Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 44, 26 October 1876 — Page 1

Page PDF (1.19 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.}  HONOLULU, POAHA, OKATOBA 26, 1876.  {HELU 44.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1]  a me ka maikai.

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."

HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia.  1-1y

G. W. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii  1-1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

Olelo Hoolaha
HALE KUAI!

KE HAAWI ia aku nei ka leo ahailono imua o na makamaka a pau o'u. UA WEhE AE NEI AU, ka mea nona ka inoa malalo, he HALE KUAI HOU, ma KAIOPIHI, KOHALA, HAWAII.
o G. C. AKINA, Pake.
Aia malaila e loaa ai na LOLE NANI HOU LOA, no na kane, na NANI IHIIHI LILO I KA WAI no na Kaikamahine opio me na Wahine, a me na Kamalii, no ka uku make pono loa. He emi loa ka lole o na ano a pau, me ka oluolu o na kumukuai. O ka poe a pau e kipa mai ana a kuai, e loaa nona MANUAHI ia lakou me ka nele ole.
6 m  G. C. AKINA—Pake.

A. McWAYNE.
Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.

MA ke kihi o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no, (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na lau lapaau i kela me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.

Only.
Gospel Singer, 95.

1
Aia hiki i ka lani, pau na luhi, na hoao;—
Aia hui me na anela, loaa mai ka home mau;
Aia a noho ma ka lama, lama olino o Iesu,
Pau ka uwe, ke kanikau la ma ia ao laelae mao.
Cho. —Mao ae, mao ae, pau na luhi, na hoao,
He mau hoa a mau loa lakou ma ka home mau.
2
Aia a launa me Iesu la, malu i na la a pau,
Aia ma na hana pono, kiai no a pule mau.
Aia aloha a kokua i na kini hune nei,
E kokua ia mai la, ke kau mai na ino e.
Cho. —Mao ae, mao ae, pau na luhi, &c.
3
Aia ma na hale lani, pau ae na kaumaha e—
Aia ma ka nani ihi, pau na leo uhu nei.
Aia ma Edena oluna, pua mau na pua maikai,
Aia ma ka lama lani, aohe ao e pouli ai.
Cho. —Mao ae, mao ae, pau na luhi, &c.
4
Aia like me ka Haku, loaa no ka pomaikai—
Aia imua o ke Akua na hauoli a mau ae—
Aia alakai Iesu la, hele ma na kula lae,
Ai a maona, inu a ana ma na kahawai maemae.
Cho. —Mao ae, mao ae, pau na luhi, &c.
5
Aia a welo mai na bana, lanakila maluna'e—
Aia a pa na lira lani, hehi ma na ala lai,
Aia hiki i ka mauna, i ko luna muliwai,
Pau ka pule a kiai ana, mele no a mau loa'e.
Cho. —Mao ae, mao ae, pau na luhi, &c.
6
Aia a ku ae me ka nani mao ae la ma ke ao—
Aia a kau na lei mae ole ma ka lani oia mau—
Aia a oki ae na hewa, a hoomaemae loa ia'e,
Alaila e hooho oli, ola, malu, pomaikai.
Cho. —Mao ae, mao ae, pau na luhi, &c.
Hawaii.

ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE!
KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA
KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O
KA OI WELINA HOPO O KONA
MAU ENEMI.
Mokuna IX—Helu 37.

