Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 43, 19 October 1876 — Page 3

NA ANOAI.

          I keia kakahiaka e ku mai ai ka mokumahu leta mai Kapalakiko mai. Pela ka manaoia.

          No ka hapa ana mai o na lima hana o ko kakou pepa, ua ano lohi loa ka puka ana o ka pepa i keia kakahiaka.

          He nui wale na le ta e waiho nei ma ko makou pakaukau, a ke ake nei makou e pai aku. Ei aku ua manawa.

          Ma kekahi leta i loaa mai ia makou mai Molokai mai; he nui ka ka wela ma ia Apana, aohe ka i ikeia mamua ka enaena e like me ko keia wa.

          E hoomanao na makamaka i ka auhau o ka pepa, a mai hoohala. Ke aneane mai nei ka manawa, a he mea pono e eleu mai, a makaukau no ka makahiki hou.

          E kipa ae e na makamaka e wae no oukou iho i na kamaa buti hila aulii, o ka hale kumeka kamaa ma ke Alanui Nuuanu, Helu 37 ; a e ike oukou i ka uhene i ka papa o Apua.

          Ua haiia mai makou, ke mau la no ka ka wela hahana o ka la ma Wailuku ma a me Makawao; aole wahi haule paka ua. Ke hoomaka 'la ka make ana o na holoholona. Minamina wale na hooikaika ana a ko laila mau makamaka mikiala hana.

          Wahi a Napoliona, ka alihikaua o Farani i na la i au wale, "O kekahi poe, ua manaoio lakou i na mea a pau loa, koe nae ka Baibala!" a ke manao nei makou he mau mapuna olelo oiaio keia, a kupono i kekahi poe o Hawaii nei.

          He 260 ka huina pau o ka poe mai fiva omaomao o ka la hookahi ma Sawana; a o ka lilo no kela a me keia la, he $1,200, no ka malama ana i ka poe mai a me ke kanu ana i ka poe make. He nui ka weliweli a me ka pilikia mawaena o na ohana.

          Ma Alabani i Nu Ioka, ua hooholo mai nei ka ahahookolokolo i ka ona nona kekahi pine umauma, nona ke kumukuai he hapalua dala, a he eha ae nei makahiki o ka waiho ana imua o ka aha. Oi aku la ko lakou puni hookolokolo i ko Hawaii nei.

          HAUKAWEWE NA KEIKI O APUA.—Ma ka po Poaono i hala'ku la, o ka hora 12 paha ia o ke kulu o ke aumoe, ulu mai la he walaau ino ia po, he hakaka mawaena o ka poe Pepa olaila. I hea la hoi o Kaiko ma? Ina e ikeia, ina ua noho i ka bela nolunolu o ka Hale Kakela o Alika.  WAU IKE.

          O ka makamaka o ka paia ala, ka Hon. Joseph Nawahi, ka Lunamakaainana kino hookahi i huli hoi aku i kona home malalo o ka olelo hooholo a ka Ahaolelo. Aole ona lua, aole hoi ohana, aka, oia hookahi no me ka anunu ole aku a he mau kauna lehulehu wale.

          Ua make mai nei kekahi kanaka Maori o Nukilani, o Nikomina kona inoa, a ua oleloia, ua ike oia ia Kapena Kuke. Ua hiki aku kona mau makahiki i ka 120. Kahiko io no, a anoai paha ua ike io no i ke Kapena kaulana nana i hoike mua i ke ao i ke kulana o Hawaii nei.

          Owai la hoi kela poe kolohe i hoao e pepehi i kekahi Pake ma ke kihi o ke Alanui Betela a me Moi, ma ka po Poaono iho nei? Uoki nae hoi oe e holo mama ana i ke kahea ana ae a ka Pake me ka leo nui, "Holea! Holea!" A oia ka makou i lohe, a me ka halulu o na kapuai i ka mama i ka holo.

          Ma Nu Ioka, ma ka Ekalesia malalo o ka Rev. Dr. Holo, ua luluia i ka la hookahi, no na kokua oihana kuloko, he $30,000; a o na kokua oihana kuwaho, he $34,500; huina pau, iloko o ia manawa hookahi, he $64,500. Auwe! ka holo mua o na hana, a me ka manao nui ia o na hana o ke aupuni o ka Haku! Pehea oe e Hawaii?

          Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua pakele iho la mai pau i ke ahi ka hale noho o Mr. Paul Jarrett, ma ke Alanui Papu. Ua hoopihaia kekahi kini i ka aila mahu, a ua kukulu malalo o ka hale, malalo pono ae o kahi o ka moe e ku ana. I ka a ana o ke ahi a lapalapa, ua ike koke ia, a he pomaikai ka pio ana, ina la he puu lehu ka hopena. Owai la keia kolohe? He manao ino ka nanaina, a e loaa ia a kau ka hoopai kupono maluna ona i pono ai.

          Ke ala mai nei na nune ana mawaena o na kanaka Hawaii, no ke ano pohihihi o na kumu io o ka waiwai o na dala. Ua hoolaha ae ke Aupuni i ke kumu waiwai o kekahi mau dala ma o ke kauoha a ka Ahakukamalu, a ke haule mai nei no ka waiwai o kekahi o ia mau ano-dala ma ke kaona nei. A ke lohe ia'ku nei no hoi, e haule hou aku ana no ke kumukuai o kekahi mau moni e ae. He ano pohihihi io no keia ia kakou Hawaii, a he ku hoi i ke kaniuhu ana, oiai, e kau mai ana ke poho nui maluna o kakou, ina penei e hanaia'i.

          Ma ke Kilauea iho nei o ka Poakahi, i huli hoi aku ai ka Hon. W. H. Halstead o ka "Ua Ukiu" o Makawao. Ua hauoli makou i ka lohe ana mai, ua oluolu i na Lunakanawai Kiekie ka haawi ana'ku iaia i Palapala Loio, a o ka hoolilo ana'ku hoi iaia i hoa no ka Papa Loio o keia paemoku, iloko o na Ahahookolokolo a pau o ke Aupuni. Ke hauoli hoi makou i ka loaa ana i ka Apana o Makawao ka pomaikai o ke alakai hookolokolo piha kanawai, a loaa hoi ma ia hana.

          Ua lohe mai makou he ahaaina nui kai haawi ia ma Waikiki, i ka Poakahi iho nei, la 16, no ka hoomanao ana'e i ka piha ana o ka makahiki hookahi o ke ola ana o ke Kama Alii opio Kaiulani.

          Ua apukaia mai ke Aupuni aku o Amerika, mai ke au kaua ana iho nei o ia Repubalika a hiki i keia manawa, e ka hui hana waiona o Miluwaki, he $10,000,000 ! Weliweli ! A ehia la na ola kanaka i pepehi ia iloko o ia manawa hookahi ? Weliweli kona haina.

          Ua ike ia kekahi pake e holo pupule ana ma ke Alanui Maunakea ma ka po nei, no ka pau loa ana o kana mau wahi kenikeni i ka puehu ma ka pili dala pepa. Aole keia he piko pau i ka iole, aka, he moni pau ia Hai-lo keaka-ana kemu.

          Ma Amerika ua haawi aku kekahi kanaka waiwai i ke komisina hooponopono waiwai o ka Oihana Hoomana, he palapala kila no kekahi kuleana aina i hiki aku ke kumukuai i ka $20,000. Ua oleloia, ua oi aku ka waiwai o ka palapala kila mamua o ka palapala kauoha ; a e hoolilo no ia iaia iho i Lunahooponopono waiwai no kona waiwai iho no. O ke alanui keia a kekahi poe waiwai e hoomau nei.

          Malalo o kekahi kanawai hou i hooholoia mai nei ma kekahi o na mokuaina o ka Hema o Amerika, o ka mea i hoopaiia no ka aihue, ua hooleia kona mana koho balota, a wahi a kekahi pepa : "Ina e aihue kekahi kanaka i ka puaa, a i ole he moa paha malaila, he hoopai karaima ia, aole ona mana koho balota." Ua pili keia i na mea a pau, me ka nana ole i ke ano a me ka ili, a aole hoi i kue i ka Pauku 15 o ko lakou Kumukanawai.

