Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 48, 23 November 1876 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.} HONOLULU, POAHA, NOVEMABA 23, 1876. {HELU 48.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1] a me ka maikai.
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).
AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio. 19-1y
J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."
HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia. 1-1y
G. W. WEST!
HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii 1-1y
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
Olelo Hoolaha
HALE KUAI!
KE HAAWI ia aku nei ka leo ahailono imua o na makamaka a pau o'u. UA WEhE AE NEI AU, ka mea nona ka inoa malalo, he HALE KUAI HOU, ma KAIOPIHI, KOHALA, HAWAII.
o G. C. AKINA, Pake.
Aia malaila e loaa ai na LOLE NANI HOU LOA, no na kane, na NANI IHIIHI LILO I KA WAI no na Kaikamahine opio me na Wahine, a me na Kamalii, no ka uku make pono loa. He emi loa ka lole o na ano a pau, me ka oluolu o na kumukuai. O ka poe a pau e kipa mai ana a kuai, e loaa nona MANUAHI ia lakou me ka nele ole.
6 m G. C. AKINA—Pake.
A. McWAYNE.
Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.
MA ke kihi o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no, (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na lau lapaau i kela me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.
Beautiful in Zion.
Gospel Singer.
1
He nani no ka hale,
Ka noho o na 'lii;
He nani no na mala,
Na kula pua e'
He nani na waikahe,
Na muliwai maikai;
He nani hoi na manu,
A mele nani mai.
Cho.||: Nani e no nae, nani e no nae,
Nani e no nae Ziona kauhale Alii.:||
2
He nani na awawa,
Na puu, na waolaau;
Na mauna ihiihi,
Na pali, na papu;
He nani ka mahina,
Ka lama o ka po,
Me na hoku olino,
A nani e ke ao.
Cho. —Nani no nae, &c.
3 He nani na mea gula,
Me na daimana pu,
Na lole hinuhinu,
Na hale aulii no.
Ua oi nae ka nani,
O ke ala o ke Lii
E pii ae ia Ziona,
Ka puu hoano e.
Cho. —Nani e no nae, &c.
HAWAII.
ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE!
KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA
KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O
KA OI WELINA HOPO O KONA
MAU ENEMI.
Mokuna XI—Helu 40.
[Ano, e na makamaka heluhelu, ua ukali pu mai nei kakau no na la lehulehu wale mahope o ka meheu o na kapuai o ke kamaeu nona keia moolelo, a ua aneane mai ka pau ana o keia makahiki, a ua aneane no hoi e pau ka Buke ekahi o ka moolelo; nolaila, ua makemake ka mea kakau moolelo e hai aku i ka lono ia oukou, ua makaukau oia me kekahi moolelo hou, ,o ke ano like no me ko Elina, no na au kahiko o Europa. Me ka lana o ka manao e hoomau ia ko kakou kukai olelo pu ana ma na kaao, ke haawiia 'ku nei ke aloha.]
UA HALA hope ae la he mau pule, a ua noho mumule iho la na makaainana mamuli o ko lakou kaumaha no ke ano omaimai o ka Moi. O ka nune mau mawaena o lakou, oia no na mea e pili ana i ke ola o ka Moi, aka, no ka huna loa ia mai a lakou aku, ua lohe ole lakou. I kekahi la, ua hoopuiwa ia mai ko lakou mau manao i ka waiho ia ana mai o kekahi olelo kuahaua, e hai aku ana i ka lono imua o na makaainana, a penei kona heluhelu ana :
Ma ka mana o na lani ; I o'u mau makaainana, Aloha: Oiai ua kau mai nei na lima kakauha o ka mai maluna o ko'u kino, a ua ano nawaliwali mai na ami a kupono ole ma ko'u manao iho, no na hooponopono aupuni ana e like me ke ano mau ; nolaila, e lohe oukou a pau loa, ke waiho aku nei au i na hooponopono aupuni ana, a me na hana a pau e pili ana i ko'u kulana maluna o na hooponopono ana a ka'u keiki; ka Hooilina Moi hoi o ko'u noho alii, oia o Elina. A mai keia la aku, e ike oukou iaia ma kona ano a'u e kuahaua aku nei ; a o ka hae kalaunu o ko'u aupuni, e lilo ia i hoikena no kona lilo ana i lala no ko'u ohana ponoi. RIKEKE. Ka Moi.
