Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 45, 2 November 1876 — Page 3
NA ANOAI.
Ma ke awakea o nehinei, ku mai ka mokumahu Kulanakauhale o Kapalakiko, mai Kikane mai; a keia kakahiaka e heo aku ai no Kapalakiko.
Hoohihi ka manao anoi i ka nani, i ka ike ana aku i ka papa inoa keleawe o ke Kama Alii Kaiulani, ma na na lipine i pai ia iho nei ma ko makou hale-pai, a me he la o na hoomakaukau mua ana keia no ka la 28, pela ko makou lohe.
Ua lawe aku kekahi kaa ahi nona ka nui o na kaa, he 110 i na eepakeke he 5,000 maluna, mai Pittsburg a i ka hoikeike nui. Oia hookahi ke kaa ahi loihi a ohua nui hoi o na kaa e ae a pau e holo ana ma na alanui hao.
Ke pakuikui hou mai nei ka makani makai mai o kakou, a ke kokolo mai nei iwaena o na kamalii ke kunu a me ka nalulu; nolaila, e malama loa ka pono, o loaa auanei na pulapula a kakou i ka pilikia.
Ua pau loa aku nei na luina olulo i ka hele, ua hoi kekahi poe i na home, a o kekahi poe hoi, eia me na makamaka, na kuna o kakoua me na mahiko; i laukanaka no ka ia lakou, i neo aku nei ka hana, hoi no ka mau, o ka hopu i ka i-a maka ole; aloha wale e kuoe ae la i ke alanui, o iu ko lalo, a o ka la ko luna.
Malalo o ka malama ana a ke Kanikela Amerika, Dr. Scott, i na luina olulo o na moku poino, ua hoouna ae oia he 118 kanaka e malamaia ma ka Home o ka poe luina, a iloko o na la he umi ke kaawale, ua hoihoi ia aku la i Amerika kekahi poe, a ua kepaia kekahi poe he 100 ka nui; ke manao nei makou, ma kahi o ka $2,000 a emi paha ka lilo o ke Kanikela no ka hoolako ana i keia poe.
Iloko o kela hapa pule, he mau kauo hale kai ike nui ia; e lawe ana mai kekahi kahua a i kekahi, a pela kekahi; ke hoomikiala mai nei kakou e hoomakaala i ka noho ana; oia ka pono, e kiola i na wahi apulu kahiko a me na mea pelapela, a e ako ae i mau malumalu hou, oiai ke nee nei kakou imua, i hookahi hoi ka naue pu ana me ko kakou makamaka, ke Kuikahi Panailike a i kahi e noho ai.
Ua kaulana o Honolalu i ka olelo ia i ke Poo la, a pela io no. Ke hohola mai nei no na kukuna enaena o ka wela ia kakou; i ahona i ka malumalu o na wahi laau a me kahi kolonahe makani, hala ai ia wahi kona hala; o ka pa ka ka makani i ke ao, hui pu ia ae hoi me ka puoa a ka lepo o na wahi alanui o kakou, kuaehu lua na wahi oho, amo mai na wahi onohi iloko o ka lepo, aohe kohu kanaka i ka hoomaopopo aku; loaa nae kahi ukana hooilina i ka maka o kamahele e hoi ana.
Mamuli o ka lawe ana ae nei o na wahine haole i ka luhi o ka aoao eha o ko kakou wahi waa maluna o lakou; ua lilo ka hookele ana o ia aoao i ko makou pokii o ka oihana kukulu metala, a hoa lawehana pu hoi me makou no kekahi manawa, oia o SAMUELA KAAIKAULA; eia oia me makou i keia wa, a eia oia ke lawelawe nei ma kana hana, ke luu nei kana peni ahonui e haawe ma kona hokua, i ke kaumaha o na hana.
Wahi a ka helu a ko kakou poe kupuna o ka wa kahiko; Ape, akau, ahalahala kau, e umi auanei. A pela io no; umi mahina i pau a ke ae nei kakou i ke keu, koe aku hookahi, hiki i Olepau, o ka lele no ia o keia makahiki o ko kakou Lamaku Oiaio, ua loihi ke koele wawae pu ana me ka puuwai koa Elina; a pehea hoi oukou e ka poe i koe o na wahi auhau? E wiki mai oukou, e wehe ae i na wahi hipuu, i komo maemae aku kakou i ka 1877, aole e loaa ka oleloia.