          Ma Honuakaha, Honolulu, ua hanau mai he mau keiki mahoe, na Mr. Oneha (pake) me Mrs. Keano Oneha, he kaikamahine a he keikikane. A ua kapa aku na makua i ko laua mau inoa, e like me ka mea hou o ka manawa o ko laua hanau ana ; oia hoi keia. O Kuikahi ke kaikamahine, a o Panailike ke keikikane ; a ke puana ae nei au. Nani kela ua holo ke Kuikahi Panailike, a ua pau pono ia mau mamala olelo i ke kapa pono ia i keia mau mea i hanau palua ia i ka wa hookahi.  S. K. PIHAOLIOLI.

          Ma ka po o ka Poakahi iho nei, ua ulu mai la he haunaele mawaena o na opio ma ke keena halawai o Kawaiahao ; he mau namu haole a me na puupuu lima kai ikeia aku e halakau ana maluna o ka hoa paio, e ake ana e hoolale na ai a ka ui ; o ka hua paha keia o ka lakou liki ana, o ka ai-lolo ma na palepale puupuu, a me ka hoikeike ana i na ikaika; ke minamina nei au i ka hooliloia o ka hana i mea ole, a ke kaumaha pu nei hoi no ka eehia me ka ihiihi oia hale; wahi a ka olelo: "O ke aupuni i mokuahana iaia iho aole ia e mau," a pela me keia poe opio, aole e mau ana ka lakou hana, oiai hoi, he ake ikeia mai e ka lehulehu.
IKE NO.

          Mamuli o ke ano e o ka noonoo o kekahi o na kukulu hua metala, ua oki pu ia iho la o "Aole i pau," iwaena o ke kamailio ana o ke kaao o ka eueu Elina, i ka wa ana i hana'i i ka papa-pai. He kapulu anei? he lili paha? a he lolo kaa maoli no paha ? Aole! aka, oiai oia e hapai ana i na hua metala o ua Elina nei i iini nui ia, aia hoi, ua holo ae la ka mania uwila o ka eehia mai na huaolelo momi a ka ui Emeline o Beritania, a o ka leo nahe o ke kanaka koa opio me kana mau huaolelo waipahe, ua holo ae la ma kona mau aa-koko me he maganeti olai la i pa-tausani ia kona ikaika uwila, a loha iho na lima o ua makamaka kukulu metala nei, haalulu ae la kona kino a puni, a ano mauliawa ke aho i kau a mea o ka eehia. Ua oluolu i ka makakila nana e ukali nei o Elina, e kala aku i keia hoa, no ka mea, ua kaupaona ia o Elina e na puuwai heluhelu i kona moolelo, a ua hooia ia kona koikoi. Owai no la ka mea e punia ole ia ana e na hihio eehia me ka uluku, i na momi a na Keiki o ka LAHUI HAWAII e pahola mau nei imua o na tausani makamaka! He wai aku ma o a—nee mai maanei e!

          AIHUE! AIHUE!!—O keia aihue aole i ikeia ke kino o ka aihue ma ka haohao ana o na mea nona na hale elua, oia hoi keia Maipuu me Halualani, no laua na hale i lilo ma ka aihue ia ana. Na waiwai i lilo o Halualani, Holoku silika, 2 kuka paina, 1 lole wawae pai a me na pono kino o kana wahine mare. No Maipuu, he mau palule, mau lole wawae, paiki lole a me ka Ia o kona hale noho. Penei ke kumu i ike ole ia ai keia kolohe : Sept. 27, he ahaaina hale pule ma ka apana o Kaluaaha, lilo na mea a pau no ia hana, miki ka popoki no ka makaukau, a hala aku la kela me ka lau Oliwa i ka nuku, hoi mai na mea nona na hale, hopu iho la laua i ka laau, he Neleau, a hai ia aku la keia mea ia R. Newton, L. Makai nui, hoomaka iho la ka makai e imi i ka maluhia aole no i loaa a hala he mau la, loaa mai la he leta mai a B. R., mai Kalawao mai e hai mai ana i na waiwai i hai ia maluna, a ua ike ia ke kolohe, oia o Kahiamoe no Wailuku keia kanaka, aia ma Kalawao keia kanaka, he mai lebera ko keia kino kolohe a o ka mau no ia o keia kanaka mai kona wa mai ole mai. Haha na lima o ka hekuawa la o ka L. Makai o Molokai me kona mau hope i keia mau la. E aloha auanei oukou.  "MILE MORRES."

