Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 46, 9 November 1876 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, NOVEMABA 9, 1876.
Na Ekalesia o Kawaiahao a me
Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HOOLAHA KULA SABATI
O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.
E nana!!
E halawai ana Ka Papa Hooko o ka Ahahui Kula Sabati o ka Pae Aina Hawaii i ka Poakahi, la 6 o Dekemaba, hora 12, ma ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii.
Eia malalo iho nei na inoa o na Lala o na Komite nei:
J. F. POGUE H. H. PALEKA
M. KUAEA S. B. DOLE
W. HOLO.
E Hoolohe!
O ka makou manao paipai alua keia i na Luna a me ka poe lawe LAHUI HAWAII, a ke makemake nei makou e hai aku, o ka la hope o keia mahina o Novemaba ka la hope loa a makou e kali ai no ka hookaa ana mai i na auhau o ka pepa, a aole mahope aku. E like me ka makou rula i hoakaka mua ai ma ka pepa mua loa, o ka poe hookaa pau i ka makamua, he $1.75 ka auhau, a o ka poe hana ole pela, alaila he $2.00 no. Ke kau nei makou i ka rula paa ma keia hope aku, aole loa e loaa kekahi pepa, ke ole e hookaaia ka auhau ! Aole keia he manao koikoi, aka, o ka lilo o ka pepa, ha mea pono e hookaa ia, a ua ike no oukou.
KA MOIWAHINE NO KA MOKUPUNI O KEAWE.
Ma ke ahiahi o ka Poakahi nei, i ka hora 5½, ua kau ae la ka Hae Kalaunu Roiala o ke Aupuni Hawaii ma ke kia hope o ka mokumahu Kilauea, a luai mai la na pu kuniahi o ka Batare Puowaina i ka lakou mau ukana leo nui, a hai mai la i ka leo aloha no ka haalele ana mai o ke Alii ka Moiwahine KAPIOLANI i ke one o Kou nei, a huli aku la ke alo no ka luana ana malalo o ka olu wehe o ke ahe lau maawe o ka aina nona ka "Ua Kanilehua." He mau la paha malaila a huli hoi mai. Ua ukali aku na lede o ke alo alii, a me na ohua ponoi. E ukali aku ka maalahi malalo o ka malama ana a na Mana Lani, a huli hoi hou mai. Ma ia moku no hoi i huli hoi aku ai ke Alii Kiaaina o ka Hono o na Moku, ka HON. J. M. KAPENA, mahope iho o ka luana ma Honolulu nei no na hora pokole wale no.
Eia na Makaainana! Auhea ke Aupuni?
Mai ko makou hoomaka mua ana e puana aku i na mapuna huaolelo a ka makakila kalaimanao, a pahola'e hoi mawaena o ko kakou lahui aloha a hoea ma kela a me keia pea o ka aina, ua hooikaika mau makou e hoohoihoi a e hoeu ae i na manao o ke kanaka Hawaii, e ku a e keehi mua ma na hana holomua no ka pomaikai o kona pono kino iho a me ko ka lahui holookoa. Aole no hoi makou i manao o na kalai ana ma na ninau a pau i kamailioia ma na kolamu o keia pepa ua hala'ku mawaho o ke anapuni o ke aupuni, oiai, ma na hana a pau e ulu ai ka pomaikai o ka lahui, o ke aupuni no ia.
I keia la, aole makou e kaniuhu ana ma ka aoao o na makaainana, oiai, o ke kulana o ke kanaka Haawaii ano, aole ia i kaulike aku me ke kulana o ke kanaka Hawaii i hala. I na la i au e aku la, ua hiki iaia ke ku kaena iho maluna o ka puu kiekiena o kona mau aina, a na kona mau maka e ana ka loa a me ka laula, e waiho palaha ana mai ka uka a ke kai ; aka me ke ano minamina, ua kaumaha makou i ka puana ae, oia kulana, oia kahua a oia kaena a ke kanaka Hawaii, ua nalo pu aku e like me ka uhi ana mai o ke au o ka manawa ia mau la maikai a nalo aku mahope o ka pouli o ka la i hiki mai. Ae! I keia la, he kakaikahi, a he mailuilu loa no, mailoko ae o kahi heluna lahui i koe, e noho nei me ka loaa ana o ka mana i kona waha ka puana ae, "no'u kela wahi kuleana aina!" Ua haalele mai na ahupuaa a me na apana aina nunui iaia, a koe kakaikahi mai na wahi kuleana liilii loa; a ua hoomaopopo no makou me ka hauoli, ua lohe kekahi poe, a ua apo i ko makou mau leo uwalo ma keia mea, a ke hoomaka nei ke pelu ana o na kuli a paeli aku i ka opu o ka makuahine honua o kona oiwi, me ka manaolana piha no ke kahe ana mai o ka wai momona o ka meli, a loaa na pomaikai.
