Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 42, 12 October 1876 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, OKATOBA 12 1876.
HOOLAHA KULA SABATI
O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. LYONS, S. B. DOLE na Komite.
MA KA mokumahu Kulanakauhale o Sidane i haalele iho ai i ke ahiahi o ka Poalua nei, ua haalele mai la i ke one hanau o Kakuihewa nei, ka luaui makua o ka Papa Pai o ka LAHUI HAWAII, oia hoi ka oiwi REV. HENRY H. PARKER, (Hanale H. Paleka,) no ka Hikina o ka Repubalika Nui o Amerika Huipuia. He mau mahina ka loihi o kona manawa e kaawale aku ai, e hui pu ana me kona makua Rev. B. W. Parker, (Paleka makua) i holo mua aku nei, e ike ana i na makamaka ohana o na makua, e halawai pu ana me na Hawaii e noho 'la malaila, a e ike ana i ka nani a me ke kupaianaha oia aina, ka puuhonua hoi o kahi o ka pono kristiano a na makua i lawe mua mai ai. E hoike piha aku ana ia i ke kulana o Hawaii, a e hiki ana i na makamaka oia aina mamao ke hoomaopopo iho me ka hooia ana; a ke huli hoi mai oia, e piha ana me na huaolelo a me na moolelo nani a nuhou no ka waiho ana mai i mua o kona mau hoahanau o ka pupuu hookahi e noho aku nei mahope nei. He mau waiwai nui no ka nupepa ka LAHUI HAWAII kana e hoihoi mai ana, aole o na nuhou wale no, aka, o na pono e hooi aku ai i ka nani a me ka waiwai o ka kakou pepa. O ka poe a pau e lawe ana i kona kino i keia makahiki ae, no lakou ia mau waiwai, a o ka oiaio ka makou e hai ae, e makepono ana, a e oi pakela'ku ana ka pomaikai. Na ka Makua e alakai maalahi i kona mau kapuai ma ke ala o ke ola maikai, a hehi hou i ke one hanau, a halawai pu me kakou a pau.
I na makamaka o ka "Lahui Hawaii!"
Aloha Oukou!!
Oiai, ua kau mai maluna o ko oukou makamaka nei i ke kulana o ka hookele ana i ko kakou waa wahaolelo maluna o na ale o ka moana kalaimanao ; a oiai hoi, o ka makamua keia o ka hoea ana 'ku o ko'u inoa imua o oukou ma ke ano hookele, he mea pono paha ia'u ke kamailio pu me oukou, i hooi ia'ku ai ka haawina hoalauna oiaio, a hoonipaa iho hoi i ke aloha maluna o ke kahua makamaka i kamaaina. He oiaio, he malihini no paha ko'u inoa a me ke kulana i kekahi poe o oukou e na makamaka, aka, me he la ma ko'u mau hoomanao ana, ma ka hoihoi hou ana mai i na hiona o ka kakou pepa nei a kau i ka maka, ua hiki ia'u ke puana'e, ua kamaaina mua au ia oukou a pau, ua kipa mua ma ko oukou mau home, a ua kamailio pu me oukou ma na mea pili i na kumu e holomua ai ka pomaikai o ko kakou lahui oiwi i aloha nuiia, a me ke aupuni nona ke ea i mau i ka pono. Ae! he leo i kuluma ia oukou, a he mau mamala olelo a'u i hilahila ole ai.
Ano, ua lawe mai nei na eheu palahalaha o ka manawa ia kakou mai ka panee mua ia ana o ko kakou wahi waa nei maluna o ka ilikai kalaimanao a hiki i keia la, me ka maalahi ; ua kaalo ae nei na la wela ikiiki o ke kau makalii, a ke hoea mai nei na hiona o ka hooilo ; he mea hiki ole ke kapae ia na hoomanao ana no ka loaa ana o na hookipa oluolu mai a oukou mai, a me ka alawa ana 'ku hoi imua no ka manawa e hiki mai ana me ka piha i na manaolana, e hoomauia 'ku ia mau hookipa aloha ana, a e hooi pakeu ia hoi.
O ka malama ana a me ka hookele ana i keia mea he nupepa, aole no he hana uuku, aole no he hana mama ; aka, he hana nui, a he koikoi. Ala ma ke kaupaona like ana i na makemake o ka lehulehu heluhelu, a me ka hoolawa like ana 'ku ia lakou me ka pakiko. Aia ma ka wae ana i na momi a waiho aku imua o ka lehulehu, me ka malama i ke kulana o ka maemae. Aia ma ke kuokoa wiwo ole, e kulana ole ana ma kela a ma keia aoao. O keia a me na kahua koikoi e aku he lehulehu wale, ke kahua o keia mea he nupepa, a he mea pono paha ke ninau ae. Pehea la e ko ai a e oiaio ai keia mau kahua, a lilo i pohaku kihi no ka hale e malu ai ko kakou aina ? Ma ke ala lokahi ana o kela a me keia puuwai aloha aina ; ma ke ku ana iho a hoomaopopo i ke kulana o ka lahui ; a ma ka hopu ana o na lima a hana i na kumu e ulu ai ka pono ; a ma ka ulu ana o ia pono, e ulu ai ka lahui.