          Ma ka la 2 iho nei o Okatoba, ma Honokaia i Hamakua Hawaii; ua pakele iho la o Enoka mai make, i lele i ka pali, he keiki oia nona na makahiki eono. O ke kumu o keia lele ana, ua paani pono ole oia ma ke awa pae waa i Kauhihi, a holo hewa lele i ka pali.  TIMOTEO.

          Mamuli o ke koho ana o ka Aha i Komite, no ka hoonoho ana ia Rev. J. N. Paikuli i Kahu no ka ekalesia no Waikane, nolaila, o ka la 2 o Novemaba, 1877, oia ka manawa i koho ia no ia hana, a o ke komite nana e hooko aku ia hana nui; oia na Rev. S. Waiwaiole, J.-Manuela, D. Kekiokalani, J. Kekahuna.  S. WAIWAIOLE.
Lunahoomalu o ke Komite.
Waimanalo, Oct. 16, 1876.

          Ma Puunui, Oct. 18, hanau o Mokuohai k., me Hookohu w., i ko maua hoomaopopo ana, he 11 no malama ka hookauhua ana o keia keiki iloko o ka opu o kona makuahine, he mea kamahao keia i ko maua hoomaopopo ana, oiai o ka eha keia o ka maua keiki, a akahI no maua a ike i ke au o ka manawa i hoikeia ae la. I na keiki mua, hele no a ka puni, a i keia hoi, pakeu aku; aka hoi, ina o ko ka Makua Lani makemake keia, alaila, ma ona la maua e hauoli nei, na makua i hoopomaikaiia i keia malihini hou.
P. PUHALAHUA.

          Ia Kapena Petersona me kona kuna Kate , ma Kauai i ka Poaono i hala, ua ulia iho la oia me kekahi pilikia ma ka pa ana o kona poo i ka mea hiu heleuma, he 3½ iniha ka loa o ka eha mal luna iho o kona poo, a he 2 iniha a oi ka palahalaha. O ke kumu o keia, oiai lakou e liuliu ana e haalele ia Moloaa, ua malie iho la ka makani, a i mea e pakele ai ka moku i ka ili ana i kuanalu, hookuu iho la o Kapena Peterson i na heleuma, mahope koke iho no o ka haule ana aku o na heleuma, pa mai la ka makani, a ia lakou e ku-e hou ana i ka heleuma, pa mai la kona poo i ua mea hiu la, a waiho iho la oia iloko o ka eha; aka, ua kaukoo ae no oia ma ka hoopaa ana i kona mau palapu, a huli koke mai la no Honolulu, a ku mai la i ka Poalua iho nei ; a eia oia malalo o ka lapaau ana a Kauka Makibine, a he mau la pokole, a e palekana ana kona mau eha.

          Ma ke kakahiaka Poakahi iho nei, oiai o C. C. Benett e puka mai ana mai ka pa papa mai o Lui maluna o kona kaa, me kekahi kaa ukana i hikiiia mai mahope o ke kaa ana e kau ana, a ma ka puka iho no, iaia i hookaa ae ai i ke poo o ka lio, o ka huli iho la no ia o ka waha e ke kaa ilalo a paa pu oia; pakele nae ke ola ma ka holo ana mai o kekahi poe kanaka a hapaiia'e ma kahi e, a o ka puiwa ole iho hoi kahi o ka lio, pono loa ai; ina e puiwa, ina la ua okaoka kahi kaa a poino pu me kona ola. I ka pakele ana ae mai keia pilikia, e ioena mai ana ua haole la i kahi Pake kauwa mahope iluna o ke kaa ukana, no ka nana pono ole, a mai pilikia kona ola; aole nae he pane ia mai e ua wahi kaaka la o ka aina pua.