Nolalia, aole makou i kaniuhu no na makaainana, no ka mea, aole e hiki ia lakou ke oni ikaika loa, oiai, he haiki kahi a na wawae e hoomaha la, a o ka paeli wale iho no e like me kahi pono uuku i koe iho ia lakou. Ua maopopo ia, a he mea hiki ole ke hoole ia. A pehea la auanei e ko ai ko makou mau iini ana, a ua maopopo no hoi oia no ka iini a na puuwai Hawaii—e loaa ia lakou kekahi haawina o na pomaikai e ulu mai ana maluna o ka aina. Oia ka makou e ku nei me ke kaniuhu ma ka aoao o ke aupuni ! Heaha la a auhea hoi kekahi kumuhana hookahi a ke aupuni i waiho mai ai imua o ka lahui, i ike ia aku ai ka manao nui no ka holomua o na Luna nana ko kakou wahi waa aupuni e hookele nei. Ae, ke manao nei makou ua kupono loa ke ninau ae "heaha," a e aponoia no hoi makou ke puana ae "auhea?"
Iloko o na mahina i hala ae, na la hoi o ke Kau Ahaolelo, ua hoomaopopoia ka manao o ke aupuni, oia hoi "e kau ia i mau auhau hou," a ua hooko ia ma ka hooholo ana o ka Ahaolelo ia mau kanawai a ma ke kau ana hoi o ka inoa Roiala o ka apono e ko kakou Moi. Aka, pehea la keia mau auhau e kaa ai ? Aole loa ma ke ku mumule ana o ke aupuni me ka imi ole ana i na kumuhana! Aole ma ka moe lolii ana malalo o ke koloka o ka moeuhane no na pomaikai e loaa mai ana, me ke kali na ia pomaikai e lele mai a kau iho maluna o ka aina! Aole loa! Aka, aia wale no ma ke ala pu ana o ke aupuni me na makaainana; aia ma ka hookumu ana i na hana mikiala ; aia ma ke ala ana a waiho mai imua o ka lahui i na kumuhana! a aia ma ke kokua ana e hooholomua i na pono a me na pomaikai o ka lahui, a oia pomaikai o ka lahui, oia no ka pomaikai o ke aupuni, no ka mea, "o ke aupuni, aole ia he okoa, aka, o na makaainana no ia."
Ma keia wahi, ua hiki ole ia makou ke pale ae i na manao kaniuhu no ka aoao o ke aupuni, oiai, mai na la mai i ike io ia ai ke ano hiona o ka hoi hope ma na mea pili i ka pomaikai a hiki mai i na la i hoea mai ai ke Kuikahi i kamailio nui ia no na pomaikai he nui wale, aole loa i ike ia ke aupuni e hoao ana e hana a e hoala i kekahi mea hoohoihoi i na manao o ka lehulehu, a aole no hoi no kona pomaikai iho, a hookahi wale no mea i maopopo a ka aoao o ke aupuni i hooikaika ai a i hooko ia ai, oia hoi ke kau ana mai i na aumaka koikoi o ka auhau i hooi ikaika ia mamua ae o kekahi kau mai ke kukulu ia ana o ke aupuni Hawaii ; a me ka haalele mai, na na makaainana no e naku aku a naku mai, aia no i ka lakou pono hoaa ana, o ka auhau kaumaha nae ka mea hookaa aku—a ke puana ae nei makou—Auwe ! Pehea la e kaa ai? Ina ua nele ke aupuni, ke kahua hoi o ka noho ana, i na kumuhana no kona pomaikai iho, pehea la e loaa ai ka na makaainana ? Ina i hiamoe ke aupuni a hoao ole e hoala ae i kona mau ami (oia hoi na makaainana) mailoko ae o ia mau hihio ana, a ho a aku i ke ahi o na manaolana ma ka hookumu ana i na hana o kela a me keia ano, pehea la e oni ai na aakoko ? Eia na makaainana, ke kali nei me ka nune mau no na hoike ana a ke aupuni e hoala i na pomaikai, aka, ke ninau nei makou, Auhea la ke aupuni ? Hookahi no haina, a oia keia: Ma na hana hoohoihoi hana a imi pomaikai, aole ke aupuni, aka, ma na auhau koikoi, oia ke aupuni. A hiki mai ka la e ala ai a e hoalaia ai na hana hoomikiala, o ka hiki ana mai no ia o ka la e ala io ai o Hawaii.
No Makawao, Maui Hikina.
