Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 46, 9 November 1876 — Page 3
Na ke Aupuni.
O ka Poaha e hiki mai ana, Nov. 16, oia ka la hanau o ko kakou Moi ; e malama ia i la kulaia aupuni, a e pani ia na ipuka hana a pau o ke aupuni ma ia la.
W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, No v. 3, 1876.
Ke hoike ia aku nei, ua hookohu ia o Robert Lishman i keia la i Luna Alanui no ka mokupuni o Oahu, ma kahi o Capt. G. H. Luce ; a ua hookohu pu ia aku no oia i Luna Wai a i Kakauolelo no ka Makeke ma kahi o Capt. H. S. Howland.
W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct. 31, 1876.
NA ANOAI.
E alawa ae i ka Olelo Hoolaha a A. S. Cleghorn, (Ake ma,) e pili ana i ko laua mau hale kuai a me na hooponopono ana.
Aole loa makou e pai aku ana i kekahi mau manao o na makamaka e kakau mai ana, ke ole e haawi mai ia makou i ko lakou mau inoa ponoi.
Ma ka Poalua iho nei i koho balota mai nei o Amerika Huipuia no kona mau luna ma ka noho Peresidena ; elua mau inoa i manaoia e koho, o Hayes a me Tilden.
Mai ia Makauakeke ma mai, ua hoike mai ua mau keiki paeaea la, ua ike ia e lakou kekahi i-a eheu a ano nu hou hoi ma ka uwapo.
O ka la apopo ka la e paniia ai ka Hoikeike Nui o Piladelapia, a o ka pau ana ia o ka makaikaiia ana o na mea o kela a me keia ano ; a ma ka mokuahi e lohe mai ai kakou i na mea ano nui o ua hoikeike la.
Malo na piula wai o kekahi poe e noho mai nei, a o ka hoike ana mai hoi ia i ka malo o ka punawai o uka o Maemae. Heaha aku la auanei ka hana ke malo loa mai, a ke puoho ae hoi ka ula o ke ahi ? Aia paha i ke aupuni mai! Ahea la hoi hoeu ae ? Ahea hoi, aia paha e neo loa iho!
Inehinei ka haule ana iho he mau kauna wahi omaka wai mai ka lewa luna mai, na ke kehau o ke kukulu hema i puhi mai, a loaa ana ke ano ma-u i ka makou makakila, aole no nae i liuliu, kalae hou ae la o luna, poha ka la, a puana ae la ka wai o ka inika : "Wai wai ma na wahi a pau, aole nae he kulu no ka makewai!"
Elike me ka makou i hai aku ai no ka hoomaemae hou ia ana o ke kuna Zelina a me ka hooluolu iki ana o ko kakou koa Elina; pela no ia i hookuu iki aku ai i kona mau luhi; a i keia la, ke naue aku nei oia me ka ilihia iwaena o kela a me keia puuwai pakahi e heluhelu ana iaia ; a ke manao nei makou, e hauoli ana ko makou poe heluhelu a kuu aku i na nipo ana.
I kekahi la o na kau i hala, oiai kekahi hui kinipopo e hookuku ana no ka aoao e lilo ai ka makana, a e nana ana ke anaina nui; ua hoohikilele ia kekahi makai ma ka hopu ana aku o kekahi kanaka i kona poohiwi me ka okalakala, a olelo aku la, "He Aihue! Aia la ke holo la!" Huli ino ae la ka makai me ka manao he lawehala io; eia ka aole; he keiki ka e aihue ana ma ka holo i loaa ia ia kekahi poho hou aku. Hu ae la ka aka o ka lehulehu no ka apikiia o ka makai.
Ke lawe mai nei na ao kaalewa o ka lai pohu o Niu i ka lono hauoli io makou nei, a me na koina koikoi e koi ae nei makou a puana ae me ka hauoli, "O ka makemake o ke Akua e hooko ia." Ua pomaikai ko makou hoa kuilima o keia oihana, o Mr. W. H. Tell, a ua pomaikai pu makou, ma ka makana ia ana mai iaia he pua he ui opuu nani, he kaikamahine o Kanehehena Matilda Tell, ma ka Poaha, la 2 iho nei. "Nou ko makou mau kolokolo halia ana; E ola o Kanehehena Matilda Tell."