          Penei ka hoike a kekahi nupepa haole : "O Balbrecht, he kanaka opiopio oia, ua haalele oia no Honolulu a me Auseteralia. O keia Balhrecht, ua maa i ke kolohe ; iaia i noho iho nei ma keia kulanakauhale, e hoolaulea ana i ko kakou poe kalepa, a i ke awakea o ka Poakolu o ka pule i hala, launa aku la oia me kekahi o ko makou poe waiwai, ka poe i kamaaina iaia, a hoike aku la i kona manao, ua makemake nui oia e loaa iaia kekahi dala. Ua hoike mai la oia, he heluna waiwai nui kona makekahi o na Banako ; aka, ua pani koke ia na puka o ka Banako, nolaila, aole e hiki iaia ke lawe mai i kana mau dala. Ina e manaoio ana lakou a i kekahi kakahiaka ae, alaila, e loaa ia lakou ko lakou mau pono. Ma keia hana ana a ke kolohe, he mau haneri dala kai loaa iaia. He mea maopopo he apuka keia hana i hanaia e Balbrecht i mea e pono ai oia. O ka poe kelepa i hoolohe ai i kana, a lawe i kana mau bila kikoo apuka, ua akoakoa ae la lakou i ke kakahiaka ana ae i ka Banako, a hoike aku la i keia mau bila ma ka inoa o Balbrecht; ua hoole mai la ka Banako, aole lakou i ike ia kanaka, a ua hele lakou. He wahi haawina nae keia e ao mai ana, e makaala ma na mea a pau ma keia mua aku."

E KA LAHUI HAWAII E ; Aloha oe :—
          He wahi mea hou ka'u e hoike aku, a nau ia e ahonui i ka lokomaikai mai luna mai, a na ke Akua e kokua ia kaua, penei: ma ko makou kau ana mai maluna o Schooner "Milo Morris" a ekolu o makou la i ka moana, a no ka nui o na pilikia i loaa ia makou oia hoi keia, makani ole, nele ai ole. Nolaila, ua koho ia i puuku nana e ohi i puu dala, no ke "Kilauea" e kokua i ko makou mau pilikia ma ka ohi ana a ka puuku C. K. Nihanu, na dala i loaa mai he $12.00, me ka manao na ke "Kilauea" e kokua, ua makaukau ka hoomanao ana na ke "Kilauea," a aole i liuliu iki, ua loaa iho la keia mele:
          Pa ka makani nui naue ka moku,
          Hiu na pea heke e holo ana
          Hiki ka makani holo ka moku, pau ka manao lohi i ka moana, mahalo ia ke Kilauea nui ma ka lani, a me ke Kapena oia Kilauea.
NA OHUA O "MILE MORRIS."

Ahaolelo Kau Kanawai
o ke Aupuni Hawaii
Ka Moolelo o na hana o ke Kau o
ka M. H. 1876.