O na lono i loaa mai ia makou no keia uka iu i hoonele ia iloko iho nei o keia mau kau me ka ua "utiu" kaulana, aole no i ane piha loa i ka hoohauoli, aka, he lono nae e hoike mai ana, aole no i loihi loa ka manawa a loaa ia aina ka pomaikai. Ke hoomakaukau ia nei, mamuli o kekahi mau hui wiliko olaila, a malalo hoi o na hooponopono ana a Mr. H. N. Lanford, e eli ia i auwai mai na kahawai lehulehu o Hamakua ma, ma Koolau. O keia mau kahawai he nui a he mau hoi ka wai, a e hookahe ia ana mailaila ae a hoea i Makawao, a iho aku la a hoea loa i ke kula panoa a na mahiko e mahi mau nei me ka hoomanawanui i ka wela o ka la. E hoomoa ia ana he mau paipu hao me na awai laau maoli. Ua hoomaka ia ke ana ana i ka loa o kahi e lawe mai ai i ka wai, a ua manao wale ia e hiki aku ana ma kahi o ke 30 a oi mile. O ka lilo i manao ia, aia mawaena o 60 a me 70,000 dala.
He oiaio he lilo nui keia a kela poe e hoohana nei, aka, ua ike lakou, ua ike pu no hoi me makou, a me he 'la ua hoomaopopo pu no me na makamaka oia wahi, he lilo nui no ka pomaikai nui i oi aku e loaa mai ana ia aina a me na makaainana, a ma ka loaa ana o ia pomaikai nui, e pomaikai pakolu aku ai ke aupuni. Iloko o na makahiki i hala ae nei, ua ike ia ke ano e ana mai o ka aina. Ua nalo aku ka ua kaulana i kamaaina ia lakou, a o ka la wela kikiki ka mea i waiho ia iho, a he mea kaumaha no ka naau ka hoomaopopo ana aku i ua aina hauliuli nei, ua nalo kona mau hiona nani o ka hoolana manao, a koe iho la ke koena a ke ahi wela a ka la, he kula panoa, aohe wahi lau. O na kahawai nana i hoolawa mau i na kanaka a me na holoholona me ka wai e kena ai ka makewai, ua malo a hoike mai la i na iliili olalo, ua hele a papaakea. Mamuli o keia malo, i lohe mai ai kakou no ka make o na holoholona me ka wai e kena ai ka makewai, ua malo a hoike mai la i na iliili olalo, ua hele a papaakea. Mamuli o keia malo, i lohe mai ai kakou no ka make o na holoholona, no ka mea, ua nele i ka lau hoopau pololi, a nele pu hoi me ka mea hiki ole ke hoomanawanui ia he wai. A ina e mau aku keia, alaila, heaha la ka hopena, hookahi wale no, he noho iho no iluna o ka aina a halawai me na pilikia, a i ole, he haalele aku, a he poino nui ia no ke aupuni, oiai, o Makawao kekahi apana i olelo ia no ka momona o ka honua a me ka maikai o ke ea. Nolaila makou e olelo nei, o ka loaa ana o keia wai, o ka loaa ana no ia ia Makawao kekahi pomaikai nui, i oi aku mamua o ka mea a lakou i moeuhane ai. O kekahi wili o Kauai, he malo i like me ko Makawao i na la i hala, a o ka nui o na tona ko paa no ka la ia manawa, he hookahi a he hookahi me ka hapa tona ; aka, i keia manawa, ua loaa ia lakou ka wai, a he 4 a he 5 tona o ka la i keia manawa. Ke manao nei makou he mea pono i ko Makawao poe e hooikaika ma ke kokua pu ana i loaa ai keia pomaikai nui, a e hoihoi hou mai i na hiona uliuli wehiwehi o ka aina, elike hoi me ko na la i hala.
—Ua hauoli no hoi makou i ka lohe mai, ke noke mau ala no na keiki lalawai o ua uka 'la ma ka hooikaika ana, a ke kuemi hope ole la ma ka helemua ana, e imi ana i kahi i huna ia ai na pomaikai o ke Kuikahi Panailike, a ke puana ae nei makou, imua e na Wilima a me na Davida, a loaa ka pahu hopu o ka luhi.
—Ua halawai pu aku ka Lunamakaainana oia apana, ka Hon. W. H. Halstead me na makaainana, a ua hooholo ia, o ka la 28 o keia mahina ka la e haiolelo aku ai imua o lakou, a e hoakaka aku ai hoi i na hana a ka Ahaolelo o keia makahiki i pau iho nei.