Ke hooia ae nei au i keia maluna, me ka hai ana 'ku i ka lehulehu, ua makaukau au e halawai pu me lakou, ma ka auwina la apopo, maloko o ka pa alii.
ELINA.
Aole i pau ka hoike ana o na makaainana i ko lakou mau manao hauoli a hiki wale i ka wa i weheia'i na ipuka o ka pa alii, i ka manawa a Elina i hai aku ai, a i ka hiki pono ana i ka hora, ua piha kui mai la ka pa alii nui me na tausani lehulehu o na makaainana. Mamua pono o ka Halealii e ku ana kekahi papahele i hanaia a kiekie, i hoonaniia no ka ohana alii. I ka makaukau ana o na mea a pau, aia hoi, ua hapaiia mai la ka Moi maluna o kekahi noho koki a hoomoe ia iho la, a mahope mai ona ka Moiwahine, a mahope loa mai o Elina a me Emeline, i ukaliia mai e Egemona a me na luina o ke kuna Zelina, a mahope loa mai na 'lii o ka aina. O Elina, aohe lua o kona kulana, a oia no hoi ka oi o ka ui ma ia la. O kona aahu alii, me na hoku momi ma kona umauma, a o ka pahikaua nani e kaei ana ma kona puhaka, ua hoike mai i kona kupono no kahi i haawiia malalo o kana malama ana. Aia maluna o kona mau hiohiona i kau aku ai na maka lehulehu, a ua komo aku la i kela a me keia puuwai ka iini. Aole loa o Elina i hookiekie no ka loaa ana iaia o keia kulana, aka, ua mau no kona hoohaahaa, a na ka puuwai o na makaainana i hookiekie ae iaia, ma ko lakou piha i ka iini no kana mau hana maikai, a me kona malama pono i ke kulana e alohaia'i; nolaila, ua aihue ko Elina kulana maikai i ka puuwai o na makaainana.
I ke ku pono ana mai o na 'lii imua o ka lehulehu, a wehe ae la o Emeline i kona uhimaka a hoike aku la i kona mau papalina momi pua-rose, aia hoi, ua piha ae la ka lehulehu i ke kahaha, a haawi mai la i na leo huro hauoli piha.
Maanei, ke hiki nei no i ka makakila a ka makamaka nana e kakau nei keia moolelo ke hoomaopopo ae i na hiohiona o ka ui Emeline, a he mea hiki ole hoi ke huna iho i ka iini ana, a ke puana ae nei, he oiaio, o ka inoa i kapaia nona, "Ka Pua Rose o Enelani," ua kupono ia inoa, no ka mea, o ka oi o ka nani a me ka ui o Emeline no ia. I ka pau ana o ka pioo o ka lehulehu, ua pane aku la o Elina imua o lakou, penei:
"Ano, e o'u oiwi o ka home makuahine hookahi, aloha oukou a pau. Ua oluolu i ka lokomaikai o na lani ka hookaulua iki ana i ko kakou hui pu ana ma ko'u hoi ana mai a hiki i keia la, mamuli o ka loohia ia ana o ko kakou makua Moi i kekahi mai ; aka, me ka hauoli nae o ko'u puuwai au i hele mai nei i keia kakahiaka, a hai aku ia oukou, ua loaa mai ia kakou ka pomaikai nui, ma ka hooluolu ia ana mai o ia ulia omaimai o ko kakau Moi, a ke noho nei oia me ka maha.