Ke ike aku nei kakou ke kukuluia nei he hale makeke kuai Bipi hou ma ke alanui Nuuanu, maloko o ka "Pa Wi." a ua olioli no hoi makou i ka lohe ana mai, aia malalo o na hooponopono kino ana a ko makou makamaka Mr. William Auld, (Wiliama Ola) ke keiki i kamaaina ma keia mea he io bipi, hipa a me na io e ae, a i kamaaina hoi i ka lehulehu no ka heahea, ke kuai makepono, a me ke kaulele manuahi. He mau la paha koe a ike ia aku na io bipi momona, a ke puana ae nei makou e holomua kona mau hooikaika, me ka poloai aku i ka lehulehu e kipa ae, a "e ike ia kakou Hawaii hookanaka." Na makou e kapa aku kona inoa, o ka "Makeke Keneteniela."
Ke uwe paiauma nei na huakepau o kekahi pahu metala, a ke kaniuhu nei na lala o ka Papa Pai no ka lawea ana mai o na lono i o makou nei, no ke komo poo ana o kekahi o na lala o keia oihana (i hoomaha iho nei) iloko o ka luahi o Gehena, ma ke Alanui Hotele, ma nae aku o ke Alanui Kamika. Aia oia mawaena o na ilihooluu like ole o na aupuni he nui, a e pua ana hoi na leo hauwawa i awiliia me ke paoa pakui o ka uwahi opiuma, holo ae la hoi ka mahana o ka wela ikiiki, aoe okoa mai na mea he ma—i! A ke pane ae nei ka peni. "Ua hala oi ala ua kunewa, ua haalele i ka hua metala hanohano, ua imi aku i ke kahua mokomoko o Olepau, i ke aupuni o Farani e o mai oe."
Lehulehu wale na Baibala Elua Dala ma ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii i keia mau la.
Ma Apua i Honolulu nei, ua hanau kekahi wahine i ke keiki i kela mau mahina aku nei; a i ka po Poakahi iho nei no, ua haawiia ua keiki la na ka Iole, a ua pau i ka ai ia ua keiki la. Aloha wale! E hoopaa i ka hao na makua e pono ai!
KAPAKAHIMANUIA.
A keia pule ae, oia ka Poaha, ka la kulaia no kekahi mau lealea i hoomakaukau ia ; aka, e eo e ana na hana o ka la, me na kaka laau ana a ke koa Elina, a e lealea mua ana oukou me ia, a mahope na hana e ae ; kiai ia mai.
Wahi a ka hoike a kekahi makamaka ia makou, ua hauoli ia i ka loaa ana he koo ikaika no na ohana a me na kamalii, na manao a me na moolelo e hoopukaia nei ma ka aoao eha o ko kakou pepa. Nolaila, e na makamaka, e nana mau ae ma ia aoao, a e loaa ia oukou he pomaikai nui.
Ma ka nene aukai mai, ma ke kakahiaka molehulehu o ka Poakahi iho nei, ua pae maalahi hou mai la ke Kama Alii Liliu Loloku i ka Maka, me kona mau Lede ukali, mai ka malu ulu o Lele mai, mahope iho o ka luana ana no kekahi mau pule i na uka o ka moku o Keawe a me Mano. O ke Alii Kiaaina Kapena kekahi i alo pu mai, a huli hoi hou aku no i ka Poakahi mai.
Ua hauoli makou i ka lohe ana mai, ua hoopomaikai hou ia mai ko makou makamaka o keia oihana hanohano o Mr. John A. Duncan ma ke ano he makana keiki kane, ma ka po o ka Poakahi iho nei.
