Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 48, 23 November 1876 — Page 2

Page PDF (1.32 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, NOVEMABA 23, 1876.

Na Ekalesia o Kawaiahao a me
Kaumakapili.

Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

HOOLAHA KULA SABATI

          O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.

O ka Inoa maikai, he Momi ia.

          Iloko o ko makou au o ka noho ana maluna o ke kahua hookele nupepa a kaiaimanao hoi, ua hoomanao mau makou, a ua kamailio mau ma na mea a makou i ike 'i a i hoomaopopo ai he pono ke kamailio ia no ka pomaikai maoli o ko kakou lahui ponoi iho. Ua hapai makou i ka leo nui me ke kalakala, me ke kuhi pololei ana o ka makou mau huaolelo i kahi o ka hewa, a me ka hoike akea a laulaha ana hoi i ko makou mau manao me ka huna ole a wiwo ole.
          Ma ka makou mau kalai ana a pau ma na mea pili i ka noho'na kino o kakou Hawaii nei, ua hoike oiaio makou i ko makou makee i ke kulana, ke kahua a me ka inoa maikai o kela a me keia. Ua hooikaika mau makou e waiho aku imua o ka lahui i na loina o ka pono a me ka maemae, a e hoike pu aku no hoi i ka hopena o na hana haumia a lapuwale. Ua pahola mau aku, a ke pae mau aku nei no ko makou leo uwalo i kela a me keia hebedoma ; e hele huli aku ana i na ipuka home o ke kanaka Hawaii, mai na lae a-a o ka welau loa o ka moku nui o Keawe a hoea loa 'ku i na aekai o kahi moku iki o Niihau ; e noi aku ana, ae ! e uwe aku ana e maliu a e hoomaopopo iho—a e haawi i kekahi manawa o ka noonoo ana no ke kulana o ka noho 'na ; aka, ma kahi a makou i hoomaka 'i e pao, ke hu mau mai nei na lono ku i ka hoohilahila a me ke kaumaha.
          E ninau ia mai ana paha makou : "O na lono hea la keia?" Ke pane ae nei makou, "O na lono e like me keia malalo iho:"
          "Aloha:—He minamina ko'u no ka hai aku no ke kau ana mai o ka haawina maluna o'u e hai aku ia oe, ka wahaolelo hunaole i na hana hewa, no ke kau ana aku o ka poino maluna o kekahi o na mamo Hawaii i manao ia he makuahine maikai no ko kakou lahui. Ua noho oia me ka maemae a me ka maluhia, a ua nui kona makemake ia no kana mau hana maikai e ka lehulehu, aka, ua komo aku la ka manao ino iloko o kekahi mea e, a mamuli o kana mau hoowalewale, ua puni iho la, a i keia la, ua kau aku la ka inoa hilahila maluna ona, ma ka haule ana o kona kino iloko o ka hewa. Ke kali nei makou no na hana a ke aupuni, aka, aole nae ka ike ia a aole no hoi he lohe ia. Ke hoao ia nei e huna a e hoonalonalo, aka ma ko'u manao, a pela no hoi ka manao o na mea a pau i makemake e hana ia ka pono, e hoike ia i mua o ka lehulehu, oiai, ua haalele mai ka mana o ke aupuni.  Owau no * * *."
          Ae ! pela no ko makou manao, aole nae ma ke ano hoike akea ana me ka manao hoohilahila, aka, ma ka waiho ana ia mau ano a pau, a kamailio ma na loina pili ia mea, me ke ao ana. Aole anei keia he kumu kupono no ka Papa Pai Hawaii,—ka wahaolelo hookahi hoi o ka lahui,—e kamailio ai me ka wiwo ole ma na kumu kupono? Aole anei i kau aku maluna o kela a me keia makua i aloha io i kona lahui ka haawina o ka hoao ana e kinai i keia kumu hoemi i ka heluna o na oiwi o ka aina ? A aole anei he wahi mana iki, a aole anei hoi he wahi aho i koe iloko o na mamo kupa o ka aina e hapai i ko lakou leo kue i neia mau hana haumia a hoolapuwale i ka inoa maikai o na opuu i poniia i mau makua no na omaka pulapula o ka lahui ? Ke manao nei makou me ka hooia ana, he mana ko Hawaii e malama i kona mau mamo malalo o kona mau eheu aloha o ka maluhia; a me he la, ma ko makou lilo ana i  wahaolelo no ka lahui, i kau ia mai ai ia mana ia makou, a o ka makou ia e kamailio nei me ke kanalua ole.
          I ka noho ana'e o ko kakou Moi aloha KALAKAUA ma ke kahua o ka nohoalii o Hawaii: ua puana'e makou, o ka hoomaka ana ia o ke kaakaa ana o na maka o
          Hawaii, mailoko mai o ka hihio moeuhane ana no na kau loihi i hala e aku ; a me ia mau puana ana, ua hele pu aku me ka hauoli no ka hoomaopopo ana, o ka makia o ke aupuni malalo o ka hookele ana a ka Moi hou, he "hooulu lahui!" Ua lawe aku makou i keia mau huaolelo ma na pea o ka aina me ka piha i na manao hoihoi, e haawi aku ana i na kumu paipai, a ua lana ka manao. Aka, me ka ehaeha makou e puana'e nei, aole loa keia o ka haawina e ulu ai ka lahui; aole loa keia o ka makana kupono a kakou e haawi aku ai no kana mau huaolelo paipai.
          Aia mawaena o kakou i keia manawa, he lehulehu wale o na kaikamahine opiopio, he mau koo ikaika no ka hookawowo hou ana i ko kakou lahui. Aia maluna o lakou ko kakou manaolana; a aia wale no ma o lakou e ulu hou ai ka lahui. Aka, he lehulehu wale o lakou i hoolei wale aku i ko lakou mau kino; i mauna i ke ola maikai a ka Haku i haawi mai, a ma ka hana ino ana ia lakou iho, o ka pepehi maoli ana no ia i ka lahui. Ua maopopo no ia makou he lehulehu wale o ka poe i aloha maoli ia Hawaii e noho nei, he lili ko lakou no ko lakou pono iho, ka pono hoi a me ka mau o ka inoa o ko lakou mau kupuna; aka, pehea? E mau ana anei ma ke kunana maka wale ana 'ku no? Aole! Ina e hoomau ia keia hana a kekahi poe moonihoawa aloha ole, e hoomau ia no auanei ke emi ana o ka lahui; aka, ina e hoopau ia, a e ku ka ana o ke aupuni ma o kona mau kanawai la, a keehi iho, ke puana'e nei makou, e neo auanei keia hewa nui. Eia kekahi mea a makou e pane ae, oia hio ka hoohemahema o na makua! E pono e mikiala, a e hoao e malama ia ka inoa maikai. He mea keia na makou i manao mau, aka, no ka haiki o ka manawa, ke waiho hapa nei makou a kekahi manawa e aku.