Aia maluna o kela a me keia o ka lahui Hawaii, he haawina no ka imi ana i pono , no ka hookumu hou aua i ke ola o na oiwi o ka aina. He haawina i mana ole ai kakou ke pale ae; he haawina aole no keia manawa wale iho no, aka he aie no ka manawa e ola ana. Ua maopopo no, he puuwai waipahe i piha i ke aloha ko ke kanaka Hawaii, a aole loa hookahi o kahi heluna uuku o keia la e ae ana e waiho oneanea ko lakou aina makua, a e nalo aku hoi ko lakou lahui, me ke ku nana maka wale aku no. Aole ! Aole loa ia mea i hanau ia iloko ou e Hawaii ! O ka lima pumehana o ke aloha oiaio a me ka puuwai imiloa ka mea i maa mau a i hooiaio ia nou ; a oia ka'u e waiho aku nei i ka leo pahola imua o oukou. E lalau mai na lima a e hookipa ; e hoolilo i ka kakou pepa i hoa kuluma haihaiolelo ; a e like me ka oiaio o ka malamalama o ka la, pela no ka oiaio o kona aloha, kana mau hana, a me ka paio wiwo ole no oukou. E like me ka onipaa o ke kahua i ka la inehinei, pela no i keia la, a pela no i ka la apopo.
Ke noi ia 'ku nei ke kokua lokahi ana o kela a me keia, e hoolilo i keia pepa i o-le kani hala ole mawaena o keia lahui, e like la me ka leo kani lea o ke Kahuli noho kuahiwi, pela kona leo e hoene lai ai i ka pepeiao o na tausani makamaka. E lilo kana mau hopuna olelo i pukuniahi leo nui, e nakulu nakolo hele ana ma na pea o ka aina, me ka wiwo ole a hopo ole no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui a me ke aupuni ; a o kana mau kalaimanao ana, kona kino a me kona inoa, e lilo i lei nani, i hae kamahao, a i aloha e moeuhane mau ia ai me ka lili makahehi o kela me keia puuwai. O ke kulana e ola hou ai a e pii hou ai ka heluna o ko kakou lahui, aia kona pahu hopuna imua ; he loaa wale no, a he lanakila kou e Hawaii ! E kaei i ka palekaua o ka manaolana, a me ka pahikaua o ka maemae, e keehi mua kou mau kapuai, e kikoo kou mau lima, a e makia io ia auanei ke aupuni me ka "Hooulu Lahui," a e onipaa na huaolelo Lamaku oiaio: "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." Aloha !
KAHIKINA KELEKONA.
He Lono mai Apaiana mai.
Ke pai aku nei makou i kekahi hapa o ka leta i loaa mai i ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii Rev. J. F. Pogue, mai ka makamaka Rev. G. Leleo mai.]
Aperila 25, hora 2, ua kii mai nei ka waapa o ka moku i ke alii a me Mati Tera ma e kamailio pu me ke kapena no kela hihia pepehi kanaka. O ka mea i pepehi i ka haole maanei, aia ma Marakei, a eia ka olelo a ke kapena : " E hiki anei ia oe ke imi a loaa kela pepehi kanaka ?" Ua ae aku ke alii, a ua hoouna ia he mau waa elua, e loaa ana paha aole paha. Eia ka olelo a ke kapena : "Ina aole e loaa kela kanaka a hiki i ka la 27, hora 9, e hoolei aku au i ka poka pahu, e hoopau i ke kulanakauhale, a mahope iho e hoolele aku i na koa."
Aperila 26. I keia la, ua kii aku nei makou e wawahi i ka halepule, a ua lawe mai i na noho o ka luakini a me na mea a pau, no ko makou manao e pau ana ka betera o ke Akua, aloha ino. I ka luakini aku nei maua o Rev. H. J. Taylor me na haumana, e lawe mai i na mea a pau. Ke kulu nei na waimaka no ka minamina, a no ka ehaeha. Ua piha loa na hale o makou i ka ukana o na kanaka, a ua nui loa na kanaka, aole o makou hiamoe oluolu, no ka uwe o na keiki. He hale kiekie ko'u, elua hale, iluna a ilalo, aia makou me ko'u ohana i ka hale maluna, a o ka hale malalo, ua piha loa i na kanaka a me na ukana, no ka makau i ka make. He mau hora pilikia loa keia.