"Ua akoakoa mai nei oukou e lohe i ka'u mau kamailio ana a me na hoakaka ana no ka huakai au moana, a me ka paio i na enemi o ko kakou lahui. He mea olioli ia'u ka hai ana 'ku ia mea ia oukou, aka, he mea pono paha ia'u e lawe pokole mai ia mau mea, oiai, ina paha wau e hai piha aku, e po ana keia la. Nolaila, e hai aku no au ma ke ano nui o ka'u huakai.
"Ua haalele iho makou ia oukou e na makamaka me na puuwai aloha i na hoahanau, a ia oukou no a pau, a me ka aina pu ; aka ua hoonalo ia nae na kaumaha a pau mamuli o ka mau o ka paa o ko makou manao e hele mua a hiki i ka lanakila ana maluna o na enemi nana e luku ana a e hoomainoino mau ana i kekahi mau heluna o ko kakou lahui. Ua mau no ka ukali ana o ke ola maikai ma ko makou meheu, a ua haawi ia mai hoi ka lanakila maluna o na enemi.
"Ua halawai aku makou me na heluna lehulehu a ikaika no hoi o lakou, a ua hahana a wela ko lakou inaina no makou. Ua hui pinepine makou me ka oi o na makakila, e hae ana me ke ake nui e lilo makou i mau pio, aka, me ko makou mau manaolana mamuli o ke alakai ana a na lani, a me ke aloha i ko kakou aina hanau, ua haule iho la ka ikaika o ka lakou mau makakila, a nohoalii mau makou maluna o lakou. Ua haulehia kekahi o ko lakou mau kahua hoomoana, a o ke ana nui, kahi hoi a ko lakou alii i hoopu ai, ua hele lanakila aku makou a lawe mai la ia lakou ma ke ano pio, a me ka hoopakele ia ana o ke kaikamahine a kekahi alii o ka aina nei, a oukou hoi i lohe ai. Ua haalele aku makou i na wahi i manaoia he mau powa kahi, me ka manaolana, ua aneane e pau ka lakou mau hana ino, oiai, ua kakaikahi loa o lakou i koe aku. Ua piha ka opu o ko makou wahi halelana i na pio, a i keia la, aia lakou maloko o ka halepaahao, e kali ana i ka makemake o ke alii ka Moi.
"Ma kahi o na pomaikai nui i loaa mai ia kakou, oia no ko makou halawai pu ana me kekahi moku powa, a me ka lawe pio ia ana e makou, a i ka hoomaopopo ana, aia hoi, o ka moku ka ia nana i lawe aihue aku o Emeline. Ua halawai aku la ke pio me ka make, a o Emeline hoi, ke ku aku nei oia imua o oukou me ke kino ola maikai."
He mau leo hauoli hauwawa kai puoho ae, a ua piha ae la ka hale me na uwa ana a ka lehulehu. Hoomau aku la o Elina.
"Ano, ua hiki ole ia'u ke hooloihi wale aku no i ke kamailio ana no ka'u huakai, oiai, o ka lanakila ka mea nui, nolaila, ke hooki nei au maanei ; aka, mamua o ko'u hoopau loa ana, he mea pono ia'u e hai aku imua o oukou, oiai, ua lilo au he kahu malama no ko kakou aupuni, a o ka'u mau hana, he kuleana ko oukou e lohe.
"Ua hooholo iho nei au, e hooko i ka mea a'u i lawe ai i ka hoohiki paa iloko o na makahiki i hala ae nei, a ua oluolu ia i ko kakou mau Moi, a me ka ohana alii.
"Ua hooholoia, e hoohuiia ko oukou makamaka nei me ka pua nani Emeline, ke hiki aku i ka umi o ka la mai keia la aku, a o ke ko ana hoi ia o ka maua mea i hoohiki paa'i. Nolaila, e lohe oukou a pau, ano, ke haawiia 'ku nei ka poloai ana i ka lahui holookoa, e hele mai ma ia la, a ma ko'u ano iho, ke kauoha nei, e weheia na ipuka pa a me ka Halealii a e komo mai kela a me keia mea. A ma ke kauoha hoi a ka Moi, e hooliloia ia la i la kulaia."