—Mai Makawao mai kekahi keiki uuku nona na la pokole i lawe ia mai ma ke Kilauea mai, e kekahi kane a me kana wahine ili ulaula, o ke keiki nae he keokeo loa. Ua loaa mai ia makou he leta e hai mai ana i kahi moolelo kupanaha o keia keiki, a ua kaumaha nae makou. Aole i ike ia na makua o keia keiki e ko Honolulu nei poe, aka, ua maopopo no nae i ko Makawao. O kekahi keia o na hana a makou i kue loa ai, a ke kali nei makou o ka loaa pau mai o ka moolelo oiaio, a e kamailio no makou me ka hopo ole, oiai, he make, a aole he ola no ka lahui, a o ka poe o keia ano, he mea pono e hoopai ia.
Ka Daimana o na Daimana.
O kekahi o na daimana oi o ka nani a me ka malamalama, oia no ke Kuhinua (koh-i-noor.) Ua kapaia keia inoa e kekahi Keiki Alii o ka lahui Ilikini Asiaka, no kona piha loa i ke kahaha a me ka makahehi, ua kapa oia i keia inoa, a o ke ano o keia huaolelo, oia no "ke kuahiwi o ka malamalama." Ua loaa keia daimana ma na paeli waiwai Golconda, mamua o ke au karistiano. I ka hiki ana mai i ko Kristo manawa, e waiho ana malalo o ka mana o ke Alii Rajah o Oojein. No na makahiki he ekolu haneri, ua ili aku mai ka makua a ke keiki a mai ke kualua a ke kuakolu, a mai kekahi lahui a i kekahi. Ua lilo i kekahi manawa he kumu hoala kaua, a i kekahi manawa he hooia no ka maluhia. Ua lilo i mea hoonani i na kalaunu a me na mea hoohanohano o ka poe kiekie a kaulana, a ua kuko nui ia e na lahui naauao a me na lahui naaupo.
I ke keneturia umikumamaha, ua kaa malalo o Aladina, a nana i waiho aku mawaena o na momi a me na waiwai o Delhi; mahope iho, ua lawe pio ia e kekahi Keiki Alii maluna o ke kahua kaua, a ma ia hope mai ua lilo ia Nadir Shah, ka mea hoi nana i hooauhee aku i ua Keiki Alii nei, a i keia manawa, aia malalo o ka malu o ke aupuni Beritania, a ke hoonani nei me ka anapa mau ana mawaena o na momi o ke kalaunu o ka Moiwahine Vitoria.
No Potugala kekahi daimana i olelo ia he heluna kona mawaena o na daimana nunui; ina he holookoa, a ua ano kanaluaia no ia mea. O kona kumukuai i manaoia, he $28,000,000; no ka nui o ka iini a me ka manao nui o ka puuwai o na kanaka i keia wahi pohaku uuku loa a ke Akua i hana'i; oiai, o ke daimana aole ia he mea nunui e like me ka pohaku, aka, he kakaikahi ke loaa'ku e like me ka hua lemi ka nui.
O ke ano daimana Regent, oia kekahi o na ano oi a nani loa. O kekahi wahi apana, he elua makahiki ke okiia ana a me ka hoomakaukauia ana no ka hoonani. "Ua kuaiia e ka hooilina Duke o Olina i ka 1743 no ke kumukuai i oi aku mamua o hapa miliona, a i keia manawa ua oi aku kona kumukuai mamua o ka miliona okoa." Ua okomoia e ka Napoliona ka nui maloko o ke kumu o kana pahikaua i mea hoonani,
a lilo mai la ia Perusia ma ke kahua kaua o ka hoouka kaua kaulana o Watalu, i ka 1815. O ka daimana, he oiaio, he mea i ake nuiia, he pakela kona nani.
KA LAAU MAKE.
Ma ka Poaono iho nei, ka la 4 o No vemaba, ua hele mai o Moses Kawaihaku o Waikiki, kekahi kanaka o Nuzilani i ike mau ia ma Honolulu nei, ua hele mai oia i ke kaona nei i ka piele pai ai; a iaia e kalewa hele ana i o a ia nei o ke kulanakauhale nei, ua loaa iho la iaia he apana palaoa mahuahua, lalau iho la ua Kawaihaku la i ua apana la me ka manao e malama a hoihoi i ka hale. Aka, haupu ae la oia e haawi na kana mau ilio, malia he pololi, he elua ana mau ilio e hahai ana me ia; hahai ae la oia i ka apana palaoa a haawi aku la i kekahi ilio, honi wale iho no ia a holo aku la, ai iho la kekahi a make iho la. No keia mea, ua loaa iho la iaia he ulia o ke kaumaha iloko o kona naau; o ka mua, o kona aloha i ulupuni mai no kekahi o kona hele i make koke iho la; a o ka lua, e uku wale ana oia i hookahi dala me umi keneta i ka auhau aupuni; o kona mihi ana i ka pakele ana mai make oia a o kona ohana paha, ina oia i lawe i ka hale, a haawi aku a ai iho paha.
