me ka bila. Hooleia.
Ninauia ka hooholo loa i ka bila me ka hoololi a Mr Nahaku, a ua hooholo loaia.
Heluhelu aluaia ka pauku 17 o ka mokuna 41 o ke kanawai karaima e pili ana no na laikini kuai waiona. Waihoia no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poalua.
Heluhelu aluaia ka bila e hoololi ai i ka pauku 19 o ka mokuna 41 o ke kanawai karaima e pili ana i ka hoomahuahua ana i ke kumukuai o na laikini kuai waiona kukaa.
Noi ka Loio Kuhina e hoopanee loa. Hooleia. Nolaila, ua hooholoia ka bila no ke kakau poepoe, a e heluhelu akoluia ma ka Poalua.
Hoopanee.

NA ANOAI.

He manuwa Beritania a ku mai i keia mau la aku, alaila hoi aku kahi moku Myrmidon, e ku nei iloko o ko kakou awa.

Ma ka Poaono i hala, ua oluolu i ke Alii ka Moi, maloko o kona Ahakukamalu, ka huikala ana i kekahi mau paahao he umi, mai ka hale paahao mai o Kawa.

Ua noi ia e hoopau i kekahi haawina o ka uku o kekahi Kuhina Aupuni i nehinei, "no ka mea i ka manawa i ke au ia Satn—rey, aole pela ka ano!"

I nehinei, ua ulu hou ae la he mau hauwalaau mawaena o kekahi mau hoa, a ano haunaele hou no, mamuli o ka ano noi "ninau ano! ninau ano!! ninau ano!!! a ano haukawewe na papahele, a kau ka lia ia makou.

Nani kilakila na hana hoohauoli Kuikahi a ka Moi maloko o ka pa Alii i ka po Poalima iho nei. Ua oluolu iaia ke kau ana i ke kea hanohano o ka oihana Kamehameha I., maluna o ke Kuhina noho o Amerika ma Hawaii nei.

He mau apana pepa liilii kai loaa mai ia makou ma na paia o Aliiolani Hale, e kauoha ana i kekahi mau Hon. e koho ma ka aoao —, a e kue i ka bila mea. Aia mahope e puana ia ai ka moe ea? Ae!

I keia Poakahi ae, e haalele ana ke Kilauea ia Honolulu nei, a e kaapuni ana ia Hawaii, me ka hoihoi hou ana aku i na alii a me na lunamakaainana o na moku o Kama a me Keawe, me ko lakou mau ohana. Aloha auanei na hoa o keia mau la i hala iho nei.

          HUINA LEI ROSE.—Ma keia Sabati ae la 1 o Okatoba, e malama ia ana ka huina hapaha o na KUla Sabati o Kawaiahao, e naue nui ae kakou:
          "I lei rose maikai wale no,
          E waiho na lau awa e."

He mau leo bele pauahi hoopuiwa kai hoohikilele ae i na keiki kinai ahi i ka hora 8 o ka po Poalima nei, a ua eleu ae no lakou; he wahi mamala ahi wale no i kau aku maluna o ke pili o ka hale o ke Kuhina Kalaiaina Moehonua, a ua pio koke no, nolaila, ua huli hoi hou aku lakou, a ua palekana.

O ka hale uinihepa hou e kukulu ia nei mamua iho o ke keena pai o ka nupepa haole P. C. Advertiser o Hale L. Kelekona, no ke Kauka oluolu kamaaina Hopemana (Hoffman) no ia, a ke paa ae, e hoi aku ana kona keena ilaila, a o kona hale mua ma ke kihi, ua lilo iho nei i ka hui Baneko o ke alii Bihopa ma, a e hoi mai ana ia oihana ilaila.