Ma ka po Poaono i newa aku la, ua haawi ae ka pii kaula kaulana o Auseteralia i kana mau hana akamai ma ka hale Pea lole makai ae o Hale Kauila, nona paha ke anapuni he 100 kapuai; ua nui ka poe i hele ae e ike i na hana kupanaha o ia po; ka hele ana maluna o ke kaula i hooma-lo ia me ka holo ana o ke kaa, nona ka loa he 40 paha kapuai, a he 30 kapuai ke kiekie mai lalo ae o ka honua; ua akamai no, a ua makau ole ka apiki ana mai iluna o ia wahi nihinihi. Ua haiia mai makou, o na loaa o ia po, ma kahi o ka $400 dala a oi; pokeokeo no ka palahu, he neo ka oukou.
Ua kiei aku makou ma na hale kula o Kawaiahao (k.,) a me Kawaiahao (w.,) i ka Poaha o ka pule i hala, a ua mahalo i ka ikaika o ke ao ana a na kumu; elua ano olelo e aoia nei ma kekahi o ia mau kula, a ua nui ka mahalo i ka aapo o na kamalii ma ia mahele o ka ike; aka, ua kuihe ka manao, i ka ike ana, i ka waiho hakahaka mai o na noho; i ka ninau ana aku i ke kumu: hoike mai la ia, ua lawe aku na makua i na keiki, a hookomo i kekahi wahi e aku:—E na makua, o ke kailiili ana i na keiki, he mea ia e kaohi hope ana iaia mai ka pii ana iluna, a o ka iho ilalo ka hope; ua hakilo makou i na ouli a me na hiona o na kumu; a ua ike, he ikaika i ke ao, he oluolu a he aloha; a he mea ia e hoolaulea mai ai i ka haumana, e alako ana i kona mau manao e hooikaika a e aloha i kana kumu. Nolaila, ke haawi nei makou i ka lima akau o ke aloha i na kumu o ia mau kula, e hoolohe oukou e na haumana ia laua; a i na haumana hoi ka makou olelo paipai, e hooikaika a mai pauaho, imua aku a ola o Hawaii ia oukou.
Ma keia la e holo'ku ai ke "Kilauea," no Nawiliwili, Kauai; nolaila o ka manawa kupono keia i waiho ia no oukou e na ohua, mai hoopanee wale ae, o haule i ka hope moku. E ku hou ana oia ia nei i ka po Poaono.
Ma keia awakea, hora 3 me ka hapa paha, e haawi ana ka haole pii kaula kaulana i kana mau hana imua o na kamalii kula; a e ike ana oukou i kana mau hana ku i ka menemene launa ole. E naue ae a ike kumaka no oukou.
Ma ka le ta a ko makou makamaka Benj. H. Brown, o ka ua kaulana o Hilo, ua hoike mai oia i ka huina nui o na Make, Mare, a me na Hanau, mai ka malama mai o Ianuari 1876 a hiki i Sept., penei: 71 make, 13 paa mare, 34 hanau. Ma keia, ua ike ia ka oi ana aku o na make imua o na hanau; aloha wale.
Ua lohe mahiu wale iki makou, ua kipa aku la ka moku Nautilo ma ke awa o Palakai, i ka poe aina o Puehu, no ka hoomaemae hou ana i ka moku; a malaila i pau ai na mea a pau o ka moku i ka mahuka no ka pe ole o ka mahina, a o Nede Lana ma wale no paha koe. Ina e holo ana i keia mau pule aku, ua loaa kanaka o ka poe pio o Alika, i ole ia o na Papuana no.
Mamuli o ke koho ana o ka Aha i Komite, no ka hoonoho ana ia Rev. J. N. Paikuli i Kahu no ka ekalesia no Waikane, nolaila, o ka la 2 o Novemaba, 1876, oia ka manawa i koho ia no ia hana, a o ke komite nana e hooko aku ia hana nui, oia na Rev. S. Waiwaiole, J. Manuela, D. Kekiokalani, J. Kekahuna. S. WAIWAIOLE.