Ua hele aku oia e ninaninau i kekahi poe naauao, a iwaena oia o lakou he poe i ake e holo Lunamakaainana no 1876 nei. Ua ninau aku oia i ka pono a pono ole paha oia hana a ka poe e lu wale nei i ka laau make? Ua pane ia mai oia, no ke kulikuli ke kumu i hanai ia ai, a ua pono no ka make ana. No keia mea, ua kunana iho la ia, me ka ninau iho, nawai la e hai mai ka hana e loaa ai ka haina o kana ninau? Ua ulupuni oia i ke aloha me ka ukali pu mai o ke kuakoko o na aakoni o ka ukiuki, ina ia e ike lihi i ka mea nana ua laau awahua la, ina o ka hapai no ia o kona lima akau a kanu i kunana ipu hokiokio no ka ihu o ua kolohe, a i mau hua kukui no na maka o ke aloha ole.
Ua kipa aku oia e hoomahua i ko makou ulele ma Waikiki, ua hai mai kela penei: "E hana oe i palapala hoopii, a nau no e lawe hele e kakau inoa ka poe makemake ole i kela hana, a e waiho aku i keia hoopii imua o ka Luna aupuni kupono, i hiki ai ke imi pono ia ka mea nana keia hana; me ka hoopuka ana i kekahi olelo hoolaha no ka uku makana ana me kekahi puu dala nui, i ka mea nana e hopu a hoike mai i ka mea nana ka laau make. A e kokua pu oukou ma ka imi ana, a loaa haawi aku na ke aupuni ke ao ana—no ka mea, o ka lehulehu, ka leo ia o ke Akua." Me ka hoikeike pu ia aku i ke kanawai e papa ana i ka lawelawe i ka laau make, ke lawe ia mawaena o na mea a pau, a no ka hanai ana i na holoholo.
I ko'u noonoo ana ma na ouli o keia Kawaiehaku, ua hoalii iho la ka haikea o ke kaumaha maka, a aole paha oia wale no kai pahola ia e keia ehaeha, me he la o ka poe a pau he nui i ikemaka aku i ka waiho mokaki mai o na heana make o na ilio ma na alanui o Honolulu, ma kakahiaka Poalima Nov. 3, ua komohia lakou e ka weliweli me ka puiwa nui, a ninau iho: Heaha keia mea e luku nei? he mai luku e anei? he korela paha? Aka, o ka oiaio he mea awahua aloha ole, i hamoia ma na io bipi me na palaoa, a hoomokaki ia ma na alaloa.
Me he la ke apono a ke hauoli nui nei no paha na Luna Aupuni o kakou i keia hana, oiai, aole lakou i lele ka oili no kahi i ulu mai ai ka laha ana o keia mea make. A aole no hoi i ikeia ko lakou leo hoohuoi ma na wahi akea. A ke ninau iho nei au, E lilo ana anei makou a me ka makou mau holoholona i enemi ino no kekahi poe malihini ? O ka lakou uku iho la anei ia ia makou na kamaaina aloha, a oluolu? E ukuia mai anei ke aloha o Hawaii, ma ka lulu wale ana i na apana palaoa ma na alanui, a hopu hewa paha na keiki a olopahu ae, a pau i ka make? O keia lolo a hoohemahema a na kauwa a ka lehulehu, (na Luna Aupuni,) he mea no ia e hoouluhua, a e hoalaala mai ai i na manao ku nukunu iwaena o na mea a pau, a hoolei ae i na huaawaawa o ka hoino ana maluna o ke au o ka noho ana. Me ka mahalo, aloha no. GOLDEN FLY.
Make i alohaia.
Ma ka Poalua i aui kunewa aku nei, oia ka la 17 o Okatoba, ma ka hora 7 o ke ahiahi oia la, ua haalele mai i keia noho ana o Paulo Mahoe, a ua hoi aku la i ka aoao mau o ka houna, ma Kapalama, Honolulu, Oahu, iloko o ke kaa loihi ana, ua nui na imi ana e hoola iaia mailoko mai o na alualu ana a ka mai, aole nae i hiki.
Ua hanau ia oia ma Puna, Hawaii, ua mare i ka wahine, a ua hanau mai na keiki. Ua hoomanawanui oia iloko o ka pilikia, me ke ake nui e hoonaauao i kana mau keiki, a ua hooko ia no kona makemake, ekolu o ko makou ohana i komo i ke kulanui o Lahainaluna malalo no o kona hoomanawanui ana, o ka mua o makou i hoouna ia i Lahainaluna, oia no ka Rev. H. Aea i make, Misionari i hoouna ia i Maikonisia i na makahiki mamua i hala aku, a o kona hope mai, a owau no hoi ka muli.