HEAHA LA KE ANO? —Ma ke awakea la pule iho nei, i ka wa a ke alii Pauahi me kana kane e komo aku ana e ike ia Kauilunakaholowaaauaohilo, i kona moe kau a hooilo, komo aku la hoi kekahi mea i maa mau i ke alo o na alii, a he wahine maikai no, upa mai ana o Auwae i ke pani hao o ka puka pa a paa aku la ka mamalu iloko me ka nahae pu o kona kapa. Heaha no la hoi kona mea i papa mua ole mai ai? Oi ka mau no o kanaka, o ka hookiekie, ke loaa kahi oihana e malama ai a mahalo ia ai paha, o ka ioena mai la no ia, kalali a ka launa ole, ike ole iho i ka nui kini, "i ka huhuki lawe a Uwekahuna."
I ALOHA I KA OPUA MAKANI.—Ma keia mau la i haawi mai ai ka welelau komohana i kana ukana, o ka ahiuhiu unahe makani mai lalo mai, a na ka Hiuka ma i hookomo pololei mai nei ma ke awa o ka uluwehi o Kou nei i na kunu paakiki i na kamalii, i ka nalulu i na makua, a ke loku nei ko makou manao.

Ma na aluna ahiahi Sabati, me he la o ke alanui Maunakea ka oi aku o ka laukanaka, no ka mea, aole o na helehelena hoihoi a hookipa aloha o ka Hawaii wale no ke ike ia aku, aka, o ka helehelena awaawa a hailona opiuma ku i ka pakui o na pake kekahi, a me he la, o lakou no paha ka hehena nui. O ka nalo aku koe o na maka kamaaina, a ike mau ia na helehelena malihini a kahi poe e ake nui nei me ka hiipoi. Afunataie la! Nunui opiuma!

ALOHA INO NA MAKAI.—Ehia ka hoi mea aloha, o'u hoa makai e kuulu ai o ke anu, auhea la ko na makai bila haawina, o ka poe ia i oi aku ka hana, a me ka luhi a me na pilikia he nui wale, eia ka e nele ana keia lala hoomalu aupuni, a malama i ke ola o ka lehulehu a me ka waiwai o ka poe waiwai, i oi ae mamua o ko na koa lawelawe ana a me na poino nui o ke ola no ka wa haunaele. MAKAI KAHIKO.
(Aole i nele! L. H.)

Ua hoea mai na aluna ahiahi a ka wahine kaalewa o na ao pouli o ka poe e hohola ae ai hoi i kona nani molale malamalama maluna o ke kaona alii o Kakuihewa nei, a ke kali nei makou o ka lohe mahui aku i na leo mele hoene leo lea hoehoene o ka Nightingale o ko makou mau hoa luhi ulele metala ma kekahi o keia mau po puanuanu aku, i mehana hoi i ka iini o ka puuwai no ka lakou mau hoohaihai ana. Pela anei? Ka! he kanalua no ke kanawai e pili ana no ka poe himeni mahope iho o ka napoo ana a ka la.

O ka ano o na hana o ka Ahaolelo i nehinei, oia no ka ano e. No ka ano hiki mai paha o ka la e himoe a--i? aole pa--ha? a no ka ano e no paha! O ka ano bila e hoohemu ai a kipaku aku i ka ano auhau maluna o ka ano holoholona o ka ano Piula a me ka ano Balaama, oia no ka ano ua puehu, mamuli o ka ano hooikaika o ka ano o kekahi mau hoa; a o ka ano "ke ike nei no au" a me ka ano "ua ike no au," oia no ka ano "ma ka apana kahi a'u i hele mai ai" ka ano, a o ka ano no keia. A nolaila, oia maoli no ka ano o keia "hana ana no!" a "hoholoia kea noi!" a "oia ana no!"