LA HANA 125—Poaha Sepatemaba 28.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke komite hooiaio bila kanawai, ua aponoia keia mau bila malalo iho:
1 Bila kanawai e hoomahuahua ai i na dute maluna o kekahi mau waiwai.
2 Bila kanawai e pili ana no ka hooponopono waiwai hooilina iloko o keia aupuni, imua o na aha hooponopono waiwai hooilina.
3 Bila kanawai e hoololi ai i ka apuku 56 o ke kanawai kivila.
4 Bila kanawai e auhau ana i na hoailona pai.
5 Bila kanawai e ae ana i ka hoaie ana i $300,000.
Eia ka bila kanawai i hooleia e ka Moi.
Bila kanawai e wehe ana i kekahi mau pilikia o kekahi mau konohiki i loaa ko lakou mau mahele aina mai a Kamehameha III mai.
Heluhelu mua mai ka Loio Kuhina he bila kanawai e hoololi ai i ka mokuna 56 o na kanawai o 1874. Kapaeia na rula, a heluhelu aluaia ka bila a ua waihoia i ke komite wae, Loio Kuhina, Preston, a me Kaai, a hoike mai mahope o ka aina awakea.
Heluhelu mai o Hon. Kamika, he olelo hooholo, aole e hooliloia na dala i hooholoia no ka laina mokumahu, no ka manawa mamua o ka hanaia ana o ka olelo aelike, aia wale no a mahope aku o ko lakou kakau inoa ana mai mahope o ka hoopaapaa loihiia ana, ua hooholoia ka olelo hooholo.
Ma ke noi, ua kapaeia na rula, a hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka mokuna 56 o na kanawai o 1874, e noi mai ana, e hooholo aku i ka bila me na hoololi, no ke kakau poepoe. Aponoia, a e heluhelu aluaia ka bila mahope o ka hora 12.
Heluhelu mai o Mr Nahaku he olelo hooholo, e kauoha ana i ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao, aole e hookohu aku ia Hikikoke i Kahukula nui. Hooholoia.
Heluhelu mai ke'liI Kapena he olelo hooholo ia 30 la no ka hooponopono ana i ka moolelo o ka Ahaolelo. Hooholoia.
Heluhelu mai o Mr Birch, he olelo hooholo, e ae aku ana i na kakau nupepa e holo pu me na lunamakaainana ma ke Kilauea, a e hui pu ma ka papaaina a na Kuhina e haawi ai.
Hoololi mai ke'lii Kaai mamuli o ka ae ana mai a na Kuhina.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu akoluia ka bila e hoopau ana i ka auhau o kekahi mau holoholona. Hooholoia.
Hoomaha ka Hale ma ka hora 12.
Halawai hou ma ka hora 1 auina la.
Ma ke noi ua kapaeia na rula, a heluhelu mai o Mr Kauai he olelo hooholo, e ukuia na hoa hanohano o keia Hale e hoi ana ma ka mokupuni o Kauai, mai loko ae o na lilo i hookawaleia no keia Kau Ahaolelo. Hooholoia.
Ma ke noi, ua kapaeia na rula, a hoike mai ke komite o na aha hookolokolo no ka hoopiii a Kaulali, e noi mai ana e hoihoi hou aku i ka hoopii. Aponoia.
BILA HAAWINA.
Heluhelu akoluia na pauku 2, 3, 4, 5, 6, 7, a hooholoia.
Heluheluia ke poo, a hooholoia.
Hoopanee.
LA HANA 126.—Poalima Sepatemaba 29.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke komite i kohoia e hoike aku i ka Moi, ua pau na hana a ka Ahaolelo. Ua oluolu i ke'Lii ka Moi, e iho mai e hookuu i ka Ahaolelo ma ka hora 12 o ke awakea o ka la apopo, Poaono, Sepatemaba 30. Aponoia.
Heluhelu mai ke'lii Kaai, he olelo, e haawi aku na'lii a me na hoa lunamakaainana i ko lakou mau mahalo, a me na hoomaikai nui, no ka Peresidena a me kona hope, no ko laua hoomalu ana mai i na lala o keia Hale, a me ko laua hoomanawanui ana iloko o na paia o keia Hale. Hooholoia, ia wa koke no, ua waiho mai la ka Peresidena, i kona mau olelo hoomaikai:
E na'lii a me ka poeikohoia e na makaainana:—No ko oukou hoohanohano ana mai ia'u, ma ke koho ana i Peresidena, no keia Hale Ahaolelo, a mamuli hoi o ko oukou hooholo ana iho nei i keia olelo hooholo, &c. I ka pau ana o kana mau olelo hoomaikai, ua hoopuka pu mai ka Hope Peresidena he mau huaolelo hoomaikai pokole. Mahope koke o ka pau ana o keia mau olelo hoomaikai, ua pakui hou aku ka Hale i ko lakou mau mahalo, ma ka paipai ana.
Ma ke noi ua kapaeia na rula, a heluhelu mua mai ka Loio Kuhina he bila e hoololi ai i ka pauku 2 o ke kanawai e hoomahuahua ana i ke dute maluna o kekahi mau waiwai i aponoia ma ka la 26 o Sepatemaba, o keia makahiki no. Waihoia no ka heluhelu elua.
Kapaeia na rula,a heluhelu aluaia ka bila ma ke poo, a waihoia no ke kakau poepoe, a ma ke kapae hou ia ana o na rula, ua heluhelu akoluia ka bila ia wa koke no.
Kamailio mai o Hon. Pilipo, he kanalua kona, no ka mana o keia kanawai i hanaia no e keia Ahaolelo. Mahope o ka ninau ia ana, ua hooholoia ka bila.
Heluhelu mai o Mr Kalaukoa he olelo hooholo, e kauoha ana i ka makai o ka
Hale, e hoolako mai i na hoa o keia Hale, pahiku apa pepa kakau a pakahi holowaa mai wahi leta. Hoopanee loaia.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i ka mokuna 56 o na kanawai o 1874, e haawi ana i na lunakanawai apana, e hookolokolo i na hihia no ka hoopae kolohe i ka opiuma, a ua hooholo loaia.
Heluhelu akoluia ka Bila Haawina ma ke poo, a hooholo loaia.
Eia ka nui o na dala i hookaawaleia ma ka Bila Haawina:
No ka Moi ponoi  76,000.00
Na uku hoomau  15,000.00
Ahaolelo a me ka Ahakukamalu  23,162.15
Oihana kanawai  76,200.00
Oihana o ko na aina e  32,400.00
Oihana kaua  60,686.36
Oihana Kalaiaina  578,981.50
Oihana Waiwai  266,630.00
Oihana Loio Kuhina  98,716.00
Oihana Hoonaauao  76,960.00
1,264,736.01
Bila kanawai aie dala  300,000.00
Huina nui a pau loa  1,564,736.01