Ka Huakai Kukui Hookahakaha
A KA PUALI KOA PUALU "MAUI PONOI."

          Ma ke ahiahi Poakolu nei, No v. 16, M. H. 1876, ua puka ae la ka puali koa, Maui Ponoi, me ko lakou mau kahiko o ke kanaka koa, me ko lakou mau kukui lamalama e paa pakahi ia ana e na koa; ma ka hapalua o ka hora 6, ua ho-a ia na kukui, a kai aku la a ma ke alanui aupuni ku iki a malaila ka hooponopono ana i ka huakai a makaukau pono ; a puhi mai la ka Poe Puhi Ohe i ka Leo Mele—"Maui Ponoi March," a ia wa koke iho la no i paholaia aku ai ke kauoha i ka Puali holookoa e nee imua, a o ka maki aku la no ia ; i ka nana aku i ka wawae o na koa, oiai e nee ana imua, me he la o na nalu o Uo, ka hele a "Alohi ke one i Puunoa," a peneia ka hoonohonoho ana o ka huakai : 2 kukui mamua loa, ka Poe Puhi Ohe a o ka Lutanela Kahoiwai iho, na papa koa mai ; ka Lutanela Elia Nailiili mai na papa koa mai, ka Lutanela Mamaki, ke Kapena o ka Puali, Jno. M. Kapena, na Ukali o ke Kapena, oia hoi o M. Makalua, a me ke Kakauolelo o ka Puali, (Samuel K. Kalaikini.) Ua maki aku la ka Puali ma ke komohana o ke kulanakauhale, a hiki ma ka Puka Lio, malaila i haawi ae ai ka Poe Puhi Ohe i ka leo mele Kamehameha, a mahope iho, haawi ae la ka Puali i ekolu huro no ke ola o ka Moi Kalakaua; huli aku la na ihu no ka halekula Virigini, luana iki malaila no 8 minute, a huli hoi hou i ka hikina, a ma ia wa i hopipi ai kahi mau kukui; ua naue loa ka huakai a hiki ma Lanikeha, ka home noho o na lani alii i hala e aku; a me ka elemakule kiaaina P. Nahaolelua, malaila i haawi aku ai na hoa hapa o ka puali i kekahi wahi mele maikai, a mahope iki iho, ua oluolu ia F. H. Heseladena, ka hookipa ana aku i ke Kiaaina a me na alii o ka puali. Ua hoonohoia iho la na Ukali o ke Kiaaina e malama a e kiai i na koa, a miki ae la na alii koa na lakou e malama i ke ola o ko lakou makua Kiaaina, oiai o lakou na mea e paa ana me na pahikaua; ua hookipaia ke kiaaina me ka hanohano nui, o ka halaoa wale aku no ka'u i ike i ka lehulehu, aole maopopo na helehelena a me na inoa. Ua loihi ke kakali ana a ka huakai i ka makua kiaaina, a mahope huli hoi mai ana me kona mau alii koa; e hee ana na pilali, e huali ana na pahi, ua kohu opua no lakou ke nana aku. Huli hoi ka Puali no Luaehu; maanei i haawi mai ai ke Kiaaina i ka olelo kauoha, e hele keia Puali i ka halawai me ke kahiko koa, a o na keiki moni kai nei o ka uapo, me ko lakou mau kahiko manuwa,—kokua ia e Kapu, a ua hookuuia na hana o ka po. Me ka lana o ka manao e kokua nui mai ana na Lani ia kakou a pau. Ka oukou kauwa haahaa.
SAM'L K. KALAIKINI. —Kakauolelo.
Lahaina, Nov. 15, 1876.