Aperila 27, hora 7½ ahiahi. I keia hora, hiki mai nei o Rev. H. J. Tayior, a hai mai nei ia maua, he olelo huna, a penei ka pane ana mai : "Ua hiki mai nei ke kauoha a ke kapena o ka manuwa, e lawe kakou i na mea kupono no kakou, a e haalele i ko kakou mau hale a me na mea a pau, a e holo aku mahope iho o ka hora 9 o ka la apopo, ina e ike aku kakou i ka pii ana ae o ka hae kaua ma ka huini o kona mau kia, a mai hoike aku i keia olelo i na kanaka." I ko maua lohe ana i keia olelo, hehee iho la na lima a loha ana ilalo, a o na manaolana, lilo ae la i ao eleele o ka pilikia, a hoopuka mai la i na lua maka a kulu aku la ma na lihilihi a hoopulu iho la i na papalina. I ko H. J. Taylor huli ana aku e hele e hoike i keia olelo ia G. Haina ma, owau no kai ukali aku mahope. A i ko G. Haina lohe ana i keia, ili iho la ke eehia maluna ona no kekahi mau minute, a hoopuka mai la penei : "Ina e holo aku kakou ma ka nahelehele, aole mea e pono ai, a e make ana kakou i ka pololi, a e ilihune hoi kakou a me ka kakou mau keiki, a ina hoi kakou e noho e make no hoi." Eia hoi ka'u ninau ia H. J. Taylor, "pela no anei ke ano o ko kaua ma na aina naauao, ina e loaa ole ke kanaka pepehi kanaka, alaila, e luku wale ia na Misionari e noho ana ma ia aina a me ko lakou mau mea a pau me ka hoopaa mua ole ia o ka Moi, me ka aua ole i ke kanaka, a aole hoi i hoole i ka manao o ke kapena o ka manuwa, a o na kanaka hoi aole manao kaua, ua weliweli hoi a holo me ka hoopuka ole i olelo kaua?" "Eia hoi keia, e pau ana kou hale a me kou mau waiwai Amerika, a nawai e haawi mai i ai a i kapa no kakou a no ka kakou mau keiki?" Eia ka pane ana: "Ua olelo ke kapena, ina e hiki mai ka manuwa mokuahi e haawi mai i ai na kakou, a ina kakou e kali i ka moku e ae, alaila, e kau kakou a holo aku i Butaritari." Ia makou e uluao ana no kela mau mea, aia hoi, hooho ia mai ana e na kanaka: "Ua hiki mai ka waa mai Marakei mai, a ua paa hoi ka mea pepehi kanaka." Ia wa no, wehe ae la na ao eleele o ka makau a me ka hopohopo, a hoopau loa ia ae la na mea a pau e pili ana ia manao. Ua laweia ka mea pepehi kanaka iluna o ka moku i keia po.
Ape rila 29, hora 8½. I keia wa, ike aku la makou i na waapa elua o ka manuwa e iho iho ana mailuna iho o ka moku, a mahope iho na koa, hookahi waapa no ke kapena a hookahi no ka lutanela, a lawe mai la i ka mea pepehi kanaka iuka nei e pepehi ia ai.
Ua hoomakaukau mua ia hoi he pukuniahi ma kahi kokoke i kahakai, a ua hoopiha ia i ka paula. I ka hiki ana mai o na waapa iuka nei, ua hoopaaia ka mea pepehi kanaka me ka hoopili ia o ke kua ma ka waha o ka pukuniahi. I ka pau ana o ka olelo a ke kapena no na mea e pili ana i ka pepehi kanaka, ua kuniia ka pukuniahi, ia wa no moku ae la ke kino a weluwelu kahi ma ka puhaka a hiki i ke poo, a moku ae la kekahi lima, a lele aku la me he manu la, a o na mea oloko, mokaki aku la iluna o ke one.
Manaonao ae la makou no ka ike ana i keia make weliweli o ke kino a me ka uhane, no ka mea, aole oia i mihi iki no kona hewa.
Ke hana hou nei makou i kahi i wawahi ia o ka luakini e na haumana o ke kula i ke ahiahi nei, no ko makou manao e lawe i na lau a koe o ka laau wale no, i mea e pau ole ai ke ahi o ka poka pahu. He oiaio, ina aole i loaa ka mea pepehi kanaka, ina io ua pau loa na mea a pau, a ina ua poino makou. O ka poe nana i hoomahuka kela kanaka pepehi kanaka a holo i Marakei, aia maluna o ka moku kekahi kanaka kahi i paa'i, a o kekahi aia i Tarawa, ua kii ia 'ku nei nae, a e lawe ia ana paha, aole i maopopo. He ona ke kumu i pepehi ia ai keia haole, aka, ua hoopai ia nae e like me na kanawai aupuni, aka, o kela alii pepehi i na kino kanaka ekolu o Hawaii, aole i kau ia ka hoopai maluna ona, aole loa ona makau iki, a ke noho nei me ka haakei ma ka mokupuni Butaritari. Aloha ino na kanaka Hawaii. Ke haawi aku nei maua i ko maua aloha i na lala a pau o ka Papa Hawaii, a me na hoahanau o na ekalesia a pau, na 'lii hoi me na makaainana a pau, a i na makua hoi o ka pono. Aloha nui oukou.