          MALUNA au o keia papahele e ku nei, a hiki i ke ko ana o ko oukou mau makemake awahia, aole au e kulana aku mamuli o ko oukou manao ino. Ina he eha, ina he kaumaha, a ina he make ka oukou e kau mai ana maluna o'u, ano e haawi mai, a ano hoi ua makaukau au e lawe me ka hauoli, oiai, o ka make ana ano, he make hemolele, a pakele ana hoi mai ko oukou ano pepehi kanaka. A e hoomanao oukou, he hopena ko na mea a pau, a o ko oukou hopena, he weliweli a he awahia. Ano e haawi mai i ka oukou hoopai, a na ka lokomaikai o na lani e alakai maalahi aku i na kapuai o ka'u aloha Elina, a hehi maalahi i ka home. I ko'u hoopuka ana ae i kou inoa; ua hahau ia mai la au me ke kumu o kekahi pahi, a pa mai la ko'u poo, haule aku la au i ka papahele, me ko'u manao e make loa ana au" wahi a Emeline.
          Ku ae la o Elina iluna me ka ula wena o ke ahi a ka inaina, a pane ae la.
          O! e ka uhane ino o ka po,
          Ke honi nei au i kou hauna ;
          A e ka puuwai eleele o ka powa
          Ua ike ka'u makakila i kou mulea.
          Ke lia nei au a ke iini nei,
          E inu i ke koko awaawa o kou puuwai!
          I kena ka wela ikiiki o ko'u kino,
          A ko ke koni a ke aakoko Beritania.
          E nana ana kona mau onohi ma o a maanei o ka moku, me ke ake nui e ike aku i kekahi powa, a o kona manawa no ia e haawi aku ai i ka make maluna ona, aka, ua paa lakou i ka hauhoa ia me ka hao e Egemona ma, nolaila, ua pau wale kona manao.
          Hoomaka mai la no nae o Emeline i ke kamailio ana, oiai ua makemake nui oia e lohe o Elina i ka moolelo piha o kona aihue ia ana a me ke ano o na hana a na powa iaia.
          "He oiaio, e Elina, ua hoao mai lakou e kau maluna o'u i na ino a me na hookaumaha ana, no ko'u ae ole e hana e like me ko lakou makemake ; a iloko o ia mau hana ino mai a lakou, a me na hooweliweli ana, aole loa au i kuemi hope iki mai ko'u manao mua a me ko'u kulana. I na la a pau e kulu mau ana ko'u mau waimaka, a e nui ana ko'u ehaeha a me ke kaumaha. Aole loa i loaa iki ia'u ka maha, no ka mea, aole o ka lakou mau hana hoomainoino wale no kai haawi mai ia'u, aka, ua hoopuka mau mai lakou i na huaolelo awahua a pelapela no hoi nou, a ua like ia mau hoino ana ia oe, me he kui kele 'la e houhou ia ana i ko'u puuwai. A i ko lakou hoomaopopo aka'ku nei i ka hae o ke Aupuni o Beritania ma ko oukou kia hope, o ko lakou manawa iho nei no ia i hoao ai e holo, aka, i ka ike ana aku aohe e pakele, oiai, iloko o ka holo launa ole o ko lakou moku, ua nihi hikiwawe mai la ka Zelina, o ke ala ana ia o ko lakou mau manao ino pupule; a ke hai paa aku nei au ia oe, ina aole oe i hiki koke mai, o ko'u manawa hope loa no ia e hanu ai i ka pumehana o ka la, aka, me he la, i ko'u puuwai e pule ana, a e kahea ana hoi i ka lokomaikai o na lani e haawi mai i ke kokua, a i ole, e lawe aku hoi i ko'u uhane, aia hoi, ua lohe ia mai la ko'u leo kahea, a o oe ka ka elele hoopakele."
          "E kuu Emeline maikai," wahi a ke koa Elina, "ano ua palekana, a ua hoea mai ka manawa hauoli o ka hoomaopopo ana'e i kou pakele ana, a me ko kaua hui maalahi hou ana maluna o ka papa hele o ko'u home aukai nei, nolaila ke manao nei au, hookahi wale no hana hoohauoli kupono a kako0u e hana'i i keia manawa, oia hoi ke kukuli ana iho ilalo, a hoomaikai aku i na lani, a e noi aku hoi e haawi ia mai ia kakou ka pomaikai o ka holo maalahi ana'ku maluna o ka ilikai a hehi hou i ke one o ka aina maloo o na kapakai o Enelani i aloha nui ia; a me ka hoopoina ole ae hoi i ka hoomaikai ana'ku i ka lokomaikai o keia hoopakele ia ana ou."