          Ua ike ia'ku ka Papai-pai e kukuku ana ka mahu ma ka huila i kela Poaha aku nei, a i kiei loa aku ka hie, eia ka ua kuupau iho la ka ikaika o ka mahu; a li mai la ko makou ili, me ke kulu makawalu o na omaka wai i ka ua mea o ka liki o kekahi hoa, me ka manao o kalili mai la ia ia makou, pa e kahi makani aheahe, a hoomanao ae la o ka la hanau ka ia o Kalanikauliluaikeanuwaialeale. Ua hiki hoi.

Ka la hiki mai—Ka honua.

          O keia mea a kakou e noho nei, ua kapaia o ka honua. He keu aku a ka nani. Ina kakou e alawa ae iluna, e ike ana kakou i na aouli; ina hoi kakou e nana iho ilalo, e ike kakou i ka uliuli o ka mauu. Ua like ke aouli me ka uhi i hohola ia iho maluna o ko kakou mau poo, a o ka mauu hoi, me he moena la malalo o ko kakou mau kapuai, o ka malamalama hoi o ka la, me he ihoiho kukui la e hoomaamaa ana ia kakou. Ua lokomaikai ke Akua i ka hana ana i ka houna i wahi no kakou e noho ai. Aia ma ka lani ke Akua, a me Kona mau anela e ku poai ana Iaia, i Kona wa i hoomaka ai e hana i ka honua. Me Ia pu no Kana Keiki, oiai, ua like no Kana Keiki me Ia. O ka inoa o Kana Keiki o Iesu Kristo. Ua like no Kona mana me ke Akua Kona Makua. O ka Makua o ke Keiki, oia no ke Akua. Hookahi o laua wahi e noho ai me ke aloha o kekahi i kekahi. O ka makua me ke Keiki, hookahi no ia Akua, a Nana i hana i ka honua. Pehea ke Akua i hana ai i ka honua ? Ma ke kamailio wale ana 'ku no. O ka mua o na mea a ke Akua i hana ai, o ka malamalama. I iho la ke Akua, "i malamalama," a ua malamalama ae la. Aole hiki ia kakou ke hana i kekahi mea ma ke kamailio wale aku no, aka, o ke Akua wale no ; ua hana ke Akua i kekahi mea, noloko mai o ka ole. I olelo wale aku no Ia, puka mai la ka malamalama. Hana iho la ke Akua i ke ea. Aole e hiki ia oe ke ike i ke ea, aka, e pa ana ia ia oe. Aia ke ea ma na wahi a pau; i kekahi wa, e lohe no oe i kona halulu ana, a me kona hele ana mai, a o ka makani oia ke ea. Na ke Akua i hana na ao. Ua piha na ao i ka wai a i kekahi wa, e haule mai no lakou, a e kapa aku kakou he ua. Ua hana ke Akua i kekahi wahi hohonu loa, a ua hoopihaia me ka wai. Olelo aku la ke Akua i na wai, a kahe aku la lakou iloko o ia wahi hohonu. Kapa aku la ke Akua i na wai, he kai. He huina wai nui loa ke kai, e aleale ana iluna a ilalo, i o a ia nei. I ka wa e pa ikaika ai ka makani, e lohe ia ka halulu leo nui ana o ke kai me na ale; aka, aole e hiki iaia ke a'e ae mawaho o ia lua hohonu a ke Akua i hana ai i wahi nona; no ka mea, ua kauoha ke Akua, "malaila oe." Hana iho la ke Akua i kekahi wahi i aina no kakou e hele ai, ua kapa kakou o ka honua. Aole o kakou makemake e hele maluna o ke kai, a kukulu iho hoi i na hale maluna iho ona ; aka, ma ka honua, ma ke kahua paa a naue ole me ka maloo.
          Ua hoike aku nei au i na hana hemolele a ke Akua i hana ai. 1 Ka malamalama. 2 Ka makani. 3 Na ao. 4 Ke kai. 5 Ka aina maloo.  E hoonani aku kakou i ke Akua, no Kona hana i honua nui a maikai.