KA OLELO HOOMAIKAI A KA PERESIDENA
IMUA O KA AHAOLELO.

          E na'lii a me ka poeikohoia e na makaainana.—No ko oukou koho ana mai ia'u i Peresidena, a me ko oukou hooholo koke ana iho nei i keia olelo hooholo e mahalo mai ana ia'u a me ko'u hope, nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo a me ko'u hoomaikai no oukou; i ka wa a oukou i hookiekie mai ai ia'u ma keia noho, ua noonoo mua au, no kuu kupono ole ma keia noho, no ka mea, aole paha i lawa ko'u makaukau e noho ma keia noho. A ua ike no i ka oiaio oia mea, oiai, ua ala mai no na hoopaapaa a me na kue noia mea, aka, ua ahonui no nae oukou, a ua hoolohe mai i ko'u leo.
          Ua hoomanawanui like kakou i ka kakou mau hana, iloko o ka luhi, ka inea, a me na poino pilikino i ko kakou noho ana maanei e imi i ka pono o ka poe nana i hoouna mai ia oukou, a ua kokoke mai ka hopena o ko kakou akoakoa ana. He 223 ka nui o na bila kanawai a kakou i hana iho nei iloko o keia kau, a he 57 wale no bila i aponoia e ka Moi, o kekahi mau bila, aole oia i apono mai, a o kekahi mau bila, ua make no ia kakou iho, mamua o ka hiki ana aku imua ona. Nolaila o na kue a me na hoopaapaa ikaika iloko o na la i hala, e hoopoina loa aku ko kakou noonoo ana noia mea. Me ka hoomaikai a me ka mahalo ke noi nei au, na ke Akua e malama ia kakou.

KA OLELO HOOMAIKAI A KA HOPE PERESIDENA IMUA O KA AHAOLELO

          E na'lii a me ka poeikohoia e na makaainana:—O ka hapanui o ko'u manao, ua like noia me na huaolelo i hoopukaia aku nei e ko'u mua. Ua kokoke mai nei kakou i ka hopena o ko kakou luhi, a ke aneane aku nei kakou i ka hookuu ana o ka kakou hana. He Kau Ahaolelo loihi loa keia mamua ae o na Kau Ahaolelo a pau, a he nui no hoi na hana; a ke lana nei ko'u manao, o na hoopuka manao ana o kela a me keia hoa o kakou e hoeha ana i na manao, e hoopoina a haalele loa aku ana kakou ia mea, a e hoi aku ana kakou imua o ko kakou mau haku me ke aloha. O ko oukou hoohanohano ana mai ia'u, oia ka'u e aie nui nei me ka walohia a me ka mahalo. Ke manao nei au o ka manawa loihi a kakou i noho iho nei maanei, ua imi kakou i ka pono o ko kakou mau haku, a e loaa mai ana no ia kakou na mahalo a ko kakou mau makaainana, no ka kakou mau hana pono. Me na mahele nui, a me na hoomaikai aloha, ke puana aenei au, na na lani e malama ia kakou a hiki i ko kakou halawai ana me ko kakou mau ohana ma na home.
          Noi ka Loio Kuhina e hoopanee ka Hale a halawai hou ma ka hora 10 o ka la apopo. Hooholoia.