I Kama a puni o Keawe.
Ma o ka lokomaikai o ka Mea hanohano W. L. Moehonua, ke Kuhina Kalaiaina o ke aupuni, ua ae ia mai makou e hehi i na papa oneki o ka hale aukai kaulana, oia hoi ke Kilauea, a hookahi ka alo pu ana i na kai loa a me na ale hanupanupa, a launa pu hoi me na 'Lii a me na Lunamakaainana o ke kau Ahaolelo i pau iho nei, ma ka lakou huakai huli hoi i na home. He mea makehewa paha ka makou ke kamailio wale ae i ke ano a me na hiona o ka huakai aukai, oiai, ua ike mau ia no ia mea e na makamaka ma na kolamu o na nupepa, a ua kamaaina no hoi na makamaka, no ka mea, he inoa kaulana ko kakou i ka puni holo moku, a he kakaikahi wale no paha ka poe i koe, aole i ike i na ale hanupanupa o Pailolo, a auau hoi i ke kai o Alenuihaha.
He ahe lau makani aheahe o ke ano hiona kona ke pa mai ana ma ke kukulu komohana, i ko makou haalele ana iho i ke one o Kakuihewa, a ua ane ulu mai la ka manao, e loaa iki ana paha ia makou kekahi wahi haawina okaikai o ua makani pukalaki kaulana nei o ka kapa hope o ka makahiki ; aka, aole nae pela. I ko makou kaalo ana ia Leahi a huli aku la ke alo nana imua, ua ano emi aku la ka makani, a i ka poe ana aku o na kukuna la malalo o ka ilikai, a omaka mai la ka malamalama o ka onohi maka o ka ipo mahina, aia hoi, ua hoike io mai la ka nani iaia iho, a waiho molale malie ka ilikai.
I ka wa a ka mahina i imo hooipo iho ai, o ko makou manawa ia e oni ae ana malalo o ka moku aukai a Hina, a hoomanao ae la makou ia wahi a Kapuaiwa i luakaha ai. Holo mai la ke anu o ke kahau kuahiwi a loaa makou, a hoomanao ae la:
"Uoki! Alia oe e ke kiu
A aui ke au o ka manawa,—
He ala i kuluma mua ia
I ke au i ka hikina ka la.''
E nanea ana no ilaila, iniki ana hoi o "Kooluaalokaihaalelewaleihilo," a hawanawana ana, "eia ka malu ulu o Lele la," a i alawa aku ka hie, oi ao no ka. Haukawewe mai la na keiki waapa a he mau minute wale no, o ka nome hou aku la no ia o ka huila, a kolo ae la kahi anu hoomanao, a ike iho la, pela ka ano.
Ua pihakui na oneki o ua Kilauea nei i ko makou haalele ana iho ia Kou nei, a oia hookeke no a hiki ilaila, a lele aku la na Hons. Aholo, Nazareta a me ko laua mau ohana. I Kamaalaea, lele aku la na Hons. Birch a me Kanealii. I Makena, lele aku la ka Hon. Helekunihi. I ko makou hoea ana aku i Lahaina, ua hanau iho la kekahi wahine he keiki, iluna o ka moku. A mamuli o ke kokua aloha a ka hulipahu Mr. Henry S. Swinton, ua pau kona pilikia a ua palekana.
Nana aku la i ka uka iu o ka aina nona ka ua "Utiu" iniki olu i noho ia a kuluma i ke aloha, o ka waiho lai mai no i ka iu piko o ke kuahiwi kaulana o Haleakala, hu wale mai la no na hoomanao paulehia no na hiona o na la i au wale.
Aole no makou i liuliu iho i Makena, a haalele iho la i ka moku o Kama, kau aku la ka ihu no ka mokupuni nui, pa iho la ka makani mauka, waiho aoao aku la ua papahele moana nei. I ka hora 5, hanu ana i ka ea aekai o Kawaihae, a iho mai la hoi ke kehau kuahiwi o uka. Aohe a makou mau kamailio ana no ia po, oiai, ua kau aku la ke poo i ka uluna, a o Welehu ka malamalama.
I ke kakahiaka nui loa, puoho ae la, a i nana ae ka hana, eia ka, ke hele nei makou malalo o na pali kiekie o Hamakua ma. Nani uliuli ka nanaina, e hiolo ana ka wai mai ke kiekiena lilo o na pali. Lohe ia 'ku la no ka walaau mai o ko uka poe. I ka hora 7 e kaalo ae ana makou i na mahiko, a i ka hora 8, moku aku la i ke awa o Hilo.