Na Pipa Alanui.

          Ma Kamanuwai, Honolulu, mauka iho o ka Luakini o Kaumakapili, mai puehu i ke ahi ka hale laau o Anton Mayhall, ma ka po o ka la 3 o keia malama.
          Ua hoopaiia o L. Peku, no kona hoeha ana ia Manuela Pukiki, o Pauoa, ma ka Aha Hoomalu. Aka, mai puu no ka lae o ua Pukiki la, ina he pili ole ma o, aka, hina e ka uahi maanei.
          Ma Kaopuaua, Honolulu, i na la i hala aku nei, ua holo nui ae kekahi kaa hoolimalima me na ohua maluna, e hoohilala ana ma o a maanei, a mawaho iho o ka Halekuai o Ation Pake, oiai kekahi moa wahine e imi ana i kona ola ma kekahi mau mea liilii o ke alanui, oia holonui no o ke kaa a ili iho la kekahi huila o ke kaa iluna o ke poo o ka moa, a paki liilii, me ke kapalili ana o ke kino make i o a ia nei.
          Ua halawai ka Hui Poola o keia kulanakauhale ma ko lakou Hale Halawai, a ua ikeia ua hiki aku ka nui o na dala i ka $155, aole no i paniia ka puka i ka poe e makemake mai ana, a e lawe ae no i na wahi kenikeni ma ka Halekuai o Waterhouse ma ka uwapo, a e loaa no ia lakou na balota komo o ka la 28 o Novemaba. A ua hooholoia o J. W. Noa, ka Puuku nana e noonoo ka nui o na mea ai e lawa kupono ai o ka la 28 mawaena o na Poola.
          Ma ke Alanui Nuuanu, ua pii ino ke kai o kekahi kanaka i kana wahine, a kui aku la oia ma ke kua o kana wahine, a uwe ae la ua wahine nei no ka eha. I ka nana aku, ua ona ke kane, e hilala ana ka hele ana, a i ka ike ana i ka makai, hookananeo lua ka hele ana. Ma ka po o ka Poaono iho nei i hanaia ai keia hana lapuwale.
          Mawaena o ka Hui Poola, aole no i noonoo pono ia na hana o ka la 28, oia hoi na haiolelo a me na hana lealea, a ke kauohaia aku nei na hoa a pau o ka Hui Poola oiaio, e hui hou kakou ma Peleula, ke hiki aku i ke ahiahi o ka Poaono, oia ka la 25 o Novemaba, a ua makemakeia no hoi e pau loa mai na hoa a pau ma ia ahiahi, a ua hamama no hoi ka puka no ka poe a pau e makemake ana e komo mai ma keia hana maikai. Ma ke kauoha a kekahi o na Komite.
S . W. B. KAULAINAMOKU.

E MOE I KA WA KUPONO.