He makua oluolu, he hoopono, he aloha ohana, a he hiaai nui oia i ka heluhelu Baibala, a me na buke oia ano. Ua haalele iho oia ma keia kae o ka luakupapau, he wahine mare hou, he mau keiki, he mau moopuna, a me ka lehulehu o kona ohana e uwe aku nona me ke kaniuhu.
Aka, he mea kaumaha no nae no ka naau, oiai, iloko o na hora hope loa o kona ola ana ma keia ao inea, ua kaawale au ma Hilo, no ka hele ana e halawai me na makaainana o Hilo aka, i ko'u huli hoi ana mai, ua hala e kela, aloha no, aka ua oluolu nui au i ka ka Baibala i ao mai ai penei, "Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku." S. K. MAHOE.
Kapalama, Honolulu, Nov. 8, 1876.
LULU MAHINAHOU O KAUMAKAPILI,
ma ka la Sabati, Nov. 5, 1876.
Ma ka Sa bati iho nei, maloko o ka luakini o Kaumakapili, ua malama ia he lulu dala mahinahou. A malalo iho nei ka nui o na dala i lulu ia mai:
Apana o na Luna . . . . . $13.25
" Iwilei . . . . . 3.50
" Kapalama-kai . . . . . 2.80
" Kapalama-uka . . . . . 1.50
" Kauluwela . . . . . 10.35
" Kapuukolo . . . . . 2.05
" Kikihale . . . . . 1.95
" Honolulu-waena . . . . . 3.25
" Kulanihakoi . . . . . .85
" Waikahalulu . . . . . 15.00
" Kaakopua & Kahehuna . . . . . 2.60
" Pauoa . . . . . 2.45
" Maemae . . . . . 4.00
" Kuikawa . . . . . 12.80
" Kuwaho . . . . . 12.75
" Papa Himeni . . . . . 2.10
Hui Samuela Paniani . . . . . 10.00
Na Malihini . . . . . 9.10
Huina—$110.30
O ka helu akahi ma keia kokua ana, o ka apana no ia o Waikahalulu. Nolaila, ke nonoi ia 'ku nei ka ikaika o na apana i koe e hooikaika lakou a oi ae mamua o keia apana, ma keia mahina hope ae o keia makahiki.
Iloko o keia kokua ana, elua mau kanaka holokahiki i kokua nui loa, mamua o na mea a pau, oia o Kalehua me Kaui, pa-lima na dala ia laua, ($5.00) He mahalo nui ia ko laua e na mea a pau ma ia la a me ko ka lani pu. Na ke Akua e hoopomaikai i ko olua noho ana ma ka honua, ke hoomanao olua Iaia me ka naau a me ke aloha.
No ka Hui Samuela Paniani, ua mahalo ia no ia hui, no ko lakou alu pu ana mai e kokua i na hana a ka Haku, he elima wale no lala o keia hui e hoomau nei. Aole no e nele ana ko ke Akua haawi ana mai, a hookipa ana i na pomaikai a pau no ia hui, no ka mea, ua haawi lakou i kekahi o ko lakou waihona na ke Akua, ka mea nana na mea a pau.
Ua oi ae ke kokua o keia mahina mamua o ka mahina i hala, he $100 wale no ko ia mahina. Nolaila, ke pii ae nei ka ikaika o keia Ekalesia i keia manawa. I nui ke aho e na hoa iloko o ka Haku, a e loaa no ia kakou na haawina o ka maluhia ma ka home lani. Me ka mahalo. J. ALAPAI.
Kakauolelo.
NA MEA HOU O KA PAIA ALA O PUNA.
E oluolu oe e hookomo i na hunahuna mea hou o ka Paia ala i ka hala ma kahi kaawale o kou kino lahilahi.
I ka la 16 o Sept. ua mare hou ia kekahi mau paa mare i hoohui mua ia e Rev. T. Coana i ka makahiki i hala, a nunai na keiki, a ua mare hou ia iho nei e Rev. Kelekino, kumu katolika, no ka huli ana ma kona aoao.
"Ahu kupanaha a ka la i Kumukahi."
Auhea ka mare oiaio o keia mau mare?
I ka la 27 o ia malama no, hoomaka ka paina o na wahi keiki ukulii o ke kula o Makuu, no ka olioli i ka pau pono ana o ka lakou pa kula i ka mahi i ka pia, malalo o ke alakai ana a ko lakou kumu J. P. Iwa, a o ka mea a makou i mahalo loa, he wahi keiki uuku nona na makahiki 6 i hiki ke heluhelu pololei, a kakau i na hua hoonui i hiki i ke tausani a oi aku na huahelu me ka pololei loa, a na na makua no i hoike me ka pane pono mai o na keiki i na ninau, a me ke pela pono i na hua haole.