O Hilo, he nani kamahao kona nanaina, a he makahehi hoi ka haawina e loaa ana i ka malihini. Maloko aku o ka lau laau e kiei aku ai, ala I , ike aku i na kauhale, a ke hoea aku ka malihini i ke kahua waena konu o ke kaona, e halawai ana kona hanu me ke ala o na pua, e kukai aloha pu ana me na maka oluolu o ka hookipa maikai mai na kamaaina, a e luana oluolu ana malalo o na home wehe o ka olu i na lau laau.
Malalo o ka lokomaikai o ko makou hoa aloha Hon. J. Nawahi, ua loaa aku la he kamaaina maikai a oluolu no makou, ma o ka inoa o Mr. John Like a me kana lede. O ko laua home nani i hoopuni ia me na pua paoa i ke ala, ua lilo no makou, no ka manawa malaila. A o na hooikaika ana no ka hookipa ana aku i na malihini, ua haawi pau ia mai. Malaila makou i paina ai, me na ono o ke kai a me ka uka. Ilaila makou, lei i ka pua lehua kaulana oia uka, i pakui ia me na lau ala o ka maile. Ilaila no hoi makou kau i na lio, a kiei i ka wai lele a kamahao o "Waianuenue." Kamahao io no, aohe mea nana e hoole, ke hakulu nakolo ala ka wai ilalo, a ke pii ae la hoi ke ehu noe, a maloko oia noe makou i ike aku ai i na hiona waihooluu o ke anuenue. He hoomanao mau ko makou ia Waianuenue.
Ua makaikai i ke kula hanai keiki kane, a ua mahalo. He lehulehu na keiki a makou i ike aku me na hiohiona mohala, e hoike mai ana i ke kulana helemua o ke kula. Ua puni na lumi ia makou, a ua mahalo no ka maemae. Ua heluhelu makou i na nupepa puka la a na haumana i kakau ia me ka peni, he nani, maikai na manao, a ua makahehi.
I ka puni ana o ke kaona, ua ae ia makou e makaikai ia loko o ka luakini o Haili. Ua hoomaemae hou ia iho nei, a ua maemae io no. Nani o loko a ilihia. Mahope o ka awai na huaolelo "Ua laa no Iehova." I ka hale bele makou, ike i ka nani o ka waiho ae o ke kaona.
Ua hookipa aku ka Hon. L. Kaina ia makou, a ua luana iki malalo o ka malu o kona home nani, a halawai pu no hoi me kana mau hookipa aloha ana.
I ke ahiahi, ua haalele aku la makou i ka aina nona ka "ua tanilehua," a kau aku la ka ihu no ke kaapuni ana ia Hawaii. I Punaluu, lele aku la ka Hon. Martin me kona ohana, a i Kaalualu, lele ka Hon. J. Kahuila. Ia po iho, hoea i na kapakai o na Kona, i ka hora 4 o ka wanaao, lele aku la makou i uka o Keauhou. Ilaila loaa ka lio, a mauka ka holo ana a hiki i Kailua. Ua ike aku la i ke one hanau, a iloko o ka mehameha o ka manawa, ua hoolaukanaka ia no nae o loko me na hoomanao i na la opiopio. Alawa ae la ka maka mauka a makai o ke alahele, oia mau no o ka aina, ke ku 'la no na kumu niu, a ke waiho 'la no na pahoehoe, aka, me ke kaniuhu o ke aloha makou i ike aku ai, na nalo na home, a i ka pa ana mai o ke ahe kehau kakahiaka nui o ua one oiwi 'la, kulu iho la na omaka wai kanihu. Aloha ke one hanau, ka aina hoi i noho ia e na 'lii. Ike iho la i na kupuna a me na makua, a ua ilihia ke aloha.
I Kailua, halawai me ka makua, hui me na hanau muli, a lulu lima me na makamaka lehulehu. Ilaila lele mai ke 'Lii Kaai me kona ohana, a hehi kau makou i ka papahele o ke Kiluaea. Ua maikai ka moana, a olu hoi ka makani o ka huakai home a hiki i ka pili hou ana i ka uwapo, i ka hora 7 o ke ahiahi Poaono. K. K.
Moolelo o ka Ahahui Euanelio o
Hawaii Hikina.
Halawai ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina ma ka Hale Aupuni, Hilo, i ka Poakolu, Sept. 20, 1876. Hora 1 P. M.
Kohoia o J. Paakaula i lunahoomalu kuikawa, o J. N. Kamoku i kakauolelo kuikawa.
Eia na lala i hiki mai:
Ekale sia. Kahu. Elele.
Hakalau, ——— Mr. Kaaua.