—A ma ke kakahiaka o ka Poalua nei, ua loaa pu i ko makou hoa o ke kai a Ehu, o S. U. Maikai he mau kaikamahine mahoe elua, aka, ua minamina nui nae no ka lawe ia ana aku o ke kokoolua o ua mau makana nei e ka mea nana i haawi mai, a koe hookahi. O na mamo opuu o keia ano, he mau momi ia no ko kakou lahui, a o ka pomaikai o na makua, he pomaikai nui ia no ka lahui a me ke aupuni.
Ma ka mokumahu Auseteralia i ku mai ai ma ka Poakahi nei, ua loaa mai la i na ona o ka moku Lanai, he bipi a me kekahi lio hoolaha welo. O keia mau holoholona, ua makaikai makou, a ua mahalo. O ka Bipi, oia kekahi ona oi, a o ka lio hoi, he makahehi maoli no i kona kino, kona kulana, a me kona kii. Ua lohe mai makou e hoihoi ia ana i Lanai, a o ke kumukuai ka, he $1,000 no ka Bipi, a he $2,000 no ka lio. He kumukuai nui keia i ka Hawaii, aka, aole nae lakou i ike i ke ano o keia mea he welo lio maikai. O ke kumukuai o kekahi mau lio ma na aina e, aole e emi malalo o $20,000 i kahi manawa, a pela no na Bipi, aia nae ma ka welo, a pela keia.
Ma Waikiki, ma ka Poakahi i hala, oiai na haumana o ke kula a Mr. Atkinson ma ia wahi, no ka hoolaulea ana i na makua me na keiki ma kekahi wahi paina i hoomakaukauia e ke poo o ke kula, a i ka aui ana o ka la, ua naue aku la na kamalii i ka auau, a mahope iho o ko lakou nanea ana ma ka ae-one a makaukau e haalele ia kahua, ua ike ia aku la kekahi o lakou e paiauma mai ana i ka ilikai; ua lele aku la kekahi o kona mau hoa e kokua, aka, ua poholo e kela mamua o ka hiki ana aku o na lima hoopakele. Ua laweia mai i kula a ma ka nana ana, ua lele loa kona aho; ua manao wale ia, ua loaa oia i ka poanaana a i ka umii paha; ua imi i wahi pono e hoi hou mai ai ka hanu, aole nae i hiki; ua kii koke ia mai ke Kauka Makibine, a ma kana nana ana, aole oia i make no ke poholo ana, aka, no kekahi mai i loaa ia ia i kona wa e auau ana. O ka inoa o keia keiki o Chenery: aia kona makua i Kapalakiko; a maluna o kona mau hoa kula ke kaumaha luuluu no ko lakou hoa imi naauao o ka inea.
O na hana hoonanea a H. LeEstrange maloko o kona hale lole nui ma Ainahou iloko o keia mau po iho nei, ua ku i ka mahaloia, a ua anoi ka lehulehu i hele aku e nana. O kana huakai hele maluna o ke kaula i ka lewa, e hooponiniu ana i na maka o ka poe e nana makahehi aku ana, ua maikai, a he mea na kekahi poe i manao ai aole loa e hiki ke hana ia. O kana kaa, ka holo ana maluna o ka velocipeda, ka paku ana i na maka, me ka paa maoli, me he la, e hele ana maluna o ka ilihonua, he mea hiki ole ia i na Hawaii ke hoopoina koke. O ka makou no nae e hoomanao mau nei, oia no ke ahi kaolele a me na ahi kaowili o na ano waihooluu like ole, e wiwili ana a e kakaa ana me ka nani a puni kona kino, a noho mai la kela me he la iwaen o ka lua ahi pele nui. Owai la ka mea e makemake ole ana i keia, oiai, aole keia o na hana keaka lapuwale, aka, he hoike ana keia i na mea hiki i ke kanaka ke hana mamuli o ka mana noonoo i haawi ia mai e ke Akua. I ka Poaono ae nei i ka hora 3 o ka auina la, e haawi ana oia i hoikeike no na makuahine me na kamalii, i ole ai e loaa ia lakou ka pilikia i ka po ana iho; a o ka uku komo, he Hapalua dala no na makua, a he Hapaha dala no na kamalii; a i ka po ana iho, i ka hora 7½ e haawi hou ana ia no ka poe makua i hoolealea hou, a ma ka aoao makai, he Hapalua dala ka uku komo, a mauka, he Hapaha dala. O ka hoemi ia ana keia o ka uku komo, a o ka hope loa no hoi o kona hoolealea ana ma Hawaii nei, oiai, ma ka mokumahu o keia pule ae e holo ai no Sidane.