          He mea uwe no na keikikane a me na kaikamahine liilii hoi ka hoihoiia lakou e hoomoe. Ua makamake lakou e ala e paani, a e lohe i ka olelo a ka poe nui.
          Aka, wahi a ko kakou Nede, he makemake loa kona "e moe i ka wa kupono," oiai, he mama kona, a nana i ao a i kuhikuhi iaia i na mea a pau ana e hana'i. Wahi a Nede i ka po nei, "E kuu mama aloha, ua hoopilikia ia mai au no kehi mau mea he lehulehu wale."
          Honi aku la kona  mama iaia, a i aku la "E Nede, o ke aha na mea nana i hoopilikia ia oe e ke keiki, ka mea nona na makua oluolu, na kaikuaana a me na kaikuahine liilii, a he home oluolu, he mau kihapai pua, a me na lole maikai; he wahi ilio uuku hoi a me kahi owau keokeo"—
          "Ae, he oiaio ia, aka, eia iloko o'u ka mea nana e hoopilikia mai nei ia'u e mama," wahi a Nede.
"E hai mai i na mea a pau, e kuu Nede," wahi a kona mama i pane aku ai.
          "E kuu mama, he uuku au, oia kekahi kumu; aole no hoi o'u ike heluhelu a aole hiki ia'u ke kaku a ke heluhelu, aole no hoi o'u ike iki i ka mea a ka buke nui e kamailio nei, a ua i ini au e hana, e laa paha ka lawaia, a me na mea e ae e hiki ana, aka, aole e hiki ana, no ka mea, he uuku au. Aole o'u manao e nui ae ana au, a ikaika, a ike i na mea a pau."
          "E kuu Nede aloha," wahi a kona mama, he mea aloha ke mau oe i kou kulana ano. Aole anei oe i hoomanao, he mau kamalii ka mea nana i halii i na lala laau pama mamua o ka Hoola, e Hosana ana? O lakou na kamalii liilii a ka Haku Iesu i lawe'i ma kona mau lima a hoomaikai aku la ia lakou. Ua ulu ae la lakou a lilo i mau kanaka makua, a pela me na kamalii a pau, a pela pu me oe, a no kekahi wa mahope, e ike oe i ka heluhelu a me ke kakau, a e ike oe i na mea iloko o  ka buke nui, a e holoholo pu me Holo. Aka, aole e hiki ia oe ke noho iluna o ka uha o kou mama me kou kapa moe-po, a e hooluli ia oe me ka hoonanea ana ia oe e like me oe i keia wa."
          "E mama, pomaikai loa hoi ke mau ko'u ano e like me keia. I kali aku au a ike i na mea iloko o ka buke nui. Aole o'u hoihoi i ka hele i ka lawaia, he ku ka lima i ka makau, he poholo a make i ka wai; makena wale hoi ha a'u mea i ike, aole anei pela e mama? A nau e hai mai ia'u i na mea he nui wale o ka Baibala. E mama, he mea maikai ka noho uuku ana, aole anei pela? Ke hauoli nei au me ka olioli, i ka haawi ana mai o ke Akua ia'u i wahi kamaiki nau, e aloha no au Iaia, a e hoopau ia ko'u hoopilikia mau ia ana, no ka mea, aole au i nui, e like me Hale.
          Ma keia manawa, molohai mai la na maka poniponi o ke keiki, a pili iho la kona mau lihilihi, a haule aku la ia iloko o ka hiamoe, a pau ka hoopilikia ia ona.

Mai Lahaina mai.

          KA LA HANAU O KALANI KALAKAUA.—
          Ua malamaia he anaina hoomana ma Wainee me na leo haipule, ma ka hora 10 o kakahiaka. O na haiolelo o ka la, o ke Alii Kiaaina J. M. Kapena, Hon L. Aholo, G. W. Napaepae, a me Walter Murray Gibson. Nui na manao waiwai mai ka haiolelo hope mai.
          NA WAAPA HEIHEI.—O na waapa heihei i kamailio mua ia no ka heihei, no ka pili i ae like ia he 100 dala, ua hoopau wale ia, ma ka hoonele ia ana o kekahi waapa i ka mea ole nana e hoe, oiai, ua hihio ua wahi Boy la i ka wai a ka naulu, a ua pu-a mai ka ula o ka mai alii. Nolaila, ua lilo ka heihei ana mawaena o na waapa e ae eha, a ua ahai ka pupuhi i ka waapa o Naliikipi o Lanai. Holo io no, nana'ku nene aukai.
          Aole mau ona e ae i ikeia ma ia la, koe wale no kahi boy maluna ae. Aole pela o Lahaina i na la i hala, he au la hoi keia.
JNO. W. KALUA.

KA LA HANAU O KA MOI.