Ma ka la 29 o Aug. iho nei, ua pakele iho la kekahi kaamahu mai pau i ka nahaha liilii a poino na ola a pau, ma Palisade i Amerika, ma ka hoomakaukau ana o kekahi mau keiki kolohe no ka hooko ana ia mea ma ka hoao ana e hoohiolo i ke kaa, aka, ua ike koke ia nae a palekana ai. Maluna o ua kaamahu nei ia manawa, ka Rev. B. W. Paleka, o Miss Carrie A. Castle, a me kona mau kaikunane o James a me George Castle, ke kaikamahine a me na keikikane a ke alii S. N. Kakela a o na pokii hoi o ka Loio Kuhina o ke aupuni. Ua imihala keia mau keiki kolohe no ko lakou kipakuia ana mai luna o ua kaa nei.

Ma ka Poakolu o kela pule, ua loheia aku la kekahi leo pa-hu ano pukuniahi mauka koke iho nei no o ko makou hale oihana, ma ka hale kupa o Lui i make iho nei a e noho kamana ia nei e ka pake, a i ka holo ana aku e nana, eia ka he pu Paumalana ki kohola a ka poe o ia. He mau makahiki loihi ka waiho ana ilaila, mai ka manawa no o Lui e ola ana, a ua manaoia he apana hao wale no, a ua kii na pake e kukulu i koo no ka lakou ipuhao vaniki, a e paila ana. I ka a ana o ke ahi a loaa ua pu nei, o ka mau no o ka piha i ka pauda mai kahiko loa mai, e pahu ae ana, a lele liilii na apana mao a maanei. Ua puiwa na keiki o ka aina pua, a o ke kokoke ole mai malaila kahi i pono ai; aka, ku aku la nae ma kahi e me na maka i hele a a-a, a he hai a! wale no na huaolelo i lohe ia 'ku. Ua manao paha lakou he kupua aole paha, aka, ma ko makou manao, he laki maoli.

I ka wa i hauwalaau ai kekahi mau hoa o ka Ahaolelo i ke ahiahi Poalua iho nei, ua ike ia aku ka haikea o na helehelena o kahi poe, a no ke kamumumu loa o na puupuu maluna o na pakaukau, me ke kalakala o na hoa, ua holo ae la ke anu maeele lia maloko o ko makou mau aakoko, a manao ae la e pee malalo o ka malu o ka lau koa, o ka hele ku nihi ae hoi a ko Abela hoahanau, ke mai la hoi ke kane a ke alii, hoomanao ae la i na kupua mahoe o ka uka waokele, ilaila la hoi e loaa ai na wa-hi poka pahu, hakui e hoi ka hekili anapa ka uila, hoomanao koke ae la no na lili ka lani ia makou, a o ka naka haalulu iho koe, kani e ana ka pio ma ke kua, i huli ae ka hana, o ko makou hoa pili po no ka, ma o ka hoea ana mai, oia no oe he pipi hae no Ha lona, e ole nae ko makou hoomanao ana ae, a keia Poakahi ae e niniu ai ka huila o Kilauea, a huli hoi aku lakou, loaa ai ka maha.

Nu hou ka Moremona.

Aia ma Laie keia hana hupo mawaena o ke kumu Moremona, me na hoahanau o lakou, ma ka la 8 o Sept. nei, owau pu kekahi malaila, he hookani pahu au no ua la 'la a o ua la nei nae, he la i hoomakaukau ia no kekahi mau paa mare, a i ka hiki ana i ka hora e mare ai, pau aku la makou me ka hoohanohano i na mea nona ua la hookahakaha nei, oia o Laieikawai ma a komo ana i ka halepule, ia wa, ike aku la au ia Rev. Kekiokalani, oia kekahi malaila, haawi ae la ia i ka mare no kekahi mau mea, a pau ia, ku hou mai la he mau paa mare hou, oia o B. L. Nainoa ma, he kahuna Moremona kanaka ko lakou mea nana e hoohui ana, a pau ka mare ana a ua kahuna nei, hookuu aku la ia i na paa mare e hoi, ku mai la ke kahuna Moremona haole o lakou a i mai la, "aole pono kau mare ana aku la, ua hewa, aole e paa ia mare, no ka mea ua poina oe i ka hai aku ia laua e paa na lima akau," ia wa olelo mai la ke kahuna haole, e mare hou oe, o ka mare hou ia aku la no ia. Akaka ka Moremona mare lehulehu, o ka ike maka ia keia o na hana apakee a na moremona. K. PAI.
Honolulu, Sept. 13, 1876.