Onomea, Rev. J. H. Pahio, Keolai.
Haili, " T. Coan, Puaa.
Puula, " J. N. Kamoku J. W. Keahi.
Opihikao, ——— A. D. Alapai.
Kalapana, ——— J. Paakaula.
Keaiwa, Lala mau.
Rev. D. B. Lyman & P. Barenaba.
Ma ka balota ana, ua kohoia o J. Paakaula i lunahoomalu, a o J. N. Kamoku i Kakauolelo. Pule o Kaaua.
Na hana o ka la. Koho ka lunahoomalu ia J. H. Pahio, P. Barenaba, D. B. Mahoe Esq. i mau komite imi hana, hoololiia mai o Rev. T. Coan ma kahi o Mahoe.
I ka wa i kaawale ai ke komite, noho ko ka hale e haipule.
Makaukau ke komite, hoike mai ka lunahoomalu o ka hale i na kumuhana.
I. Hapa hora haipule i kela me keia la.
II. Hoike Kihapai.
III. Na Palapala Hoopii.
I V. Komite Imi Haawina.
V . Kula ma Kohala.
VI . Heluhelu Haawina.
VII. Na hana kuloko.
V III. Na haua kuwaho.
I X. Na hewa o na Ekalesia.
X . Eulu hou ana anei ka lahui Hawaii?
XI. Nupepa Lahui Hawaii.
XII . Ke Kula Kahunapule.
XII I. Na Kula Sabati.
XIV . Ka pule mua o Ianua ri.
XV . Pehea la e pau ai ka hehi wale ana o na hoahanau ma ke Sabati?
XVI. Ka hui hou ana o keia Aha.
Noi mai o T. Coan, e malamaia ka hapa hora haipule a hookuu aku i ka aha: Pule
na Rev. D. B. Lyman, P. Barenaba, J. H. Pahio, Kaaua a me J. W. Keahi.
Hoopanee ka halawai, apopo hora 9 A. M.
La hana 2, Poaha, Sept. 21. Halawai ka aha ma ka hora 9 A. M. Malamaia ka hapa hora haipule, kaheaia na inoa. Ma ke noi a T. Coan, e apo ko ka hale ia Rev. H. Bingham, Polani, Keau i mau hoa: Aponoia.
Heluheluia ka moolelo o ka halawai i hala, aponoia me ka hooponopono.
II. Hoike Kihapai.
Hoike mai o Rev. J. H. Pahio, no ka ekalesia o Onomea.
Heluehlu mai o Rev. T. Coan no ka ekalesia makua o Haili.
Hoike mai o J. N. Kamoku no ke kihapai o Puula, he nee malie na hana a ka Haku imua, i ka nana aku i na hiona, ua ala mai na hana pono, a he maluhia ke kihapai.
Paipai mai o T. Coan, e kakau na elele o ka ekalesia hui o Opihikao me Kalapana, i mau hoike kihapai a hoike mai i keia aha ma keia mua aku.
Hoike waha mai o J. Paakaula no ka ekalesia o Kalapana, he maluhia no ka noho ana o na hoahanau oia kihapai.
Ma ke noi a T. Coan, e malama ka aha elua mau pule e noi haahaa aku i ka Haku nona ke kihapai, e malama mai i na Ekalesia kahu ole, a e haawi mai i mau paahana kupono: malamaia elua mau pule.
Noi mai o T. Coan, e hoike mai kekahi o na kumu o ke Kula Hanai, i ke ano o ia kula. Hoike waha mai o John K. Naeole, kekahi o na kumu o ke kula, he maikai ka noho ana o na haumana, ua lilo kekahi poe o lakou i mau hoahanau i keia M. H.
Hoike mai ka makua Rev. D. B. Lyman, i ka noho ana o na haumana, a ina e launa mai ka Uhane Hemolele, alaila e noho maemae no lakou, a oia ka'u e iini aku nei e loaa mai ia haawina, a puana ae la oia i kekahi mau olelo Beritania imua o ke Kula Hanai, oiai lakou e keha pono mai ana imua o ka makua hanai ike o ke kino, me ka eehia i hooki iho ai kona leo makua.
Noi mai o T. Coan, e lilo o A. O. Polepe i hoa kuka, pakui mai o Kamoku, e apo pu aku ia J. M. Naeole, John K. Naeole i mau hoa kuka. Aponoia.
Hoike waha mai o Rev. A. O. Polepe, no ka ekalesia haole o Hilo, he maikai ka hana ma ia kihapai.
Noi mai o Pahio, e hoike mai ka elele o Hakalau i ka hoike no ia ekalesia; hoike waha mai o Kaaua.
III. Na Palapala Hoopii.
Heluhelu mai ke Kakauolelo, i ka Palapala Hoopii a Rev. J. Hanaloa, e noi mai ana i keia Aha e hookuu aku mailoko aku o kona noho lala ana no ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, a e komo aku oia iloko o ka Aha Lunakahiko o na mokupuni o Maui. Aponoia.