(Aole i pau.)
Ka Huakaihele ike i na Makaainana o Hilo.
[Koena mai ka Helu 46 mai]
Haalele ia Pahoehoe no Onomea, ua hookipa ia 'ku ma kahi o J. H. P. Haui, ua kukai aloha pu me kona ohana, ua kali au malaila, a no ka lohe maopopo ole o kekahi poe malaila, a no ka paa hoi kekahi o kekahi poe i ka hana kumakahiki malalo o S. C. Austin. Nolaila, ma ka hora 5 o ia ahiahi Poalima no, ua malamaia he halawai makaainana maloko o ka luakini, aole i nui loa ka poe i akoakoa mai, aka, ua hai aku au ia lakou e like me na mea i haiia 'ku ma na wahi i halawai mua ai, a na ka poeleele i hooki mai, ua like wale no na hopena i hookau ia mai maluna o'u me ko na wahi i hala. Moe malaila.
Kakahiaka Poaono, Oct. 14, haalele ia Onomea no Kaupakuea, hiki malaila mamua o ka hora 12 M., a oiai, e paa ana no na kanaka i ka hana, nolaila, ua haiia 'ku la ka lohe i na kanaka, e kali a hiki i ko'u huli hoi ana mai mai Laupahoehoe mai, alaila, halawai malaila.
Haalele ia Kaupakuea no Hakalau, halawai pu maua me ka makamaka maikai a aloha, oia hoi o Mr. Lanikele, ukali pu mai la oia ia'u a hiki ma kona home, halawai me kona ohana, malaila i hookipa oluolu ia 'ku ai kamahele no ka paina awakea, haalele i ko laua home, kaukoo aku la au a hiki ma ka halepule, luana hookahi iho la kamahele malalo o ka malumalu o la luakini, a no ka manawa pokole, ua hookaniia ka bele, ua akoakoa mai la na kanaka, koe nae ka poe pilikia, a ua hoike aku au imua o lakou i na hana o ka Ahaolelo mai ka mua a ka hope, a wahi a lakou, "aole a makou mea e hoohalahala'i." O na kukai olelo ana a me na papa olelo ana me ka malihini, he haawina ia a lakou i ike mua ole ai, a ua hookuu ia na hana me ka maikai wale no.
Haalele la Hakalau ma ia auwina la Poaono, moe ma Haiku ma ka hale o Rev. S. Kukahekahe, halawai pu me kona ohana, hookipa oluolu mai lakou ia'u, a no ko'u ano maluhiluhi, ua hooluolu iho la kamahele malaila.
Ma ka Poakahi, Oct. 16, ua malama ia ka halawai makaainana ma Laupahoehoe, maloko o ka luakini, ua akoakoa mai la na kane, na wahine a me na keiki, ua nonoi aku hoi kekahi poe kumakahiki i na haku hana o lakou, no ko lakou makemake e lohe i na mea hou o ka Ahaolelo, a oiai aole no hoi hookahi nupepa malaila, nolaila, ua iini nui lakou e lohe i na mea mai ka waha aku, ua ae mai ko lakou haku i ka lakou nonoi. A ia'u i hai aku ai ia lakou i na hana o ka Ahaolelo, ua haawi mai la lakou i ko lakou mau pepeiao e hoolohe, a i ko lakou naau hoi e hoomaopopo, a na ko lakou mau helehelena i hoike mai me he mea la ua ku i ka i-i i ka eha a loko. Ua hoike aku au imua o lakou i na hana o ka Ahaolelo me na huaolelo moakaka mai ka mua a ka hope, a wahi a lakou, o ka'u hoike ana 'ku, ua like loa no ia me he nupepa la i ko lakou manao, a me na leo oluolu, a me na hiohiona waipahe, ua hookuu ia na hana iloko no o na puili pumehana a ka manao lokahi, a o ka lakou mau poloai a me ka lakou mau kauoha, o ka'u no ia e maliu aku ai me ka manao oluolu, ua hoomaikai mai lakou ia'u no ko'u hooko ana i ka'u mau olelo mua, oiai, ua pale ae au i ka loa o ke alahele, ua manao ole ae hoi i na pali hauliuli o Hilo paliku, na piina, na ihona, na alu, na kahawai, na kualono, a me na papu, ua hele hookahi ia no e a'u, me ka manao ole i ka luhi a me ka inea o ka hele ana, oiai, ma ka hoomaopopo ana i ka loa mai Hilo one a hiki i Laupahoehoe, me he mea la, ua aneane no i ke kanakolu mile. A mai kuhihewa hoi ka poe heluhelu, he papu a he laumania hoi ke ano o ka waiho ana o ka aina, aole, aka, he puu kinikini, he alu, he kapekepeke ke alanui.