Ka pakaha dala a me ka hakihaki
Kumukanawai o na Lunamakaainana.

          Maloko o na manao i hoolahaia ma ka nupepa Kuokoa, ua ikeia na hakoko ikaika ana o ka makakila o kekahi poe, a me ka hookele paha oia nupepa, a ua paiakuli paha ka lehulehu holookoa mai Hawaii o Keawe a Kauai o Manokalanipo.
          Ua hoakaka nui loa ia ko na lunamakaainana pakaha dala a me ka hakihaki Kumukanawai. Ma keia mea, ua lana kuu manao e pane aku imua o ke akea, me ka hoole maopopo aku, aole ia he pakaha, aole no hoi he hakihaki Kumukanawai.
          He lehulehu makaainana no hoi ma ka apana o Hanalei a me Anahola nei, aole i lohe ia aku ko lakou ulono nui ana no ka olelo hooholo i hanaia ma ka aoao o na lunamakaainana, e noi hou ana i $6,000 a oi na lilo hou o keia Ahaolelo. Aole o ka hanaia ana o ka olelo hooholo e like me ia he hakihaki ana ia i ke Kumukanawai.
          I ko'u manao koho ma keia mea, aole i hakihaki na lunamakaainana i ke Kumukanawai, o ke Kumukanawai kai hakihaki i na lunamakaainana.
          He oiaio no paha, e like me ka manao o kekahi poe e nuku ino ana maloko o ke Kuokoa, a o kekahi hoa hanohano hui, oia o T. N. Birch, e kuhi ana ka lihi e ku ai o ka oukou mau makau ma ka pauku 56 o ke Kumukanawai. Ina pela ko oukou kahua e hilinai paa ai, alaila, aole o oukou wale ma ia kahua, ua ahu wale no ia i na holona a pau iloko o ko kakou aupuni nei. He mea maopopo loa ka manao o ka pauku 56 o ke Kumukanawai. A ma ka hoomaopopo ana iho i ke kuleana waiwai io iloko, ua pohihihi. Ua hoakakaia ma ka pauku 45 o ke Kumukanawai, ekolu no mahele kau kanawai. 1 Ka Moi, 2 Na 'Lii, 3 Na Makaainana. Ma ka nana ana hoi i ke poo o keia Kumukanawai, (1864 Aug. 20) na ka mea hookahi no ia, aole na ka Mana Kau Kanawai o ke aupuni.
          Nolaila, e ka poe e makee kuhihewa nei me ka i ana, "Poe pakaha dala", aneane komo pu ma ia huaolelo a oukou, Aihue Dala. E akehele ke alelo i ka olelo i ka apaapaa. Ina oukou e nana pono iho i ka pauku 46 o ua Kumukanawai la, e ike pono oukou, o ka hoomaka ana o ka Ahaolelo kai hoakakaia ka akoakoa ana, o ka hookuu ana o ka Ahaolelo kai hoonaloia. No ia mea, mahea la ko kakou imi ana aku i mea e averiga pololei loa ai ka uku o ka kakou mau paahana? I ko'u manao ma ka pauku 46 no ia. E lilo oiaio ka pauku 46 i hikimua no ka pauku 56, aka, aole nae pela ke ano ma ko oukou hoakaka ana imua o ka lehulehu. Ua hoakaka wale no oukou no ka pauku 56 o ke Kumukanawai. Ua olelo maopopo ia no, aia a manao ia e hoololi ia pauku, alaila, e mahuahua koke ana ia uku ia manawa, ua manao anei oukou, ua pili na olelo hooholo no ke noi ana i $6,500 no na lilo ponoi o ka Ahaolelo, i ka pakaha dala a me ka hakihaki Kumukanawai? Aole, aole loa. Ua ike ia no hoi ma ka nupepa Kuokoa, ka hoomaewa lokoinoia o na lunamakaainana, pau ka pololi, pau kahi kakai.
          I ko makou manao, ua makepono loa keia puu dala i lilo iho la, no ka mea, ua ohiia ae la no ma ke alo, he ole loa na puu dala i hooliloia ma ke kua i na kau i hala iho nei.
          Pehea la ka! na makaainana e nana 'ku ai i ko lakou mau lunamakaainana e henehene aku anei kakou ia lakou, oiai lakou e komo ana iloko o ka pololi a me ka nele? He mea kaumaha ia no kakou. Ke oki nei au maanei, me ke aloha i na lunamakaainana. T. K. KOOLAU.
Hanalei & Anahola, Sept. 18, 1876.