          He oiaio, he poe keia i ike i ke ano o ka hookahe koko, a ua punia i keia mea he kaua, ua wela ko lakou puuwai no ia mea, aka, aole loa nae lakou i hoopoina i ka hoomaikai ana'ku i ka inoa o na lani; a no neia mau huaolelo a Elina, ua haule like iho la lakou a pau maluna o ko lakou mau kuli, a haawi aku la o Elina i ka leo hoomaikai me ke ano eehia.
          Ma ia hope mai, ua maikai wale no ka huakai hoi a ke kuna Zelina. I ke kakahiaka nui o kekahi la, oiai akahi no a ano wehe ae kaiao, ua ala mai la o Elina a pii mai la iluna o ka oneki. Aohe mea i ike i ke kumu o kona ala ana ia kakahiaka nui, aka, ua maopopo no nae iaia. Ua hoomaopopo no ia e ike aku ana kona mau onohimaka i na pali kiekie a hauliuli o kona home aloha ia kakahiaka, a e ake nui ana kona manao e hiki koke aku, a e ike i ke kulana o kona mau makua hanai, na Moi hoi o ka noho kalaunu hiwahiwa o Enelani. Ua hoomaopopo no hoi iaia, aole no e nele ke ano pilikia o ko laua manao a me ke kaumaha luuluu o ko laua noho'na mamuli o ka ulia pilikia i kau aku, oia hoi ka aihueia ana o Emeline mai ko laua poli mai, nolaila, ua ake nui ua Elina nei e pae koke aku iuka a e ike ia laua.
          Aole no i poho kona manaolana, oiai i ka wa ana i pii mai ai, aia hoi, he mea e ka holo ana'e o na halialia aloha no kona home, i ka honi ana 'ku i ke ea aekai, a me ka ike ana 'ku i na manu o ke kuahiwi e lele puni mai ana, me he la, he mau elele lakou i hoouna ia mai e lele mai i ka poniponi o ka wehe kaiao a loaa ke Kama'lii opio, ka puuwai koa waipahe hoi nana i palau na kai o Enelani a me na enemi powa, a e hai mai i ke aloha o na kapakai a me na kualono o kona one oiwi. Noho iho la ua Elina nei ilalo, a haka pono aku la kona mau maka imua. A i ka opuu ana'e o na kukuna la, a holo ae la kona malamalama nani pumehana maluna o ka ilikai, ua kau palulu ae la i kona mau lima i na maka, a i ka nana 'ku, ua hauoli ae la kona puuwai i ka ike powehiwehi ana 'ku i na pali kiekie a hauliuli no hoi o ka aina, e kiei lihi mai ana maluna o na ao ohu o ke kakahiaka.
          No kona piha loa i ka hauoli, ua puoho ae la kona leo kahea nui i ka puana ana'e:
          "A ! ke lawe mai nei ke'hu kehau,
          I na halia, halialia,
          Ke puana mai nei na ao akau,
          Nou e kuu home, e Beritania!
          Nou ka inoa i moeuhane ia,
          E kou mau enemi, na ilio powa,
          A o kou puana ana he ilihia,
          O ka la, maluna o Enelani, aole e poha!"
          Na keia mau mapuna leo o ua Elina nei, me na huaolelo kuhohonu o ka walania hoalohaloha i hoopuoho ae i ka lehulehu o luna o ka moku, a i ka pii ana mai o Emeline me Egemona a me na luina, a ike aku la i ka punohu kilakila mai o ka aina maloko aku o na ao, ua piha loa'e la o Emeline i ka hauoli, a o Egemona ma hoi, ua haawi ae la he mau huro nui ekolu.
          He hora hookahi mahope iho, ike moakaka loa ia 'ku la ka aina, aole nae o lakou nei ike ia mai. Ia manawa, ua ike aku la lakou nei he moku nui e iho pololei mai ana i o lakou nei me na pea a pau e poho ana, a e nee mai ana me ka holo loa. I ka ike ana o Elina i keia, aia hoi, kauoha aku la ia e kau pololei ia 'ku ka ihu o ka Zelina ilaila, a e hoomakaukau ia na hae a pau no ka huki ana. He manawa pokole, a ua ko kona makemake.
          Nani a kilakila ua moku nei, a nui no hoi a nui, ke hele la ia a kohu wahi waapa ka Zelina i ka aneane ana 'ku e kokoke. Oili mai la na pu kuniahi nunui mai na puka aoao mai o ua moku kaua nei, a pii ae la he hae Beritania nui ma kona kia hope, a welo haaheo aku la i ka welelau makani. O kahi Zelina, ua makaukau mau oia. Pane mai la ke alii ia ia ka oneki o luna o ka moku nui maloko o ka o-le, me ka leo kalakala:
          "Ma ka inoa o ke alii ka Moi Rikeke, a ma o ka inoa o Elina ke koa, e hai mai i kou aupuni ano, a e haawi pio mai!"
          Ia manawa, aohe pane leo, a aohe mea oni o luna o kahi kuna uuku, aka, me ka malie a me ka eehia, ua pii ae la na hae ma kona mau kia, a i ka pa pono ana mai o ka makani, a hohola pono aku la ma kona  mau eheu, aia hoi, ua kani mai la na pu kui-lua o ua manuwa nei, pu-a ia ae la na pea a pau, hoolulu iho la ua moku nei, kani ae la na leo o na ohe, a pii makawalu ae la na leo huro o na haneri elima luina o kona mau oneki. O na pu i kani aku, he mau pu ia i manao ia no ua Zelina nei, aka, i ka ike ia ana 'ku o na huaolelo Zelina maluna o ka hae nui mamua, a me ka hae Beritania nani ma ke kia hope, aia hoi, ua kau ia 'ku la na waha o na pu i ka lewa, a kani aku la ma ke ano he mau pu aloha no ke Koa Alii Opio, a oia ka mea i hoolulu ai ua moku nei, me ke kani o  na leo ohe a me na leo huro. He hauoli nui ko lakou no keia mea, a i ka pau ana'e o ka punohu uwahi, aia hoi, ua ku mai la ke kapena o ua moku nei, wehe mai la i kona papale, kunou mai la kona poo, a pane mai la:
          "E ke 'Lii! he hewa no ka amana ka keia kauwa i hana'ku nei, aka, e kala mai ia'u ke puana'e, he hewa i kauo ia mamuli o ke kono ana a ko'u puuwai. No ka mea, no na la he kanakolu i kunewa ae nei mahope, ua paila ia ka inaina o na puuwai Beritania a puni o Enelani. Ae! ua luuluu lakou, a ke kanikau nei ke aupuni, no ka mea, i keia la, ke noho nei ke Alii ka Moi i aloha nui ia malalo o ka noonoo daimonio o ka pupule; a o ka Moiwahine oluolu hoi, ke waiho nei oia maluna o kahi moe me ka manao ole ia e pohala hou mai ana, a o keia mau luuluu a pau, e ke alii Elina—ua kau mai no ia mamuli o ka'u lono kaumaha e hai aku nei ia oe, oia hoi, ua lawe aihue ia'ku ka pua nani hiwahiwa o Enelani nei, ka momi makamae hoi au i lawe mai ai mai ka hale kakela o ka ae kai, mai ka aina mamao mai—ae, e Elina, o kau Emeline ua nalo, ua pau ko makou ike ana i kona mau hiohiona nani mawaena o makou nei, ua aihue ia'ku paha e na powa, a e kekahi poe e ae paha, a i ole ua pepehi ia oia."
          Aohe kaumaha ana o Elina no ka lono e pili ana ia Emeline, oiai, ua palekana nona, aka, no ka lono e pili ana no ka Moi a me ka Moiwahine, ua lele kona oili a ua piha i ke kaumaha, aka, o ke ano mau no o ke kanaka koa, ua hoao oia e auamo malie i na pilikia a me na kaumaha, a kulu iki iho la kona mau waimaka, a pane aku la:
          "He lono kaumaha a luuluu kau e hai mai nei, oiai, ua huli hoi mai nei au mai ka nalo no na la loihi wale me ka manaolana, aka, oia mau manaolana, ua lulumi ia iho la a nalo e kau mau huaolelo, aka, e hoomanawanui kakou a e paulele maluna o ka puuhonua hookahi. Heaha kau elele, a ihea kau huakai?"
          "Ua haawi ae ke Alii ka Moi i ke kauoha ma na pea o ko kakou Aupuni, i ka po hookahi no i nalowale ai o Emeline, e holo aku na aumoku kaua ma kela me keia wahi e huli ai iaia, a aole loa hookahi o lakou e hoi aku a hiki i kona loaa ana, a oia ka makou e huli nei me ka puuwai hae, e ake e inu i ke koko o ka mea kolohe !" wahi a ke Kapena o ua moku nei.
          "Ano e huli hoi aku i ka home, oiai ke hai aku nei au i ka lono hauoli ia oukou, ua inu ka'u makakila i ke koko o ke kolohe nana i aihue o Emeline, a o kona mau luina eia me a'u he mau pio, a o Emeline hoi, eia malalo o ko'u mau onohi maka me ka maalahi !'' pela ka leo nahenahe o Elina i pane aku ai me na hiona kaena o ke koa. Ku ae la o Emeline iluna a kunou aku la, a o ka palua ana ia o ke kani ana o na pu aloha o ua moku nei, ke kani ana o na ohe, a me ka wawalo ana o na leo huro hauoli.
(Aole i pau.)