Lunahoomalu o ke Komite
Waimanalo, Oct. 16, 1876.
Ma keia mau po i hala iho nei, ua pahola mai la ke Aliiwahine o ka po i kona malamalama hooipo lauahi maluna o ke kulanakauhale alii nei a me na wahi e pili ana, a he molaelae wale no ia ke nana aku ma o a maanei, a ke ukali mai la hoi na kololio kehau, e lawe mai ana i kana ukana waianuhea, i oi aku i ko ke Kiuwaiahulu, ke pupue iho la oe aohe e mehana ana, a nolaila i puana ae ai ko makou Huaa:
Ua anu e ua pupue hoi,
Aohe anu o ka Wwaikoloa,
Aohe hoi a Kekiuwaiahulu,
He mea e hoi nei waianuhea.
MAKE I ALOHAIA.—Ma ka hora 8 A. M. Oct. 21, ua haalele mai la o Huahaule o Waimea, Kauai i keia ola ana, a ua hoi aku la i ka home mau o ke kino wailua. Ua haalele iho oia i ka wahine me na keiki a me na moopuna me ke kaumaha, luuluu i ke aloha. He kupa ponoi oia no ka lepo o Paliuli, i Waimea nei, mai kona mau kupuna mai. He kanaka kuonoono loa oia, a me ka hoopono. He kanaka ike ole nae i ka palapala, aka, ua lawelawe oia i kana mau hana i oi aku i ko ke kanaka ike, a malaila i loaa ai iaia na waiwai o keia noho ana. He 50 a oi kona mau makahiki ma keia ola ana. He hoaloha maikai oia no na kamaaina me na malihini. D. KAAWA.
HOAO IA KA IKE O KE KAUKA.—Ma ke ahiahi Poakahi nei, oia ka wa e laweia ana ka poe Mai Lepera no Kalawao, ua komo pu ma ia heluna kekahi mau wahine i hana maalea i na kino, ma ka hamo ana i ka Ili-ee a pehu na maka me na lima, ua manao paha ke kauka he mai pake, ua ohi he mau huluhulu na ka Papa Ola ka pe , a ua hoihoi no Kalawao, a na ka Papa Ola ka ai me ka ia; aohe hana he noho wale no; wahi a lakou. O ka moolelo o keia mau mau wahine, ua hookukeia mai lakou mai Kalawao mai ka noho pu ana mai me na kane i loohia e ua mai nei, a i ka noho ana o ua mau wahine la i Honolulu nei a liuliu, imi maalea iho nei i keakea ole ia ka hoi ana, a i kaa hoi na lakou nei ae ka pe ana. Ua manao pono ia pela i hiki nui ai kekahi poe ola maikai ma Kalawao, i hahai aku mahope o na kano, na wahine, a mau keiki paha i loohia e ua mai nei, a imi maalea iho la i hiki, ko ka makemake, i huipu ia mai hoi me ka hele uluulu o ka poe hopuhopu, a i kokua ia mai e ko ke Kauka ike ole i ka nana ana, hui aku hui mai, kani ka aka iki i ke kula o Koloa. Ma keia mea ua maopopo ia makou, ua hoao ia mai ko ke kauka ike lapaau, a ua neo.
Ma ko makou hakilo hele ana ma o a maanei o ko kakou taona, o ka mea nui a makou i ike ai, oia ka ulu nui ana o na hana lealea ma kela a me keia wahi ; ke hana ia nei ia mau hana imua o ke akea me ka hopohopo ole iho he kanawai kekahi nana e hooko ia hana hopo ole a lakou e lawelawe la ; a me he la, e uwai ia mai ana a i na huina alanui, ilaila e hookahua iho ai ua poe la; a pela io no, ua ike ia kekahi o ia mau ano hana ma na alanui, ma na kauhale no hoi a hala loa aku ilalo ma na kahawai, komo loa aku i ka uka iuiu o na kauhale mauka loa aku, puehu loa aku hoi i na kauhele e kuku ana ma na alialia kai. Auwe! O ka hana ka keia e ulu ai ka lahui! A e pomaikai ai hoi ka noho ana. Aloha wale ka makua a me kona ohana i ka nana aku i ko hai ulakolako. Nowai ka hewa? Nou e ka mea e hoomau ana ma ia hana.