No ka lohe wale ia, he heihei pualu moku hooholoholo kekahi o na lealea ano nui o ka la 16 ae nei ; ua ike ia aku kekahi poe e mili nui ana i na moku liilii. Aka, o ka makou e hiaai wale ae, ina o ke alii Haumea o Waikiki kekahi e komo pu mai ana i keia lealea, o ia manu no ia i hou-a ka ihu. Aka ke puana ae makou, nawai la ka eo ?
He wahi ia kupanaha ka makou i ike iho inehinei, i loaa me ka upena ma Waikiki. He kohu maninini ke ano o ka ili, a pela no ka palahalaha, he uuku nae hoi keia, me na huelo manamana lehulehu loloa. Ua olelo ia he kihikihi, a i ole he anuenue, aka, ke puana ae nei o Huaa, he kupaianaha no ka, he ia kamaaina i na hana a ke Akua.
E ka peni e holo paukiki nei! Alia! alia oe e hele ino. Ke manao nei e halo, e hoolono i ke kani owe a ka wai; e lele paukiki nei i ka pane o kuu manawa; e oni kuwili nei i ka houpo. A o hoi e hihi he moe uhane, he hihio, he hiahialaai kau e hai mai nei; ua lawa ka ua piha ka ono i na makamaka, a ua makaukau me kahi ola no ka LAHUI HAWAII! Aloha wale!
Ke Kolo mai nei ke anu—a, aole hoi o ke anu hui iniki ili, he mea e hoi nei wai maeele hoeha manao. He ipo he hoa haihaiolelo oe na'u e kuu maka kila, he koolua na'u i hoomanawanui no na kau o ka makalii a komo i haule lau, a owau no ke kau e lalau mai ai a hana ino, a ino ai kuu manao nonohua ia oe—e. E manao ana no paha oe he mea luhi ole; ka imi noelo noii ana i na kahua kalaimanao; oia nae paha ua haupu oe, o ka manawa keia e hoomanao ae na hoaaloha, aole hoi o ka haalele i Puna a lokoino, aka o ka pe mai i na wahi apana momi lau oliva, a hooia mai i ko kaua aloha ana; a hui hou me ka hauoli makahiki hou. Eina'ku, i loa paha a kani ka leo oli o ka kaua ipu inika, o ka lele mai no ia pau kauna, puu kanaha. I nui ke aho, a owau hoi ka panina aku i ke umi ana o ka hanu, aia no ka hoi a nui ka hoomanawanui, a kahe ka hou o ka lae, a ilaila e ikeia ai na hoaloha oiaio. Oia la! i lohe oukou e na wahi apana dala i kaa ole mai; e u ae ana no maua no maua iho a ke ake anei hoi o ko oukou ike mai aloha mai la hoi.
No ka Luakini.
[Ua heluheluia mai keia kumumanao ma ka halawai pule Mahina Hou ma Kawaiahao ma ka po o ka Poakahi, Nov. 6, 1876.]
PEHEA LA E MALUHIA'I NA ANAINA HOOMANA HANAII MA NA LUAKINI?
O ka luakini, oia no ka halepule, aole mea kanalua malaila. Ua olelo ka Palapala Hemolele, "he wahi eehia, a o ka ipuka hoi ia o ka lani." I ka nana ana i ko kakou mau anaina hoomana, ua ike nui ia, keia mea, aole maluhia, nui ka walaau, a ano haunaele no i kekahi manawa. Nolaila, ua koi ia mai au e pane aku i ka haina o keia ninau. He mea paakiki ia'u ka pane pololei aku, aka, e nana kakou i kekahi mau mea i ike maopopoia.