Na Mea Hou o Lanai.

          PAKELE KE OLA.—Oiai kekahi poe kanaka eono e lawaia hoauau ana ma Kaele i Lanai nei, ua loohia iho la kahi o lakou i ka mai naenae, a mai poholo iloko o ke kai, ike e ia i ka onini mai, kokua koke ia, a loaa ke ola.
          KA ONA.—He nui ka ona ma keia aina, no loko mai o na wai like ole elua, 1 Panini, 2 Ipu-aiwaha. O ka panini ka oi aku o keia mau mea elua, he poina ka noonoo o ke kanaka, aohe ike i ka mea e hana ai. Ua ike au i keia ma ka hale o kekahi makai o Auho ka inoa, ua inu ia ka panini i hoawaawa ia, a ua nui ka poe i inu i keia mea, a ua pau i ka ona ; E waiho ana maloko o keia hale he kanaka ua make koke iho no i ke ao ; ma keia wa, aohe mihimihi ia iho o ke kiunu make, hookahi a lakou mea manao nui o na umeke panini. He hookahi wale no mea uwe o Kalei, he kaikamahine. He mea hilahila ka hoike pau ana a keia poe hehi kanawai. He kohu like lakou me ka puulu nalo keleawe e mumulu ana iluna o na mea hinu.
          WAI KUPANAHA.—Eia keia wa ma ke kahawai o Maunalei, o Waikakulu ka inoa. Ua oleloia he wai keia na kekahi mau kupua o ka wa kahiko. O ka'u mea i ike ai no keia wai, he kulu wale no e like me ko na wa kuaua nui a malie, a kulu pakahi iho, a pela iho la ke kulu ana mailoko mai o kekahi pali nui i ano like me kahi waa o Kamapuaa mauka o Kaliuwaa. Iloko o ia kulu pakahi a nalo i ka lepo, a he mau anana he kanakolu hoea aku la, a kahe aku la he kahawai nui, a he 30 anana hou nalo hou, a hoea hou a nalo, no 10 anana puka aku la a kahe aku la no na mile eha, a nalo wale aku la. O kekahi mea apiki o keia wai, ina e hele ka wahine heekoko, o ka maloo iho la no ia o ua wai la, a nele iho la na loi kalo, a me na kanaka i ka wai ole.
W. S. LOKAI KAWAA.