O Makuu ka aina piha loa i na anela e noho ana iluna o kela kane a me keia wahine, na kela a me keia anela e noho ana iluna o kela a me keia e ao i ka olelo hoopunipuni, makena na holoholo olelo, o ka hakaka no ia.
Penei ka hana a kekahi anela liilii iluna o kekahi wahine, hakaka iho la me ke kane, haalipo loa iho la, a o ka holo no ia i ka pahoehoe loa o Hopoe, a huli hope mai, ku aku ana he kanaka ano haole, me ke kaei silika i ka hope, e ani peahi aku ana e hoi mai.
Ea, aole pela ka oiaio, ua inu iho la i ka wai hau a noenoe, puni ka holo lalau, aole hilahila iki i na hoonohonoho akua liilii, aole ko iki o ka makemake o na kahu akua. Kohu no a kohu ole loa.
Sept. 29, haule iho la kekahi puolo lole o kekahi keiki lalawai o Makuu mawaena o ke alahele mai Hilo a Puna, mai Haena a ka Pahoehoe anapa i ka la o Hopoe, i alawa iho ka hana, ua haalele ka pili a ka nakii i ka puolo mahope, huli hou ihope a no ka loaa ole, hoi mai, a ua lilo e ka hoi i na lima huluhulu o na wahi keiki kula a S. K. P. A huna loa ia hoi e na makua, a no ka hoomakaukau ana o ka mea nona ka puolo, e lawe i ke kae-ae a Pihimahimahi o Puna, o Kaumaikai kona inoa, puni ka olelo, i moeuhane, a he kanaka eleele ka mea nana i hoike mai, aole pela ka oiaio, i huna maoli no, me ke koena no o kahi piko pau iole. E na makamaka, mai hoohalike me keia aloha ole, nui na la o ka ninau ana, akahi no a hoike ia ae nei, e kukala ae ka pono, a i kii ole ia mai a hala na la a ke kanawai, alaila, lawe ae no a kipu iho me ka lanakila a makau ole.
Ma ka la Sabati, ua akoakoa na malihini me na kamaaina iloko o ka luakini laau, piha loa, o Rev. J. N. Kamoku ke kahu, a ua lulu mahinahou, he $3.10. He luakini laau wale no keia, paa haole, hoomanawanui na hoahanau uuku o keia ekalesia i ke amo i ka papa no na mile he 15, mai kai mai o Hilo. J. P. LEIALOHA.
Puna, Hawaii, Oct. 3, 1876.
Ka holo ana i Hilo
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
E oluolu mai ka hanohano o kou kiekie e lawe pu aku i ka moolelo o Hilo i keia mau la. Eia ka hoomaka ana o keia kamailio ana :
Ma ka Poakahi, la 2 o Oct., hora 10 A. M., haalele au ia Kailua Bay, na ka ihu o ka boti i lawe malie aku me na hoe e kaiue ana, a ma ka Waihae, halawai kau me ka mokuahi Kilauea ma ke ahiahi Poalua. Haalele ia Kawaihae ma ke kakahiaka Poakolu, no Kauakanilehua. Malie maikai ka aina a puni, a mamuli o ka lokomaikai piha o ke 'lii Kiaaina o ka mokupuni o Hawaii, ua hookipa ia aku la keia malihini hele no na la 8 a me na po he 8.
He maikai ka hiohiona o ka aina, aole i haule mai kekahi mau paka ua elike me ka moolelo kaulana oia aina. "O Hilo ia o ka ua kinai, kinai ka ua o ke kila, ka ua mao-ole o Hilo."
Oia ka'u mea mahalo nui i ike ai ia Hilo i keia mau la. Ua hoohalike au e like me "Kona kai opua i ka lai." Eia ka lua: o ka nui launa ole o ka i-a, o na ano a pau; hao mai ka upena a na keiki lalawai o Hilo, ku ke ko-a o ka i-a i uka, pae wale kekahi mano ma ke one o Waiolama. He mea hou ia ia Hilo i i ke kii ana aku o kekahi kanaka, ala ae no kela, holo ana. Eia ke kolu: O ka maikai o ke kulanakauhale, na hale oihana, na aina mahi kalo, mahi ko, ka eleu o na kamaaina ma na hana lima, he noho ana kuonoono ko na kamaaina o keia aina. Oia na mea a keia malihini i ike ai. J. W. KALAIOKONA.