(a) Aole i maopopo i ka nui o na kanaka Hawaii ke ano o ka huaolelo hoomana. Ke manao nei kekahi poe, o ke komo i na lole maikai, na kamaa uwi, me na kookoo keonimana, a hele i ka pule ma na la Sabati, oia ka hoomana. He kuhihewa nui keia, ma ia nana ana, ua ake ke kanaka i kona mahaloia mai mawaho, i ka nani a me ka hanohano, nolaila, i ke komo ana iloko o ka hale o ke Akua, ua kiekie ka manao, haaheo ka hele ana, "kapukapu na maka aohe ike wale iho ia Malio." Eia ka rula a ka Baibala, "e malama i kou wawae i ka hele ana i ka hale o ke Akua."
(e) Aole i maopopo i ka nui o na kanaka, he wahi eehia ka halepule, he kapu, he ihiihi, aka, hele no na kanaka, na hoahanau, maloko o ka luakini e hawanawana'i, walaau, akaaka, a pela wale aku. Ina paha i maopopo pono keia mau mea, ina ua maluhia.
Ina kakou e hele a komo ma Kaukeano, a me Polelewa, maluhia maoli no, ina e haule ke kui pine e lohe no oe i kona nakeke.
Nolaila, ke koi ia mai nei kakou, pehea la e maluhia'i na anaina hoomana o kakou?
(a) Eia, e hooikaika ke kahunapule e hoomalu i ke anaina ma kona haiolelo ana, a ma kona ao ana paha.
(e) E hooikaika pu na luna o ka ekalesia e hoomalu pu me ke kahu, no ka mea aia no na luna mawaena o na hoahanau, i na manawa hoomana,, e papa aku ia lakou, mai akaaka, mai walaau, a mai holoholo.
(i) E hooikaika na hoahanau e noho maluhia. Ua hoohikiia kakou imua o ke Akua, e malama i kana olelo oia ko kakou alakai, a maloko o ia buke, ua ao ia mai kakou i na hana pono e hana'i.
(o) E lokahi na mea a pau, e nonoi i ka Uhane Hemolele, e launa nui mai me na anaina hoomana Hawaii a pau, a malie o hana io mai ia i kana hana kupanaha i waena o kakou, alaila, pau keia hemahema.
O keia iho la na mea a'u i manao ai no keia kumumanao, i haawiia mai e noonoo.
Me ka mahalo, J. W. KALUA.
Lahaina, Maui, Oct. 27, 1876.
I ka Poakahi iho nei, ua holo aku ka Hon. A. F. Judd (Alapaki) a me ka loio kuhina e malama i ka aha kaapuni e noho ana i keia pule ma Waimea, Hawaii. E ike no kakou i ka hopena o na hana a ia ha ma keia pule koke ae no paha.
Ka Haukaihele ike i na Makaainana o Hilo.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E ae mai ia'u me ke ahonui, e maliu mai hoi ia'u me ke aloha; e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i na mea a pau malalo o ke poo e kau ae la maluna.
Mahope iho o ka hookuuia ana o ka Ahaolelo ma ka Poaono, Sept. 30, M. H. 1876, a mamuli hoi o ka olelo hooholo i waihoia mai e ka Mea Hanohano Hon. L. W. P. Kanealii, o Wailuku, Maui, "e hoihoi aku i na'lii, a me na hoa lunamakaainana i ko lakou mau home me ka uku ole." Ua hookoia ma ka la 2 o Okatoba i hala, ua hoihoi ia'ku ka hapa nui o na hoa hanohano o ka Ahaolelo, i mea e hookoia'i ka manao o ua olelo hooholo la, aka, o ka mea e kakau nei, ua hookaulua au i ka holo no Kauakanilehua o Hilo Bay, mamuli o ka pilikia i loohia maluna o ko'u makuakane, aka, ma ke "Kilauea" o ka la 9, o Okatoba, ua haalele iho la au i ke kaona uluwehi o Honolulu, a me ko'u makuakane e waiho maha ole ana iloko o ka pilikia, me ko'u hilinai paa hoi e hooko i na mea a pau a'u i hai aku ai i ko'u mau haku makaainana mamua o ko'u haalele ana ia Hilo Hanakahi no ka Ahaolelo.