Mamuli o ke ku ana aku o ke kuna Zelina ma na kapakai o Beritania, ua maluhiluhi loa ia hoi ko kakou koa Elina, ua kuu aku la ia e hooluolu, a na kalepa hou ia kahi kuna, a keia pule ae e eku hou ai i na kai me ko kakou koa no iluna.
I kela pule ke pai aku nei makou i na haina lehulehu wale o na nane, na ninau baibala a me na pane ana aku, a o ka pau ana ia o na kamailio ana ia mau mea; oiai, ua loihi ke kuailo ia'na; a me keia hope aku, e pai aku ana makou i hookahi haina wale no; aole nae no keia mau ninau, no na ninau hou mai, a o na haina like e kau ia na inoa ponoi nana i hai mai; aole hoi e hoopiha loaia ka kakou pepa i kela a me keia pule me na haina o na ninau. He nui no o na haina e waiho nei ma ko makou lima, aka, o poho wale ko lakou luhi i mea poino wale, ke lawe hapa nei makou a hoopuka aku i hoolawa ia ai ko oukou iini. E hoomanao iho nae oukou e na makamak,a aole keia he keakea ana aku i ko oukou kuleana iloko o ka pepa, aole pela. Ua ae ia no kela a me keia e kakau mai; aka hoi, no ka mea a makou i ike ai ua loihi ke kamailio ana, no ia mea ka makou e kau leo nei, i ike mua oukou a malama, aole e kuanui a piha opaha ka kakou pepa. Mai hoolilo i keia leo noi a makou ia oukou e na makamaka i mea na oukou e namunamu iho ai, aka, o ka makou e pohala aku nei:
Hookahi waiwai o ka ike,
Ka maalo aku heahea mai.
Hunahuna mea hou.
Ma ka Poaono nei, la 28 o Okato ba, ua loaa aku ia I. Makanui Ben, he kaa lio, na pono a pau, aole nae he kanaka, a ua lawe aku la malalo o kana malama maikai ana. Ina aole e loaa i kekahi opu aloha elike me ko ia makamaka, ina ua puehu a okaoka liilii ke kaa.
Ma Pauoa uka, ua hakaka ae o T. Peku Laick me Manuela (Pukiki) no ka hehi ana o ka bipi a Manuela i ka loi a Beku ma ke kua iho o kahi o Mi ma. Eia ka mea hilu, a hilahila ole, o ke alu ia ana o Manuela e kekahi poe kino ui ikaika, me ka ike iho no he elemakule kahiko a kamaaina i na 'lii i hala, eia nae, he kii aku ka a pepehi, oi no kau e Manuela, hoopii ia i wi ka niho o ua mea he lima ikaika, a ua hoopii o Manuela, a malaila ka Lunakanawai Hoomalu kahi i nana ai, a me ka Hope Makai, ma ka Poaono iho nei.
Ma ka halawai o ka Hui Poola o keia kulanakauhale ma ka Poaono i hala ae nei, ua lulu iho kekahi poe i na wahi kenikeni ma ka lima o ka puuku H. Waterhouse, a me ke kakauolelo I. Kahookaumaha, ua ike ia na loaa mai ka hoomaka ana mai, he $113 , a o ka poe i koe, aohe i hookaa, 285 na inoa.