E Olioli pu e pono ai.

          E na hoa o ka hooinainau, na makamaka lawe nupepa, e alawa pu ae kakou, ua mamao loa na la i hala, umi malama, a he elua wale no malama i koe a pau ka makahiki. E lilo ana i aie maoli no oukou, e ka poe hookaa ole i ko oukou mau auhau nupepa, a kakou e kuilima mau ai i na Poaha, Poalima, Poaono hoi ; na oukou i hookaumaha i ka luhi o na Lunahooponopono, a me na Keiki Ulelehua metala, na mea wili hoi ; me na wawae luhi hoi ka holo ana i o ia nei o na alanui laula, na pilipa, na wahi haiki, alu ana ilalo  lekei ana maluna o ke kaona alii o Honolulu nei. E ala mai oukou, a haawi mai i ko oukou mau dala palua, pakahi, mau hapalua, hapaha. E Auwae, Samuela, a me ia nei ae hoi, a me lakou la aku e hauoli mai la ia Elina ke koa, a puuwai waipahe, na mea hou ano nui no hoi o ka kakou pepa, a mau nupepa hoi, a kaawale keia makahiki, hoea mai kela makahiki 1877, e hooi aku kakou i ka pono, i ka maikai a me ka olioli pu e pono ai. Me ke aloha no; ka oukou kauwa Elemakule nei.
D. A. MANUIA.
Kihi o Betela me Kalepa
Honolulu, Oct. 24, 1876.

Hoopaapaa Lalau.

          Ma ke ahiahi Poaono, la 14 o Okatoba, ua hoopaapaa iho la o S. K. Kalaikini, me J. S. Puniuniu; oia hoi keia: "E kakau ua keiki nei i kona mau manao a pau ma kekahi palapala, a i ole ma ke kaula olelo oia e kamailio aku ai."
          Maluna o keia mau haina laua i hoopaapaa lalau iho ai, aole hoi he ulele iho o laua maluna o ke kumuhana. O ka lalau o ka aoao mua, (Puniuniu,) o kona olelo ana imua o ke anaina, aohe kanaka akamai a naauao nana e hoole i kana haina, a me ka hoopuka wale ana i na huaolelo i pili ole i ua kumuhinu la, e kaena pu ana iaia iho he kanaka naauao loa; aole nae pela ka oiaio.
          A o ka lalau hoi o ka aoao elua, (Kaleikini), o ka wehewehe ole mai i na mea i ku ole i ka haina o ka ninau, o ka hoole wale iho no i ka haina me ke kumu ole, a hookahi mea nui a laua o ka liki. O kekahi lalau o Kaleikini, o kona hai ole mai i kana haina kupono, i hiki ai i na komite ke noonoo pono i na haina elua, a kaupaona iho: oiai ua kohoia he komite. O ka liki hoi ka ua Kalaikini, aohe mea e pili i na iwi—mea ae no na iwi, a pela aku. Aohe Lunahoomalu o keia paio ana, aohe no hoi i paio naauao na hoa, aka, ua hae aku a hae mai laua me he mau ilio la.
          A no ka hookahi wale no o ka haina i waihoia mai, ua apopo ole ke komite. Ke ao aku nei au mai hana na hoa e like me ko laua nei naaupo.  D. SUN.
Lahaina, Oct. 17, 1877.

HE NANE.