A iloko o na aloha lulu lilma, me na hainaka e kapalili ana i na welelau aheahe makani, me na huaolelo "good bye" hope loa, ua hookuuia na kaula hoopaa o ke "Kilauea," a au aku la ka Mahimahi o ka moana no na awa ma ka hikina, a maluna o kona oneki o hope, a malalo hoi o ke cabin na ohua makamae oia hoi ke Kama Aliiwahine, o Liliu, o Loloku, o Walania i ke Kiionohi, a me kana Aliikane; Hon. A. S. Cleghorn, ke Alii Kiaaina o na Hono o Piilani, a me kana lede, na Mea Hanohano Hon. D. W. Kaiue o Molokai, Hon. Jos. Nawahi o Puna paiaala i ka hala, J. W. Kalua, a me na keonimana e ae no hoi, a me na lede no hoi kekahi o ka aoao palupalu. Ua hoonaneaia no hoi keia holo ana me na leo nahenahe aulii o ke Kama Aliiwahine, a me na ulele kanihone o ke kita a ka Mea Hanohano o Puna. Ua ku ma Lahaina ma ke kakahiaka nui poeleele o ka Poalua, malaila i lele ai ka Hon. D. W. Kaiue, a me kekahi poe e ae. Haalele ia Lahaina no Maalaea Bay, malaila i kau mai ai ke keiki lalawai o ka Malu Hekuawa o Wailuku, Sam Parker, mai laila aku no Makena. Haalele ia Makena no Kawaihae, halawai pu maluna o ka oneki o "Kilauea" me ke keiki noho kuahiwi o Mauna Kea, ke'lii Hon. J. P. Parker, malaila i lele ai ke Kama Aliiwahine, me kana Aliikane, a me ko laua mau ukali. Haalele ia Kawaihae no Mahukona ma ia po Poalua, a mai laila aku no Hilo. Ku i Hilo, ma ka hora 10 A. M. o ka Poakolu. Ua uleu mai la na boat boys o ua aina kaulana la, kau aku la au, a me ka'u mau keiki, a me ka Mea Hanohano o Puna maluna o ka waapa o ke Capt. Keaweamahi. I ka hiki ana aku i ka uwapo, ua uluwehiwehi, a ua luhiehu i na keonimana a me na lede o ua aina la a ke ala, a me ke onaona i hoaikane mau ai, ua lulu lima aloha pu me na haku nana i hoouna mai, a ma ka nana'ku, ua hoike mai na ouli o ko lakou mau helehelena i na hoailona o ke aloha oiaio, a me ka hilinai maluna o ka lakou kauwa, ua nui na hoaloha i manao e hookipa aku ia'u ma ko lakou mau home, aka, mamuli o ka lokomaikoi o Mr. S. Mahaulu, a me kana lede, ua hookipa ia'ku la, au a me ka'u mau keiki ma ko laua home, aka, ua haawi aku la au i na hoomaikai ana a pau maluna o ka poe i ake e hookipa aku ia'u, a mahope koke iho no o ia manawa, ua nonoi aku la au i ka lokomaikai o Mr. D. Kamai e kukala aku imua o ka lehulehu i haiamu mai, no ka manawa e halawai ai, a ua oluolu nui oia e hana pela, a ua aie nui au i kona lokomaikai.
Ma ka hora 9 A. M. o ka Poaha ae, Okatoba 12, ua malamaia he halawai makaainana ma ke kaona ponoi o Hilo. Ua hoike aku la au i na mea a pau a'u i kakau ai ma ka'u buke hoomanao o na hana o ka Ahaolelo, oia hoi na bila kanawai i kakau inoa ia, a me na bila kanawai i kakau inoa oleia e ka Moi, na olelo hooholo ano nui, ka nui o na dala i hooliloia no kela haawina keia haawina iloko o ka Bila Haawina, a me na hana o kela ano keia ano iloko o ka Hale Ahaolelo. Ua hala he mau hora me ka maluhia, a me na leo hoomaikai, a mahalo no hoi o ka lehulehu, no keia hana ano hou i maa ole ia lakou mamua.