KE OLA LOIHI O KAHI MAU HOLOHOLONA.
Mawaena o na waiwai a Alekanedero ka Nui i lawe pio mai ai mai ka Moi Poiusa mai o Inia, he Elepani nui kekahi o ia mau waiwai pio. He mea manao nuiia na Elepani e ko Inia i ka wa kahiko, a pela no paha i keia manawa. A o ua Elepani nui nei i lawe ia mai e Alekanedero ; ua hakaka mai oia me ka ikaika loa ma ka aoao o kona kahu ka Moi hoi o Inia, a no ka ikaika a me ka paulele hoi o ua Elepani nei i kona kahu, i mahalo ai o Alekanedero ka Nui nona. Nolaila, ua kauoha ae la oia e hookuu ia ua Elepani la e hele wale ma na ululaau e like me kona makemake. Mamua'e o kona hookuuia ana, ua kapa iho o Alekanedero i kona inoa o Ajax, (Ekake) a ua hoopaaia iho la hoi oia me kekahi apo medala ma kona a-i, me keia mau huaolelo i palapala ia maluna. "Alekanedero ke keiki a Iubita, ke haawi aku nei oia ia Ajax na ka La."
Ekolu haneri a me kanalima kumamaha na makahiki ma ia hope mai, ua loaa hou aku la no ua Elepani la e ola ana no aole i make, me ia mau no hoi o kona maikai a me ka ikaika. Nolaila, he mea maopopo lea, ua ola no na Elepani no kekahi mau makahiki loihi mamua'e o ka make ana.
Ua olelo no hoi o Cuvia, kekahi haole Farani kaulana i ka huli ano mea kino ola ; e hiki no ka i na kohola o ke kai ke ola a hala he mau haneri tausani makahiki. Ma Viena i make ai kekahi manu Aeto i ka 104 o kona mau makahiki ; a o na Ravena hoi, (Koraka) ua ola no lakou a hiki i ka haneri makahiki. Ua oleloia, he mea ola loihi ka honu a hala he mau haneri makahiki, a pela no hoi me ka manu Sawana. (Nene nunui) NA MEA OLA KINO.
Na Hunahuna mea hou
MAI HAMAKUA KOMOHANA HAWAII MAI.
—Ua lilo iho nei ka aina momona o Keau i hoolimalima ai ia Samuela Parker no na makahiki he 20. Ua lilo hou aku la ia Wilibona, (haole) no na dala he $4,000.00 no kela mau makahiki no he 20 maluna ae ; ua manaoia he wahi mahiko, a eia ka inoa o keia mau aina : 2 Keaa, 2 Puopaha, he mau aina nui palahalaha maikai keia, a he nui ka wahie mauka, a kupono hoi ke awa kumoku malaila, o Honomalino ka inoa.
—Ke ala mai nei na kanaka o Hamakua komohana nei ma ke kanu ko ana, a ke koii mau mai nei na omaka ko mai na makalua lepo mai, a ke hoopalahalaha aku nei lakou i na waele ana no ke kanu ana.
—Aia ma ke Sabati la 8 o Okatoba aku nei, ua waiho mai o Rev. J. Bikanele, i ka halawai o Eleio i na hoahanau, a hele aku la oia no ka malama ana i ka hana ma Waipio. Ma ka la i haiia maluna ma Eleio, ua lilo ae la na hana ia A. Kaimu, Puleia a pau, waiho o A. Kaimu i ka himeni na ka Papa Himeni; ia wa ua ku mai o Elia a papa ikaika mai aole e himeni ka papa himeni, (he hana hoohaunaele ka Elia.) Ia wa ua pule mai o D. Waiau, a pau, hai poolelo a pau, pule o A. Kaimu, o ka walaau hou aku la no ia o Elia, aole i Amene. "Aole i pono kau pule, aole i pono kau pule," a pela aku. I keia wa e walaau nei a Elia, ke pau nei na kanaka i ka hele iwaho mailoko aku o ka luakini, a i ka pau ana o ka ia la pule ana' pane mai o A. Kaimu, e hoopii ana au ia oe no kou hoohaunaele anaina pule ma Eleio nei. I ka hoopii ana nae a A. K. imua o G. W. D. Haleamau no keia hana, ua hoopau wale ia, no ka pule wale aku no ma ke ano houhou aku i na ino, o na mea i hoopii ia no ka hoike wahahee, o Elia a me Keahua.
E na makamaka, mai hana i ka mea pono ole mawaena o na anaina halawai, ke hanaia na ka mea hupo. E aloha auanei na keiki ulele hua o ka Lahui Hawaii.
T. K. MAKUAOLE.
Kuikuihaele, Oct. 10, 1876.