Haalele ia Laupahoehoe, huli hoi a hiki ma Honohina, ma ia auwina la Poakahi no. Ua malama ia he halawai makaainana malaila. Hoike aku au imua o ko laila poe elemakule, a me na luahine, a me ka poe ui no hoi i akoakoa mai i na hana o ka Ahaolelo, piha ko lakou naau i ka olioli, a me ka mahalo, no ka mea, wahi a lakou, "mai ka wa i hoomkaia'i keia hana he koho lunamakaainana a hiki i keia kau, akahi wale no a hana ia ka mea e like me keia, aole mai mua mai." A oiai hoi ua ahiahi loa, nolaila, ua hookuu ia na hana me na lululima aloha hope loa. Moe malaila.
Ma ka Poalua, O ct. 17, haalele ia Honohina, huli ke alo i ka hikina me ka manao nui e ike i ka maka o na keiki, oiai, o ke ono ia o ka la o ko makou kaawale ana. Kipa ma Hakalau, ma ka hale o Mr. H. K. Unea, hookipa mai oia a me kana lede ia'u me ka oluolu. Haalele i ko laua home, kipa hou ma ka hale o Lanikele, hoomaha iki iho la ka malihini hele malaila, paina awakea malaila. Haalele ia wahi, hiki hou i Kaupakuea, kali malaila, oiai, aole i pau pono ka hana a ka poe kumakahiki. A i ka pau ana o ka hana, ua malamaia ka halawai makaainana malaila, ma ka lanai o ka halekuai, ua akoakoa mai na kanaka, ua hoike au imua o lakou i na hana a pau o ka Ahaolelo, a ua hai aku no hoi au i kahi pono iki i loaa ia lakou iloko o keia kau Ahaolelo, a ua puana mai lakou me na leo lokahi, "e aho ia wahi pono i loaa ia makou mamua hoi o ka nele loa." Ua hookuu ia na hana me ka oluolu a me ka maluhia hoi. A iloko o na kukai aloha ana, a me ka lulu lima aloha hope loa. Haalele ia wahi ma ka hora 4½ P. M. o ia la, no ke kaona o Hilo, a i ke anoano molehulehu ana iho, hehi ana na kapuai o ko'u lio i ka papa holuholu napenape o Wailuku, me ke one hanana o Punahoa, lohe i ka nehe a ke kai o Paikaka, hiki aku la ma ka hale, ike aku la hoi i na kamaaina, a me ka maka o na keiki.
O kekahi o na mea hou a'u i ike ai ma keia huakaihele, oia ka ua ole ma Hilo a me Puna, nui ka la, puehu ka lepo, ano like me Honolulu nei. Ua hoomaka mai ka maloo o na mala kalo malaila, he mau mahina ka loihi o ka manawa o ka ua ole ana, he mea haohao nui ia keia e na kamaaina o Hilo, no ka mea, ua oleloia ma ke mele no ua aina la, penei,
"He la ua no Hilo a po ka la,
He ua huki heeneu na ka lawaia,
Ka poe lea e hana mai la i ka moana,
I hoonuanua i na lehua o Mokaulele."