Ua ae mai ke Kuhina Waiwai o ko kakou aupuni nei i ka hale uapo mokuahi i wahi e paina ai ka Hui Poola o keia kulanakauhale ke hiki aku i ka la 28 o keia mahina, oia hoi ka la i kuokoa ai ko kakou aupuni, e hoomanao i ka ikaika o ke Komite Noa. A e halawai hou ana lakou i ke ahiahi o keia Poaono ae, oia ka la 4 o keia malama. Ua kauoha ia na Poola i hookaa ole i ko lakou mau auhau, e naue ae ma ia halawai ma ka hora 7 ponoi, a i hooko ole oukou i keia, e holoi ia ko oukou mau inoa ma ka Papa inoa oiaio o na Poola. E wiki, mai lohi, o hala ka manawa, paa ka puka. BENI K.——
E hoomanao ka'u poe lawe nupepa. Oiai ua kokoke mai ka manawa, elua mahina i koe, pau keia makahiki. Oiai, o ke dala ka mea e ola ai ka nupepa, a e loaa ai ke ola o ka poe luhi. Nolaila, he pono e hookaa mai me ke kali ole, a me ka hoopaapaa ole no ka uku pepa, oiai, o ka poe hookaa mua i ka uku pepa $1.75 no ka makahiki, ina hala ekolu mahina mahope iho, uku no $2.00 no ka mahiki, elike me ka mea mau. BENI KAULAINAMOKU. L. Lawe.
Ma Kepahoni, Honolulu, ua pii ino ke kai o kahi kaikaina i ke kaikuaana, no ka haawi ana mai o ke kaikuaana i ka hapaha ino pulewa, a ua nokea kahi kaikuaana i ke pale, e kulai me ke kui pu aku no, ku ka liki o kahi kaikaina, a nui ka leo, no ke komo ana iho paha hoi o ke kiaha wai hoomalule kino, nui ka leo, a okalakala maoli, me ka nukunuku, a hu no hoi ko makou aka, e ole e haawi ia mai ka hapaha maikai malie ai ka ino.
I na makamaka, e maliu mai i keia leo aloha o ko oukou hoa nei, oiai, he hiki no ia'u e kokua ia oukou ma ko kakau ana e pai ma ka nupepa ka Lahui Hawaii, Kuokoa i na moolelo, na kaao, na olelo hoolaha, na kanikau o ko oukou poe make, na palapala hoolimalima, na palapala molaki, na palapala hooilina me ka uku oluolu, e loaa no au ma Kepahoni, Honolulu. E ninau ia Kaiapa, Kaaikaula, a e loaa no malaila. Me ke aloha S. B. KANAKAOLE.
Na mea hou o Waiohinu.
E ae mai oe ia'u e hoike aku i neia hunahuna mea hou, a penei no ia.
Ma ka la 14 o Okatoba, he anaina nui maloko o ka luakini o Kaua, Haao, i akoakoa mai e lohe i ka leo o ka okana, e uwo hone nei ma na paia o keia luakini. O ka hana nui oia la, oia no ka lulu ana i na dala o ka okana, a ma ia lulu ana, ua piha $336.95. Nani maoli ka ikaika o na hoahanau o keia apana, i ko lakou hooikaika ana i mea e nani ai ka hale o ke Akua, a mahope o ka hookuu ia ana o ka pule, ua luakaha aku la na mea a pau ma kahi o Mr. Henry Martin a me I. N. Kapahu, he wahi paina i hoomakaukau ia no na mea a pau, a i ka hiki ana i ka hora 1, ua akoakoa hou ae na kane, wahine maloko o ka luakini, e lohe i na mea hou o ka Ahaolelo mai ka Lunamakaainana mai i kokua ia mai e ke 'lii W. T. Martin, ua wehewehe mai laua no na mea e pili ana no ka Ahaolelo, ua lohe ka poe kuli, ua piha na pepeiao i ka lohe a hu mawaho, oia ka hope o na hana o ka la. Me ke aloha, J. K. A-I.
Waiohinu, Hawaii, Oct. 16, 1876.
Heaha ke ano maoli o na mamo a
I seraela? A auhea lakou?
[Hakuia e S. B. Kanakaole.]
He ninau ano nui keia i hoakaka ia mawaena o na lahui a pau, a me ka imi ana o ka poe naauao kahiko o Roma, a ma ka hoike ana mai a kekahi kahunapule kaulana o Helene, mamua aku o Paulo. Ua hoike mai oia, o na mamo he umikumamalua o ka Iseraela, a me ko lakou mau kupuna, ua oleloia mai, a ua hoikeia mai hoi, he poe ili ulaula wale no lakou a pau, a o ka olelo nae, he ano okoa loa ia, oia hoi ka olelo Hebera.