Noi mai o T. Coan, e kauohaia ka Luna H. e kakau a pane aku ia J. Hanaloa.
I V. Komite imi Haawina.
Koho ka lunahoomalu i na Rev. A. O. Polepe, D. B. Lyman, a me P. Barenaba i mau komite imi haawina.
V. Kula Kaikamahine o Kohala.
Hoike mai o T. Coan no na mea e pili ana ia kula a he pono no i na ekalesia o keia aha ke kokua aku i ke kula, i mea e mau ai. D. B. Lyman, ua holopono kela kula i keia wa, aole aie, ua piha i na haumana, ua nui ka poe e makemake mai ana e komo, aka, aole he wahi kaawale, aka aole nae kakou i ike i ka leta a ke poo oia kula, a kuka na hoa e ae, a hoopanee no ka wa kupono e kuka hou ai.
Ma ke noi a T. Coan; E hoopanee ka halawai i ka hora 1½ P. M. Pule o Rev. T. Coan.
Halawai ka Aha ma ka hora 1 P. M. Pule o J. H. Pahio.
Noi mai o J. N. Kamoku; e apo ko ka hale ia D. B. Mahoe Exq. K. Paulo, me D. Wahine i mau hoa kuka; Aeia.
VI. Heluhelu Haawina.
Heluhelu mai o Rev. J. H. Pahio, i kona Haawina. Aia ma Mat. 16:14.
Rev. P. Barenaba, i kona Haawina Hebg. 27:28.
Rev. D. B. Lyman i kona Ex. N. 34: 10.
VII. Na hana kuloko.
Wehewehe mai o Mr. Pahio, Alapai; hoopanee ia a kekahi wa hou aku. Noi mai o T. Coan ; E hoopanee ka halawai a ka la apopo, hora 9 A. M. Pule o D. B Lyman.
La hana 3. Poalima, Sept. 22. Halawai ka Aha ma ka hora 9 A. M. Kaheaia na inoa o na hoa. Noi mai o Mr. Pahio, e apo ko ka Hale ia S. K. Kauwe, haumana o ke kula kahunapule, Mr Kamoeau, i mau hoa kuka, aponoia. Malamaia ka hapalua hora haipule.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Hapai houia na Kumuhana VII. Hoakaka mai na Rev. J. H. Pahio, T. Coan, D. B. Lyman, me na manao maikai.
Hapai houia ke koena o ke kumuhana 6.
Heluhelu Haawina. Heluhelu mai Rev T. Coan i kona haawina, 2 Kor. 5:20. Ma ke noi a Mr. Kamoku, e hoopukaia keia kumumanao ma ka nupepa Lahui Hawaii aponoia.
Heluhelu mai o J. N. Kamoku i kona, ma Iakobo 1:25.
Hapai hou ia ke Kumuhana III. Na Palapala Hoopii.
Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka palapala kahea a ka Ekala sia Hui o Kalapana ia Rev. D. Makuakane i kahu no lakou. Kuka ka Aha; a kohoia i Komite e nana
i ka palapala kahea, J. H. Pahio, J. M. Naeole, J. Paakaula, A. P. Alapai.
Koho ka Lunahoomalu ia K. Paulo, P. Barenaba, a me Kaana, i Komite e noonoo no ke kihapai o Hakalau.
Noi o T. Coan, e hoopanee ka halawai a ka hora 1 P. M. Hoopanee ka Aha me ka pule a D. B. Lyman.
Halawai hou ka aha ma ka hora 1 auina la. Hoomaka na hana me ka pule a Rev. P. Barenaba.
Heluhelu mai o Rev. S. Kukahekahe i ka hoike kihapai o Hakalau me Laupahoehoe.
Heluhelu mai o Rev. A. O. Porepe i kona haawina ma Rom. 7: 9, 10. Noi mai o D. Wahine, e hoouna ia Kumumanao i ka nupepa Lahui Hawaii.
Hoike mai o J. H. Pahio, ka Lunahoomalu o ke Komite no ka nana ana i ka palapala kahea a ka Ekalesia Hui o Kalapana. E hoihoi hou ia keia palapala i ka ekalesia e noonoo hou. No na kumu elua. 1 Ua hapa loa na inoa o ka poe kakau mai ma ka apalapala kahea. 2 Ua kupono ole ke ola Kahu a lakou i manao ai.
Lawe ko ka hale a kuka; noi mai o D. B. Lyman, e koho ka Lunahoomalu ia J. Paakaula i Komite e kuka hou me ka Ekalesia no ko lakou makemake io ia Rev. Makuakane i kahu no lakou. Hooholoia.