NA ITAMU O WAIMEA, HAWAII.

          HULA HAOLE.—Eia he hale hula haole ma ka ua Kipuupuu o makou nei, ke malamaia nei ma ka hale aupuni, he hale keia no na haole me na kanaka, he aneane iwakalua, ma keia huina, he mau makua a he mau keiki. Ma keia, he punana oiaio ia no ka haumia.
          HALE KUAI HOU.—Eia he Hale Kuai Hou ma ka ua Kipuupuu o makou nei, me na lole maikai loa o kela ano keia ano, ko na kane a me ko na wahine, i hele kela a ahu kinohinohi i ka papa o Apua, i ka ua mea he nani. O ka mea nona keia Hale Kuai, o Awana, (Pake.)
          KUAI MAKEPONO.—Ma ka Hale Kuai hoi o Koki (Pake,) ke kuai makepono ia nei na mea kuai o kela ano keia ano, ma ke kumu kuai makepono loa. Ma ko'u lohe mai, ua manao ka mea nona ka Hale Kuai, e piha pono ana keia makahiki ma ke kuai makepono wale no. I ka la i hoomakaia'i ke kuai makepono ana, nui loa ke dala i loaa i ka mea nona keia Hale Kuai.
          HANAU.—Ma ka la 24 o Augate, hanau o Hie, he keikikane, ma Waimea, Hawaii, na S. P. Kalama.
          AIHUE PUAA.—Ma ka la 4 o Sepatemaba nei, ua hoopaiia kekahi keiki hapahaole, no ka aihue ana i ka puaa ma ke kahawai, a o ka inoa o ua keiki nei o Keoni Lineka, he ohana no keia i kaulana no ka piko pau i ka i ole. Aloha ino!
          He mau wahi mea hou ia, kamau mai no kahi wai, hala ka la maka poniuniu.
Owau no me ke aloha ia oukou a pau.
C. K. PA Jr.

MAKEMAKEIA
Elua mau kanaka opio!

I ELUA MAU KEIKI MAIKAI, I HIKI AKU na makahiki i ka 15, no ke ao ana i ka Oihana Tela Humu Lole. O ka loihi o ka manawa no ka noho ao ana, eha makahiki. I mau keiki makaukau ma ka olelo haole. E ninau ia WM. JOHNSON.
Tela Humu Lole, Alanui Kaahumanu. 40 3t 43

NA AHAHUI EUANELIO.
AHA HUI EUANELIO O KA PAE AINA HAWAII.

Ua hoopanee ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poakahi mua o Iune, M. H. 1877, hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao, Honolulu, Oahu.
AHA LUNA KAHIKO O MAUI.
E halawai hou keia Aha ma Wailuku, Maui, i ka Poakolu hope o Novemab a la, 29, M. H. 1876.
AHA EUANELIO O OAHU.
E hui hou ia keia Aha ma Waialua, Oahu, i ka Poakolu, la 2 o Okatoba, M. H. 1876.

LOKO IA HOOLIMALIMA!