Haalele ia Hilo One ma ke ahiahi o ia la, moe ma Paihaaloa, ma ka hale o Mr. Kaukuna, Poalima ae, Okatoba 13, kani ke ana ka leo o ka bele o Pahoehoe, hoi hope aku la au ilaila. Ua malamaia ka halawai makaainana malaila, ma ia kakahiaka Poalima, ua lehulehu ka poe i akoakoa mai, a e like no me na mea a'u i hai aku ai ma Hilo One pela no hoi ma Pahoehoe, a wahi a ko laila poe, "he nuhou keia, aole i ikeia keia hana i na kau i hala." Ua piha lakou i ka hauoli, a o na hoomaikai ana a lakou, ua hookauia mai la maluna o ko'u poo ponoi. Ua hookuuia na hana me ka maluhia. Mahope iho o ka pau ana o na hana, ua hookipa ia'ku la kamahele ma ka hale o kekahi makamaka, a malaila i hoopihaia'i ka lua o ka inaina. Aole i pau.
Ua ae ia iho nei o Mr. Davidson i loio imua o na aha a pau o keia aupuni. He malihini oia ma ke kini, a he kamaaina ma na kanawai. Eia kona keena loio ma ka hale a makou e noho nei no ka manawa.
Na Hua Holei Hoonanea o Piiholo.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluoluia e kou mau kapena e hookau aku i keia mau hua hoonanea ma kahi kaawale o kou mau oneki, i hooipo aloha aku ai ia me na kahuli leo lea o ka waonahele. Eia iho ua mau hua holei ala o ka ulunahele o Piiholo—i hele a hihi paaia e ka lehua;
1 Heaha ka huaolelo Beretania, o kona ano, malae i like me 1551?
2 Owai ka ohana Inidiana o ke komohana i like me 1600? (Amerika Huipuia.)
3 Heaha ke ano o ke kau = 650?
4 Heaha ka i-a = 600?
5 Heaha ka huaolelo o kona ano he apana no ka palapala hooilina = 752?
6 Heaha ia mea i like me ka wai ka hehee i like hoi me 51?
7 Heaha ia haiano o kona ano he pono ponoi no ke kanaka = 157?
8 Heaha ia huaolelo, o kona ano he ole = 507?
He ma-u ia mau hua holei no keia manawa. J. E. SIERRE LEONE.
Piiholo Hill, Makawao, Nov. 3, 1876.
NA AHAHUI EUANELIO.
AHA HUI EUANELIO O KA PAE AINA HAWAII.
Ua hoopanee ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poakahi mua o Iune, M. H. 1877, hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao, Honolulu, Oahu.
AHA LUNA KAHIKO O MAUI.
E halawai hou keia Aha ma Wailuku, Maui, i ka Poakolu hope o Novemaba, la 29, M. H. 1876.
AHAHUI KULA SABATI PAE AINA HAWAII.
C. J. Lyons . . . . . Presidena.
Rev. S. Waiwaiole . . . . . Hope Presidena.
Rev. S. Paaluhi . . . . . Kakauolelo.
PAPA HOOKO.
J. F. Pogue. H. H. Parker.
M. Kuaea. S. B. Dole.
W. Hall.
Hale Kuai Liloikawai!
E NANA'e NA MAKA O KA LEHULEHU I NA nani a me ka maikai o na Lole Kalakoa o na ano a pau. Na Paina Pahoehoe o na ano a pau. Na Kamaa o kane a me na wahine. Na mea ohuohu Gula, &c. A o na mea no a pau me ka haule loa o ke kumukuai malalo iho o ko na wahi e ae o ke kaona nei.