          Ma ka Poaha iho nei, hora 9 A. M., la hanau o ko kakou Moi, ua kai huakai ae na keiki o ke kula Beritania o Kaumakapili malalo o ke alakai ana o ka lakou kumu, e ike i ka Moi maloko o ka pa alii. A mahope iho o ko lakou ike ana i ka Moi, ua hoopuka mai la ka Moi i ka olelo kauoha i ke kumu a me na haumana, mamuli o ke noi a Mr. Green, Kuhina o ko na aina e i ka Moi, a penei:
          Ma ka hora 4 me ka hapa, e akoakoa ae na haumana a pau o keia kula ma kai o ka mokuahi i keia ahiahi ; "Kulanakauhale o Sidane," e ike i na holoholona laka me na holoholona hihiu. Ia manawa, ua haawi koke aku la na haumana i ekolu mau huro, me ke aloha panai pu ia e ka Moi.
          I ka hiki ana i ka wa i oleloia, ua akoakoa ae na haumana i Ainahou, a ma ia wa iho, ua pii aku e ike me ka uku ole. Ke hui ia na keikikane a me na kaikamahine, he 87. Ke haawi aku nei i ka mahalo i ka Moi a me ke Kuhina o ko na Aina e. A ke noi ae nei hoi makou i ko na Lani e hooloihi i na la o ko makou Moi ilihia.
* * *

Na Hua-Holei mimino o Piiholo.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ke noi aku nei au i kou lokomaikai palena ole e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holomua, i ka'u mau haina o na Hua Holei a J. E. Sierre Leone, ke keiki akamai i ka maauaua hua Holei o Piiholo.
          Haina 1. O "Mild" ua huaolelo Beritania la.
          Wehewehe: Ina e imiia ka like io ana o Mild me ka puuhuahelu 1551, e loaa ana no penei: M = 100, I = 1, L = 50, D = 500, e houluulu i na waiwai huahelu o kela a me keia hua e like auanei me 1551. A i ole, e hoolilo i ka puuhuahelu 1551, i puuhuahelu ma ko Roma helu a penei no e hana ai: 1000 = M, 500 = D, 50 = L, 1 = I, oia hoi MDLI, alaila, e hoolilo i keia i huaolelo Beritania ano io, e loaa ana ma ke kau ana penei: MILD, he malae wahi au, a wahi hoi a J. S. Emerson, he "oluolu, malie" (he hoakaka olelo no na huaolelo Beritania. P. 95. kolamu 1. vide Mild.)
          Haina 2. O ka ohana Inidiana "Modoc" ia.
          Wehewehe: Ina o Modoc ua ohana Inidiana la, alaila, aole anei e puka mai ana he ninau penei, E like ana anei o Modoc me ka puuhuahelu 1,600? Ae, wahi a'u. Penei nae ka hana ana e like ai: M = 1000, O = 0, D = 500, O = 0, C = 100, e houluulu i na puuhuahelu o kela a me keia o na hua, e like aku auanei ka huina me 1,600.
          Haina 3. He "Cold," anu, ke ano o ua kau (season) la, a o Winter hoi ka inoa o ke kau.
          Wehewehe: Oiai, o ke ano o ke kau ka mea i ninauia, a nolaila, e pono e haiia ma ka haina he huaolelo e hoike ana i ano, a o ua huaolelo la o Cold ia; ka mea hoi i like aku me ka puuhuahelu Arabia 650. Penei nae e like ai: C = 100, O = 0, L = 50, D = 500, houluulu  ae, aole anei i like me 650 ka iwihilo o ka haina? Ua like hoi paha.
          Haina 4. He "Cod" ua ia la, oia hoi ke Cod Fish.
          Wehewehe: He Cod ka inoa o ua ia la, aohe no hoi he wa a loaa o God ke Akua, ina paha ua hiki o Leone i ka lani. Nani wale! Maloko o C = 100, O = 0, D = 500, ke houluulu ae = 600 or D C (0).
          Haina 5. He "Codicil" ua huaolelo la.
          Wehewehe: Ua maopopo no, ina o Codicil ka huaolelo, he pono no e hooiaio ia kona like io ana me 752, na keiki uleu o na kula o Arabia. Pehea la, e like io ana anei? Ka! pela kuu manao, ke hanaia a imiia ka mea e like ai penei: C = 100, O = 0, D = 500, I = 1, C = 100, I = 1, L = 50, houluulu ae ia la e papani pono auanei ka la i Papaenaena, huai aku mao o 752 ia.
          Haina 6. He "Lye" wai-lehu, ua mea hehee la i like me ka wai.
          Wehewehe: O ka huaolelo Lye, ua like kona puana me Li. Ua like aku hoi o Li me 51, penei e akaka ai: L = 50, I = 1, houluulu ae like me 51 or Li (Lye). A i ole, e hoolilo ia 51 i puuhuahelu ma ka helu Roma = LI, a e hoolilo hoi keia i puana no kekahi mau huaolelo ano io ma ka olelo Beritania; a o keia mau huaolelo oia no Lie, hoopunipuni, wahahee, (hai inoa) e hoopunipuni aku, e moe ilalo, a me Lye wai-lehu (hai inoa). Iloko o ka huaolelo mua oia o Lie, aole e loaa ka like me ka pana manao o ka ninau, oia ka mea like me ka wai, aka, iloko o ka huaolelo Lye, ua like a like loa me ko ka ninau manao.
          Haina 7. O "Civil" ua haiano la.
          Wehewehe: Maloko o C = 100, I = 1, = 5, VI = 1, L = 50, ke houluulu a pau loa like 157.
          Haina 8. Aohe haina no keia hua Holei au e Sierra Leone.
          Pane: No ka mimino o keia hua Holei, ke kumu o ka nele ana i ka haina, no ka maopopo pono ole o kela huaolelo ole, no ka mea, ina e kau ia ke kalele-leo (accent) ma o le = naught, a ina hoi ma le ke kalele ana o ka leo = o- le , bugle, trumpet &c., nolaila, maopopo ole.
G. W. KEALAOHAI.
Halawa, N. Kohala, No v. 16, 1876
          [Ke hoike aku nei makou, ua pololei kau haina e like me ka mea ma ko makou lima e paa nei, he wahi paewa iki nae ko kau haina.  L. H.]