HOIKE KULA SABATI O WAIMEA, KAUAI.

          Ma ka la 11 o keia malama, ma ka hora 10 A. M., ua wehe ia na hana o ke kula, ua ao ia na haumana ma na haawina like ole iloko o ka Baibala, elike me ka nui o na papa, elua himeni o kela papa keia papa, mai na keiki liilii a na keiki nunui, mai ka poe oo a me ka poe hapauea.
          I ka nana 'ku i na haawina i ao ia ia lakou ma ka Baibala, aohe mea e ae e puana ae ai, he poo malamalama Baibala lakou a pau, mai ke nui a ka liilii, mai ka hou a ke kahiko. Ua haawiia na ninau e kekahi poe naauao ia manawa, he loaa wale no na ninau ia lakou me na wehewehe hohonu, oiai, na ka makua Lowela i wehewehe mua ia lakou i ke ano hewa o ka unuhi ana o ia wahi o ka Baibala.
          Elua papa i mahalo nui ia ma ka himeni, o ka papa elemakule a me ka papa luahine, na ka papa elemakule i kuupau ka nunulu a me ke oeoe o ka himeni "He Akua Hemolele," na ka papa luahine i mele ke mele o ka wa kahiko loa, e pili ana i ke komo ana mai o ka olelo a ka Haku i Hawaii nei a me ka make ana o Kamehameha II i Kahiki. Ma ia mele, ua ku i ke aloha ka hana mai a keia poe luahine loa. A mahope o ka lakou mele ana, ua paipai mai kekahi poe no na mea e pili ana i ke Kula Sabati.
          Iwaena o keia mau hana, aole au i poina i ka hoene nunulu poha o na leo mele o Mr. Phillep a me Mrs. Kekona Phillep.
          He manaolana hoi ko'u, e lilo ana ia Kula Sabati i kukui malamalama iwaena o ia mokupuni.  WAI-ILIAHI.
Waimea, Oct, 12 1876.

MAKEMAKEIA
Elua mau kanaka opio!

I ELUA MAU KEIKI MAIKAI, I HIKI AKU na makahiki i ka 15, no ke ao ana i ka Oihana Tela Humu Lole. O ka loihi o ka manawa no ka noho ao ana, eha makahiki. I mau keiki makaukau ma ka olelo haole. E ninau ia  WM. JOHNSON.
Tela Humu Lole, Alanui Kaahumanu.  40 3t 43

          O KA UKU WAI mai Iulai 1, 1876 aku a hiki i Ianuari 1877, (he uku mua wale no) eia ka manawa, nolaila, o ka poe he mau uku wai ko lakou aole i hookaa, e hele mai lakou ma kuu Hale hana e hooponopono ai, mamua ae o ka la 30 o Sepatemaba. O na wai aole i ukuia mahope o ia la, e okiia no me ka hookaulua ole.  H. S. HOWLAND,
773 4ts 776  Luna Wai.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a no ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE  1-1y

E LOAA NO I KA POE E MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.

Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
[E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta.  ( 1y)  TARAMU.

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT:

Poakahi, Oct. 9, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Oct 16, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Oct 23, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poaha, Nov 2, hora 4 pm . . . . . No Nawiliwili
a ku hou ma Honolulu i ke kakahiaka Poaono.
Poakahi, Nov 6, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Nov 13, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Nov 20, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Nov 27, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Dec 4, hora 4 pm . . . . . Kaapuni ia Kauai
a ku hou ma Honolulu i ke kakahiaka Poalima.
Poakahi, Dec 11, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Dec 18, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Dec 25, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Kona, e hiki loa ana oia i Honomalino, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou, aia a hai hou ia'ku.
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haa-ele ai ke Kilaueai ka hora 5. A ma na haukai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hoololiia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $ 5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . .  13.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 5.00
Uku kaapuni ia Kauai . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole koena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
Agena.
Keena ma ka Hale Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.  755 2m 784