          MAMULI O KE KAUOHA A NA KOMISINA O NA AINA LEIALII.
          E KUAI ana au ma ke Kudala, ke hiki aku i ka POAONO, SEPATEMABA 30! hora 12 awakea, ma ke Keena Kudala, ka hoolimalima ana o ka Loko Ia e waiho ia ma WAIAWA, EWA, Mokupuni o Oahu, i kapaia ka LOKO O "WELOKA," nona Eka he 21, no na makahiki he umi, e lilo i ka mea koho e oi aku ana i na dala he 250 no kela a me keia makahiki.
          Eia hoi kekahi, mamuli o ke kauoha a na Komisina o na Aina Leialii, ma ia wahi a me ka manawa hookahi, a kuai Kudala aku ana au i ka hoolimalima ana o kekahi APANA AINA! e waiho ia ma Waiawa, Ewa, Mokupuni o Oahu, i hoomaopopoia na palena ma ka palapala aina, nona na Eka Elima, no na makahiki he umi, a e lilo i ka mea koho e oi aku ana i na dala he 50 no kela a me keia makahiki. He aina kupono keia no ke kanu Raiki a me ke Kalo. C. S. BATO, LUNA KUDALA.
Honolulu, Sept. 20, 1876.

O KA UKU WAI mai Iulai 1, 1876 aku a hiki i Ianuari 1877, (he uku mua wale no) eia ka manawa, nolaila, o ka poe he mau uku wai ko lakou aole i hookaa, e hele mai lakou ma kuu Hale hana e hooponopono ai, mamua ae o ka la 30 o Sepatemaba. O na wai aole i ukuia mahope o ia la, e okiia no me ka hookaulua ole. H. S. HOWLAND,
773 4ts 776 Luna Wai.

Olelo Hoolaha
HALE KUAI!

KE HAAWI ia aku nei ka leo ahailono imua o na makamaka a pau o'u. UA WEHE AE NEI AU, ka mea nona na inoa malalo, he HALE KUAI HOU, ma KAIOPIHI KOHALA HAWAII.
o G. C. Akina, Pake.
Aia malaila e loaa ai na LOLE NANI HOU LOA, no na kane, na NANI IHIIHI LILI I KA WAI no na Kaikamahine opio me na Wahine, a me na Kamalii, no ka uku make pono loa. He emi loa ka lole o na ano a pau, me ka oluolu o na kumukuai. O ka poe a pau e kipa mai ana a kuai, e loaa no na MANUAHI ia lakou me ka nele ole.
6 m G. C. AKINA—Pake.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU

ma kaia, o na mea nona na inoa malalo iho, ke papa loa aku nei ia oukou, aole e hookuu wale i ko oukou mau holoholona o na ano a pau e hele wale a hoopoino i na mea kanu o luna o ko maua mau LOI Hoolimalima a waiho la ma ke ku aina o Puaaloa, Ukumehame, Maui, a me na LOI hoolimalima o maua me Pahula k., e pili pu la no. O ka mea hookuli i keia, e hooukuia no i Elua Dala no ke poo hookahi, a i ole, e hanaia no e like me ke Kanawai. JNO. KALILI.
KAAE.
Ukumehame, Maui, Sept. 8, 1876. (38 3 ts.)

OLELO HOOLAHA.

I KA POE a pau e makemake ana i na Pila a me na Ogana no na Halepule a no na hale e ae. Hookahi wale o ano Ogana maikai loa, oia na Pila i hanaia e BURDETT. He kaulana loa kana mau Pila no ka maikai o ka leo a no ka ikaika no hoi, a no ka loaa ana no hoi o na ano lea a pau.
Kumukuai.
Mai ke $50 a i ke $1,000, e like me ke ano o ka Pila i makemake ia. E ninau ia D. D. BALWIN ma Lahainaluna. Oia ka Agena no ka Paeaina Hawaii. [23. 3m.]

E LOAA NO I KA POE E MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.

Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
[E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. ( 1y) TARAMU.

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE 1-1y