Eia hoi, ma ka aina o ko lakou poe kupuna, ua malama ole lakou ia Iehova ko lakou Akua, a ua kue i kona mau kapu a me kana mau olelo kupaa, a ua haalele i ke Akua o ko lakou poe makua, a ua kiola iaia mahope o ko lakou kua, nolaila, ua kipakuia lakou ma ka aina a lakou i ike ole ai, a ua hoopuehuia ma na aina a pau, a ma na welau o ka honua. No ka malama ole i ko ke Akua mau kanawai a me kana berita ia Aberahama a me Isaaka.
A e pono hoi ia kakou ke noonoo, a ke imi aku i ke ano maoli o kona poe kanaka a me ke koena o na mamo a Iseraela, a e loaa no na hana, na ano, na helehelena, a me na kulana o na'lii, na haku, na luna o na ohana, na kahuna, a me na ano o ka lakou mau hana ana, a me na mea e pili koke ana mawaena o na 'lii o ka Iuda, a me ka Iseraela. Aohe mea pohihihi a paakiki ke imi aku kakou, a ke halo aku hoi imua o na lahui e.
Nolaila, ke koho pololei nei ka mea haku manao me kona kuhihewa ole, o ke koena o na mamo o ka Iseraela i hoopuehu ia maluna o ka honua, o keia lahui ponoi no ia, a me na lahui e ae ma ka moana Pakifika nei, i like na ili, a me na ano o ko lakou mau helehelena kino, a me na hana a lakou. Oiai, o kakou a pau, ua like na ano ili ulaula a pau ma keia moana nui a kaulana.
Nolaila, aole lahui e kue mai ana i keia hoike ana, aka, e pono paha kakou e makaikai aku i na haole a pauni ka honua, a me ka lakou mau hana a pau. He okoa loa mai na hana a pau o ka Iakobo mau mamo, a me na rula o ko lakou ano maoli, a me ka lakou mau hana. Ua akaka maoli no malaila, aole na ili keokeo i ike i nei mea he kalai kii, i akua no lakou mai kinohi mai, aole hoi i ike i ke kukulu ana i kekahi mau heiau, ma na puu a me na awawa uliuli, a me na wahi palahalaha, a pela hoi ma na wahi kiekie.
Nolaila, ua maopopo aole lahui e ae ma ka honua nei e loaa ke imi aku, a kukulu mai i kona ano iho, a me ke kulana oia lahui, e like me ia i na la o ka Iseraela a me na 'lii o lakou, a me ka hoomana ana, a me na hale kamala, na wahine i loaa i ka mai wahine, a kiolaia iloko o na hale pea, i na la ehiku a oi aku paha, a pau ka haumia, alaila, launa pu me na kane.
A owai kekahi lahui o ka honua nei mawaena o na ili keokeo a puni ke ao holokoa, e hooia mai ana no ka Iseraela lakou a no ka Iuda paha. Aole e loaa ia mea mawaena o na haole a pau, aka, aia wale no mawaena o na lahui ili ulaula a pau o ka moana Pakifika nei, oiai he mea henehene na ka haole he kii a he mea makaikai nui ia hoi na lakou na heiau o ka wa kahiko, nolaila, ua kaka, aole lakou na mamo o ka Iseraela.
Ua akaka maoli no ka oiaio o kona poe kanaka a me ke koena o lakou e noho nei ma na aina mamao. Aka, e hiki mai no ka manawa e hoi aku ai kona poe kanaka e noho ma ko lakou aina hooilina, a e kukulu hou i ko lakou mau kulanakauhale, e like me ia i hoike ia ma ka Baibala o na Kaula. Nolaila, he mea akaka loa ia o na lahui ili ulaula a pau, o lakou no ke koena o ko ka hale o ka Iseraela, a pela no i hoikeia ma ka Buke a ko Nefai poe kahiko i kokoke loa i ke kulanakauhale nani o Ierusalema.