Ma Alanui Nuuanu.
ma ka aoao ma Waikiki o ka Hale Kuai Pa, ka Hale Pohaku nani hou iho nei, e lawa na anoai a me na onoai ana o ka lehulehu. E loaa ko oukou makamaka oluolu, oia o S. MEGNIN, me kona mau keiki heahea a eleu!
He Umi IA Kalakoa no $1.00! Makepono! A manuahi! 46-3m
AHA AINA KOMO HALE.
E Kukulu ana au he Ahaaina Komo Hale, ma Waikane nei, ke hiki aku i ka la 25 o Novemaba, A. D. 1876, hora 10 o kakahiaka. Nolaila, ke poloai aku nei au i na kupunakane o'u, na kupunawahine, na makuakane, na makuahine, na kaikuaana, na kaikaina, na kaikunane, na kaikoeke, na kane, na punalua, na hoa'loha, a me ka poe e makemake mai ana, e naue like mai oukou me na hipuu Lau Oliva a ke aloha, e ai oukou i na mea ai Hawaii o kela no keia ano, i hoomakaukauia e a'u, a olu ka puu i ka wai a ka naulu, e ike no au ia oukou ma ia la.
M RS. HARIATA PAPAAI.
Waikane, Nov. 8, 1876. 46-2t*
OLELO HOOLAHA!
KE HAI AKU NEI O
A. S. Cleghorn & Co.,
(Ake Ma.)
I KA LONO IMUA O KA LEHULEHU, O NA
AIE a pau i ko laua HALE KUAI ma ke kihi o
Alanui Papu A ME Hotele,
e hookaaia ia Mr. Simon Grant, ma ia Halekuai no, a i ole ma ke Keena, ma ka Hale Kuai Pohaku, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Moiwahine; a o na aie a pau i ka Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, e hookaaia ia Mr. S. L. Lewis ma ia Halekuai no, a i ole ma ke Keena e like me maluna'e nei, aole kekahi mea e ae i aeia a i hookohuia e kakau inoa i na palapala hookaa a ohi paha i na aie ma ko laua mau inoa, koe wale no o J. P. GREEN, Esq., (Poka Gerina,) ko laua Loio Ohi Dala.
Honolulu, Nov. 6, 1876. 46-1m
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
Ka Hoike Hoohauoli Hope Loa!
—MA KA
Hale Pea Lole ma Ainahou.
CHARLES DERBY, —Luna Nui a me ka Hooponopono
Mamuli o na noiia ana mai, e haawi hou ia ana he
Hoike Hoohauoli Hou,
Ke haawiia ana no na Lede a me na Kamalii, ma ka auina la
Poaono, : : : : Novemaba 11.
Ia manawa e hookuu ia'i kekahi BALUNA NUI
e lele i ka lewa luna, e hanaia na mea
a pau no ka hoohauoli kupono
ana i na kamalii.
E weheia ana na puka i ka hora 3½, a e hoomaka i ka hora 4 o ka auina la. O ka UKU KOMO, o na Makua he 50 keneta; a o na Kamalii he 25 keneta, no na wahi a pau o ka Hale.
MA KE AHIAHI O KA POAONO,
E HOEA HOPE LOA MAI AI O
H. L'ESTRANGE
Mamua iho o kona haalele ana mai no Auseteralia, a i loaa'i hoi i ka lehulehu ka manawa e ike ai i
Kana Mau Hana Kupanaha
O NA UKU KOOMO E
Hoemi ia anaa he Hookahi Hapalua!
e pau ana na hana o ia ahiahi me ka
hoikeike nui ana o na
Ahi Malamalama Ano e.
Ma ka aoao makai . . . . . 50 keneta.
Ma ka aoao mauka . . . . . 25 keneta.
Hemo na puka i ka hora 7; hoomaka na hana i ka hora 7½.
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE 1-1y
E LOAA NO I KA POE E
MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.
Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. ( 1y) TARAMU.
John W. Kalua;
Loio! Loio!!
E loaa no ma Lahaina, Maui. 760 6m* 786
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 20
Leo Hoomana..... 25
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.