Ka Ole-niho Elepani.

          Ua makaukau ka Ekalesia o Waianae, ma ka hui ana o ko lakou Aha Luna, a e kaikai ae i keia Ole-niho elepani, a puhi aku ma na kaiulu, na puu, na olapalapa, na kahawai, a me na ae-kai o keia mokupuni; e kahea aku ana i na Keonimana, na keiki lalawai, na Lede hanohano, a me na Karistiano oiaio iloko o ka Haku, ka poe no hoi mai ke kulana haahaa, a pela wale aku.
          E naue mai oukou i ka la 28 o keia mahina, ka la i haawi ia mai ai ke Kuokoa o ko kakou nei aupuni, e hele nui mai oukou me na wahi hipuu o ka naau aloha. E wehe ia ana he ahaaina nui lulu dala no ka Betela o ke Akua, e hana ia nei e ka mea kaulana S. W. P. Kahaumanu, i mea e hoopau ia ai na poino o ia hale.
          Ia la no hoi e kuu pau mai ai o S. N. Aarona a me kana mau haumana i na leo mele i hele a kaomi ka ono i ka puu, a e puhi ana ka bana i ka lakou mau leo hone. A ua lako no hoi i ka ai, ka i-a, a me na mea e ae a ka puu e ai, i mea e hoopiha aku ai i ka lewalewa o na houpo, a hoi aku i na home.  Aloha oukou.
KA NUPEPA KAIAULU.

KA POE KUE I KA MALUHIA O KE SABATI.

E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
          Aia ma ka la 15 o keia malama, oia ka la Sabati, iho aku la au a me kuu hoa ma ke kaona, a ia maua i hiki aku ai i ka hale o kekahi Pukiki e ku nei ma uka iho o ka halepule Katorika, ike aku la maua iaia e amo ana i kekahi lala manago ma kona a-i, a ia maua e nana pono ana ma ia wahi, ike aku la au i kekahi kumu manako, ua okioki ia kona mau lala, nolaila, hoomanao ae la au o kana hana ka ia i keia la, a he oiaio no, kai no o keia wale no, e ia aku no hoi kekahi.
          Ia maua i hoi mai ai a kupono i kekahi hale o ka poe kumakahiki e ku nei makai aku o ka hale wiliko o Mr. Cambell & Turton, a ma nae hoi o ke alanui Lahainaluna, ike aku la no maua i kekahi kanaka kino puipui, aole kapa oluna, e ku ana malalo o kekahi kumu ulu, a ia maua e hoomaopopo ana i kana hana malaila, lohe aku la no maua i ka leo i ka pane ana iho mai luna iho. A nana pono aku la ma ia wahi i pa-e mai ai ka leo, ike aku la he kanaka aohe no he kapa oluna, e lalau ana kona lima nunui i ka hua ulu, me ka olelo ae o kahi kaaka malalo ae, penei, "E kiola pono iho no oe i ka ulu malalo pono."
          A mahope iho o keia wa a maua e hoomaopopo ana i kela hana alua, lohe ia aku la he leo poha, no ka pohaku kui poi, maikeia mau hale mai; nolaila, olelo aku la au i ko'u koolua. Aole no ka i pau loa na ano kahiko o na kupuna, oia ho, aohe i ike he Akua ma ka Lani.
          A pau keia, hoomau mai la no maua i ka hele a hiki ma kekahi mau hale ma uka mai iloko o ke ko, ike hou aku la no maua i kekahi poe e pii ulu ana no, e nakeke ana hoi na kini i mea kupa paha no na hua ulu.
          A ma keia mau mea a maua i ike pono ai, i nui ai ke kahaha o ko maua lunaikehala a me ka poe makue i ka maluhia o ke Sabati. No ka mea, ua kau mai ke Akua i Kona Kanawai, penei: "E hoomanao i ka la Sabati, a e hoano ia la. Me he mea la, o ka lakou hana mau no ia i na Sabati a pau.  J. K. T.
Lahainaluna.