Ua akaka maoli no ka oiaio o kona poe kanaka a me ke koena o lakou e noho nei ma na aina mamao. Aka, e hiki mai no ka manawa e hoi aku ai kona poe kanaka e noho ma ko lakou aina hooilina, a e kukulu hou i ko lakou mau kulanakauhale, e like me ia i hoike ia ma ka Baibala o na Kaula. Nolaila, he mea akaka loa ia o na lahui ili ulaula a pau, o lakou no ke koena o ko ka hale o ko Iseraela, a pela no i hoikeia ma ka Buke a ko Nefai poe kahiko i kokoke loa i ke kulanakauhale nani o Ierusalema.
A ua hoikeia mai me ke akaka loa ma ka Buke a Nefai, ma ka aoao mua o ia buke ke akaaka loa, o keia lahui ili ulaula no ke koena o ka hale o ka Iseraela, a me kekahi poe ili ulaula o ia ano no, ma keia moana. Oiai, ua hoopuehu ia kekahi poe ma ka hikina a ma ka akau a me ka hema. Nolaila, ua oiaio na mea i hoikeia ma ka Baibala, a me na wanana a na Kaula. Aole lahui keokeo e ku mai ana a hooia mai i kona kahua, a me kona kuleana, a me na mookuahau kahiko mai ko lakou poe kupuna mai, e akaka io ai no ka Iseraela paha lakou.
Nolaila, e noonoo ka poo heluhelu a me ka poo e ike ana i keia olelo, a me ka poe e ao ia nei i ke kula kahunapule. Pehea la ko lakou manao, e hoahewa ana paha i keia, aka, ma ka ike akaka loa i hoikeia mai ma na moolelo kahiko, ma na aoao 24, 36 o ka Lifa, he Buke ia i pai ia ma ka olelo Hebera, a me ka Buke a Nefai, ua akaka loa, o keia lahui, o lakou ponoi no ke koena o ka hale o ka Iseraela, oia hoi, "Ili Ulaula."
(Aole i pau.)
Na mea hou ma Honomanu.
He elua mau pa hula ma keia awaawa, ma o ka hookele ana a na kapena oia o Kama a me Keoni. Eia ka mea hilu a'u e ike nei, o ka hele pinepine o na kane, a me na wahine, a me na keiki, i ka po i ka nana i kela mau hana uko ole, a i ka wa e hoi mai ai, he walaau kupono ole ka kekahi poe i ku ole i ka maluhia.
A ihea hoi kahi makai ? Ka! oia pu no kekahi ; oia mea hilu aku no ia, a he pono no i na mana aupuni ke nana mai i keia hana lapuwale, ina oe e kamailio aku he ole ka hoolohe ia mai.
Ma ka la 15 o Okato ba nei, ua kii ia mai la e na lima menemene ole o ka make ia Alapai (k,) he kamaaina no keia oawa ; a he kanaka i aloha nui ia e ka lehulehu, he kanaka kuonoono, he hale laau maikai, he aina, he mau hoki no hoi, he wahine a me na keiki. A i kona hele ana, ua waiho iho no i na waiwai, a hele hookahi aku la i ke ala hoi ole mai ; a ke uwe nei ka wahine, a me na keiki, he ole ka maliu ia mai.
He ma-u mau mea hou ia o ka aina Koolau nei. Me ke aloha. G. W. KALUA.
Honomanu, O ct. 23, 1876.
HAINA O KA NINAU HELU MA KE KUKOA.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Aia ma ka helu 40 o ka nupepa Kuokoa i ike iho ai au i ka ninau helu a ka mea i huna iho i kona inoa; aka nae, ma ke koho wale aku, me he mea la, na kekahi no o kona hookele.
E ka nupepa "Kuokoa," eia mai ka haina o ko wahi ninau. Haina.—990 kapuai kuea.
A no ko hoao ana mai e hooni i ka wai ua lana malie, nolaila, ke hoouna aku nei au i keia wahi ninau helu i hoohalike ia me kekahi hunahuna Materia o ke Ahi Helene.
Ninau.—Ua makemake kekahi kanaka e mahele i kona waiwai mawaena o kana mau keikikane 5; o ka huina houluulu o na mahele o na keiki mua eha he 50,000.00 dala; o ka huina houluulu o na mahele o na keiki hope eha, he $66,000.00; o ka huina houluulu o na mahele o ke keiki mua, me na keiki hope ekolu, he $50,000.00; o ka huina houluulu o na mahele o na keiki mua ekolu me ke keiki hope, he $56,000.00; a o ka huina houluulu o na mahele o na keki mua, elua me ko na keiki hope elua, he $64,000.00. O ka inoa o ke keiki ekolu o John M. Bright; ehia dala ko John M. Bright mahele?