O keia iho la ka hopena o ka'u huakaihele ike i na makaainana o Hilo, a ma ke ahiahi poeleele o ka Poakolu, Oct. 25, ua haalele ia Hilo no Honolulu nei, a ua ku ke Kilauea ma ka uwapo ma ka hora 8 o ka po Poalima, hehi hou i ke one o Kakuihewa, me ke ake nui hoi e ike i na maka o ka makua, aka ua hala e kela ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, aka, "na ke Akua i haawi mai, a na ke Akua hoi i lawe aku, e hoomaikaiia kona inoa.'' Me ke aloha i ka Lunahooponopono, a me na keiki kukulu kunihi kepau o ka Halepai.
Ke hoi nei ke keiki o ka makani Olauniu o Kapalama, oiai, ke kahea mai nei ke kehau kakahiaka, a ke owoewo pohapoha mai nei ke kehau ahiahi. Owau iho no.
S. K. MAHOE.
Kapalama, Honolulu, No v. 8, 1876.
Ka Wati, me ka mea Hana-wati.
[KA NANE A KA HOOKAMANI.]
Aia ma ka hale hana wati o Diolaja he nui wale na wati nani a maikai e waiho ana malaila. A no ka nani o kekahi wati oloko o ia poe wati, ua makemake nui ia oia; hele ae na kanaka a pau owaho o ke alanui, aole e nele ke kipa ana ae e ike i ua wati nani nei.
I kekahi la komo ae kekahi wahine hanohano maloko o ua hale hana wati la, a ninau aku la: "Ea! he wati maikai anei keia?" wahi a ka wahine koikoi i ka mea hana wati, "ke imi nei au i wati maikai loa, a ina like ko ia nei maikai oloko me kona nani owaho, ina no hoi ua kupono loa oia nei (wati) ia'u. I mai la ka mea hana wati. "Ke minamina nei au i kuu hiki ole ke hoomaikai aku iaia. Aole o'u makemake e hoopunipuni aku i ka poe i hele mai e kuai me a'u, a nolaila kuu hiki ole ke kuai lilo aku i ua wati nei, aole au i ike i ka wati nani i oi aku i keia, aka he hookamani kona, no ka mea, he oiaio, aohe ona kani."
Manaopili.—He nui na kane, wahine a me na keiki, na alii, na haku, kauwa, na lopa, a pela aku, he maikai lakou owaho, maemae na maka, hinu na lole, uwi na kamaa, hina na papale, a nani ke nana'ku, a mahalo. Aka, maloko o ko lakou mau naau, ua piha i na mea ino a pau, ka akiaki, holoholo olelo, hailiili, hoohiki ino, kuko i ka hai, pule umi wale, a pela aku. He nani hookamani owaho, a oloko, ua like lakou me ko ua wati la, a e hoowahawaha ia auanei lakou ; aka, ina e ino owaho, a nani ko loko, he oia aku la e like me ka ka olelo : "Pomaikai ka poe maemae ma ka naau, no ka mea e ike lakou i ke Akua, a he pomaikai no hoi ka poe haahaa o ka naau, no ka mea, no lakou ke Aupuni o ka lani." GOLDEN FLY.
Na Olelo ao.
Ke ao aku nei au ia Kahalewai (k.,) o Lahaina, Maui; mai hana oe i na hana ino, a me na huaolelo lapuwale ma kou waha, o loaa auanei ia oe na pilikia he nui a lehulehu ; a e mau auanei ke alina o ka maewaewa ia oe. A penei kana hana:
Ma ka la 16 iho nei o No v., ua ikeia'ku oia e hoohaunaele ana ma Lahaina, ma ka hookomo ana i kona ho iloko o na hale inu ti, ke ka ana i ka holo nui hooponopono ole ma ka lio, me ke kue i ko ke aupuni mana. He makemake oia i ka hakaka, a e hoopuka wale ana i na huaolelo ino pelapela, he lili oia i kekahi poe keiki i ao ia, a ua imi oia e pale aku i ko ke aupuni maluhia. Ua makaukau na lima o ke aupuni e hopu aku iaia a hoopaa i ka papu.