HE POLOAI I NA MAKAMAKA.

E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
          Ke poloai ia aku nei na makamaka a pau o Waikapu, i kauliilii aku ma na pukoa o keia aupuni, e hoi mai, a me na puuwai aloha a pau e hoi mai.
          Eia ka luhi o kakou ua paa, ka hale o ke Akua. Nolaila, keia leo kahea ia oukou a pau, e ala, e pau ka hiamoe, ka molowa, ke kuihe.
          E wehe ia ana keia luakini ma ka la 7 o Ianuari, 1877, oia ka la a na komite i hooholo ai. Oia ka la e hoolaa ia ai keia luakini. A i makaukau oukou no ka hoi mai, e hoi pu mai me na lau Oliva o ke aloha. No ka mea, he wahi lihi iki no o ko kakou luakini i na paahana. Ua manao no hoi na poo komite, oia no ka la e hoopau ai i ko kakou pilikia, nolaila e na keiki kupa o Waikapu, e noho ala i ke kulanakauhale alii, e hoi mai, e komo i ka luhi o kakou. INa hoi he mau makamaka aia i ka mokupuni o Mano, e hoi koke mai, i ike hou no i ka nani o ka makani kololio, e ku haaheo nei ma na kai ehu, ka makani nana e lawe na lehua o Lihau, a haule i na kapakai elua o Maalaea a me Kahului.
          E ala no hoi e na Hono o Piilani, e ku a hele, eia na makamaka ke kahea aku nei. Ua lawa ke aloha no oukou a pau. E komo pu mai hoi e na keiki kupa o Kaanapali, e lawe pu mai no me ka ua kaulana, he ua Nahua, i hookahi ka lulu ana o ka ua nahua me ka ua paupili, a na ka makani kololio e lauwili aku a waiho iho i ka hale o ke Akua, a hua mai no i ka hua maikai he karistiano.
          E ka makamaka, a me ko Hikina Maui poe, e naue mai, a me ko laila puuwai aloha. Na keiki lalawai o Makawao a me Hamakua, e uwalu pu mai kakou a pau loa.
          Ua lawa oukou i ka leo kahea, e hele mai. I ike kakou i ka mea a kaou i luhi ai. Ua makuakua na komite e hookipa mai i na malihini, ma keia leo kahea. He puuwai no hoi ko laua, i ulupuni ia me ke aloha makamaka, aloha karistiano.
          Ke kau pu aku nei i ko makou aloha, i na keiki kukulu hua kepau o ka hale pai, a me na Luna Hooponopono.
Komi te  KAPU LUKELA.
MA RIA KEKELEIAIKU.

          WAHI a kekahi kanaka e kamailio ana ma ka Makeke kuai i-a, ua hoohalike ae oia i ko ke kanaka ola me ke pihi o ka lole, no ka mea, ma ka lopi wale no kona wahi i kamau ai.

          "Ma ka waha o ka aia e make ai kona hoa. Ma ka ike oiaio hoi e pakele ai ka poe pono."
          "O ka mea minamina i kona uhane iho, he kanaka lokomaikai oia. O ka mea hoino i kona kino, he aloha ole kona."
          "E like me ka pili ana o ka pono i ke ola, pela e pili ai ka make i ka mea hewa."
          "O ka uhane o ka mea hewa, makemake no ia i ka hewa. Aole ona lokomaikai mai i kona hoa-noho."