Ke hooki nei au maanei, oiai, ke lawe nei o Lehua i ka la. Me na hookele o ka LAHUI HAWAII ke aloha, a me na keiki ulele hua metala ka welina.
B. C. HANAIO.
Ea st Maui, Oct. 10, 1876.
Ua ike ia iho ma ka nupepa Kuokoa helu 40, ka ninau helu i waiho ia mai na ka Hawaii ponoi e imi a hai aku i ka haina, me ka papa ia mai, aole e ninau aku i ka haole.
"I mea aha no ia e ninau aku ai, mea ka hoi ka paakiki?" wahi a Huaa. E ia mai:
Haina:—He 314.16 kapuai kuea.
Wehewehe:—O ka loa o ke kaula pokole i paa ai ka lio, i huipuia me ka loa o ke poo-lio, he 10 kap. ia; oia no ka loa o ka hanai (raidus) o ka poai-weuweu ana i ai ai, a o ka loa o ke ana-waena ka pa 2 i kela, like me 20 kap., a o ke kuea o ke ana-waena, 20 2 = 400 x 7854 = 314.16 kap. kuea ka poai-weuweu a ua lio nei e ai hele ai.
Oia iho la ka haina ke hoopololei pono ia ka ninau, a ina me ia no i haku hemahema ia ma ke Kuokoa, alaila, he lehulehu na haina like ole. A mai maa i ka hoouna i na ninau oia ano i ka nupepa, a i mea e ratio like ai, ke pakui ia aku nei keia nau e "Inoaole" e imi.
He pahu aila sepama piha ko Asinigo (pake) makemake iho la ia e ninini aku i ka aila a pau i kekahi pahu e, penei kana hana:—Ninini aku la ia no ka manawa mua, he 1/10 o ka piha aila a pau, me ka hoopiha iho ia wahi o ka aila, i hanini aku la me ka wai: a no ka lua o ka manawa, ninini hou aku la ia i 1/10 o ka aila elike me mamua, a hoopiha i ka pahu me ka wai: pela no ia i hana ai no na manawa he umi, a piha ae la ua pahu mua la i ka wai. Eia ka ninau: He hapa aha koe o ka aila iloko o ua pahu la?
A i manao oe e pane mai no keia mau mea, e hai mai i kou inoa ponoi. Me ka mahalo. J. R. KALOHAI.
Ehukai o Lalo, O ct. 2, 1876.
NA AHAHUI EUANELIO.
AHA HUI EUANELIO O KA PAE AINA HAWAII.
Ua hoopanee ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poakahi mua o Iune, M. H. 1877, hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao, Honolulu, Oahu.
AHA LUNA KAHIKO O MAUI.
E halawai hou keia Aha ma Wailuku, Maui, i ka Poakolu hope o Novemaba la, 29, M. H. 1876.
AHAHUI KULA SABATI PAE AINA HAWAII.
C. J. Lyons . . . . . Presidena.
Rev. S. Waiwaiole . . . . . Hope Presidena.
Rev. S. Paaluhi . . . . . Kakauolelo.
PAPA HOOKO.
J. F. Pogue. H. H. Parker.
M. Kuaea. S. B. Dole.
W. Hall.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a no ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE 1-1y
E LOAA NO I KA POE E MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.
Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
[E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. ( 1y) TARAMU.
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Nov. 6, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Nov. 13, hora 5 pm . . . . . No Kona.
Poakahi, Nov. 20, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Nov. 27, hora 5 pm . . . . . No Kona.
Poakahi, Dec. 4, hora 4 pm . . . . . Kaapuni ia Kauai, a ku hou ma Honolulu i ke kakahiaka Poalima.
Poakahi, Dec. 11, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Dec. 18, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Dec. 25, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Kona, e hiki loa ana oia i Honomalina, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 18.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 25.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 5.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 775 3m 746