O Lahaina nei ke one hahau o kela keiki, aia kona hale, kokoke i ka hale wiliko o Lahaina, a o kana hana ke kumakahiki. Aole keia o kana hana mua, he kuluma mau oia ma ia mea, o ke kumu o keia, no ka hookiekie a me ka hui pu ana me ka ona rama. Nolaila, e na makamaka, mai hoohalike me keia kanaka, aka, e ao i na olelo a me hana maikai, e maluhia ka noho ana, a mahaloia ka inoa. D. SUN.
Lahaina, Nov. 16, 1876.
Ano e na Hora o ka La.
Ua hoike ae o S. K. Kaleikini, ua loaa ka nane ana ia Kaonohiula o Lahaina no. He upena ke kapa, a o ka hora 6 ka wa e kii ai ke keiki. Ano e maoli ko Lahaina mau Wati! Ina e laweia ae ka hora 6 o kakahiaka, a me ka hora 6 o ke ahiahi, alaila, koe aku la he 11 hora o ke ao, a pela ka po ; alaila he 22 wale no hora o ka la, ma na wati a na keiki hana wati o Lahaina. Ano e aku la no ka manawa hana o ua poe kumakahiki la o Lahaina, i ka hahai mamuli o ka Papa Manawa a S. K. Kaleikini me Kaululaau. O ka hora 6 iho la ka ka wa aohe ao, aohe po ; a pehea la ka e piha ai na hora 12 o ke ao a me ko ka po? Kupanaha na hora o Lahaina!
He Upena ka ke kapa ; manao paha ua mau hana wati nei, aohe no ia he kapa; he ike ole paha i na lole maka upena o kau halekuai. Nane hoi, aohe kapa; kii no nae i ka lole maka-upena. He hewa ka ka pahu, ka mea okoa loa, a me ka la pouli, ka wa aohe ao aohe po. Lalau kamalii o Lahaina. KEAKAOKALANI.
S. K. Kaleikini, ua neo oe!
Ia'u ma ko'u pakaukau palapala, e imi ana a e hoomoakaka pono ana i na mea huna o ka noonoo, owe ana na kulu wai ua kaulana o kuu aina he " Ua Kuahine," i hoolono ae ka hana, he leo oweowe me na huaolelo me na huaolelo: "Neo! neo! neo oe e S. K. Kaleikini!!" Hoomaopopo iho la au, he leo aka hoohenehene ka na na paka ua no ka loaa ole ana o ka haina o ka nane a ka moopuna a lakou.
Aole hoi i pau ae ia aka hehe ana, hoomaka mai ana ua mau kupueu nei o Manoa e hulahula me ka haahaa ana maluna o kaupoku, me na leo kupinai, "ole loa, ole loa o F. G. Kapuaiainahau."
E na hoa, papau olua he aa ko kau-hale. Aohe i loaa ka nane a ke keiki o Manoa ia oe e S. K. Kaleikini, he Hipopotamu ka nane, aia iloko o ka wai e noho mai la. E, hoa la ae ke ahi a nui i ikaika pono ka mahu o ko Hale wiliko, alaila ahona iki.
He ole loa hoi oe e G. P. Kapuaiainahau, ke akaaka ia nei oe e na paka ua o ka ua Kuahine. Manao iho la paha oe, no ke kai papau ka nane, aia ka nane i ka onohi o ka ia. E pookole ana ko poo i ka hehiia e na paka ua o Manoa nei.
KEAKAOKALANI.