Noi mai o T. Coan e koho keia aha ia D. Makuakane i kahu ku i ka wa no ka Ekalesia Hui o Kalapana, aponoia.
VIII. Na hana Kuwaho.
Ua kuka na hoa, a hai mai o S. K. Kauwe i kona manao. "Ua lana ko'u manao e holo i ko na aina e, o ko'u kokoolua ka mea kanalua.
Hoike mai o Rev. H. Bingham kekahi komite kuwaho o ka Papa Hawaii, ua noonoo makou no D. Makuakane, a ua manao makou e lohe pono i kona ano.
Heluhelu mai o Pahio he olelo hoooholo,
Hooholoia—E apono aku keia aha i ka manao o ka Papa Hawaii, e hoouna i ka Rev. D. Makuakane i ka Pae Aina o Nuuhiva, ke manao lakou pela, aponoia.
Noi mai o A. O. Porepe e haawi ia ke kope o ka olelo hooholo i ke Kakauolelo o ke Komite Kuwaho o ka Papo Hawaii. Aponoia.
I X. Na hewa o na ekalesia.
Ua kuka na hoa me ka manao oluolu, a na kela a me keia e hai a hooponopono no ia mau keakea i waena o ke kihapai.
X. E ulu hou ana anei kaLahui Hawaii?
Ua weheweheia me na manao hohonu o na makua.
XI. Nupepa Lahui Hawaii.
E paipai nui na kahu me na haipule e lawe nui i ka nupepa i keia makahiki aku.
XII. Ke Kula Kahunapule.
Ua kuka na hoa me ka manao lokahi. Ua apono keia Aha, e kokua na Ekalesia o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina i ke kula kahunapule. He 30 o keia Aha e lawe ai no ka hoolako ana i ka haumana hookahi no ka hemahema o ka Rumi. Pa lima na dala i kela me keia ekalesia e kokua ai, a mai ka pule hope o Sepatemaba, a i ka pule hope o Dekemaba e huli ai.
Kohoia o Rev. A. O. Porepe i Puuku no keia mau dala, iaia e hoihoi aku ai, a nana no e hoouna aku i ka Puuku o ka Papa Hawaii.
Noi mai o T. Coan, e kuka hou ka aha no na mea e pili ana i ke kula kaikamahine o Kohala, me ka oluolu like o na manao. E hoomahuahua ae i ka uku o ka haumana i kanakolu dala ke manao na kumu pela.
Na Kula Sabati.
XIII. E hooikaika na Kahu Ekalesia a me na Kahu kula Sabati e imi i ka mea e ulu ai na Kula Sabati.
XIV. E malamaia ka pule mua o Ianuari o ka M. H. 1877 i hebedoma haipule.
XV. Pehea la e pau ai ka hehi wale ana o na hoahanau ma ke Sabati?
E hoi kela a me keia kahu e kinai i ka hele wale ana o na kanaka ma kahi loihi me ke kue ana i na mea e hana ana ma ia ano.
XVI. Kahi e hui hou ai ka Aha.
Noi mai o T. Coan, e halawai hou keia Aha ma ka luakini o Haili, Hilo, i ka Poalua elua o Aperila, M. H. 1877. Hora 1 auina la.
Ua kuka ka Aha me ka manao lokahi, me ka oluolu ma na mea a pau. Heluhelu ia ka moolelo a aponoia.
Noi mai o T. Coan e hoouna ia ka moolelo o ka Aha i ka nupepa Lahui Hawaii. Aponoia.
Malama ka aha i manawa haipule. Ua hookuuia na hana o ka Aha mahope o ka haipule ana. JOB. N. KAMOKU.
Kakauolelo.
Ua hai ia mai makou no ka hana a kekahi Makai i keia mau po aku nei. Ua ona ua Makai nei, a ua hookiekie. Hahau aku la me ke kumu ole i kekahi wahine me kona kookoo, a paki liilii mai la ke koko ma ka ihu a ma ka waha. Kahea ae la ua wahine nei i "Makai e hopu," a hele mai la kekahi Makai e aku, a lawe aku la i ka mea hewa, aole i ka hale paahao, aka, huna aku la, a liuliu iki, hookuu hou mai la. Minamina makou i ka ike maka ole ana i keia hana. Ua manao kekahi poe Makai, he oi lakou o ka mana a me ka lanakila, aohe kanawai maluna o lakou, aka, ua kuhihewa lakou. Ua oi aku ke koikoi o ke kanawai maluna o lakou ke uhaki ia. E akahele e na Makai, he kahu malama maluhia oukou, he kauwa na ka lehulehu, aole o ka hana ino a hoohaunaele. He kapu ke kino o ke kanaka, mai manao no ka lilo ana he Makai alaila noa, aole loa, aole he mana o oukou e hoopa me ka hoeha, aole e hili a olelo ino i kekahi mea.