          Hoolaha ae la kekahi kanaka waiwai i kona manao ma ke akea penei: E haawi no wau i ka hapalua o ko'u waiwai a pau i ka mea nana e hana mai i na mea malalo nei. Mai ka puka aku o ko'u hale, e hana ia i alanui a hiki i ka puka pa; o ua alanui la he lepo, a, maluna o ua alanui la wau e hele ai, aohe mea pale ma kuu wawae, e olohelohe wale no, a aohe no e pa kuu wawae ma ua lepo la, a o ua alanui la, aole no he lepo. Pehea e hana ai ke alanui?
          Ke lana nei ko'u manao e loaa ana no i ka poe puni nane ; a i ole, e kuailo mai no. Owau me ke aloha,  KEAKAOKALANI.
Manoa, Oahu, Okat. 6, 1876.

HALE PAUAHI.

          Ma ka auina la Poaono iho nei, oia ka la 30 o Sepatemaba, pau iho la ka hale o J. H. Kahilina i ke ahi. O ke kumu o ka pau ana o keia hale i ke ahi he wahi keiki nona na makahiki i emi malalo o na makahiki elima. Penei kahi moolelo o keia pau ahi ana:
          Ma ka manawa i olelo ia ae la maluna, e noho ana no o Mrs. Kini Kahilina me ka laua keiki, a o J. H. Kahilina, ua hala i Hanalei. Ia laua e n oho ana i ka hale, hoi mai la he wahi elemakule mai ka lawaia mai; hele aku la o Kini iwaho i ka unaunahi i-a, a o ua wahi keiki nei noho aku la no i ka hale, me ka ike ole i ka mea a ke keiki e hana ana, ia laua e noho ana mawaho i ka unaunahi i-a. He manawa pokole mahope iho, holo mai la ua wahi keiki nei a hai mai la i ka makuahine, penei: ua puhi aku nei au i ka hale i ke ahi. Ia manawa no i nana aku ai o Mrs. Kini, e a io mai ana ke ahi i ka hale. Hoomaka aku la o Kini e alualu i ke keiki e hoeha aku, aole nae he loaa. Holo aku la o Kini iloko o ka hale me ka manao e lawe mai i na ukana, aole nae e hiki. No ka mea, ua hikiwawe loa ka hele ana mai a ke ahi; ua hao aku'la ka opu piha ole o ke ahi i na pahu lole. Aohe opala koe; ia makou i hiki aku ai malaila e kokua, ua pau e no ka hale i ka helelei ilalo, a o ke oa wale no, a me ka poe pou koe. A mamuli o ka lehulehu o ka poe i kokua, ua loaa mai ekolu-kuka, a he elua paha lolewawae, a o ka nui, ua lawe aku ke ahi, me he mea la, eha pahu lole ka nui i ke ahi, ke ole au e kuhihewa; a o Mrs. Kini Kahilina, o kona wahi kapa no i ka ili, a o Kaupalolo a me kana wahine, ka mea nona kekahi mau pahu, ua holo i ke olohelohe i ka hao a ke ahi. He mau dala kekahi i loaa mahunehune mai, a he nui na mea e ae, a me na ukana i hoopoino ia e ke ahi, a he mea kaumaha no i ka nana aku.
          He hale lauhala keia, a ma ka hikina o keia hale e ku ana he hale laau hou, me he mea la o ka mamao mai ka hale i pau iho la i ke ahi, a hiki i ka hale laau, ua like me ekolu anana paha, aole au i anana pono. Oia kahi mea hou o kapaia makani o Koolau.
JOSEPH K. KELIIKIAKAHI.
Koolau, Kauai, Sept. 3 1876.

          Laukanaka mai nei kakou i keia mau la, ulumahiehie na alanui i na keiki olulo o ke anu o Alika, eia ma ka ka hale luina ko lakou luana ana, a he mau la pokole paha me kakou, a pau aku lakou i ka hele. E loaa no i ko makou poe heluhelu, ua hoolawa ana a ko makou makakila, no na nuhou no ko lakou poino ma kekahi o na kolamu o ko kakou pepa.